Асмаран - 30

Мени сизден айырмагъа.
Эсен-аман къалыгъыз,
Асы бол май Аллахха.
Алгъаракъ жауун болуп,
Тауладанда акъмагъан,
Кербола майданы уа
Къан ырхыладан толгъан.
Сонг бары да жылагъан,
Тауушсузлай сарнагъан.
Кёктеги мёлеекле
Тамашагъа къарагъан.
Минг бешжюз кишини
Хусейин бюгюп къойгъан.
Кеси да къарыусузланып,
Чатыргъа къайтып баргъан.
«Я Аллах!» - деп, къычырып,
Аллахха да жарбалып,
Хусейин атха мыннген,
Сылыфхарны48 да тагъып.
Къаны кетип, халы битип,
Кече чатырда къалгъан.
Тынчаялмай, жукъламай,
Тангнгы аман бла атхан.
Билеклерин чюйреген,
Этеклерин къайыргъан,
Салауат сала туруп,
Душманлагъа къычыргъан:
Танг аласында туруп,
Хусейин намаз къылгъан
Кёп аманат л а этип,
Къатынын да чакъыргъан.
«Мен кимни уланыман?
Къайсы къатынды анам?
Аллахны сылыкъары 49 Андады энди магъанам!»
Сонг атына да мынип,
Фурат таба жол алгъан.
«Уссаптан къанайым», - деп,
Атындан тюше болгъан.
«Аллахны арсланы!» -деп ,
Расул ёзюне айтхан.
Ёзюню хукмусуна
Асхаплары да къайтхан.
Ёзю да, айгъыры да
Суу ичерге къаст эткен.
Адамлыкъны тас этип,
Омар муну эслеген.
«Терк, былайгъа келигиз!» - деп,
Аскерине къычыргъан.
«Атына да, кесине да
Сууну бермегиз», - деген.
Темирден къуюп эткен
Жети къафысы болгъан,
Хайбар къаланы ойгъан,
Аллай бир кючю болгъан.
«Суу ичселе, быланы
Уссаплары къанарла,
Къарыулу, кючлю болуп,
Бизге палах салырла».
Шуллай темир къафыны
Бир къолу бла атхан,
Сора ол къафыланы
Къыркъ киши салалмагъан.
Былай айтып, Омар
Хусейиннге къычыргъан:
«Къоркъсаласуу ичмезле», - деп,
Бу акъылны сайлагъан.
«Быллай арслан-Алийни
Уланыма билигиз! Къылычын да суууруп
Айтхан: - Энди келигиз!»
«Ичинде адам л ары,
Чатыргъа от салдыла.
Къызланы, къатын л аны
Жесир этип алдыла.
Уллу таууш да этип,
Айгъырын тебреткен.
Душманланы ичине
Къыртчыгъа кибик кирген.
Алийни уланы эсенг,
Бугъунургъа жараймы?
Юй бийченгден, жашынгдан
Суу ичхенми къолайлы?»
48 Сылыфхар - къылыч.
49 Сылыкълары - эришилери.
214
Шу Омар айтхан затла
Керти болуп эсленнген.
Сескенип,ёрге турса Алгъан сууу тёгюлген.
Хусейин къарап, айтхан,
Сакъалында къанына:
«Шу кюйюмде барырма
Аллахыммы аллына».
Хусейин алгъасаннган,
Уссабын да унутхан,
Айгъырына да минип,
Чатыргъа къарай жортхан.
Алайда Омар айтхан:
«Шуну сёлештирмегиз,
Теркирек башын кесип,
Мангнга бир жиберигиз!»
Къараса, къатынла уа Чатырда сау-саламат.
Айтхан: «Мени алдады
Омар деген къанжалат!»
Ибн Зайдыл Асхабы
Башын кесмеге баргъан.
Буту-къолу къалтырап,
Жууукъ атлаялмагъан.
«Хан-Хусейин келди! - деп,
Къатынла да сюйюннген, Суу алып келгенди!» - деп,
Барысы да тирилген.
Дагъы бир нахагъайлы 50
Юсюне жууукъ келген.
Сакъалындан да тутуп,
Башын кесмеге болгъан.
Не аман къыйналса да,
Омаргъа алдатмады.
Не болса да, суу алыргъа
Хусейин къаст этип чыкъты.
«Муну мен башын кесип,
Ал май къоймам!» - деп айтхан.
«Ким экен бу малгъун?» - деп,
Хусейин кёзюн ачхан.
Аллахны душманлары
Тёгеректен чапдыла.
Хусейинни аралап,
Андан-мындан урдула.
Мынафыкъ ачыкъ кёрген,
Хусейинни кёзлерин.
Къачып юсюнден тайгъан
Айыртлатмай сёз лерин.
Сылыфхарны суууруп,
Урушургъа атылгъан.
Уссаптан халы битип,
Къарыу эталмай къалгъан.
«Хусейинден къоркътунг!» - деп,
Айып эткен адамлар.
«Жангнгыз мен тюйюл къоркъкъан,
Кёп бар мында къоркъакълар».
Былайда мынафыкъла
Хусейинни тыйдыла.
Тёрт жанындан чабып,
Бары бирден урдула.
Мынафыкъ Шаммар келип,
Атындан тюшюп турду.
Къарыусуз Хусейинни
Аркъасына олтурду.
Келип окъла Хусейинни
Кюбесине чанчылгъан,
Кирпини юсюндеги
Тегенек кибик болгъан.
Сакъалындан да тутуп,
Бойнуна бычакъ салгъан.
«Башынгнгы кесейим, хей!» Деп, Хусейиннге къычыргъан.
Сонг ючайыр окъ келип,
Жюрегине чанчылгъан.
Тартып окъну чыгъарса да,
Темири ичинде къалгъан.
Кёзю-башы тирилип,
Хусейин къымылдагъан.
Халы-амалы къуруп,
Шаммаргъа багъалмагъан 51.
Мынафыкъла былайда
Тёрт жанындан болдула.
Къарыусуз Хусейинни
Башын тюбюне бурдула.
Жаны, къаны къуругъан,
Халындан онгсуз болгъан.
Башын кётюрген чакълы
Чархында онг тапмагъан.
Налатуллах биреулен
Арт же л кесине ургъан.
Башы да, сакъалы да
Къызыл къаннга боялгъан.
50 Н аха - элни аты.
61 Багъалмагъан - къараялмагъан.
215
«Мени соймагъа болуп,
Юсюме олтургъанса,
Мынчакъы 52уяты жокъ,
Аллахха соргъанмыса?
Хусейин айтхан Шаммаргъа:
«Бетингнги мангнга къарат,- деп. Къарайым байхамбарны
Сёзю нечик хакъты», - деп.
Хей, мынафыкъ, иймансыз,
Мени атыммы билгенсен,
Ёле тургъан кишини
Башын кесип не этерсен?
Къарагъан сыфатына,
Хусейин хыйсап эткен.
Шаммар анда кёрюндю
Ит сыфатына кирген.
«Башынгнгы кесем е»,- деп,
Бюгюн мангнга сораса.
Тамбла байхамбаргъа
Не бет бла барырса?
Чачы - тонгнгузну тюгю,
Онг кёзю да сытылып,
Къарамдан къоркъур кибик,
Жаман тюрсюню болуп.
Къыямат кюн махлукъарт 53
Ёзюнге жол излерле.
Шафаут умут этип,
Аллахны аллына келирле.
Хусейинни къатына чабып,
Айгъыр дагъыда баргъан.
Уллу таууш л ар этип,
Чабып Фуратха чыкъкъан.
Шафаутланы иеси,
Атабыз Мухамматха,
Къарабетли барырса,
Башынга гюнах алырса.
Сонг Хусейинни жанына,
Фуратны жагъасында,
Айгъыр кёп кюн кёрюннген.
Андан сора, хайуан къайры эсе да
кёмюлген.
«Бюгюн тюйюл, тамбла
Атангнгы шафауаты.
Мангнга бюгюн кёп керек
Язитни шафауаты.
* * *
Китаплада айтылгъанды:
«Ахыр заман келликти,
Махти,54 айгъыргъа минип,
Аллыгъызгъа сюелликти ».
Язитни ыразы этип,
Шафауатла ал аман.
Бир уллу элге барып,
Халиф да мен бол аман».
Ол заманда къатынла
Къайтып чатыргъа киргенле,
Жылай тургъанланы бири
Тохтап, бири сарнай кёрюннген.
«Энди билдим, сен мени
Ёлтюрмейин къоймайса.
Сангнга къаршы турургъа
Бюгюн мен болалмайма.
Сора тышында аякъ
Къакъгъан тауушла чыкъкъан.
Къараса - мынафыкъла
Чатыргъа кирип къалгъан.
Бир уртлам суу бер,
Сен мени ёлтюргюнчю.
Жаннган кёкюрегимми
Сууутайым, ёлгюнчю».
Бек эршши сыфатлары,
Къынгнгыр къыл л ы кёзлери,
Сюйдюмсюз жюреклери,
Ангнгылаусуз сёзлери.
Фахмусу жокъ мынафыкъ,
Бир уртлам суу бермеген:
«Жыламугъунг сууду сангнга,
Муну ич да тур», - деген.
Къатынланы туттула,
Кийимлерин жырттыла,
Офуракъларын 55 алып,
Бутларын ачхандыла.
Хусейин эткен ауаз
Къулагъына кирмеген,
Язитни шафауатын
Башхаладан ал кёрген.
Бууун сынжырларын да,
Къулакъ сыргъаларын да,
Алтын оймакъларын да,
Сыдырып алгъандыла.
52 Мынчакъы - быллай бир.
53 М ахлукъарт - ёлгенлеринг.
54 М ахт и - араблыланы бачамасы.
66 Офуракъла - омакъ затла.
216
Жаралы болуп жатхан,
Хусейинни жашчыгъы,
Мындан ары атылгъан,
Ариу дарий жастыкътан.
Аскер келип, был аны
Уруп, тюртюп жиберген,
Жайракъ жюрюген, арыкъ
Тюелеге мындирген.
Фатимат аты болгъан
Хусейинни къызыды.
Муну да алтынларын
Мынафакъ тартып алды.
Куфа шахаргъа баргъан,
Тюелени хайдагъан,
Суу табылгъан жерледе
Тюшюп, ичерге къоймагъан.
Аллахына жарбалып,
Фатимат къарагъанды:
«Къолларынг кесилсинле!» - деп,
Мынафыкъны къаргъагъанды.
Керболада къырылгъан
Шейит лени тилегин,
Къабыр къазып кёммеге,
Омар изну 56 бермеген.
Фатиматны дууасын
Аллах къабыл эткенди.
Мухтар келип, малгъунну
Эки къолун кесхенди.
Хусейин блан бирге
Онжети шейит болгъан.
Барысыны да башын
Кесип, къолуна алгъан.
Аякъларын да кесип,
Кюйдюрген, отха салып,
Муридлери болалмагъан,
Мынгнга не этсе да, къанып.
Хусейинни башы бла
Онсегиз башны алып.
Аскерни биргесине
Жюрюген Куфагъа багъып.
Жаланаякъ, жаланбаш
Къатын л аны жюрюткен.
Хусейинни жанына
Аскер был аны элткен.
Талапсыз Омар туруп,
Аскерге буйрукъ эткен.
Къурукълагъа башла тагъып,
Байракъ этип жюрюткен.
Аяулу бийче къыз л ар,
Къуреийшли къатынлар,
Шу кюн мынафыкълагъа
Къул, къарауаш болгъан л ар.
Куфаны къафусуна
Жетишхен башла бла.
Мунгнгар къарап жылагъан
Къатынла бла жашла.
Сонг бу къатынла кёрген,
Башы жокъ бир къараны,
Мынафыкълардан тийген
Жюз къыркъ жерде жараны.
Куфа ахлусу жыйылып,
Кабусунда57 табылгъан
Къарап был аны кёрюп,
Къатын лары жылагъан.
Къатынлар жылагъан л ар,
Жыйылып жыгъылгъанлар,
Зайнафны сарнаууна
Бары да тынгнгылагъанлар.
Гитче жашлагъа келип,
Садакъа бере болгъан.
Сонг Умулкюлсюм, туруп,
Адамлагъа къычыргъан:
Къызы Фатимат барып,
Хусейинни къучакълагъан,
Союлгъан тамагъына
Элтип бетин къаплагъан.
«Бизге рахму этмегенни
Юй эшиги бузулсун!
Садакъа бермегенлени
Башларына таш жаусун!
«Ой, бизни атабыз!» - деп,
Къычыргъан айтып атын,
Хусейинни къанына
Бетин, башын боягъан.
Жашланы къолларындан,
Берген затларын алып,
Ташлагъан Умулкюлсюм,
Къыргъа, орамгъа багъып,
Ажашхан Омар туруп,
Аскерине буюргъан,
Башсыз тёнгнгекни юсюнден
Къатын л аны тайдыргъан.
56 И зну - онг.
57 Кабу - къыйынлыкъ.
217
Аталарын ёлтюрюп,
Жаш ларын харип этип,
Садакъала берелле
Энди, бери келтирип.
Барысы да къардашла:
«Керболада къыргъыннга
Къарап, жылай тургъанма,
Бу халгъа ыразы болмагъанла.
Къыйынлыкъ келсин сизге,
Эрлени ёлтюргенлеге!
Сора, къатынлары жылай,
Садакъа бергенлеге!
Хусейинни тутханыгъызгъа
Жюрегим бек ачыгъанды.
Башын кесип алгъаныгъыз
Мурдарлыкъкъа саналгъанды»
Намысы жокъ къызбайла,
Мынафыкъла, душманла!
Кимден туугъанла элле,
Сиз ёлтюрген уланла?!
Сонг Умул кю л сум айтхан:
«Хей, мынафыкъ, хей, душман
Бюгюн сюйюнсенг да сен,
Тамбла болурсан фашман!»
Аллахны балахына
Жолугъугъуз, малгъунла!
Байгъамбарны ахлусун
Къырып, къанын чачханла!
Умулкюлсюм, ачыуланып,
Айтмагъанын къоймагъан.
Зиятны аузу тутулуп,
Сёз ауузундан чыкъмагъан.
Байгъамбарны къызыны
Уланын да сойдугъуз.
Кербола майданында
Тёнгнгегин да къойдугъуз.
Зайнаф алайда айтхан:
«Тамбла Аллах низа къурур,
Даучу болуп, жагъангдан
Расул Мухаммат туру р.
Чыгъарсыз къыямат кюн
Сиз Машхар майдамына,
Къарабетли барырсыз
Байгъамбарны аллына.
Ариу мелееклени
Шагъатлыкъкъа келтирир.
«Жаханим ах луду бу!» - деп,
Сангнга хутму эттирир.
Расул къуалар сизни:
«Юмметтен тюйюлсюз»,- деп
«Ахыры жаханимни
Азабын кёрюрсюз», - деп».
Ол кюн сангнга къарарма,
Сенден жууап сурарма,
Кёрген къыйынлыкъларыммы
Суусапха айланып табарма».
Куфа ахлусу былайда
Кёп жыламукъла тёккен.
Мынафыкъны къауумун
Аман л ар айтып, сёккен.
Мынафыкъ ибн Зиятны
Бет турушу тюрленнген,
Шуларгъа халын билдирмей,
Къайтып юйюне келген.
«Былхымсыз болгъанбыз», - деп,
Бир бирине сёлешхен,
Сора жесир жашланы
Тутмакъ юйге кийирген.
Сонг Чауушха буюргъан:
«Уллу къычырып айт,
Куфаны адамларын
Барын межгитке жыйдырт.
Къатынланы къатына
Ибн Зият да баргъан.
Сёгюшюп, аман айтып,
Жюреклерин къыйнагъан.
Уллу жума межгитке
Куфа ахлусу жыйылгъан.
Ууаз айтыр ючюн деп,
Мынарада олтургъан.
Хусейинни аузуна
Аягъы бла тюрткен,
«Былай керекти сангнга!» - деп,
Шу башны тёнгнгереткен.
Бир Аллахны махтагъан,
Кёп ариу сёзле айтып,
Язитни даулетин ахшы
Кётюрдю, сымарлатып.
«Умулкюлсюм къайсы?» -деп ,
Къатын л агъа соргъанды.
«Мында бийче менме!» - деп,
Атылып терк тургъанды.
Сонг фасыкъ кюн Язит
Арслан Алийни сёккен,
Хусейинни ауан этип,
Халкъкъа ууаз л а берген:
Сонг къызы айтхан эди:
«Айтхылыкъ мени атам!
Сени тутаргъа келдиле,
Сёзле айталла жаман».
«Хусейнни ёлтюртюп
Биз парахат болгъанбыз,
Ахлусун жесир этип,
Къолубузгъа алгъанбыз.
Аркъасын хунагъа берип,
Абдуллах ёре тургъан,
Къылычын да суууруп,
Келгенни ура баргъан.
Аллахтан махтау болсун,
Язитге болушханнга,
Жалгъанчыны уланы,
Хусейинни ууатханнга!»
Эллибеш мынафыкъны
Абдуллах ёлтюрген,
Сонг Абдуллахны тутуп,
Шу малгъуннга келтирген.
Жигитликке айтылгъан,
Эки кёзю да сокъур,
Ибн Зиятха тынгнгылап,
Абдуллах деген болгъан.
Ибн Зиятха къарап,
Аллында батыр тургъан.
Экиси да сёгюшхен,
Аякъларын да къагъып.
Ибн Зиятны сёзюне
Абдуллах тынгнгылагъан,
Уллу ачыулу болуп,
Атылып ёрге тургъан.
Абдуллах бюгюлмеген,
Къаршы туруп сёлешхен.
«Сен уруп ёлтюресе, деп,
Мен къайгъырмайма, - деген.
- Ибн Зият, эй налат,
Бу айтханынг не затты?
Хусейинни, сени да
Халкъ танымаймыды?
Хусейин да болмагъан
Дунияны мен не этейим?
Андан кёп селешмейин,
Ахыратха кетейим.
Кесинг да ётюрюкчю,
Ётюрюкчюден туугъансан.
Айтхылыкъ Хусейинни сёгюп,
Налат Язитге аугъансан.
Бир Аллахтан, тилеп,
Дууа этип тургъанма.
Сенича аман кишиден
Ажалыммы сурагъанма.
Файгъамбарны аулетин 58
Сен уялмай сёгесе.
Жалгъан хапарла айтып,
Минарадан тёгесе».
Жокъту энди дунияда
Сенден аман болуп жан.
Аллахны да асысы,
Байгъамбаргъа да душман.
Ибн Зият эшткен эди,
Абдуллахны сёзлерин.
Ачыуланып, аралтхан,
Къолан чыгыр кёзлерин.
Нелляй бир фашмандан
Къутулдум, шейит болмайын.
Мени кибик сокъур лай,
Къазауатха бармайын.
«Тутугъуз Абдуллахны,
Аллыма келтиригиз!
Аны аузундан сёзлени
Чыкъмаз кибик этигиз!
Энди мен сенден ёлсем,
Керти шейит боллукъма.
Хусейин бла бирге
Машхарда жолугъурукъма».
Абдуллахны тутмагъа
Бир бёлек адам тургъан.
Къакъкъан, сокъгъан да этип,
Аман-аман къутургъан.
Сора мынафыкъ тутуп,
Абдуллахны ёлтюрген.
Шу сагъат хур къызлар
Ашыгъып, туруп келген.
Абдуллахны юйюне
Кёп адамла жиберген.
«Аны тутмай келсегиз,
Сизге жашау ж ок ъ »,- деген.
«Мунуча эр болсун л а!» - дей,
Болгъан шу хур къызла.
Алдаусуз женнеттелле
Абдуллах кибик азла.
58Аулет - адамлыкъ.
219
Сора малгъун Ибн Зият,
Къычырыкъ таууш эткен.
Хусейинни башын алып,
Орамлада тёнгнгереткен.
Куфадан чыгъып жюрюп,
Бир кёлге жеткендиле.
Алайда кече къалып,
Атладан тюшхендиле.
Омар улу, ма Хузум,
Башны алып жюрюген,
Эки къолу да тюшюп,
Билек л ери чириген.
Сора, бу жерде олтуруп,
Ашай-иче тургъанлай,
Кёктен къычырыкъ эштип,
Болмагъандыла бурулмай.
«Не таууш л ар, экен?!» - деп,
Къулакъ салып тынгнгылагъан,
Мукъмин жинле жыйылып,
Хусейиннге жылай болгъан.
Саулай чархына да
Аман ауруу жайылгъан.
Бармакъ басар жери жокъ,
Жарасы болмагъанлай.
Шулар чакъыра болгъан
Мухаммат байгъамбарны
Фатиматны, Зухраны,
Арслан Алий-Хайдарны.
Сора, малгъун Ибн Зият,
Шакъы-къаламын алгъан,
Шамгъа, фасыкъ Зиятха,
Сюйюнчю къагъыт жазгъан:
Мынафыкъла бек къоркъкъан,
Кече шунда къалыргъа.
Былайдан туруп кеткен
Шыразыгъа, Маусалгъа.
«Душманыбыз Хусейинни
Башын кесип алгъанбыз.
Къардашларын къалдырмай
Барын да къырып салгъанбыз».
Бу эки да шахаргъа
Алгъа къагъыз жиберген.
«Атларыбызгъа жемле
Мажарып туругъуз!» - деген.
Барысыны да башларын
Куфагъа келтиргендиле.
Къатын ларын, къыз ларын
Жесир этип, сюргендиле.
Шу эки да шахаргъа
Быллай къагъыз келген.
Алып къагъызны ачхан,
Алчыны тутмакъ эткен.
Бу къагъызны да алып,
Алчы Шамгъа келгенди.
Язит, жазыуну окъуп,
Ичиндегин билгенди.
«Хусейинни ёлтюргенле,
Бизге да душмандыла» , Деп, шулагъа дау этип,
Кёп адам тутхандыла.
Фасыкъ Язит къууанып,
Секирип ёрге тургъан.
Жырларгъа къарауашын
Къатына да чакъыргъан.
Шунда былай да эте,
Алтмыш мынафыкъ ёлген.
Быладан да беш киши
Шейит болуп, жан берген.
Сонг Дымышкы 59шахарда
Къууанч байракъла такъкъан.
Бир малгъун а, бир малгъун,
Къайтарып жууап жазгъан:
Эки шахар ахлугъа
Ыразы болгъан къатынла.
Сора, Зайнаф дууа этип,
«Амин!» - деген къалгъанла.
«Мени къатыма, Шамгъа,
Шу башла бла бирча,
Жиберсин къатынланы,
Мен къууана турурча».
Къолларын да кётюрюп,
Кёп тилеген Аллахтан,
«Эки да журт ах луну
Сен сакъла, - деп, - палахтан!»
Хаулу бла Шаммарны
Ибн Зият чакъыргъан:
«Башланы алып, Шамгъа
Барыгъыз!» - деп буюргъан.
Бу эки да журт ахлу
Зайнаф эткен дууадан,
Къыямат кюн болгъунчу,
Сакъланырла палахтан.
59Дамышкы - Дамаск.
220
Бы л айдан къачып, малгъунлар
Хумарагъа жюргенлер,
Жарты жолда ол кече
Къалыргъа тюшгенлер.
Шу киши кёп жылагъан,
Кёз жашларын да тёгюп.
Инжилде да болгъанды,
Бу халда хакъ айтылып.
Къойларын багъып тургъан
Шунда бир киши болгъан.
Тесбек таууш л ар эштип,
Терезеден къарагъан.
«Мен кёрдюм инжилде да,
Сени башынг кесилип.
Ахлулары жашларын
Тутуп, жесир этер», - деп.
Шу киши бир нюр кёрген,
Къыйыры жерден кёкке жетип,
«Къайдан экен шу нюр?!»- деп,
Къарагъан, хыйсап этип.
Сора, киши кёп жыламсырап,
Шу башчыдан тилеген:
«Бираз заман сакълайым,
Башны магъа бер »,- деген.
Къарап, нюрню тюбюнде
Бир кесилген баш кёрген.
Кёкдеги мелеекле
Башха къарап 60 кёрюннген.
Башчы ангнгар айтханды:
«Он минг алтын берирсен.
Бираз заман сакъласанг,
Сен шу башны элтирсен».
Башны ортагъа алып,
Уллу аскерни тапхан.
«Шу аскерни башчысы
Кимди?» - деп сураялгъан.
Туруп барып, келтирип,
Он минг алтынны берген,
Къолуна башны алып,
Элтип, юйюне кирген.
Къарап, айтхан башчыгъа:
«Сиз не адамласыз? - деп. Шу баш кимникидир?
Сиз къайдан келесиз?» - деп.
Киши бу башны жуугъан,
Къан жугъун тазалагъан,
Ариу ийисле блан
Кебинлеге чулгъагъан.
«Шу бир къачакъны61башы,
Алгъанбыз ызындан жетип,
Шамгъа алып барабыз,
Язитге саугъа этип».
Башны аллына салгъан,
Кёзюне къарап, жылагъан.
Мангнгылайын уппа этип,
Бетин, къашын сылагъан.
«Къачакъны аты кимди?
Атасы муну къайданды?
Мен бек тилейме сизден,
Хатасы муну къалайды? »
«Сегиз женнетледеги
Ахлуланы бийисе,
Мухаммат байгъамбарны
Сен ол жерде кёрюрсе.
Башчы айтхан алайда:
«Аты Хусейин болгъан,
Мухаммат байгъамбарны
Къызы Фатиматтан туугъан».
Эй, Хусейин, айтырсан,
Менден атангнга салам.
Ариу диннге ал бердим,
Энди жаным - динислам.
Баш Хусейинники
Болгъанын ангнгылагъан.
Сора акъылдан тайып,
Ол алайда жыгъылгъан.
Эй, Хусейин, унутма,
Сёзюм сангнга аманат.
Къыямат кюн байгъамбар
Этсин магъа шафауат»62.
Эстен тайып, жайыкъмай,
Кёп заман алай къалгъан,
Сора, жайыгъып, туруп,
Башны жанына баргъан.
Шундан башны да алып,
Жюрюген мынафыкътан,
Солугъан да этмейин,
Бир жерге баргъандыла.
62 Ш афауат - шагъатлыкъ.
60 Баш ха къарап - багъып.
61 Къачакъ - къачхынчы.
221
Сора, башчы мынафыкъ,
Алтынлагъа къарады,
Къап-къара таш л ар болуп,
Шуларны алай табады.
Былайдан жюрюп Язитни
Арбазына жетишхен,
Хаулу барып малгъуннга
Ишни халын билдирген.
Къып-къызыл алтынланы
Ташла болуп кёргенде:
«Аман бетли болгъанбыз,
Айтмагъыз, - деген, - кишиге».
Язит айтхан Хаулугъа:
«Юйге кийир баш л аны,
Къатынланы, къызланы.
Жазыкъ этип 63 жашланы.
Сора Хусейинни башын
Хаулу къолуна алгъан.
Шаммар ёзге башланы
Элтип, аллына салгъан.
Э нтта д а Я зи тк е к ъ а г ъ ы т
ж азалла
Сора, былайдан жазып,
Язитке жибергендиле.
Дымышкеге жуукълаша,
Келгенча билдиргендиле.
Алийда, къатынла да,
Бирча ичине кирген.
Язит фасыкъ барын да,
Элтип, аллына тизген,
«Душманны башын алып,
Ахлусун жесир этип,
Дымышки деген журтха
Жыйышханбыз да жетип».
Язит, был аны кёрюп,
Бираз жазыгъы чыкъгъан.
Хусейинни уланы
Язитке былай айтхан:
Язитке къагъыз жеткен
Ичин ачып окъугъан.
Аллына жиберирге
Он минг атлы онгнгаргъан.
«Бизни халыбызгъа къарап,
Атабыз Хабийбуллахха,
Сен къалай жууапларса,
Сангнга къарап сёлешсе? »
Аскер жолгъа жюрюген,
Байракъларын да алып,
Буслийманлагъа ушап,
«Лаилаха» да айтып.
Алий былай соргъанда,
Фасыкъ Язит уялгъан.
Алийни бутларындан
Тешип, бугъоуун алгъан.
Келгенле малгъунлалла,
Баргъанла - мынафыкъла,
Уллу хурметле этип,
Саламлаша болгъанла.
«Офуракъла келтиригиз,
Къатынлагъа кийдиригиз!
Былайда олтуртугъуз!» - деп
Барына да буюргъан.
Былар аланы махтап,
Алар быларны махтап,
Жыр л ап, тойлар эткен л ер,
Шунда кёп заман тохтап.
Сонг Хусейинни башын
Бийик жерге салдыргъан.
Ангнгар къарап къатынла
Барысы да жылагъан.
Арап согъуулар салып,
Бири бирин сыйлагъан,
Къарагъан къатынланы
Жюрек лери жарылгъан.
Жаман-жаман сёлешхен,
Хусейинни бек сёккен.
Шу башны тишлерине
Аягъы блан тюртген.
Шу халда Шатлыкъ блан
Дымышкеге бардыла.
Бу шахарны ахлусу
Орамлада сакълайла.
Абузар айтхан Язитке,
Аягъын тюрте кёрюп:
«Кёрдюм бу ауузну мен
Байхамбар уппа этип».
Къарап туруп жашлагъа.
Къатынлагъа, къызлагъа,
Айтхандыла: «Кёрмегенбиз
Быллай ариу жанланы».
63 Ж азыкъ этип - айырып.
222
Эшттим айта туруп:
«Сен женнетни ханысан,
Хабийбуллах айтханды:
«Дуния рапханысан 64».
Мени аталарыммы
Къыркъынчысы Дауут ючюн,
Аякъларыммы уппа этип
Кетелле чюйютлер бюгюн!
Шуну Язит эштип,
Ачыуланып къарагъан.
Сёгюшюп Абузаргъа,
Юйюнден къууалагъан.
Тюненеги кюн аламгъа,
Аллах рахмат этип,
Мухаммат байгъамбарны
Ёзю жиберди билип!
Ол арада бир къаргъа
Келип къазыкъкъа къоннган.
Язитке багъып, жаман
Тауушлар эте болгъан.
Байгъамбар боллукъ нюрюн
Дуниягъа жайгъанды.
Аланы нафсысы къурумасын! Аллах алай буюургъанды.
Шу къаргъаны тауушун
Фасыкъ Язит сюймеген.
Сан-саны къалтырагъан,
Сыпаты жаман кеткен.
Мухаммат Хабийбуллах,
Сизни байгъамбарыгъыз,
Дуниядан кеткен бла
Аулетлерин 67къырдыгъыз!
Шу сагъат Язитни юсюне
Яхуд улу кирип келген.
Кеси да аны доктуруду,
Аты да Жалут деген.
Уллу хиликкя эттигиз,
Кесип алып башларын,
Жесир этип алдыгъыз,
Къатынларын, къызларын», -
«Бу баш кимникиди?» - деп,
Жалут муннгар сурагъан.
«Бир патчахныкъыды!» - деп,
Язит Жалутха айтхан.
Къылычын да суууруп,
Жалут Язитге чапхан.
Адамла келип, тутуп,
Жетишмеге къоймагъан.
Билмеге сюйюп Жалут:
«Муну аты ким »?- деген.
«Сагит 65Хусейинди аты», - деп,
Жалутха жууап берген.
Сонг Жалут барып,
Башны къолуна алгъан.
Уппа эте: «Муну
Ёлтюргеннге налат болсун!- деген.
«Хатасы не эди, Язит,
Муну башын кесерча? »
«Умуту бар эди аны,
Халиф болуп турурча».
Шагъатлыкъны келтирип,
Дин исламгъа киргенме.
Сени ючюн мен бюгюн
Азиз 68 жаныммы бергенме.
Жалут Язит фасыкъкъа
Къаршы туруп сёлешхен:
«Халифалыкъ сенден эсе
Ангнгар тыйышлыд, - деген. -
Мухаммат байгъамбаргъа,
Хайрул анангнга менден
Айтырсан сен хасират,
Салам, айталмай тур дум мен.
Халифалыкъ Хусейнни
Аталарындан къалгъан!»
«Ёзюню ата хакъын
Хусейин тёлей болгъан!
Язит айтхан Жалутха:
«Сени ёлтюрюр эдим,
Сен дохтурум болмасанг,
Башынгнгы кесер эдим!»
Чюйютлюлени адети
Малгъум 66 тюйюлмю сангнга?
Дауут байгъамбар ючюн
Хурмет этелле мангнга!
Жалут айтхан Язитке:
«Сени мен Халиф сундум,
Ауругъанынгда дарман
Муну ючюн бергенем.
Рапханысан - ийнакъ.
Сагит - махтаулу.
М алгъум - юлгю.
67Аулет - ахшы адам.
68А зиз - багъалы.
Мындан ары мен сангнга
Ёлюр отлар берирме.
Дарман берип, сау этсем,
Байгъамбаргъа не дерме?
«Бу бир къачакъны башы,
Тутуп, кесип алгъанбыз,
Былай кёрюп, къанмагъа
Аллыбызгъа салгъанбыз».
Язит фасыкъ Жалутха:
«Муна кел!» - деп чакъыргъан,
Жалутну тутуп, шунда
Башын кесип алдыртхан.
Алчы соргъан: «Ким эди,
Атын айтыгъыз мангнга?
Бу сизге не эткен эди,
Быллай бир жандырырча»?
«Сагид улу Хусейин,
Арслан-Алийни жашы,
Мени тахтадан тюртюп,
Ёзю боллукъ эди башчы».
Сонг Язит жыйын эткен,
Хан л аны да чакъыртхан.
Бир тепсини юсюне
Хусейинни башын салгъан.
Алчы айтхан: «Нечикда
Аман ишни эткенсиз!
Биз гяуурла тюйюлек,
Гяурла кёреме сиз!
Къайсар патчах жиберип,
Язитке алчы келген.
Къайсар жазгъан къагъызны
Келип, Язитке берген.
Сизни жолгъа тюзеткен,
Керти динни билдирген,
Аллах сартындан къарап,
Къолугъузгъа Къуран берген,
Къайсарны Язит бла
Арал ары тюз болгъан.
Тахият икрам69 этип,
Язит къагъызны алгъан.
Ол кишини атасы
Тюйюлмеди, харипле?
Энди уа турасыз сиз,
Къыямат кюн ёллюкле!
Алчыны да сыйлагъан,
Сурашып кёл юн алгъан.
Кеси бла алчыны
Бу тепсиге олтуртхан.
Инжилде да айтылгъан,
Ёзюне махтау этилип,
Къыйынлы-къыямат кюн
Шафауатла бери лип.
Алчы, къарап, тепсиде
Кесилген башны кёрген.
Язитке къарап, Алчы
Айып этип сёлешхен:
Мухаммат байхамбарны
Хурметин сиз буздугъуз,
Къызындан туугъан жашны
Элтип, кери урдугъуз!
«Не аламатты, сейирди,
Кесилген баш тепсиде!
Тепсиге да олтуруп,
Азыкъ ашайла сизде!
Муну башын келтирип,
Тепсигизде тутасыз,
Чагъыр, суула да салып,
Ичигизге жутасыз!
Сизни жашауугъузну
Къайсар менден сурарыкъ,
Сиз къууаннган ишхе
Къайсар да къууанырыкъ.
Мынгнгар ушагъан ишни
Болуп киши кёрмеген.
Быллай эршши хапарны
Бир адам да эштмеген.
Бу баш кимни башыды,
Баян этигиз мангнга?
Къайсар патчах сураса,
Мен не айтырма ангнга? »
Бизге динни билдиргеннге,
Хыйса байхамбаргъа
Биз эткен хурметни
Берирге жокъме хыйсабы сангнга?
Алчы башлагъан сёзню
Язит фасыкъ сюймеген.
Сюймесе да, Алчыгъа
Шу халда жууап берген:
Мухаммат байхамбарны
Хурметин да сындырып,
Ариу нюрюн унутуп,
Эсигизден къурутуп!
69 Буйрукъ этип.
224
Аллах урмазмы сизни?!
Тели ауруу жоймазмы?!
Башыгъыздан таш жаууп,
Тентек этип къоймазмы?!
Алчы айтхан: «Ёлтюрмей
Мени къоймай болсагъыз,
Мангнга тюште кёрюндю
Сизни байхамбарыгъыз.
Эштмедингми, Язит, сен,
Адамла айтхандыла:
«Бир килисада эшек
Туягъын асырагъандыла?
Ашыкъмай, сабырланып,
Тынгнгылагъыз сиз мангнга.
Андан сора не да эт,
Кечирмезлик жауунга. -
Алтыны кёп бир шахар а Кюн бетте орналгъан,
Тенгнгиз жагъасында
Сау-саламат жашагъан.
Айтты мангнга: - Женнетте
Мени блан болурсан.
Хур къызладан кесинге
Сюйгенингнги алырсан».
Шахарны ортасында
Бир килиса, алтындан,
Мыкърефни ичиндеги
Кюбюр бла бар накъуттан.
Сора, шагъатлыкъ келтирген,
Камил буслийман болгъан,
Узалып тепсидеги
Башны къолуна алгъан.
Бу кюбюрню ичинде
Хайыуанны аягъы!
Аякъ да тюйюлдю ол,
Бир эшекни туягъы!
Къучакълагъан, жылагъан,
Мангнгылайын уппа эткен.
Сора, мынафыкъла тутуп,
Алайчыкъта ёлтюрген.
Шу туякъкъа бу кюйде
Адеби хурмети да бар,
Эшекке да мыннгенди
Бизни Хыйса байхамбар.
Жан берген сагъатында
Тилеген Камил Аллахтан:
«Бу динни душманларын
Сакълама къыйынлыкътан!»
Инжил ахлу келеллер
Зыяратха хар къайдан,
Уллу тилеклер этип,
Туякъны хайырындан.
Бир къатын, тюш кёрюп,
Язитке айтыргъа келгенди.
Ангнга боллукъ хатаны
Ёзю баян эткенди.
Амма, сен болсанг, Язит,
Къуран келямда окъуп,
Мухаммат байхамбарны
Халифасында да болуп!
«Кече тюшюмде кёрдюм
Мухаммат байхамбарны,
Фатимат, Зухураны,
Арслан-Алий-Хайдарны.
Аяулу уланланы
Баш ларын кесип алып,
Аллыгъызгъа да салып,
Ашайсыз, къаргъыш алып.