İnce Memed - 3 - 01

İNCE MEMED 3

ROMAN

Yapı Kredi Yayınları -1954
Edebiyat - 553
İnce Memed 3 / Yaşar Kemal
Kitap Editörü: Tamer Erdoğan
Düzelti: Eylül Duru
Kapak Tasarımı: Yeşim Balaban

İNCE MEMED 3

Yaşar Kemal 1923'te Osmaniye'nin Hemite (bugün Gökçedam) köyünde doğdu.
Komşu Burhanlı köyünde başladığı ilköğrenimini Kadirli'de tamamladı.
Adana'da ortaokula devam ederken bir yandan da çırçır fabrikalarında çalıştı.
Ortaokulu son sınıf öğrencisiyken terk ettikten sonra ırgat kâtipliği, ırgatbaşılık,
öğretmen vekilliği, kütüphane memurluğu, traktör sürücülüğü, çeltik tarlalarında
kontrolörlük yaptı. 1940'lı yılların başlarında Pertev Naili Boratav, Abidin Dino
ve Arif Dino gibi sol eğilimli sanatçı ve yazarlarla ilişki kurdu, 17 yaşındayken
siyasi nedenlerle ilk tutukluluk deneyimini yaşadı. 1943'te bir folklor derlemesi
olan ilk kitabı Ağıtlafı yayımladı. Askerliğini yaptıktan sonra 1946'da gittiği
İstanbul'da Fransızlara ait Havagazı Şirketinde gaz kontrol memuru olarak
çalıştı. 1948'de Kadirli'ye döndü, bir süre yine çeltik tarlalarında kontrolörlük,
daha sonra arzuhalcilik yaptı. 1950'de komünizm propagandası yaptığı iddiasıyla
tutuklandı. Kozan cezaevinde yattı. 1951'de salıverildikten sonra İstanbul'a gitti,
1951 - 63 arasında Cumhuriyet gazetesinde fıkra ve röportaj yazarı olarak çalıştı.
Bu arada 1952'de ilk öykü kitabı San Sıcatı, 1955'te kendisine büyük bir ün
kazandıran ilk romanı İnce Memed'i yayımladı. 1962'de girdiği Türkiye İşçi Par-
tisi'nde genel yönetim kurulu üyeliği, merkez yürütme kurulu üyeliği
görevlerinde bulundu. Yazıları ve siyasi etkinlikleri dolayısıyla birçok kez
kovuşturmaya uğradı, 1967'de haftalık siyasi dergi Ant'm kurucuları arasında yer
aldı. 1973'te Türkiye Yazarlar Sendikası'mn kuruluşuna katıldı ve 1974 - 75
arasında ilk genel başkanlığını üstlendi. 1988'de kurulan PEN Yazarlar Derne-
ği'nin ilk başkanı oldu. 1995'te Der Spiegel'de yayımlanan bir yazısı nedeniyle
İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi'nde yargılandı, aklandı. Aynı yıl Index on
Censorship'te yayımlanan "Türkiye'nin Üstündeki Karabulut" başlıklı yazısı
dolayısıyla 1 yıl 8 ay hapis cezasına mahkûm edildi, cezası ertelendi. Şaşırtıcı
imgelemi, insan ruhunun derinliklerine nüfuz eden kavrayışı, anlatımının
şiirselliğiyle yalnızca Türk romanının değil dünya edebiyatının da önde gelen
isimlerinden biri olan Yaşar Kemal 1973'ten bu yana Nobel Edebiyat Ödülü
adayıdır. Yapıtları kırka yakın dile çevrilen Yaşar Kemal, Türkiye'de aldığı çok
sayıda ödülün yanı sıra yurtdışmda aralarında Uluslararası Cino del Duca Ödülü
(1982), Eegion d'Honneur nişanı Commandeur payesi (1984), Fransız Kültür
Bakanlığı Commandeur des Arts et des Eettres Nişanı (1993), Premi
Internacional Catalunya (1996), Alman Kitapçılar Birliği Frankfurt Kitap Fuarı
Barış Ödülü'nün (1997) de bulunduğu 19 ödüle değer görüldü.


Ateşi yandıran kavdır
Demiri dövdüren tavdır

1
Kimi yıllar Çukurovaya bahar birdenbire iner. Çiçekler tomureuklar, kuşlar,
arılar, böeekler, otlar birdenbire bastırır. Ilık güneş, apaydınlık ortalığı doldurur.
Kurdu kuşu, börtü böeeği, yılanı karıneasıyla bütün yaratık 3 aıvalarından
dışarıya uğrayıp şaşkın, telaşlı, yeni, taze bir dünyaya kavuşmanın sevinei içinde
yumuşaeık toprakta gezinirler. Akdenizin üstünden yekinen parça parça ak
bulutlar, ovanın toprağına koyu, pul pul gölgelerini bırakarak Toros dağlarına
giderler. Ve birdenbire, nereden geldiği belirsiz yağmurlar yağar. Ortalığı seller
götürür. Sular taşar, yörelerine sapsarı milleri yayarak Akdenize deli bir hızla
akarlar, mavi su 3 aı kırmızıya boyarlar. Keskin, mor kayalıkların aralarında ışıltılı
sarı çiğdem çiçekleri açar, sarvan kurmuş sarı çiğdemlerin bir ulu bahçesi olur
dağlar. Ve binbir çiçekle, kokuyla nennilenirler. Turaç sesleri gelir durmadan,
kuytulardan, bueaklardan. Ovanın insanları, bahar böyle birdenbire patlaymea
küskün, kınalı eerenleri beklerler. Eskiden, aşağıdan, çölden, bahar gelinee
binleree kınalı eeren akardı ovaya, kırmızı yalımlar gibi sünerek, Anavarzadan
Kozan altına, oradan Tarsus düzlüğüne, Yüreğir toprağına, oradan Payasa,
Osmaniye altına, oradan Dumluya sürülerle dolaşırlardı. Ve Çukurovalılar,
atlarını eeren kovarak denerlerdi. En soylu at, binieisine en çabuk eeren
yakalayan attı. Çukurovanm kır atları ta Asurlulardan bu yana soyunu korumuş,
ününü getirmişti.
Çukurovaya böyle birdenbire gelen baharlarla birlikte Akdenize de taze, pırıl
pırıl maviler inerdi. Baharla birlikte denize inen bu ışık mavisi göğe, ovaya, ak
bulutlara vurur, çiçekten, yeşilden, ışıktan patlamış verimli toprağın üstünden
ağır ağır 3 mrüyerek Toros dağlarına kavuşurdu. Koyaklarına mor gölgeler
düşmüş, ovayı bir yarım ay gibi kuşatmış dağlar birdenbire maviye batar, ağaeı,
kuşu, kayası, suyu, ormanıyla bir mavide yıldız yıldız ışıyarak savrulur,
kaynaşarak dönerdi.
Ilık güneş, esen yeller deniz kıyısından, bulutlar gibi ak çiçekler açmış
portakal, limon, turunç bahçelerinden kokular getirir ve ovadaki tekmil
yaratıklar bir tapınma sevineinin esrikliğinde kendilerinden geçerlerdi.
Böyle baharın birdenbire bastırdığı yıllarda yaz da birdenbire çöker,
sansieaklar kurşun gibi inerdi insanların tepelerine. Erken gelen baharın sevinei
kursaklarda kalırdı. Güneş bir koeaman köz yığını gibi, yöresine kıvıleimlar
fışkırtarak, toprağı, otları, çiçekleri yakar, suları buğuya döndürüp alır götürür,
küçük çayların yatakları parça parça yarılır, uçsuz bueaksız bÜ 3 mk bir örümeek
ağma benzerdi toprak. Türküler söylenirdi bu birdenbire çöken sıeak üstüne.
Çukurova yana yana ördolur, her sineği bir aheı kurdolur, diye başlayan...



Baharın bütün görkemini, esrikliğini yaşayan ova insanları bu başlarına
birdenbire bir keskin kılıç gibi inen sarısieağın altında neye uğradıklarını
bilemezler, gözlerini yakan ışıkların karanlığında kalıp ortalıkta yordamlayarak
yürürler, yordamlayarak çalışırlardı bir süre, bu ışık karanlığına alışmeaya kadar.
Yeller artık kokular yerine toz bulutları getirirdi. Köyler, kasabalar, evler, otlar,
ağaçlar, insanlar apak, kalın bir toz tabakasının altında kalırlardı. Tozlarla
birlikte de sivrisinek akınlan, sıtma salgınları da başlardı. Kasabalarda, köylerde,
tarlalarda, yollarda bellerde sıtmaya yakalanmışlar titreşir dururlardı. Çoeuklara
kıran girer ve köy mezarlıkları küçüeük, taze toprak yığınlarıyla dolardı.
Bataklıklardan, sazlardan, çeltik salaklarından bulut bulut gelen sivrisinekler
insanlara, hayvanlara saldırır, onları yerlerdi. Ve bedenleri kıpkızıl kana keserdi
insanların, hayvanların.
Eskiden yaz gelinee, yazdan da önee, baharın ueu gözükünee Çukurun
insanları sıeağa, toza, sineğe yakalanmadan göçlerini 3 mkletip yaylaya, o mavi
dağlara göçer, mavi, soğuk suların başına çadırlarını, alaeıklanm kurarlardı.
Şimdi dağlar yitirilmiş bir eennet, bir aeı özlemdi. Yarpuz kokulu serin pınarlar,
yediveren dağ çiçekleri, alageyikler, her evin önünde bir çatala kondurulmuş
alıeı kuşlar, beli uzun büyük gözlü, kız yeleli Arap atlar ve inee uzun baeaklı
tazılar onlar için artık erişilmez bir eski düştü. Dededen kalma kıl çadırlar ottan,
kamıştan yapılmış evlerin köşelerinde, ahırlarında, samanlıklarında çürümeye
bırakılmışlardı. Baharın ueu gözüküp, ilk çiğdem kayalıkların arasında sarı sarı
parlaymea ve dağlara giden ilk Yörük göçleri gözükünee samanlıklarda
çürümeye bırakılmış çadırlar yerlerinden çıkarılıp yıkanır, temizlenir, yeniden
yerlerine konurdu. Her Çukurovalmm gönlünde, bir gün gene eski yaşama
dönmenin yalımı parlardı. Dağlara giden Yörüklere imrenerek, öfkelenerek,
biraz da sevinerek bakar. Çukurun sıtmasında, sarısieağmda, kan gibi ılık
suyunda, pıtırakh tarlalarında çalışmanın aeismda eski günlerin bir gün geri
geleeeğine inanarak kendilerini avuturlardı.
Çukurova insanlarının yüreklerinde ne kadar mor gölgeli dağların, o yitirilmiş
eennetin özlemi varsa, dağ insanları da onlar kadar, belki onlardan da daha çok
aşağının. Çukurun, bu bire bin veren verimli toprakların özlemini çekerler,
kayalıklardan, ormanlardan, inanılmaz yoksulluklarından kurtulmanın, oralarda,
Akdenizin kıyılarında yumuşaeık, sıeaeık tarlalara kavuşmanın bir yolunu
ararlardı.
Verimli, milli düzlüklerden sonra Torosun kıraç, kepir taşlı etekleri başlar.
Ovanın en bereketsiz, verimsiz yerleridir buralar. Bu kepir taşlığın köylüleri hem
Çukurun sıeağmm, sineğinin, hastalığının, belasının içindedirler, hem de



toprakları ot bitirmez verimsizliktedir, Anavarza, Yüreğir, Tarsus ovaları,
Osmaniye düzlüğü. Kozan altı onların erişmek istedikleri yerlerdir. Uzun
yıllardan bu yana, buralara köy kuran dedelerine karkışlar yağdırırlar.
Karkışlarla birlikte düşünmeye de başlamışlardır, iskandan sonra, verimli
Çukurova toprağı kabarmış, bor, kızoğlan kız, çalışaeak insanını, sabanını,
pulluğunu beklerken bunlar burayı ne demişler de 3 mrt tutmuşlar, diye. Bu yıllar,
Çukurovada verimli topraklar pay edilirken, eteklerde de bir kaynaşma
başlamıştır.
Eteklerden sonra birdenbire gür ormanlar, yarpuzlu pınarlar, bol otlu küçük
düzlükler başlar. Bu düzlüklere birer ikişer ev kurulmuştur. Bu, ormanlar, keskin
kayalıklar arasındaki küçük toprak parçaları aneak bir, iki, en çok da üç evi
besleyebilir. İşte bu yüzden Maraştan Antalyaya kadar, Akdenizi çevreleyen
dağlardaki köylerin evleri çok dağınıktır. At 3 mrÜ 3 mşüyle çoğu köylerin ilk
evinden son evine üç, beş, altı saat çeker. Bu küçük toprak parçaları da ekile
ekile zaman geçtikçe verimlerini yitirmişler, üstündekiler! besleyemez bir
duruma gelmişlerdir. Yamaçlardaki düzlüklerin birçoğunun toprağını seller almış
götürmüş, buraya yerleşmiş evler de kayalıkların taşlıkların aralarında dirliksiz,
üç beş keçileriyle baş başa kalmışlardır.
Dağlardan yukarılara çıkıldıkça ormanlar seyrelir, daha 3 mkselinee de kısa
boylu meşelere, onların ardından da bodur, yerle bir çalılara gelinir. Çalılardan
sonra artık dağlar doruklarına kadar çırılçıplaktır. Bu çırılçıplak yerlerin en göze
batan bitkisi de keven dikenidir. Güz aylarında sert çiçekleri kuruyup da diken
parlaklığını yitirinee kevenlerin içine 3 mzleree, binleree uğurböeekleri dolar.
Diken öbekleri, uzaktan bakıldığında günün kimi saatlarmda bir yalım gibi
gözükür.
Çukurovaya bahar birdenbire indiği yıllar, dağlara da birdenbire yağmurlarla,
sellerle, fırtınalarla gelir. Çayları taşıran, kuru dereleri, koyakları dolduran seller,
inanılmaz bir hızla yamaçlardaki, koyaklardaki küçüeük düzlükleri toprağı
sökerek aşağılara, ovaya, Akdenize alır götürür. Ve dağ insanları bu erken gelen
bahardan sonra, birdenbire binbir rengiyle fışkıran çiçeklerin, kokuların, yunmuş
arınmış yıldızların, nennilenmiş dağların esrikliğinde kalırlar, ne yapaeaklarmı,
ne edeeeklerini bilemezler. Ve Çukurovaya çöken sıeağı, öldüren sivrisineği, kan
gibi ılık, içeni ağılayan suları bilirler. Ve gene de Çukurovayı varılmaz,
ulaşılmaz bir eennet olaraktan düşlerler. Ama onlar Çukurovadan gene de
korkarlar. Ovahlarm son yıllarda dağlardan korktukları gibi.



2
Keven dikeni ağaçsız kıraç yüksek yamaçların, tepelerin bitkisi olduğu kadar,
uçsuz bueaksız Anadolu bozkırlarının da bitkisidir. Her birisi üç karışla beş, altı,
yedi karış çapında 3 aıvarlak öbeklerdir. Bu öbekler ağaçsız, çalısız 3 mksek dağ
tepelerinde, yamaçlarında, derin bozkırlarda, yaylalarda küme küme biterler.
Bazan beş, on, elli, yüz öbek bir aradadır. Bazan da ağaçsız, çalısız toprak silme
kevenle döşelidir. Kimi zaman öbekler sık, üst üste biterler, kimi zaman da
öbekler seyrek, aralıklıdır. Aralıklar bir adımdan on, on beş adıma kadar çıkar.
Her öbekte binleree yaprak diken bulunur. Bu dikenlerin en az otuzu kırkı bir
sapın üstüne yıldız gibi biçimliee sıralanmıştır. Ana kökten, böylesi saplardan
yüzlereesi toprağın üstünde örülerek, keleplenerek yuvarlak, yumru bir öbek
oluştururlar. Kevenin çiçekleriyse uzun saplarla bu diken yaprakların üstüne
çıkarlar.
Baharın ueunun gözükmesiyle yüksek yamaçlardaki, bozkırlardaki keven
dikenlerinin yumuşak, ılık, ineeeik yeşili de ortalığı alıverir. Bu sıralar bozkıra,
yüksek yamaçlara, belli belirsiz, tüten uçuk yeşil bir bulut inmiş gibi olur. Bu
ineeeik yeşildeki diken yapraklar da 3 mmuşaeıktır. Gittikçe koyulaşan yeşiliyle
birlikte bu yaprakların uçları da sertleşir, diken olgunlaşır, iğneleşir. Bitkiler
ko 3 aı yeşildeyken keven öbeklerinden çiçekler fışkırıverir. Bu sefer de gene
bozkırın, ağaç bitmez 3 mksek tepelerin, yamaçların üstünü, belli belirsiz,
içlerinde mavi çelik kıvıleimlar çakan pembe bulutlar örter. Öbeklerden, yıldız
yıldız diken yaprakların aralarından 3 mkselen çiçek saplarının uzunluğu beş
santimden yirmi beş santime kadar olur. Her sapta da on, on beş, yirmi, otuz
çiçek bulunur. Bunlar çok koyu, maviye kaçan pembe çizgili, içlerine bir
karmeanm, küçüeük bir arının girebileeeği kadar küçüeük pembe çiçeklerdir.
Öylesine sıktırlar ki bu mavi kıvıleimlı çiçekler uçsuz bueaksız bozkırda ve dik
yamaçlarda, yaylalarda uzun bir süre pembe pembe balkırlar. Öbeklerin altı,
kümelerin araları bozkır ve yayla böeeklerinin, küçüeük kuşların, hayvanların
sığmeasıdır.
Değirmenoluktan doludizgin çıkan atlı, atını önee geniş bir düzlükten karşıdaki
moraran dağlara sürdü. Kararan bir ormana girdiğinde ortalığa alaea gölgeler
düşmüştü. Ormanın ueunda atın başını bir süre çekip bekledi. Orman hışırdıyor,
derinden de uğulduyordu. Çok uzaklardan da, aralıklarla bir kuşun sesi
geliyordu.Atlı bu ormanı eskiden beri biliyordu ya, ikireikliydi. Onu izleyen
eandarmalar, içerde yoluna pusu kurabilirlerdi. Ormanı geçinee belki de işler
biraz kolaylaşırdı. İçeriye girmeyip sola, aşağıya sapsa, orası da tehlikeliydi.
Oralarda ne bildiği bir köy, ne de tanıdığı bir insan vardı. Sağ yanda.



gündoğusunda da kimseyi tanımıyordu.Bir bellisize atını süremezdi. Ormanı
geçip de yaylalara ulaşırsa Yörük çadırlarına, belki de Kerimoğlunun obasına
varabilirdi. Yürüklere kavuşmak onun için kurtuluş demekti. Topal Ali de onu
Yürüklerde bulabilirdi. Bir ara dönüp Koea Süleymanm köyüne gitmeyi
düşündü. Ama orası çoktan eandarmalarea sarılmıştı. Bundan hiçbir kuşkusu
yoktu. Faruk Yüzbaşı, Asım Çavuş onun Yürüklere gideeeğini de bilirlerdi ya,
belki daha ormana ulaşamamışlardı. Altındaki at köpüğe batmış, göğsü inip inip
kalkıyor, burun delikleri açılmış sesliee soluklanıyordu. Ormanı doludizgin
çıkabilmek için Kırk su 3 mn yolundan başka bir yerden geçemezdi. Sık
ormanlara, kayalıklara, çalılıklara at işleyemezdi. Atı bırakıp yaya olaraktan
girse ormanın içine, bu ormanı çok iyi bildiği halde, dışarıya birkaç günde bile
zor çıkabilirdi. Atından inip onu bir çalıya bağladı, sırtını bir çınar ağaema verdi
oturdu. Ormanın uğultusu gittikçe artıyor, o kuşun boğuk sesi aralıklarla
uzaklardan ormanı aşıp çıtırtılarla, başka seslerle birlikte geliyordu. Adam
kulağını yere dayayıp bir süre ormanın derinliklerini dinledi. Uğultulardan,
çatırtılardan, o kuşun sesinden başka sesler de arıyordu. Gene çok uzaklardan
belli belirsiz bir çan sesi geldi kulağına. Çan üç kere öter gibi oldu, sonra da
sustu. Adam kulağı yerde, çan seslerini bir daha duyabilmek için bekledi
bekledi, ama bir daha o sesleri duyamadı. Bu çan sesleri bir devenin, bir katırın,
bir sığırın çan sesleri mi, yoksa bir tekenin, bir keçinin çanının sesi miydi, sesler
o kadar uzaktan geliyordu ki ayırt edemedi. Sesler biraz yakın olsaydı bunu ayırt
etmek çok kolay olurdu. Çan sesi bir duyulur gibi olmuş sonra da hemen
sönmüştü. Doğrulup 3 mkarısmdaki çınarın geniş, yaygın dallarına baktı. Ağaem
yapraklarında en küçük bir kıpırtı yoktu. Ve en kalın, en uzun daldan aşağıya bir
kırmızı karınea katarı yol yaptıkları gövdeye iniyor, oradan da çam pürlerinin
öbek öbek yığıldığı bir başka ağaem altına doğru akıyorlardı. Küçüeük, 3 mmru,
kırmızı sırtlarında son ışıklar ipiliyordu. Sırtını yeniden gövdeye dayayan adamı
birden bir uyku bastırdı. Kısılmış gözlerinin önündeki yorgun at sağ art ayağını
kamına çekmiş, tüyleri de domur domur olmuş, donu yağızdan karaya
dönmüştü. Başını da uysal, yorgun yere sarkıtmış, uzun yelesi toprağa değeeek
kadar aşağılara dökülmüştü. Adamın gözlerinin önünden Kel Hamzanm uzayıp
safran sarısı kesilmiş, gerilmiş, bir ölüm çığlığına dönmüş yüzü durmadan
geçiyor, koeaman, ardına kadar açılmış ağzı, pörtlemiş gözleriyle yalvarıyordu.
Uçan kuştan, dosttan düşmandan, yerdeki karmeadan ear umuyordu. Adam yarı
uykuda, yarı düşte, bir insan eanmm ne kadar tatlı, vazgeçilmez olabileeeğini,
kimi insanların, belki de büyük bir insan çoğunluğunun eanlarmı vermemek için
ne kadar alçalabileeeklerini ilk olarak düşünüyordu. İnsan eanı bu kadar


alçalmaya değer miydi? Ne pahasına olursa olsun insan yaşamını sürdürmeli
miydi? Sıtmalar, hastalıklar, zulümler, buyruklar, açlıklar, yoksulluklar insan
soyunun yaşama direneini kıramamış, insanoğlu kıyımlardan, aşağılamalardan,
sakatlıklardan, kırımlardan sonra bile yaşamını sürdürmüştü. Bu korkunç güç, bu
sonsuz direnç, bu yaşamak için katlanılan en aşağılık durumlar neydi, ne içindi?
Kel Hamza, atının önüne düşmüş köyü, bütün bedeniyle korkuya kesmiş
dolanırken, arada bir durup ona öyle bir, öyle köpekçesine yalvarışla bakıyordu
ki insan 3 mreği dayanamaz. Onu öldürmemek için kendisiyle çok savaşmış,
sonunda da, böylesine insanlıktan çıkmış bir insanın yaşaması haramdır diye
düşünmüştü. Ali Safa Bey de onu görünee, "Benim adım înee Memed, beni
bilebildin mi Ağa?" deyinee, yüzü gerilmiş, koeaman olmuş gözleri inanılmaz
bir korkuda açılmış açılmış kapanmış, bir ara, bir göz açıp kapaymeaya kadarki
bir sürede gözleri namluya inanılmaz bir yalvarışla dikilmişti. Bu bir anlık
yalvarışta da belki insan soyunun düşebileeeği en beter aşağılanma, alçalma
vardı. Bu kadar alçalmaya değer miydi bir ean? Can bu kadar, her şeyden değerli
miydi? Örneğin Hürü Ana böyle bir ölüm karşısında kalsaydı bunea alçaltır
mıydı kendi kendini, eanmı bağışlayaeaklarmı da yüzde yüz bilse? Ya Topal Ali?
Topal Ali deyinee ikireiklendi. Sonra da birden pişman oldu Topal için böyle
düşündüğüne. Topal hiçbir zaman, hiçbir koşulda kendisini alçaltamazdı. Benim
eanım söz konusu olunea da yalvarmaz mı, diye düşündü, o adama, beni
öldüreeek olana? Burada ikireikliydi, kesin bir şey düşünemedi. Ah, şimdi
Ferhat Hoea olsa da bütün bunları ondan sorsaydı... Mahpustaki Hoeayı
düşününee 3 mreği sızladı. Hoeaeık, o yumuşak, ipek gibi adam şimdi ne
yapıyordu aeaba orada, onu aşağılıyorlar mıydı, Yobazoğlu içerde ona gereğinee
hizmet edebiliyor muydu. Seyran onlara giyeeek, para, yiyeeek götürebiliyor
muydu? Hoea içeri girer girmez sigarayı terk etmişti, oysa o sigara içmeyi ne
kadar çok sever, bir sigaraya sarılıp dumanı içine çekerken gözlerini yumup
kendinden öyle bir geçerdi ki... Niçin sigarayı bıraktı aeaba? Şimdi Hoea içerde
o güzel sesiyle gürül gürül Kuran okuyor, bütün ayetleri de bir bir mahpuslara
açıklıyordu. Hoea için bu dünyada akıllı, deli, büyük küçük yoktu. O, herkesle
yürekten konuşur, akıllı da, deli de, yaşlı da, çoeuk da ondan nasibini kendi
yeteneğinee alırdı. Ferhat Hoea du 3 mnea ne derdi aeaba, o gene iki kişiyi
öldürmüş, gene dağlara düşmüş, gene ölümle karşı karşıya gelmişti. Ama o
öldürdükleri şimdi onun ardmdaydılar ve kanma susamıştılar. Neyi halletmişti?
Vayvay köyü kurtulmuş muydu, Ali Safanm yerine bir başkası gelmeyeeek
miydi. Kel Hamzanm da yerine? Öyleyse bu savaşım ne içindi? Bundan sonra ne
olaeaktı, şu anda gideeeği bir yer bile yoktu. Ve eandarmalar şimdi onu belki


dört bir yandan kuşatmışlardı. Köylüler, onun parmağının ucunu görseler
hükümete haber vermezler miydi? Uzak yemyeşil ince bir yoldan, çelik mavisi
kıvılcımlı pembe çiçekleri bir bulut gibi ağmış kevenlerin arasından, 3 mkardan
aşağıya, sırtlarında filintalar, arka arkaya, karınca katarları gibi sıralanmış
köylüler iniyorlardı, sayısız. İniyor, Alidağmm önündeki düzlükte
toplanıyorlardı. Ferhat Hoca bir tepenin üstüne çıkmış Kuran okuyor, ardından
da açıklıyordu. Sonra da boynunu uzatarak, gırtlak kemiği inip kalka kalka
insanlara 3 mrekten, kendi sözlerini söylüyordu. Ve diyordu ki, hiçbir umarsızlık
elimizi kolumuzu bağlamamalı. Savaşmak haktır. Sonra da kalabalık seller gibi
Toroslardan, ormanlardan, kayalıklardan, sel yataklarından aşağıya, Çukurova
düzüne iniyordu. İniyor, Anavarza ovasını, Yılankaleyle Dumlu arasını, oradan
Kozan altını, oradan Misisi, İncirliği, oradan da Akdenize kadar o ovaları
dolduruyordu. Kalabalık koca Çukurova düzünde sessiz bir deniz gibi
dalgalanıyor, susuyordu. Anavarza kalesinden Ferhat Hoca gök gürler gibi
konuşuyor, güzel, akıllı, kanatlı sözler söylüyordu. Onun büyüsüne kapılan
kalabalık da şehirler üstüne 3 mrüyordu. Ferhat Hoca durmadan konuşuyor, onları
yüreklendiriyor, kalabalık da bir sele kapılmışçasma durmadan akıyordu. Bütün
Çukurovanm göğünü bir toz bulutu kaplamıştı. Kalabalık şehirleri, köyleri içine
alıyor, şehirler, köyler kalabalığın içinde yitip gidiyordu. Yüce bir dağın
yamacında yanan, köz gibi bir sıcağın içinde kalan Memed, yukardan kopan bir
sele kapılıyor, kökünden sökülmüş ağaçlar, kayalar, taşlarla birlikte sürüklenerek
aşağıya hızla iniyor, sular onu yutuyordu. Ferhat Hoca da, "Kurtarın, kurtarın o
sellerin alıp götürdüğü kişiyi, İnce Memeddir o, amanın kurtarın onu," diye
bağırıyor, kimsecikler de onun bağırmasına çağırmasına aldırmıyordu. Kalabalık
donmuş kalmıştı. Faltaşı gibi açılmış gözlerle ona bakıyorlar, yerlerinden
kıpırdamıyorlardı. At ayaklarının tapırtıları geliyordu çok uzaklardan. Ferhat
Hoca kulağını yere dayamış dağların arkasını dinliyordu. At ayaklarının tapırtısı
gittikçe yaklaşıyor, çoğalıyordu. Atlılar geldiler geldiler, Memedin başının
üstünden doludizgin geçtiler. Atlılar geliyorlar geliyorlar, Memedin üstünden
doludizgin akıp gidiyorlardı. Memedse başını bir türlü kaldıramıyordu. Ortalığı
kurşun geçmez bir karanlık basmış, göz gözü görmüyor, soluk da aldırmıyordu.
Atlılar bir dursa da Memed bir başını kaldırabilseydi... Karanlığın üstüne kırmızı
sası sası kokan bir kan şorluyor, Ali Safadan, Kel Hamzadan şorlayan kan hiç
durmuyordu. Kanın altından candarmalar ve Faruk Yüzbaşı çıkıyordu. Öfkeli
gözleri, kırmızı çizmesi, yalım gibi saklayan kırbacıyla... Birden, üstünden geçen
at ayaklarının sesi kesildi, kalabalık çekildi gitti, karıncalar da yuvalarına çoktan
dönmüşlerdi, kan yağmuru durdu, Ali Safa Bey, Kel Hamza gözleri, ağızlan


kocaman kocaman açılmış öyle ortalıkta kalakaldılar. Sessizlikten de beter, çm
çın öten bir sessizlik ortalığı alıverdi. Memed, uçsuz bucaksız, mağrıptan
maşrıka kadar silme bir düzlüğün ortasında kalıverdi. Üstüne çok mavi bir gök
bütün ağırlığıyla usul usul iniyordu. Memed o yana kaçıyor, üstüne inen yoğun,
mavi bir mermer taş gibi ağır gök 3 mzünün altından kurtulamıyordu. O yana
kaçıyor kurtulamıyor, bu yana kaçıyor, sağa sola... Ortalıkta dört dönüyor, bu,
ovanın üstüne kapaklanmış gök 3 mzü ona soluk aldırtmıyordu. Gökyüzünün bir
yanı denize iner, derin suyu bütün ağırlığıyla ezerken, tepeler, dağlar, kayalar,
ağaçlar dümdüz olurken, orman titredi, sallandı, ağaçları yattı yattı kalktı, büyük
gıcırtılarla. Dünya çatırdamaya, yer yerinden oynamaya başladı. Memed de
oturduğu yerden tam bu anda ayağa fırladı. Az ilerisindeki at kulaklarını dikmiş,
başını kaldırmış, ormanın derinliklerine bakar gibiydi. Sonra birden eşinmeye
başladı. Ardından şaha kalktı. Fokurtularla burnundan soluyor, eşiniyor,
tepmiyor, yularını koparıp kurtulmaya uğraşıyordu. Memed, yarı uykulu, yarı
uyanık, yarı düşte kulak verip ormanı dinledi. Karanlık iyice çökmüş, orman
koygun koygun uğulduyor, o tek başına uzaklarda öten kuşun sesi gene
geliyordu. Ortalıkta atı böylesine tedirgin edecek hiçbir şey yoktu ya, böylesi
soylu atlar kırk günlük yolda yaprak kıpırdasa sezerler, burun delikleri
alabildiğine açılırdı. Tetikte olmak gerekti. At da gittikçe azgmlaşıyor, yerinde
duramıyordu. O eski, kendi yöresinde dönme deliliğine iyice kapılıp gitmişti.
Şimdi 3 mlarmdan kurtulsa varır şu alanda durur, kendi yöresinde bir topaç gibi
döner dururdu. Biraz daha vakit geçerse azgın ata yaklaşmanın hiçbir olanağı
kalmayacaktı. Memedin apış arası, bacakları koparcasma ağrıyordu. Günlerce
yol yürüdüğü halde bacakları hiçbir zaman böylesine hamlamamış, bedeni hiç
böyle taş gibi ağırlaşmamıştı. At gittikçe azgmlaşıyor, yuların çevresinde
dönüyor, ön ayaklarıyla havayı dövüyor, burnundan, fokurtusu ta uzaklardan
du 3 mlacak biçimde soluyordu. Memed artık hiçbir şey düşünemezdi. Birden
yerinden fırlayıp 3 mları çalıdan çözdü ata atladı, geldiği yöne dönüp Alidağma
doğru sürdü. Hızla giden at, bir sel yatağını geçerken ürküp olduğu yerde