İnce Memed - 3 - 15

gidiyor, ama ne gelir elimden? Söyle de atımı Çeksinler."
"At hazır, kapıda seni bekliyor."
"Sağ ol Hatun."
"Allah sözünü geçkil, kılıeım keskin eylesin."
Değirmen kapısında onu saygıyla Kara Haşan Ağa karşıladı, atının başını tuttu,
Murtaza attan ininee atı götürdü çınar ağaemm altına bağladı.
"Hoş gelip safalar getirmişsin Murtaza Ağam, değirmenimize."
"Sağ olasın," dedi Murtaza Ağa, ama bir türlü de değirmene doğru bir adım
atıp da 3mrüyemiyordu. Pervanelere dökülen su, dönen taşlar, şakıldaklar
inanılmaz, kulakları sağır ediei bir gürültü çıkarıyorlardı. Haşan Ağa onun
söylediklerini bir türlü anlayamıyor, ötekiyse avazı çıktığı kadar bağırıyordu.
Haşan Ağa edemedi:
"Dur Ağam," dedi, "şu değirmeni durdurayım da geleyim."
Değirmene koştu, o korkunç gürültü de kirp diye kesildi. Ortalığı derin bir
sessizlik sardı. Bu sessizlik daha çok ürküttü Murtaza Ağayı.
"Diyordum ki..." diye kekeledi. "Hani diyordum ki, bizim deli oğlan, kardaşım
Ali buradaymış..." Konuşurken gülmeye çalışıyor, gülemiyordu.
Kara Haşan Ağa:
"İçerde eanım, içerde o. Keyfî yerinde ya, geldi geleli hiç dışarıya çıkmadı."
"Nasıl çıksın fıkara," dedi Murtaza Ağa. "Ben öyle bir bok yedim ki, o da
şakamı anlamadı. Benimkisi de eşek şakasıydı...Yaaa, eşek şakasıydı."
Orada dikilmiş duruyor, içeriye bir türlü yürüyemiyordu. Kara Hasansa undan
apak olmuş değirmenin kapısını açmış, "Buyur Ağa," diyerek onu bekliyordu.



"Buyur Murtaza Ağam."
Murtaza Ağa sanki onu duymuyordu.
Belki böyle yarım saatten fazla kapıda durdu kaldı. Güldü gülemedi, konuştu
konuşamadı. Kara Haşana abuk sabuk bir şeyler sordu, ondan, bir kulağından
girip ötekinden çıkan karşılıklar aldı. Birazieik kendisine gelinee gülebildi. Baktı
ki durumu iyiee. Birkaç kere daha gülmeyi denedi, bayağı gülebiliyordu, hemen
gülerek içeriye girdi, sevinçli bir sesle bağırarak:
"Ben geldim Ali kardaş. Dağ Musaya gelmezse Musa dağa gider. İşte ben
geldim. Nasılsın, iyi misin, gül 3mzlü kardaşım Ali? Yahu adam Ağasına bir hoş
geldin de mi demez? Bak hele «una, şuna bak. Haşan Ağa. Doğru, hakkın var.
Beni affetmeni, bağışlamanı dilemeye geldim senden. Özür dilemeye geldim.
Beni eylediğim kusurlardan dolayı eanı yürekten bağışlamanı dilemeye geldim,
muhterem ve hem de yüee gönüllü kardaşım. Ben seni sınamak istediydim, keski
sınamaz olaydım da, dilim ağzımda çürüyeydi. Hani dedim ki, şu yiğit
kardaşımızı bir sınayalım, mademki bir ömür bo3m kardaş olduk. Abooov,
denemez olaydım da, boyum devrileydi. Abooov kardaş, sen ne onurlu
adammışsm öyle, beni, şakamı gerçeğe alıp o giyitleri çıkarıp üstümüze atmea,
ben bir oldum ki, ben bir oldum kardaş, senden bunu hiç beklemiyordum, çoluk
çoeuğumun içinde, hatunlarımın önünde ben öyle oldum ki, dondum kaldım.
Eğer ki, bir hançeri alıp da 3mreğimin başına saplasaydm bir damla kanım
çıkmazdı. Ben öyle perişan, öyle perişan oldum ki... Bütün çarşı, kasaba bu senin
bana yaptıklarını duymuşlar da, herkes bana aeimış, Murtaza Ağa bir kardaş
bulduydu kendisine, onu da bok yoluna elinden kaçırıp, şu darı dünyada tek
başına, bir başına gene kimsiz kimsesiz kaldı, demişler."
Elindeki mavi ipekten giyit bohçasını görünee anımsadı.
"Kalk," diye sertçe buyurdu. "Kalk da çıkar o üstündekiler!, bunları giy de eve
gidelim. Kapıda atın seni bekliyor."
Arkaya döndü. Kara Haşan kapıda bekliyordu:
"Bu giyitleri kardaşıma sen mi aldın?"
"Ben aldım Ağam, ben ne yapayım, değirmene geldiğinde çırılçıplaktı."
"tyi yapmışsın. Kardaşıma gösterdiğin bu konukseverlikten dolayı sana eandan
ve hem de yürekten teşekkür ederim. Ve hem de hürmetlerimi sunarım."
"Sağ ol Ağam. Ben de zatına bin kere hürmet ederim, o mübarek ellerinden
öperekten..."
"Kaç para verdin bu giyitlere?"
"Hiçbir kıymeti yok Ağam."
"Ne demek kıymeti yok? Sen fıkara bir adamsın. Ne demek ola ki..." Hemen


cüzdanını çıkardı. "Ne demek ola, ne demek ola ki... Sen benim iki gözümden de
aziz kardaşımı böyle ağırlamışsın, al, al, al şunu."
Ona bir elli liralık uzattı.
"Aman Ağam, bu çok... Hem de o kadar çok ki... Ben bu parayı bir yılda
kazanamıyorum, aman Ağam, kulun kurbanın olayım, ben ne yapacağım bu
kadar parayı?"
"Çocukların var. Al ve cebine koy o parayı."
Sesi sert ve bu3mrucuydu. Kara Haşan onun buyruğundan dışarıya çıkamazdı.
Elleri titreyerek, örme bir kese çıkarıp elli lirayı dürdü büktü, içine koydu.
"Kalk Ali kardaşım, çıkar o partalları da kendi giyitlerini kuşan."
Alinin başı önündeydi. Sanki taştan bir adamdı. O ne söylerse söylesin hiçbir
tepkide bulunmuyordu.
Murtaza Ağa, Kara Haşana gözlerini dikti, uzun uzun ona baktı. Ondan bir
imdat ister gibiydi, sonunda vazgeçti:
"Sen dışarı çık temiz ve hem de saf, iyi yürekli Haşan Ağa. Senin için Molla
Duran Beyefendiye de söyleyeceğim, bu yıl kirayı senden almasın olur mu?"
"Sağ ol Ağam."
Bu değirmen Molla Duran Efendinin, öyle değil mi?"
"Onun Ağam."
Murtaza Ağa başıyla kapıyı kapa da git, diye işaret etti. Öteki çıkarken:
"Buralardan da ayrılma," dedi. "Çağırınca duyacak bir yerde ol."
"Olur Ağam."
"Bak Ali kardaşım, biliyorum, seni çok gücendirdim, o gülden nazik, ipekten
ince, ışıktan hafif, o güzel 3mreciğini kırdım. Biliyorum, 3mrek bir sırça çiçektir.
Bir kere kırılınca o çiçek bir daha öyle bir çiçek olur mu, olmaz, biliyorum
olmaz, ama kardaşlarm sırça gönülleri biribirlerine öylesine sıcaktır ki, kard
aşlık yüzünden sırça bile birleşip, ne kadar kırılırsa kırılsın, un ufak olsun, eski
haline gelebilir. Her sabah taze, mavi bir sarmaşık çiçeği gibi yeniden açabilir.
Yaaa kardaşım..."
Alinin tam karşısına geçip durdu, alttan eğilip 3mzüne baktı:
"Ne oluyor sana, niye böylesin kardaşım? Rica ederim bir söze var. Çok çok
rica ederim, yalvarırım sana. Oğlunu öldürdüm, ocağına düştüm senin.
Ayaklarının altını öpeyim Ali, bana bir şey söyle. Bir küçücük kuşum ben, bir
çalıya sığınmışım, o çalı da sensin Ali kardaş, kırma beni, gel kendi evine...
Bundan daha çok bir insan bir insana yalvarabilir mi Ali?"
Son sözleri çok kızgın çıkmıştı. Gittikçe de kızıyor, eli ayağı usuldan da
titremeye başlamıştı.


"Söyle Ali," diye gırtlağı yırtılıreasma bağırdı, "söyle konuşmayaeak, bir söze
varmayaeak mısın, ulan dinsiz imansız, Allahsız kitapsız Topal, bir ean için de
olsa bir insan bu kadar yalvartılır mı?"
Değirmeni bir uçtan bir uea gidip geliyor, ayaklarını yere vuruyor, kollarını
açıp kapatıyor, avurtlarını şişiriyor, bir o yana, bir bu yana boynunu kıvırıyordu.
"Ulan Topal," diye avazı çıktığı kadar gene bağırmaya başladı, "ulan Topal
baeağma sıçtığımın de3^su, sen iki iz sürmekle kendini bir bokum mu
sanıyorsun? Ulan yabandomuzu, domuz taşağı uyuz Topal, ulan sen adam mısın
sen..."
Ne kadar küfür varsa arka arkaya sıralıyor, küfürleri de bir türlü bitip
tükenmiyor. Topalsa olduğu yerde, olduğu gibi taş kesilmiş, soluk bile almıyor,
en küçük bir biçimde kıpırdamıyor, gözlerini bile kırpmıyordu.
Sonra Murtaza Ağa biraz ileri gittiğini anladı, sesini indirdi yumuşattı:
"Bak Ali kardaşım," diye yeniden yumuşaeık, kadife gibi bir sesle konuşmaya
başladı. "Bak Ali kardaşım, bu kardasın Murtazaya bir iki söz söyle de, öldürme
beni. İstersen kendi evine gelme. Böyle küs durma, ne olursun, 3mreğimi, benim
bu inee, çoeuksu, yiğit yüreğimi ve hem de Topal Alinin öz bir kardaşmm
yüreğini dilhun ediyorsun, yani kan ağlatıyorsun ve hem de paramparça
ediyorsun. Bir tek sözeük söyle kardaşma Ali. Aliii, Aliiii, Aliiiii... Bir şey söyle
bana da hiçbir şey yapma."
Önüne vardı, gene eğildi, yüzüne baktı, sevinçle doğruldu:
"Yüzün 3mmuşadı, o güzel, o gül yüzün yumuşadı! Murtaza kurban olsun o gül
yüzlere, Murtaza hayran olsun! Yumuşadığına göre demek konuşaeaksm ha?
Bekleyeyim bakalım. Biraz bekleyeyim. Hay kurban olduğum Allah, bu güzel
günün de mi varmış, Ali kardaşım konuşaeak. Çok şükür, çok şükür Allahıma,
çok şükür Alimi konuşturana..."
Kapıdan değirmen taşlarına, taşlardan kapıya 3mrümeye başladı.
"Bekliyorum, bir tek sözeük söyle, o da, Murtaza, diye söyle. O kadar, senden
başka bir şey istemiyorum."
Köşeye atılmış, eski, aşınmış bir değirmen taşının üstüne oturdu. Kan ter
içinde kalmış, gözlerini de Aliye dikmişti. Kızmaya başlıyor, boğazına bir
yumruk geliyor tıkanıyor. Alinin üstüne atılıp onun boğazını sıkmak istiyor,
sonra da bÜ3mk diretme güeüyle kendisini yeniyordu.
İçini çekerek ayağa kalktı:
"Benimle konuşmayaeaksm ha? Ben ne yapayım öyleyse? Ali, bana bak..."
Sesini iyiee yumuşattı, kendisi de bir iyiee kendi sesini dinledi. Sesi sıeaktı, içe
işleyiei ve 3mrektendi, seveeendi. "Bak Alim, oğlum, kardaşım, iki gözüm.


gözlerimin bebeği, bak, sana söylüyorum, on bir çoeuğun ve hem de bir tek
avradın var, olur mu, daha gençsin, iki tane gül gibi karı daha alabilirsin. Sana
yüz dönümlük bir çiftliği daha şimdiden verdim. Üstüne tapusunu yarın
çıkartmazsam anam avradım olsun. İşte Ali, bundan büyük yemin olur mu? Bak
Alim, bak oğlum, bak iki gözümün çiçeği, istersen sana bir de ev alaeağım.
Alaeağım değil, aldım! Muhaeir Muradın iki katlı konağını... Yüz otuz liraya
satıyormuş, onu da sana aldım. Anan sütü gibi sana helal olsun. Yarın onun da
tapusu elinde olaeak... Bak oğlum Ali, tapu senin elinde olursa ne evi, ne de
tarlayı kimse senin elinden alamaz. Al atın da kapıda bekliyor. Evde de yeni
fabrikadan çıkmış bir Alaman filintası, kız gibi. Ne diyorsun Ali? Seni maaşa da
bağlayaeağım/ altın kakmalı tabaneamı, altın kordonlu, bana İsmet Paşanın
hediyesi saati da sana vereeeğim."
Onu usulea omuzlarından tutup sarstı, sırtını sıvazladı.
"Haydi kardaşım kalk evimize gidelim," dedi. "Çok geç oldu. Hatun seni ne
kadar sever biliyorsun, kardaştan da ileri şimdi bizi gözleyi gözleyi gözleri dört
olmuştur. Ne diyorsun Ali, gelmiyor musun?"
Yorulmuştu, köşedeki taşa gitti. Körük gibi soluyordu. Tozlu, örümeek ağlı
tavana kırlangıçlar koeaman bir yuva, yapmışlar, yuvada da sarı sarı koeaman
ağızlı yavrular, kefli ağızlarını açmışlar, kıyameti koparıyorlardı.
Murtaza yerinden kalktı, dinginlemişti. Elini havaya kaldırdı, parmağıyla
yuvayı gösterdi:
"Bak şunlara Ali kardaş," diye güldü. "Bak şunlara, kuş yavrusu kuş yavrusu
iken bak ağızlarını açmışlar, yem getireeek analarını, babalarını bekliyorlar. Ya
senin o dağlardaki on bir yavrun, on bir tane eiğerparen, ne üstte üst, ne başta
baş, aç susuz, senin yolunu gözlüyorlar. Onları niçin kurtarmak istemiyorsun?"
Sesini 3mkseltti: "İşte ben sana, hem de öz bir kardasın, elimi uzatıyorum, bu eli
geri çevirme."
Uzatılmış eli öyle havada. Alinin burnunun dibinde duruyordu. El bekledi,
bekledi, sonunda da usuldan titremeye başladı.
"Demek bu eli kabul etmiyorsun? Pekiyi kardaşım." Sesini gene yumuşattı,
sıeaeık, içtendi. "Olur kardaşım, sen bilirsin kardaşım."
Elini indirip dışarıya çıktı.
Alinin içi gidiyordu. Bu adam bu sefer her dediğini yapaeaktı ya. Alinin
onunla konuşmak, onun yüzüne bir daha bakmak içinden gelmiyordu. Hele
dağdaki perperişan çoeuklarmı anınea Alinin 3mreği eızz etmişti. Çoeuklarmı o
korkunç yoksulluktan kurtarabilirdi. Onun çoeukları da şu Çukurovada
okuyabilir, yanaşmalıktan, çobanlıktan, ırgatlıktan kurtulabilirlerdi... Az daha


ayağa kalkıp Murtaza Ağanın boynuna sarılacak, sen benim öz bir kardaşım
Murtaza Ağasın, ben, senin beni sınadığını anlamıştım, diyecekti. Çalıştı
çabaladı, yapamadı. Yüreği götürmedi. Kendini yenemedi. İşte Murtaza Ağa da
gitti O da ömrünün en bÜ3mk fırsatını kaçırdı.
Topal Ali içerde kendisiyle böyle cebelleşirken, Murtaza Ağa Kara Haşanın
elinden tutmuş içeriye girdi, gürleyerek, sevinçli bir sesle:
"Şuna bir akıl ver Kara Haşan," dedi. "Seni Allahm huzurunda yemin
edeceğim için şahitliğe çağırdım. Ben şimdi ne söylüyorsam. Kurana el basarım
ki ve de Allahm büyük adı üs_ tüne yemin ederim ki, şu söylediklerimin hepsini
Topal Ali nam kardaşıma vereceğim."
Vereceklerinin hepsini bir bir saydıktan sonra Kara Haşana sordu:
"Saydıklarımın hepsini aklında tutabilir misin?"
"Tutabilirim Ağam."
Murtaza Aliye döndü, elini sırtına koydu. Ağlamaklı bir sesle:
"Konuş Ali," dedi. "Kalk da evimize gidelim."
Elinin altındaki Alinin sırtının ürperdiğini sezinledi. Ardından da onun
titrediğini anladı.
"Haydi Ali, Hüsne Hatunun zatını gözleyi gözleyi gözleri dört olmuştur."
Konuşmasını sürdürdü. Yalvardı, kızdı, sövdü, bağırdı, çağırdı, sızlandı,
yumuşadı, bir su gibi sesi aydınlandı. Ali taş kesilmiş konuşmuyordu.
Açık kalmış kapıdan ok gibi giren kırlangıcı görünce sesini kirp diye kesti.
Kuş gelmiş yuvasının yöresinde dönüyor, yavrular da ağızlarını kocaman
kocaman açmışlar, yaygarayı basarak, analarının vereceği yemi bekliyorlardı.
Aliye vardı, kocaman elleriyle onun başını tutup hızla 3mkarı kaldırdı:
"Bak şu kuşa," dedi, "bak şuna... Bak bak şuna... Bak yavrularına nasıl
sevinerek yem getirmiş de veriyor, bak! O bir hayvan, sen de insansın, tyi bak!"
Alinin kararmış yüzü terlemişti, gözleri de ıpıslaktı.
"Haydi Haşan Ağa, biz dışarıya çıkalım, o da şu kuşa baksın da insanlığından
utansın. Utansın da aklı başına gelsin. Ben az sonra gene geleceğim."
Ali onun arkasından koşmaya çalıştı, ayağa kalkamadı, konuşmak istedi,
ağzında dili dönmedi. Sanki dili şişmişti. Gözlerini de gidip gelen, yavrularının
ağzına bir şeyler koyan kırlangıçtan ayıramıyordu.
Murtaza Ağa geriye döndüğünde onu öyle bıraktığı gibi başı havada,
gözleriyle yavrularını do3mran kuşu izler buldu.
"Konuşmayacak mısın Ali?"
Alinin başı gene önüne düştü.
"Konuşmayacaksın demek Topallar Topalı Ali... Ben de senin başına bir işler

getireceğim ki felek de maşallah desin! O Adanadaki candarma Miralayı kim,
benim canı azizim, ve hem de öz bir biraderim değil mi, işte ben sana yakında
bir kulp takacağım ki kulp derim sana. Beni iyi, iyi dinle Topal Ali, Ferhat
Hocayla Yobazoğlunun bir suçları var mı, neden yatıyorlar içerde? Ferhat Hoca
gibi bir Allahın mübarek adamı hiç adam öldürür mü, fıkara Ademi öldürüp ne
yapsın o, neden öldürsün Ademi o, bir sebebi ve de bir sebebül hikmeti var mı?
O şimdi içerde, belki de onu asarlar. Neden bu hale getirdiler onu, çünkü biz bir
istihbarat aldık ki o, İnce Memedi himaye ediyor. Bir de o, ne olduğu belirsiz bir
kimsedir, casus mu, Bolşevik mi, nereden geldiği belirsiz bir kişidir. Onun pis
vücudunun tezelden, derakap ortadan kalkması gerek. Ya Yobazoğlu? Neden
yatıyor, o fıkara bok yoluna, o, tnce Memedin bindiği Ali Safanm atı 3mzünden
yatıyor. Ali Safa Beyin ölümüne de o sebep oldu. Hepimizin ölümüne,
kasabamızın adının şu koskocaman Türkiyede kötüye çıkmasına o sebep oldu.
Onu, İnce Memede at verdiğinden dolayı meydanın ortasında asacaklar. Bak Ali,
Miralay kardaşım sana iş teklif ediyor, demek ki sen yüce bir devlet memuru
olacaksın. Ve biz Ağalar, Beyler, hepimiz senin yanma şapkamız elimizde
salavatla varacağız. Miralayım bana dedi ki, mademki senin kardasın Topal Ali
Efendi böyle hünerli bir adamdır, yeıyüzünün en büyük izcisidir, yerdeki
karıncanın, ağındaki örümceğin, gökteki kuşun izini sürer, biz de onu devlet
memuru yapıp ölünceye kadar maaşa bağlayacağız. Ve hem de yüzbaşı maaşına,
öyle uzatmalı kel onbaşı maaşına değil. Sen öldükten sonra da çocukların
alacaklar bu maaşı. Seni hükümet izcisi yapacağıma, maaş bağlatacağıma da
Kurana, o 3mce kitabımıza el basarak ant içerim. Miralay dedi ki senin izci
kardasın sayesinde bu dağlarda ne eşkıya kalacak, ne de hırsız... İzlerini sürüp
yerini derakap bize bildirecek, biz de..."
Geldi elini Alinin omuzuna koydu:
"Kalk," dedi, "kalk da gidelim ala gözlü kardaşım. Kalk, kul kusursuz olmaz,
demiş atalar. Bir kusur işledik diye beni de, kendini de, çocuklarını da
mahvetme. Bak o kırlangıcı gördün ya... İşte, bir küçücük hayvanı, senin ancak
bir parmağın kadar var o kırlangıç, ondan örnek alalım da biz insanlığımızdan
utanalım. Bir kırlangıç, küçücük bir kırlangıçken, bak nasıl da bakıyor
yavrularına."
Sevindi, gülümsedi.
"Sen hiç uçarken gördün mü kırlangıçları, görmez olur musun, gökte bir
inerler, bir çıkarlar, ok gibi bir süzülür, bir göğe ağarlar, ne yaparlar böylece,
söyle, sen herkesten daha iyi bilirsin, söyle, ne yaparlar?"
Biraz geriye çekilerek onun sorusuna karşılık vermesini bekledi. Belki




kendinde olmadan ağzından bir sözeük kaçardı bu inatçı, alçak adamın.
"Söyle, söyle, söyle ne yaparlar?"
Baktı ki bu 03mna düşmedi Topal Ali, bağırmaya başladı:
"Söyle Topal mendebur, topal baeağma sıçtığım, ne yaparlar, sinek toplayıp
yavrularına getirmezler mi, söyle topal baeağma sıçtığımın, topal sineği... Ulan
sen kimsin, bir sinekten de kıymetsiz bir mahlukat değil misin?"
Kapıya koştu, açaeaktı vazgeçti, geriye döndü.
"Bak sana son sözümü söylüyorum, iyi dinle beni, günah kalktı benden.
Yakında bu değirmenin kapısında bir adam öldürüleeektir. O da tam
gözbebeklerinden kurşunlanarak, işkenee edilerek, derisi 3mzülerek, bir çuvala
ko3mlarak şu değirmenin abarasma atılaeaktır. Bunun eezası idamdır. Sonra beş
adam geleeek, amenna, biz kendi gözümüzle gördük, bu adamı Topal Ali
öldürdü diyeeekler. Bu şahitlerden birisi de sana iyilik eden, burada günlerdir
kamını doyuran değirmenei Kara Haşan olaeak, isterse şahitlik etmesin, bu
değirmenin sahibi kim biliyor musun. Molla Duran Efendi. Anladın mı şimdi?
Seç şimdi ikisinden birisini, ya asılmak, ya da devlet memurluğu, ya da çiftlik
sahipliği, seç birisini..."
Sesini son perdesine kadar yükseltti:
"Ben şimdi gidiyomm. Konuş, konuş Aliiii..." Sanki kilometreleree öteye
bağırıyordu. Ali sözeüğünü öylesine uzatıyordu, "İşte ben gidiyomm. Bundan
sonrasını artık sen düşün. Elimden de kurtulaeağmı hiç sanma." Güldü. "Dağa
çıksan çıkamazsın, orada înee Memed, ovada da ben... Ben de şimdi gidiyomm,
demek eve geliniyorsun?" Dişlerinin arasından ıslık gibi bir ses çıkardı: "Sen
görürsün!"
Kapıyı öylesine hızla çarptı ki, bütün değirmen sallandı. Aliyi de irkiltti.
Az sonra da kapıyı yavaşça açarak geriye döndü:
"Bak Alim, kardaşım, ne geldi aklıma, beni şimdi iyi dinle, bundan sonra sana
Topal Ali demeyeeekler. Belki, alışkanlık, sana Topal Ali diyeeekler ya, sen
topallamayaeaksm. Neden ki dersen, Alamanm payitahtı Berlinde ayak gibi ayak
yapıyorlarmış, etten kemikten. Ben sana Alaman kardaşlarımızdan, Alaman
bizim kardaşımız değil mi, bir milyona da olsa bir ayak getirtip taktıraeağım.
Yok, ille ayağı biz aneak Alamanyada takarız derlerse, biz de seninle Alamanm
payitahtına gider, yeni ayağını orada taktırırız." .
Bu buluşuna çok güveniyordu. Buna da hayır diyebilirse bir insan, artık o
insandan daha aşağılık birisi olamazdı.
"Sen de bundan sonra yeni ayağınla taşların kayaların üstünden, ağaçların
tepesinden, dağların domğundan keklik gibi sekersin. Sekersin de ne izler


sürersin, değil mi kardaşım?" Sözünü kesip, birdenbire bir sevinç çığlığı
koparttı: "Bak, bak Ali kardaş, bak! Kırlangıç gene geldi, bak bak, bak Ali
kardaş, yavrular ağızlarını nasıl açtılar bak, kafam girer ağızlarına, sarı sarı,
bo3mnlarmı da nasıl uzatıyorlar, bak, bir karış, kerataların bo3mnları kopaeak..."
Ali onun, bak bak, demesiyle başını kırlangıç yuvasına çevirmiş,
gülümseyerek kıyameti koparan yavrulara, onların yöresinde uçarak dönen ana
kırlangıea bakıyordu.
"Ali konuş!"
Ali hemen başını gene önüne indirdi. Bu sefer Murtaza Ağa tam zıvanadan
çıkıp kendini paralamaya başladı:
"Ulan senin derini yüzdüreeeğim ulan," dedi. "Ulan seni kazığa oturtaeağım,
yaptıramaz sanıyorsun, değil mi, seni ayağına, baeağma sıçtığımın Topalı seni!
Ulan biz İstiklal Müeadelesini kazanmış kişileriz. Bir Topal Ali, topal baeağma
sıçtığım aşağılık mahlukat vız gelir."
Artık köpürmüş, kenidini kapıp koyvermişti, ağzına ne gelirse söylüyordu.
Alinin karşısında böyle, değirmenin içinde dört dönerek ne kadar sövdü saydı,
kendi de, Ali de, değirmenei Haşan da farkında değildi. Bu ara değirmene
gelenler, içerdeki sesi, şamatayı du3myorlar, bahçenin bir köşesine çekilip
siniyorlardı.
Sonunda:
"Ağzına sıçtığımın topal de3^su, sana insanlık değil, ölüm, zulüm layık,"
dedi, kapıdan bir ok gibi çıkıp atma yürüdü. Değirmenei Kara Haşan hemen
koştu, atın başını tuttu, üzengiye yapıştı. Atma atlayan Murtaza Ağa, kapkara
kesilmiş bir 3mzle birazieik eğildi, yavaşça:
"Söyle ona," dedi, "çok öfkelendim inadına, ahmaklığına, kardaşı değil miyim,
elbet de öfkelenirim. Söyle ona. Vali onu Hükümetin maaşlı başizeisi yapaeak,
ben onun topal ayağına yeni bir ayak taktıraeağım, eskisinden daha iyi olaeak
ayağı. Kara Haşan, eğer Ali kardaşımm gönlünü eder de evime gönderirsen, ben
de bu değirmeni alır sana veririm. Sen de bana taksit taksit ödersin. Bilirsin, ben
sözümün babayiğidi bir kişiyim. Onu bu geee evde bekliyorum."
Değirmenden içeriye ok gibi süzülen kırlangıeı Kara Haşana gösterdi:
"Bak," dedi, "bak, şu kuşa bak, yavrularına yem getiriyor."
Atını sürdü.


11
Çocuklar kasabanın üst başındaki yamaçta, murt çalısının dibinde, bir Roma
mezarının önünde aşık oynuyorlardı. Çirişsiklerinin üstlerinde kurumuş çiçekleri
daha dökülmemişlerdi. Çalılar, dikenler, otlar, baştan ayağa küçücük, düğme
kadar, düğme kadar, sümüklüböceklerle apak kaplıydılar. Türlü türlü, kırmızı,
mavi, yeşil, san, hepsi de güneşe gelince çakan, büyüklü küçüklü arılar,
gürültülerle vızlayarak dalaşıyorlardı.
Aşık oyunu, ko3aınlarm, keçilerin, danaların aşık kemiklerinden çıkarılan
kemiklerle oynanırdı. Bir biçim bir zar oyunuydu. Büyüklerin kumar aracı olan
bu kemikler küçüklerin de 03mn aracıydı.
Aşık Mustafa daha işe başlamadan:
"Neyine oynayalım?" diye sordu.
Öteki çocuklar bu soruya karşılık vermeye hazır değildiler. Çoğu kez
çiğdemine oynarlardı.
"Çiğdemine," dedi Veysi çocuk. Daha sekizini sürüyordu ya, okula gitmiyordu.
İnat etmişti, hiçbir zaman da o okul dedikleri şeye gidip, o mengeneye
sıkışmayacaktı.
"Daha çiğdem çıkarmadık ki," diye onu yanıtladı Aşık Mustafa.
"İncirine."
"İncir nerede be?" diye sordu Mustafa. "Bakın dallara bir fek incir kalmış mı,
üveyikler yemiş bitirmişler."
"Arısına."
İpliklerle bellerinden bağlanmış anlar sağlarında, sollarında uçuşuyorlardı.
"Ben ütülürsem bile," dedi Aşık Mustafa, "arılarımı vermem, kimsenin ansım
da istemem. Bakın bakın," diye az ilerde uçan anlarım gösterdi. Her birisi
parmak kadar, parmak kadardı, güneşe geldikçe de sapsarı, bir altın bilye gibi
şavkıyıp sönüyorlardı. "Siz hiç böyle arılar yakaladınız mı, buralarda hiç böyle
arı gördünüz mü? Bu arıları kimseye de vermem, bir kişiyi sokunca, hemencecik
orada, hık dedirtmeden öldürüyor."
Tartışma uzun sürdü. Sonunda anlaştılar, kim ütülürse, ütenler onun sırtına
binecekler, kara incire kadar gidip geleceklerdi. Bunu da Veysi hiç istemiyordu.
Çünkü aşık oyununda şimdiye kadar bir kerecik bile olsun kazanamamış, bu
çocukları sayısız, sırtında eşekler gibi taşımıştı. Oysa Veysi çocuk arı, kuş, sinek
yakalamakta birinciydi. Şu kasabada onun üstüne bir avcı daha yoktu. Bir
keresinde yaylada bir şahin yavrusu bile yakalamış, büyütmüştü, şahin ona
öylesine alışmıştı ki, nereye gitse, onunla birlikte onun bir kulaç üstünden uçarak
oraya gidiyordu. Ne yapsa, bir çalıya, bir dala, bir duvara konup onu bekliyordu.



Sonra bir gece onun şahini ortadan yitti gitti. Ne olduğunu, nereye gittiğini
kimse bilemedi. Veysi çocuk bütün kasabayı, kasabanın bütün yörelerini aradı
taradı günlerce, kuşunu bulamadı. Sonunda işi anladı, ya kuşu çalmışlar, ya da
babası geceleyin şahini birisine satmıştı. Zaten babasını, o adamı hiç sevmezdi.
Bunun üstüne de ona iyice bir düşman kesilmişti, büyümeyi bekliyordu.
Her zamanki gibi gene Veysi ütüldü, çocuklar onun sırtına teker teker binip
kara incire kadar gittiler geldiler. Veysi güçlü, sağlıklı bir çocuktu ya, bu kadar
çocuğu sırtında taşıyınca çok yoruluyor, kan ter içinde kalıyordu.
Oyun bitince arılarını dikenlerden, otlardan çözdüler, ellerine alıp uçurarak,
çalılık yamaca 3mrüdüler, ellerinde sivri uçlu meşe köküçleri vardı, bunlarla
çiğdem soğanlarını kolaylıkla çıkarıyorlar, şalvarlarının kocaman ceplerini
bunlarla dolduruyorlardı.
Topraktan çiğdem çıkararak, arılarını bağladıkları yerden çok uzaklara gittiler,
bir dere aştılar, kuru pınarı geçtiler, baharda bu pınarın çam oluğundan şakır
şakır sular akardı, alıçlığa vardılar, burada bodur meşelerle alıçlar karmakarış
bitmişti. Bundan sonra da gene bodur, yaban zeytinleri başlıyordu. Zeytinlikler
arasındaki kuru derenin yamacında, şimdiye kadar görmedikleri incir ağaçları
gördüler. Her incir ağacının üstü olmuş, her birisi 3aımruk kadar iri incirlerle
doluydu. Çocukların hepsi her yerden incirlere saldırdılar.
Aşık Mustafa:
"Çok yemeyin, kamınız ağrır," dedi. "Kimseye de haber vermeyelim, arada
sırada gelir yeriz. Bakın, bu ağaçları kuşlar da bilmiyor. Gagalanmış hiçbir incir
yok."
"Yok," dedi Gülbahar kız.
O, hiçbir zaman erkek çocuklardan ayrılmıyor, kızlarınsa aralarına hiçbir
zaman girmiyordu. "Çok da tatlı incirler, bal akıyor."
Karınlarını do3mrduktan sonra yarın üstüne sıralanıp ayaklarını aşağıya
sarkıttılar. Hepsi de şu aşağıdaki mahalleden olurlardı. Bu mahallenin bütün
halkı da, toptan, kadın erkek, çoluk çocuk tarlalarda ırgatlık yaparlardı. En çok
da pamuk tarlalarında çalışırlardı. Yakında bütün mahalle pamuk toplamaya
aşağıdaki ovaya ineceklerdi. Çocuklar pamuk toplamayı çok seviyorlardı. Çünkü