Асмаран - 31

Бары да ачыуланып,
Бармакъларын да къабып,
Сангнга палах салыргъа
Айланадыла чабып.
Шу шейит Хусейинни,
Женнет ахлусу бийни,
Арагъызда болмадымы,
Туякъ чакълы бир сыйы?
«Хусейинни сойдунг! - деп, «Къарындашларын къырдынг!
Жаш ларын, къатын ларын
Жесир этип алдынг», - деп.
Муну ёлтюргенлеге,
Кесип башын алгъанлагъа,
Жюз минг налатла болсун,
Мыннга къууаннганлагъа!»
Жети Кёкню кёрдюм мен,
Кафулары ачылып,
Me леек л е да тюшюп,
Жер юсюне жайылып.
Былайда Язит айтхан:
«Ёлтюрюгюз Алчыны!
Ёлтюрмей жибермегиз,
Ауан этти башыммы».
15 Заказ № 131
Хорасанны70 аузундан
Жаннган отла чачылгъан,
70 Хорасан - уллу жаныуар.
225
Къолларында кесеуле,
Шибиляча жарытхан.
Гюнахсызланы гъаршны
Салкъынына элткенде,
Кераматны байрагъын
Бу жерде кётюргендиле!
Аллах бизге буюрду,
Кёктен жерге жетерге,
Юйюн, эшигин бузуп,
Язитни халек этерге».
Арслан-Алийни сёгюп,
Берилген ёмюрден эсе,
Мен ёлюмню сайлайма.
Эки атламай, бу жерде.
Шу къатынны тюшюнден
Фасыкъ Язит бек къоркъкъан.
Къоркъкъанын да билдирмей,
Къатыннга тырман айтхан:
Язит, сен тыйышлысен
Аллахны налатына!
Бир да умутчу болма
Аллахны рахматына.
«Мени азыгъыммы ашап,
Жаманлыкъла жоралап!
Сени мен ёлтюрюрме,
Сан-санынгнгы оралап»71.
Сени мен махтамайма,
Махтаргъа да жарамаз.
Сен - жаханим ахлусу! Хыйсап низамгъа бармаз.
«Мени гюнахым къайда,
Жатып турсам, жукълап?
Кёрмегенимми айтмайма,
Сангнга жаманлыкъ жорап!.
Къыямат кюн дуйнада
Даучу болур байхамбар,
Сен жойгъан Зухура уа
Келип, жагъангдан алыр!»
Язит айтхан: «Эй, къатын,
Сен керти айта болсанг,
Инанырем мен сангнга,
Сёзюме тынгнгыласанг.
Сонг къатынны ёлтюрген,
Ачыуланып сёзюне.
Мариям, Асият да
Жолдаш болсунла ёзюне.
Минарагъа да чыгъып,
Уллу-уллу айтырсан.
Алийни, Хусейинни сёгюп,
Мени ахшы махтарсан».
Язит айтхан Алийге,
Хусейинни уланына:
«Алхамдулилляхий, Алий,
Ёлтюргенбиз уланынгнгы».
Мынарагъа да мынип,
Шу къатын ёре тургъан.
Шам шахарны ахлусу
Тынгнгыларгъа жыйылгъан.
Алий айтхан: «Хусейин
Балам женнетке кетер,
Кесинг эткен зулмуланы
Жазасы 72сангнга жетер».
Къатын айтып къычыргъан
Жыйылгъан адамлагъа:
«Арслан-Алийни Язит
Сёк!» - деп буюргъан магъа.
Алийге ачыуланып:
«Ёлтюрюгюз!» - деп айтхан.
«Ёлтюртмебиз!» - деп, къызла
Алийни бери тартхан
Сёгюп, аузум ачылмаз
Расул ну зыяратын,
Эриши этип болалмам,
Аллахны ариу затын.
Умулкюлсюм сёлешхен,
Язитке ачыуланып:
«Сен бизни юсюбюзге
Неге къалдынг жапланып?!
Аллахны асыллары
Ёзлери ахшы биле.
Мен быланы сёксем а,
Ийнаныу болурме сизде?
Антмы эткенсе, малгъун,
Юсюбюзден таймазгъа?
Расулну зыяратын
Бу дуйнада къоймазгъа? » -
Мукъмин къулланы алып,
Сыйраттан ёттюргенле,
Къаусар-булакъны сууун
Юмметке ичиргенле!
72 Ж аза - къыйынлыкъ.
71 Орарлап - туурап.
226
15*
Андан сора, жыйылгъанла
Барысы да жылагъан.
Ол заманда Язитни
Жюреги жумушагъан.
Чинг алгъа Аллахха уллу
Махтаула эте берген,
Экинчи жанындан а
Халкъкъа насийхат эткен.
Сонг Алийни къойгъанла,
Къатынланы жибергенле.
«Зайнаф къайдады?» - деп,
Шунгнгар да сёз бергенле.
Ариу кел ям ладан алып,
Ёзю хутбу окъугъан.
Уллу Аталарыны
Тукъум ларын санагъан,
«Хей, Зайнаф, сиз келдигиз,
Хан-халифа болмагъа,
Мени тахтан тюшюрюп,
Кесигиз хан болмагъа.
Хусейинни ёлтюрмекни,
Башын кесип алмакъны,
Айтхан барын да къоймай,
Жесир этип алмакъны.
Алкъын сен ышанмагъын.
Ханлыкъны мен алдым,
Мени арсланларым бар,
Мен дунияда къалдым.
Барысын да эсхерген
Язитни зулмуларын,
Баян этип билдирген,
Кёзлерине кёргюзткен.
Сангнга къаршы турмагъа.
Сен эткен аманлыкъны
Экилетип къайтармагъа.
Амал болур бир заманда.
Алай къаты сёлешип,
Адамланы жыл атты,
Жюреклени да тешип,
Аман-аман сарнатты.
Мени махтап, Алийни
Сёгерсен»,- деп, Язит айтты.
Биреулен, ёре туруп,
Мынара таба тартты.
Киндиклерин туттуруп,
Шу халны кёрген Язит,
Хайран болуп къалгъанды,
Акъылдан ажашханды.
Сонг Язитни къатыны
Мынарагъа чыкъкъанды,
Хусейинни, атасын да
Аман-аман къакъкъанды.
Не этерин бил меди.
«Хусейинни ёлтюрюрге,
Башын кесип алыргъа
Мен изну бермегенме.
Алий айтханды Хатикке:
«Налат болсун ёзюнге!
Мынарагъа да мынип,
Айтып салгъан сёзюнге!»
Билмейме мен бир зат та.
Кёрмегенме аланы,
Ибн Зият буйругъун,
Омар эткен барын да».
Хей, Язит, бу къатынынг
Ахшы хутба этмеди.
Мен хутба этер эдим,
Мангнга изну берсенг эди».
Язит мындан бек къоркъкъан,
Билмеген не этмеге.
Этер амал изледи
Мындан къачып кетмеге.
Межгит адамдан толгъан,
Барысы да бек тилеп:
«Алий бир хутбу этсин,
Мынгнга изну бер», - деген.
Къачып, юйюне баргъан,
Башны къолуна алгъан.
Язит, башха да къарап,
Бузулуп, кёп жылагъан.
Язит айтхан: «Къоюгъуз,
Бу ахшы хутба этмез.
Шу тайфа аузун ачса,
Тохтарыкъ жерин билмез».
Язит кече тюшюнде
Кёп аман тюшле кёрген.
Къоркъуп, тёшектен туруп,
Башны къатына келген.
Адамла къаты тилеп,
Алийге изну бердирген.
Алий да: «Хутбаны
Бек къаты этерме»,- деген.
Язитни къатыны да
Ажашып, аман къоркъкъан.
Жыл ап, хадагъа этип,
Тёгерекке айланнган.
227
Къатын кёрген кёклерден
Мелееклер келдилер.
Башха зыярат этип,
Шунгнгар салам бердилер.
Неда, сюе болсагъыз,
Мадинагъа бармагъа,
Атагъыз байхамбарны
Рауузасы бар шахаргъа,
Бирлер келе, бирлер кете,
Къатынлагъа жан лайла.
Келгени, кеткени да
Язитке налат айталла.
Бусагъаттан берирмен
Хар биринге тюеле.
Айтыгъыз, мен не этейим?
Жюрегигиз не сюе? »
Мухаммат байхамбар да,
Арслан-Алий-Хайдар да,
Фатимат да, Хадижат да,
Жагъафар да жылалла.
Зайнаф къарап, Язитни
Мукур болгъанын билди.
Сюелип, ариу айта,
Язитке кётюрюлдю.
Барысы да тебине,
Фасыкъ Язитке багъып:
«Хей, аман!» - деп къычырып,
Бармакъларын да къабып.
- Шу ибн Зият бизни
Нечик кёп къыйнагъанды.
Жерге олтуруп, солургъа
Жарым сагъат къоймагъанды.
Къатын шуллай тюш кёрюп,
Къоркъуп, тургъан атылып.
Тёшегине къарагъан,
Язита узатылып.
Балахлы Керболада,
Аш кетмей ичибизге,
Олтуруп, ашамагъа
Онг бермеди ёзюбюзге.
Тёшегинде Язит жокъ,
Бир таууш бар жылагъан.
«Кимди бу жылагъан?» - деп,
Къатын туруп къарагъан.
Жандыкъ, суу жолун кесип,
Болмадыкъ жетишмеге.
Жолда суу табылса да,
Къоймадыла ичмеге.
Къараса - эри Язит,
Тёшегинден да туруп,
Башны жанына барып
Жылай, бетин да ангнга буруп.
Балах басып чачылгъан,
Ууатылгъан чархыбыз.
Тёшек да къайда бизге!
Тешинип жатмагъанбыз.
Язитни былай кёрюп,
Къатыны да жылагъан.
Жылай туруп ол кече,
Экисине танг атхан.
Санлары да къырылып,
Ёле тургъан къыз л ары,
Эрлери шейит болуп,
Тул къалды къатынлары.
Эртен Язит Алийни:
«Бери кел!» - деп чакъыргъан.
Алий, къатынла да
Бары да бирча баргъан.
Эр къардашлары ёлюп,
Къайгъылы къыз къардашлары,
Жазыкъсыныр киши жокъ,
Ёксюз жашла жылай л ар.
«Сиз не затны сюесиз?
Муратыгъызны айтыгъыз.
Малым , мюлкюм да сизни,
Мени эркин этигиз!
Бири бирине тюшюп,
Быллай уллу палахла,
Бир жерде да олтуруп,
Жыламагъа къоймалла.
Юй ах лум кибик, сизни
Арбазымда сакъларма.
Хазнаны, ачхычланы
Къолугъузда къоярма.
Бош юйле да болсала,
Ичинде адамы жокъ.
Парахат жатар эдик,
Сакъласала бизни сакъ.
Сюе болсагъыз, сизни
Маккагъа жиберейим.
Ёмюрюгюзге жетерча,
Азыкъ-тюлюк берейим.
Бир жерчикде олтуруп,
Къаннгынчы жылар эдик.
Тюйюлген жюреклени
Жыйылып, чачар эдик».
228
Язит Зайнафха къарап,
Тилегин къабыл эткен.
Юйлени жараштырып,
Жетер чакълы жер берген.
Биз чыгъайыкъ майданнга,
Сен да кел бизни бла,
Мен мынгнга эткенлеге
Кесинг шагъат болурса».
Аш-сууларын жалчытхан,
Жатмагъа тёшек ле салгъан.
Жууургъанла, жастыкъла,
Бешик ле жараштыргъан.
Омарны сёзюне тынгнгылап,
Кёп турургъа сюймеген,
Быланы даулаштыргъан
Ахшы болмазын билген.
Кёз жашла тёккендиле,
Жыйылып жылагъандыла,
Къыйын л ыкъларын айтып,
Бушууларын чачхандыла.
Язит, халын билдирмей,
Сёзюне чыдап турду.
Омарны къолун алып:
«Арсланым мени!» - деди.
Дымышки шахардагъы,
Къорайишли къатынла,
Быланы къатларында,
Бирге жылагъандыла.
Сонг Баширни уланы
Локъманны да чакъырып,
Язит айтхан: «Жарагъан
Минг атлыны да онгнгарып.
Бир жума биткинчи,
Шу арбазда олтуруп,
Тургъандыла бары да,
Жылау-сарнауун этип.
Хусейинни ахлусун
Сен тюзетирсен жолгъа.
Биргелерине барырса,
Жеткинчи Мадинагъа».
Язитни къатыны да
Быларгъа къарап, жылагъан.
Язит ёзю да кёлюн
Салып, керти сытылгъан.
Язит келип Зайнафха
Энчи алып сёлешхен,
Гёбенжюрек Зиятны
Аман л ап, налат берген.
Хусейинден тууулгъан
Эки гитче жаш болгъан.
Алий атлы уллусу,
Омар бек артдагъысы.
Къатынлагъа киерге
Дарийден затла берген.
Хар бирине алтын
Бууунлукъла кийдирген.
Шуланы къатына барып,
Язит ойната болгъан,
Андан-мындан келтирип,
Кёп тюрлю затла соргъан.
Барына да мынерге
Бирер тюе келтирткен.
Ёмюрлеге болурча,
Алтын акъча да берген.
Бир кюн шуланы кюле,
Ойната тура болгъан,
Оларгъа тенг жыл саны
Уланы кирип баргъан.
Сонг Хусейинни башын,
Барысын да баш л аны,
Дарийлеге да чулгъап,
Жапсаргъанды жашланы.
Язит, масхара этип,
Омар блан сёлешхен:
«Хамит блан демлешмеге
Къоркъамыса сен?» - деген.
Язит ёзю да чыгъып,
Иги кесек ашыргъан.
Былагъа къарап, жылап,
Ариу сёлешип, къайтхан.
Хусейин улу Омар
Язитке жууап берген:
«Бизни тайпада къоркъуу
Зат болуп жюрюмеген!»
Кёкдеги мёлееклер
Хауадан къарап тургъан.
Быланы кёрген жинле
Барысы да жылагъан.
Сынаргъа сюе эсенг,
Къой бизни демлешмеге,
Бирер бычакъны берип,
Онгнгубузну кёрюшмеге.
Шулар жюрюп, Фуратны
Жагъасына келдилер.
Керболагъа да къарап.
Къатын л ар жылагъан л ар.
229
Былар бла жюрюген,
Аскерчиле бары да,
Жумушларын тындырып,
Келгендиле жоллада.
Сонг башчы булуттан
Чыкъкъан тауушну эшткен.
Шуну ичинден чыгъып,
Ариу мелеек келген.
Сонг башланы барын да
Бирча шунда кёмгенле,
Мындан бары да жюрюп,
Мадинагъа келгенле.
Къолунда раф-рафы 73 да,
Алтын-кюмюштен болгъан.
Мёлеек бу раф-рафны
Бир таза жерге жайгъан.
Мадинаны ахлусу
Келе кёрюп, былагъа
Алларына чыкътыла,
Сонг ёкюрюп жылалла.
Сонг шу булуттан чыгъып,
Дагъы беш мелеек тюшхен,
Хар бириси къолунда
Алтын тахны кётюрген,
Я зи тке б олгъан х ал ек ли к н и
къади к ъ ал ай ж азгъан ы н а
къарайы къ
Шу раф-рафны юсюне
Беш да мелеек келип,
Бешиси да тахла салгъанлар,
Шуну юсюне тизип.
Хусейинни башы Шамгъа,
Язитке жетишхенди.
Язит шуну аузуна
Аягъы блан тюрткенди.
Сонг раф-рафны кётюрюп,
Келген мелеек тургъан:
«Хей, Адам улу, Башир,
Тюшюп кел!» - деп къычыргъан.
Кёп тюрлю аламатлыкъла,
Шу Язитке кёрюннгенди.
Уллу межгиттегиле
Бары да билгендиле.
Фуратны жагъасында
Мынафыкълар ёлтюрген,
Керболада уссаптан
Ёпкелерин кюйдюрген.
Быллай сейирликлени,
Фасыкъ Язит кёргенди.
Башны юйде къоймайын,
Халкъкъа баян эткенди.
Уланынг Хусейинни
Намысына жыйылгъанла.
Тагъзиятха 74 келип энди,
Сёзлеге тынгнгыларла.
Арбазда чатыр къуруп,
Башны ичине салгъан.
Ангнга къалауурлукъ этмеге
Жетмиш кишини къойгъан.
Жашил халат да кийип,
Къара чалма да чулгъап,
Атабыз Адам тюшюп,
Жюрюую башха багъып:
Шулардан бирин тангнгылап,
Къалауур башчы эткен.
Ашларын, сууларын да
Узакъладан келтирткен.
«Хей ийнакълы, уланым,
Менден сагъа кёп салам!
Сыйлы ата-анадан
Туугъан аяулу балам!
Жетмишиси да, олтуруп,
Ашай-иче болгъанлар.
Ючюшер сагъат чакълы
Къалауурда тураллар.
Ёмюрюнгнгю кюнлерин
Ёттюрмединг бошуна.
Дуйнада не да келир
Эр кишини башына.
Сонг чатырны айланып,
Барысы да жукълагъан.
Башчы къалауурну таймай,
Хусейин юйюнда болгъан.
Сени блан демлешип,
Сангнга къаршы тургъанла,
Суу ичерге къоймайын,
Уссапдан жандыргъанла,
Кёкден бир акъ булутчукъ,
Тюшюп жерге къоннганды.
Башчы, булуттан тутуп,
Фикир эте болгъанды.
73 Раф-раф - сыйлы жабыу.
74 Тагъзият - жыйылыу.
230
Ёлтюрюп, башны кесип,
Мындан ары элткенле,
Бизден къутулуп шулар,
Къайры къачып кетерле? »
Кербола майданында
Атылып къалгъан тёнгнгегин,
Душманла уруп салгъан
Санауу жокъ жарасын!»
Сонг, Адам башны алып,
Мангнгылайын уппа эткен.
Кёп жылап, кёз жаш тёгюп,
Барып, тахына мыннген.
Сонг, Мухаммат байхамбар,
Тюшюп келген осагъат,
Онг жанында Алий да,
Сол жанында Фатимат.
Адамдан сора, дагъыда,
Нух байхамбар, Хыйса,
Муса да келип,
Ибрахимге жетишхен,
Бир бирге салам берген.
Нюрлю халат да кийген,
Башына таж да салгъан,
Сонг, жюрюп, Хабийбуллах
Башны къатына баргъан.
«Ассаламу алейкум,
Эй ийнакълы уланым!
Гъилму хикмет аягъым.
Тёгюлмеген булагъым 76.
Сонг шулар жазыкъсынып,
Башха багъып баргъанлар,
Мангнгылайындан уппа этип,
Башны къучакълагъанлар.
Кербола майданында
Сени кёп къыйнадыла.
Фуратны жолун кесип,
Уссапдан жандырдыла.
Хар бири Хусейинни
Махтап женнет тилеген.
Шунгнгар салам да берип,
Жылап, тахха олтургъан.
Сени сыйлы башынгнгы
Ауан этип аттыла,
Къыз къардашларынгнгы да
Сыныкълап сарнаттыла.
Сонг шунгнгар тюшюп келген
Кёктен кёп мелеекле,
Къолларында къылычлар,
Чюйюрюлген билеклер.
Шуланы ызы блан
Забаниятлар 75 келген,
Ачыуу чыкъкъан халкъкъа
Ёзюрлени жиберген.
Къардашларынгнгы къырып,
Терилерин сыдырдыла.
Башынгнгы байракъ этип,
Элледе айландырдыла.
Ачыуланып, сёйлейле,
Кёк кибик кюкюрейле,
Бары да: «Халкъны къырмай,
Бир да къоймабыз!» - дейле.
Не этейим, душманлар!
Мен сизге жолугъурман.
Сизни блан Машхарда
Даучу болуп турурман».
Дагъыда, кёк кюкюреген,
Бир тюрлю булут чыкъкъан.
Шу булутха да багъып,
Бир мелеек къычыргъан:
Хабийбуллах былайда
Башны къолуна алгъан,
Сылап, сыйпап, къучакълап,
Бетин салып, жылагъан.
- Хей, Мухаммат байхамбар!
Хей, Фатимат, Зухура!
Хей, Хасан, хей Жагъафар!
Зулфикъар да келигиз!
Хабийбуллахтан башны
Атасы Алий алгъан.
Андан Фатимат алып,
Кёпке дери сарнагъан.
Келигиз, ашыгъыгъыз,
Жер юсюне тюшюгюз!
Душман кесген Хусейинни
Ариу башын кёрюгюз!
Фатиматны къолундан,
Агъасы Хасан алды,
Жылай, тарала кетип,
Аны да эси тайды.
76Булакъ - кезлеу.
75 Забаният - махтау.
231
Сонг байгъамбар л а бары,
Тахларындан тюшгенле.
Адам байхамбарны тергеп,
Аллына келгендиле.
Дагъыда бир мелеек
Хабийбуллахха келген:
«Дуйнадагъы тенгнгиз л ер
Мени къолумдалла, - деген. -
Хабийбуллахны юсюне
Саламлашып келдиле.
Сурашып, къолун алып,
Мынгнга алхам эткендиле.
Тенгнгизлеге изну берип,
Толкъунларын бурайым.
Фуратны сууун тёгюп,
Къоймай халкъын къырайым.
Сонг, Адам, туруп, барып:
«Балам, М ухаммат»,- деген.
«Сабыр бол пал ах л ад а» , Деп мынгнгар ууазын берген
Дагъыда келген кёктен,
Аллахны асхарлары,
Уллу таууш л ар эткен,
Сылыфхар къылыч л ары.
Беш да байхамбаргъа къарап,
Хабийбуллах сёлешхен:
«Мени наслум, къарагъыз,
Бийлеге палах келген!
Бары да къайгъырышып,
Айтхан Хабибден тилеп:
«Саулай халкъын къырайыкъ,
Сен изну бер бизге», - деп,
Эй, Ибрахим, эй, Нух
Эй, мени атам, Адам!
Эй, ибн Имран, эй, Хыйса,
Эм Мариям да келигиз.
Хабиб айтхан шуларгъа:
«Сау болугъуз, къоюгъуз,
Аллах этер изнусун,
Энди къарап туругъуз!»
Барыгъыз да халкъ билген,
Тынгнгылап жюрюгенле!
Бизни баш уланлагъа
Болгъан ишни кёргенле!
Дагъы тилегендиле:
«Биз даучугъа барайыкъ,
Дау эткенлени къоймай,
Барын къырып чыгъайыкъ».
Къыямат кюн Машхарда
Хакъ дууаны къургъанда,
Шу душманларыммы
Мен чыгъарма къырыргъа.
Дагъы да Хабийбуллах
Шуларгъа жууап берген:
«Къыямат кюн бола жакъ,
Узакъ тюйюл ол», - деген. -
Бир зат керек л и болсам,
Шагъатлыкъкъа келирсиз.
Ауурсунмай, мени ючюн,
Билгенигиз сёйлерсиз».
Былагъа да, мангнга да,
Бир кюн келир - къарагъыз.
Быланы бирчигин да
Ол кюн тартып алмабыз».
Сонг шулар бешиси да
Жылагъанлар ёкюрюп.
Байхамбар да жылагъан,
Шулар блан къошулуп.
Сонг, байхамбар тургъантта,
Хабийбуллахха келген.
Хабибни къолун алып:
«Баракалла сангнга!» - деген.
Шу сагъат кёктен тюшюп,
Уллу мелеек жеткен:
«Аллахым буюргъанды,
Мен сангнга келдим», - деген.
Ачыуланмай юмметке,
Жазыкъсына халына,
Бир аяулу уланны
Шула ёлтюрген заманда.
«Мелееклени барына
Оноу эткен Ёзюрме,
Не айтсанг да, этмеге
Хазыр болуп келеме.
Сонг, Хасан туруп айтхан,
Хабийбуллахха барып:
«Хусейинни Керболада
Жюрегин жаргъан къамап.
Сен буюр, шулар бла
Дунияда айланайым.
Шу харамланы къырып,
Сени къанынгнгы алайым».
Кесип, башын да алып,
Язитге баргъандыла.
Ахлусун жаланаякъ,
Жаланнгач къойгъандыла.
232
Шуланы жесир этип,
Шамгъа айдагъандыла.
Суу табылгъан жерде да
Ичерге къоймагъандыла.
Шеждеси да бу кюйде,
Тилей туруп Аллахтан
Фатимат бир тауушну
Эштир, дейди, бир жакътан.
Бизге болгъан артыкълыкъ
Бир инсаннга болмагъан.
Фасыкъ Язит, нетейим,
Адамлыкъны сормагъан».
«Хусейинни тауушуна
Ушагъан не тауушту бу? »
Къарады тёртаякъкъа,
Фатимат, ёрге туруп.
Хасанны айтхан сёзюн
Къалгъанла да эсхерген.
Сонг, Мухаммат байхамбар:
«Барып къырыгъыз!» - деген.
Башы жокъ Хусейинни
Тёнгнгеги къандан толуп,
Фатиматны артында
Кёрюнюр, ёрге туруп.
Олсагъат мелееклер
Шу адамлагъа чапхан.
Аланы барын къырып,
Кесип, башларын алгъан.
«Керболада душманла
Кесип алгъан халда,
Баш да болур», - дей туруп,
Хусейинни къолунда.
Башчы ант этип айтхан,
Болуп шу кюнде дауда:
«Кёзлерим бла кёрдюм,
Жукъу тюйюл, ыяуда
Душманла уруп салгъан
Санауу жокъ жарасын,
Фатимат къарап кёрген
Башы кеткен тёнгнгегин.
Китаплада кёп айтхан,
Фатиматны хапарын.
Къыямат кюн келгенде,
Машхаргъа чапхан ларын.
«Аллах!» - деп, таууш келир,
Арасат Байдамына.
Аны эшткен адамла
Эстен тайып, ауарла.
Машхарда адамлагъа
Бир уллу таууш келир.
Дунияны башына
Шуу таууш эштилинир.
Нюрден жаратылгъан
Мелееклени алларында
Гюнахладан сакъланнган
Байхамбарла барырла.
Эй, Машхардагъы адамла,
Кёзюгюзню жумугъуз!
Аллахны аллындасыз,
Башха ишни къоюгъуз.
Фатиматны жылагъан
Тауушунда эштселе,
Эслери тайып, аууп,
Сыртларындан тюшерле.
Женнеттен чыгъып, жюрюп,
Бир баракъкъа да мынип,
Къан жугъу кёлеги бла
Хусейин кёрюнюр кюлюп.
Сонг, Фатимат, Зухура,
Шежделерин да бошап,
Толгъан Айгъа да ушап,
Хусейинни кёрюрле.
Бек алгъа Женнеттен хур
Къызлары чыгъарла да,
Жюрюген жолуну эки
Жанында сюелирле.
***
Кёк жашнагъан кибик,
Фатимат жетип келир,
Гъаршны тюбюне барып,
Жыгъылып, шежде этер.
Хусейинни ёлтюргенле
Жыйылып, ойлашхандыла.
Муну бла дау этмеге
Аскер къурагъандыла.
Шеждесинде тилерикти
Бир Аллахтан жарбалып:
«Мени душманларымдан
Бер мангнга тазир алып!»
Къарамлары къоркъурча,
Эршши сыфатха кирип,
Машхарны ахлусун
Кёрюрле айыры болуп.
233
к к к
Сонг жаханимден чыгъып,
Зухураны душманларын
Излеп, забаниятлар
Келип чёплеп алырлар.
Бир кюн аскери блан
Чыкъкъан аулакъгъа уугъа,
Экикюнлюк жол жюрюп,
Жетишхен бир байдамгъа.
Шу душманланы тутуп,
Суууруп алып барырла.
Къайнагъан Жаханимге
Сюеклерин атарла.
Байдамда бир жур кёрген,
Язит алгъа атлагъан:
«Жургъа жангнгыз барама,
Киши келмесин», - деген.
Сонг дагъы да Аллахха
Жарбалып бара элле,
Хусейиннге жылагъанла
Мукъминледен тилелле.
Хазырланнганды Язит,
Журну ызындан болгъанды.
Хайыуан къачып, ол къуууп,
Къол ичине ургъанды.
Шу сагъат таууш келир
Аллахтан Фатиматха:
«Мынгнгар жылагъанланы
Сен а л ,- деп, - шафаутха».
Анда кёп айланнганды.
Уссапдан бек жаннганды.
Къол ну ичинде ажашып,
Ичер суу тапмагъанды.
Быланы сюйгенлени
Шафауатха алгъандыла.
Ким кимни сюе эсе да,
Аны бла къалгъандыла.
Язит шунда жыгъылгъан,
Халы аманнга къалгъан.
Алайынлай къатына
Забаниятлар баргъан.
Быланы сюйген блан,
Хар зат тамам болмайды.
Не ючюн сюе эсенг да,
Аны билирсен кесинг.
Тутуп Забаниятлар,
Шу фасыкъны сюйреген,
Тюпдеги Жаханимни
Бек теренине элткен.
Бизни имам-Шафий
Кёп ахшы ишлер эткен,
Ахшылыкъла излей келип,
Муратына да жеткен.
«Язит кёп къалды да!» - деп,
Ёзюр л ери айланнган.
Язитни ызын алып,
Шу уллу къолгъа баргъан.
Байхамбарны ахлусу
Бейитке аманат эткен,
«Шу адамны сюерге
Сизге фарызды», - деген.
Шу къолну къыдырдыла,
Язитни тапмадыла.
Сонг, барысы да жанып,
Бир жерге жыйылдыла.
Бейит-Бийни акъ борчу Хусейинни сюйюудю,
Сюйгенинге кёре болур,
Сюйген адамгъа кюйюудю.
Забаниятлар келип,
Шуларны да сюйреген.
Язитни да сюйреген,
Быланы да келтирген.
ккк
Хусейинни кёргенин
Эсхерип тамам этип,
Къанайыкъ, шу Язитни
Халек болгъанын айтып.
«Шуларгъа не болду? » - деп,
Аскерле да жыйылгъан,
Барысы да бардыла,
Была да анда къалдыла.
«Энди мангнга тенг боллукъ
Киши болмаз дуйнада!» Деп, айлана болгъан Язит,
Ашап, ичип, кеф болуп.
Была халек боллукъну
Билип, къайтханды бёлек
Адам артха, Язитни
Элине, къуру журтха.
234
Муратына жеттирсин
Шуну Аллаху самат!
Язитни арбазына
Ачыуланып чапхандыла,
Мынафыкъны ахлусун
Къойла кибик сойгъандыла.
Хусейинни къанын алмай,
Сауутларын жыймагъан.
Муратларына жетмей,
Бир уртлам суу ичмеген.
Хар затын талагъанла,
Юйлеге от салгъанла,
Сонг мюрютле, юлешип,
Хазналарын алгъанла.
Хусейин-бийим, суу ичмей,
Жанын къоюп кеткенди.
Ант эткен эди, къаныммы
Алмай, суу ичмем деген эди.
к к к
Аллахтанды хар махтау,
Ёзюбюзню жаратхан,
Дин исламгъа тюзетип,
Ажалгъа къалам тартхан.
Мухаммадул халифа,
Къагъыз жазып жиберген,
Мухтарны башчы эткен,
Куфа ахлу бириккен.
Салауат-салам, бийибиз,
Мухаммат байхамбаргъа,
Аны асхапларына,
Арслан-Алий-Хайдаргъа.
Сонг, барысы да бирден
Урушуп чапхандыла.
Бек алгъа ибн Зиятны
Арбазына баргъандыла.
Хасан эм Хусейиннге,
Бийчебиз Фатиматха
Шафауатла берсинле,
Аллах жанындан келип.
Къатынларын, жаш ларын
Жесир этип алгъанла.
Юйюн, эшигин бузуп,
Бир-бир этип къойгъанла.
Бу затланы жазалгъан,
Къагъызгъа тюз сал ал сын,
Шийхаммат къадиге да
Шафауаты бары л сын.
Хусейинни жанына
Тургъан адамланы
Ибн Зият тутмакъгъа
Сала болгъанды дагъы.
***
* * *
Хусейинни Керболада
Кёрген къыйынлыкъларын
Алгъаракъта эсхерип,
Тамам этип салалдым.
***
Тутмакъ юйге баргъанла,
Мыртазакъланы къырып,
Бугъоуланы да чачып,
Шуланы къутхаргъандыла.
Хусейин бийим келген
Халын билип къалыгъыз.
Аны къанын алмакъны
Айтайым, тынгнгылагъыз.
Ол заманда ибн Зият
Басрат шахарда болгъан.
Бир мынафыкъ жашырын
Муну къатына барып,
Бир табын улан тургъан,
Душманнга къылыч ургъан.
«Хейлер, къалайсыз?» - деген,
Мынафыкъланы къыргъан.
Айтхан: «Мухтарны мюрюдлери
Арбазынга киргендиле,
Къатынларынгнгы, жашларынгнгы
Жесирликке сюргендиле».
Хабийбуллах Ахматны
Тарикъатын тутханла,
Хусейинни къанын алмай,
Тёшекге жатмагъанла.
Сонг ибн Зият билген
Язит халек болмакъны.
Тал ап эткен жашыртын,
Шамгъа къарай, къачмакъны.
Женнетлени тахында
Тыяннгын, Мухтар-Ахмат.
Тыш бетин алыштыргъан,
Кёргенле танымазча,
235
Къафула77бла бирге,
Жюрюгендиле Шамгъа.
Андан чыгъып, ибн Зият
Шам Маруагъа баргъан.
Мухтаргъа магълум 78 болгъанды
Ибн Зият тохтамай,
Къафула бла бирге
Шамгъа къачып баргъанды.
Маруа ибн Зиятны
Найып этип жиберген.
Къуфа бла Басрагъа
Жюз минг аскери бла.
Мухтар буйрукъ эткен:
«Аскерлеге барыгъыз,
Зиятны жолун кесип,
Тюз аллына чыгъыгъыз».
Шу Мухтар билгенди
Зият Шамгъа кеткенин.
Хар жерге къагъыз жазып,
Эткен ишин билдирген.
Аскерле чыкъкъандыла,
Къауум-къауум болгъанла,
Жолланы терк тыйгъанла:
«Къайрысыз?» - деп соргъанла.
Тартып Шамгъа барайыкъ,
Шу Зиятха да элтип,
Хусейинни къанын алып,
Фатиматны жылатмайыкъ.
Ибн Зият къарагъан,
Жашил байракъла кёрген,
Кафуланы башчысы
Жарутха барып кирген.
Сонг мюрюдле бары да
Шунгнгар жууап бергенле.
Шамгъа даугъа барыргъа
Хазырланып кел ген ле.
«Шундан мени къутхарчы.
Ишибизни онгнгарып,
Жолубузну къурачы», Деп, Жарутха жалыннган.
Сауутларын такъкъанла,
Атларына мыннгенле,
Мухтарны къафусуна
Бары тизилгендиле.
Жарутну эсине келген,
Не этерин терк билген.
Олсагъат къапха салып,
Теуени сыртына къысхан.
Мухтар, шуланы кёрюп,
Кёп сюйюнюп, тап болгъан,
Аллахха шукур этип,
Мухтар шеждеге баргъан.
Къафуланы ызындан
Аскерле сюрюп баргъан.
«Ибн Зият къайда?» - деп,
Излеп, тинтип къарагъан.
Аскерлени аллына
Мухтар туруп тохтагъан.
Уллу ууазлар айтхан,
Башчы л аны махтагъан:
«Жюз минг аскерле бла
Хусейиннге дау эткен
Ибн Зият кёрюнмей
Тас болуп къайры кеткен?»
«Душманлагъа дау этмей,
Хусейинни къанын ал май,
Не бет бла барырбыз,
Байхамбаргъа уялмай?
Къафуланы къыдыргъан,
Хич бир жерни къоймагъан.
Къапларгъа къарамагъа
Бир да акъыл тапмагъан.
Душманланы къырайыкъ,
Къаныбызны алайыкъ.
Не да, биз, барыбыз да,
Ёлюп, шейит болайыкъ».
«Ибн Зият къайдад?» - деп
Адамлагъа сёй легенд и.
«Билмейбиз!» - деп, Жарутну
Уланы жууап бергенди.
Сонг Аштарны уланы
Ибрахимге сёлешхен:
«Аскер бла бармагъа
Хазырлыкъны кёр!» - деген.
Эки кече, эки кюн
Къапны ичинде тургъан,
«Бюгече уланланы
Ахшы къонакъ этерсен.
Эртен ибн Зиятха
Дау этмеге кетерсен».
77 Къафу - къарауан - караван.
78 М агълум - терс адам.
236
Ибрахим аскер блан
Эртен чыгъып жюрюген.
Тогъузунчу кюн барып,
Жалжа шахаргъа кирген.
«Уллу аскерим бла
Келе турама жетип.
Мухтарны башын кесип,
Эллеге байракъ этип.
Ибрахим, къагъыз жазып,
Бир кишини жиберген.
«Муну элтип, шахарда
Ханзалатха бер »,- деген.
Мен сизге аскер бла
Кёп да къалмай жетерме,
Хусейиннге этгенни,
Мен Мухтаргъа этерме.
Къагъыз жетишхен бла
Онгнгармазгъа жарамаз.
Жюз минг аскерге азыкъ
Мажармазгъа болалмаз.
Биз, Сейит-Хусейинни
Мюрютлери, чыкъкъанбыз.
Хусейинни къанын
Алыргъа хазырланнганбыз.
Атлагъа бичен, арпа,
Соярсан хайыуанла,
Аскерге болар чакълы
Асарса къазанла да».
Бизни бийлени къыргъан
Душман л аны излейбиз,
Биз шуланы къыдырып,
Шахарланы кезлейбиз 79.
Сонг шу патчах Ханзалат
Кёп жаман ачыуланнган.
Шамдан келген къагъызны
Жыртып, жерге ташлагъан.
Душманла къачхандыла,
Шам шахаргъа баргъанла,
Хаман: «Бизни къутхар!» - деп,
Марыугъа айтхандыла:
Чаууш улун чакъырып:
«Сен сёлеш!» - деп буюргъан.
Келгенден сора, ангнга
Буйругъун ангнгылатхан.