İnce Memed - 3 - 24

olmayacaktı. Yakında Ankarayı gene Ramazanlı soyu dolduracaktı. Arif Saim
Beyi, öteki yeni yetmeleri Bey 3mtamıyordu. Doğruydu, haklıydı ya, azıcık da
sabır gerekmez miydi? Doğru, şu anda bu çarık çürük, nereden geldikleri
bellisiz, soylarının neci oldukları bile bilinmeyen kişiler bile mebus olmuşlar,
Çukurovada cirit atıyorlardı da, şu koskoca Bey köşesine çekilmiş, kuyunun
dibindeki taş gibi kalmıştı. O öfkelenmesindi de kimler öfkelensindi...
İkinci gün tam öğleüstü Avukat Sabit Bey konağa geldi. Çantası ağzına kadar
kağıtlarla dolmuştu. Mektupları, telgrafları teker teker Murtaza Ağaya okudu.
Ağa ömründe bu kadar dokunaklı, bu kadar etkili hiçbir sözler duymamıştı,
avukata hayran kaldı.
Okuma bittikten sonra Bey:
"Sizi temin etmeliyim, Karadağlıoğlu Murtaza Ağa, Sabit bey bizim öz bir
evladımızdır. Ona verdiğimiz sırlarımız hiçbir yere çıkamaz. Bundan müsterih
olabilirsiniz," dedi.
Sabit Bey çekik gözlerini Murtaza Ağaya dikerek kesin bir dille konuştu:
"Bize tevdi edilen sır kellemiz gidene kadar bizde kalır. Bunu bilmelisiniz."
Murtaza Ağa bu sözler üstüne gene sevincinden uçmaya başladı.
"Telgraflar bugün öğleden sonra Ankaraya çekilecek ve mektuplar postaya
verilmiş bulunacaktır."
Sıra ücret işine gelmişti. Hamurcuzade Sabit Bey bu kadar küçük bir şey için
para almamakta, Murtaza Ağa da, onu överek göklere çıkarıyor ve para
almasında diretiyordu. Sonunda Sabit Bey, Murtaza Ağanın yalvarmalarına
yakarmalarına dayanamayıp, o küçük ücreti söyledi. Söyler söylemez de
Murtaza Ağanın dudakları uçukladı. O küçücük ücret bir servetti ve Murtaza
Ağanın cebinde şu anda o kadar para yoktu.
Pişkin pişkin gülerek:
"Evden gönderirim," dedi, azıcık sıkılmış, utanmış.
"Hiçbir kıymeti yok," diye çabuk çabuk kağıtlarını toplayan Sabit Bey
basamakları ikişer ikişer atlayarak konaktan indi.
Kasabaya dönen Murtaza Ağa her şeye karşın mutluydu. Çarşıyı bir uçtan bir
uca savaş kazanmış bir kumandan kabarmasıyla, başı dik, göğüs ilerde dolaşıyor,
her önüne çıkanla selâmlaşıyor, konuşuyor, yarenlik ediyor, şakalaşıyordu. Bir


tek Topal Aliyi görünce cinleri başına üşüşüyor, yerin dibine de geçiyordu. O
değirmendeki yalvarmaları da gözlerinin önünden hiç gitmiyor, bu Topalı
yaşatmayacağı üstüne yemin üstüne yemin ediyordu. Önce onun topal ayağını
gözlerinin önünde, eline bir kasap satırı alıp kökünden kesecek, sonra yavaş
yavaş derisini 3mzerek, gözlerini oyarak onu öldürecekti. Hele şu İnce Memed
belası ortadan bir kalksmdı hele. Şunun, şu topal ayaklarındaki parlak çizmelere
bakındı hele. Kabzası fildişi tabancaya, altındaki Arap ata, başındaki lenger
şapkaya da bakındı hele. Seni uşşak oğlu uşşak seni! O Molla Duran Efendi, o
sahtekar yalancı, o alçak, o da görecekti. O Arif Saim, o Yüzbaşı da görecekti.
Şu avukatı gözü çok tutmuştu. Onun o istediği küçücük ücreti de kardeşine
vermiş, daha kasabaya ayak basar basmaz göndermişti. Çünkü bu avukatta çok iş
ve istikbal vardı. Yakında mebus, vekil, her ne isterse onu olacak, ol sebepten de
Murtaza Ağanın işine yarayacaktı. Murtaza da ona elinden geleni
esirgemeyecekti. Evet, bu Arif Saim Bey Mustafa Kemal Paşayı öldürmek
istiyordu. Varsın kimse inanmasın. Avukat Hamurcuzade Sabit Bey isterse bütün
dünyayı buna inandırır, Mustafa Kemal Paşa da bizzat Arif Saim Beyi kendi
gözleri önünde astırırdı.
Artık geceleri rahat u3myordu. İnce Memedden de hiç ses şada gelmiyordu
dağlardan. Belki de öldürülmüştü. Belki de ölüsü şu kireç ocağına atılan eşkıya
İnce Memeddi, İnce Memeddi de korkusundan onun ölüsüne kimse sahip
çıkamamıştı. Ama şu İnce Memedin başka bir huyu daha vardı, duruyor duruyor,
bir yerlerde gizleniyor, ardından da düşmanın üstüne hiç umulmadık bir sırada
hışım gibi iniyordu. Ali Safa Beyi de böyle öldürmemiş miydi?
Eşkıya Bayramoğlu onun dostu olurdu. Affa uğrayıp da düze inince ömründe
bir kere bile olsun kasabaya uğramamış, Adanaya gitmemişti, vekiller, paşalar
onu çok görmek istedikleri halde, o hiç kÖ3mnden çıkmamıştı.
OsmanlI devrinde on dört yıl dağlarda gezmiş, Maraşı, Adanayı, Antebi
titretmişti. Çok genç, on altı yaşlarında dağa çıkmış, hükümet onun için
durmadan aflar çıkarmasına karşın o kabul etmemiş, hiçbir zaman da dağdan
inmemişti. Kurtuluş Savaşı gelip çatınca da çetesini toplamış, düşmana karşı
Toroslarm bir kanadını tutmuş savaşa girişmiş, böylelikle de dillere destan
olmuştu. Savaş bittikten sonra köyüne çekilmiş, tüfeğini, fişeklerini, altın kabzalı
hançerini, dürbününü, değerli tabancasını satmış, bir ev yapıp evlenmiş, bir çift
de öküz almış, babasından kalan birkaç dönümlük tarlada çiftçiliğe başlamıştı. O
gün bugündür de o destanlar kahramanı, türküler yiğidinin adı unutulmuş, imi
timi bellisiz olmuştu. Dünyaya onun kadar kurnaz bir eşkıya gelmemiş, tam on
dört yıl koca Osmanlıya, üstüne gönderilen taburlara, alaylara kafa tutmuş, ne bir



kurşun yarası almış, ne burnu kanamıştı. Eşkıya dünyaya hükümdar olmaz,
demişlerdir ya, Bayramoğlu dağda dolaştığı on dört yıl süresinee dünyaya
hükümdar olmuştu. înee Memedin hakkından gelse gelse, bu eski kurt
gelebilirdi.
Murtaza Ağa bu eski kurdu kimseye. Yüzbaşıya, Arif Saim Beye sonuna kadar
söylemeyeeekti. O yerinde dursundu hele. Yakında, o değileikten onu bir ziyaret
edeeek, halini hatırını soraeak, ona armağanlar götüreeekti. Eğer înee Memed
ortaya bir daha çıkaeak olursa işte o zaman, bu3mr Bayramoğlu meydan senin,
diyeeekti. Dile benden ne dilersen...
Ertesi sabah çarşıya çıktı, dükkaneılara uğrayıp Bayramoğluna bir şeyler
bulmaya çalıştı. Ona bir kaput, bir takım elbise, bir Halep kuşağı, kırk düğmeli
bir Halep yeleği, bir fötr şapka, gömlek almalıydı. Ama onun bo3m ne kadardı
bilmiyordu ki... Birden Kürt Rüstem geldi aklına. Kürt Rüstem bütün gün, kış
ortalarına kadar sırtında pırıl pırıl yanan güğümüyle çarşıda zillerini çalarak
meyankökü şerbetini satardı.
Kurtuluş Savaşında Bayramoğlu çetesinde dövüştüğü söyleniyordu. Kürt
Rüstem her Cumhuriyet Bayramında haki, buruş buruş çete giyitlerini giyer,
baeağma örümeek ağı gibi yarılmış, tabanı paramparça çizmelerini çeker, başına
bÜ3mk, görkemli kuzu derisinden kara kalpağını geçirir, kayış yerine bir yün ip
takılmış eski, kundağı çentik çentik tüfeğini omuzuna asar, göğsünde
koskoeaman madalyaya benzer kırmızı kordonlu eski zaman parasıyla komşusu
sueunun kamı kamına geçmiş, kemikleri fırlamış yağır beygirine biner, çok süslü
kırbaeım eline alır, törenlere katılırdı. Her katıldığı törende de, halkın onunla
alay etmesine katlanamaz, bir olay çıkarır, bağırarak, söverek evine döner, ondan
sonra da bir hafta evinden dışarıya adım atmaz, kendi kendisiyle konuşur,
savaşta aldığı yaralan bir el aynasında, "Bak, bak Kürt Rüstem, iyi bak, bunlar
hiçbir işe yaramadı, halbuysamki kurşun sesini duyunea kaçaeak delik arayanlar
kahraman, zengin olup, çiftliklere kondular, bak bak, iyi bak Rüstem, sen bir bok
olamadın," diye kendi kendine gösterirdi.
"Oooo, merhaba Kürt Rüstem Ağa."
Rüstem şehrin dışında, mezarlığın bitişiğinde kendi eliyle tenekelerden, atılmış
tahtalardan, çalılardan yaptığı evinde altı küçük çoeuğu, genç karısıyla
otumyordu. "Buyur Bey, bu3mr Ağa," diye onu dışarıya koşarak avluda karşıladı.
"Buyur Ağa, bu3mr! Kürt Rüstemin evine de böyle büyük Ağalar gelirler
miymiş? Vay babo vay!" Murtaza içeriye girmedi. Yandaki bir mezar taşının
üstüne oturdular. Rüstem onu ele geçirdiğinden dolayı mutluydu. "Bana bak
Ağa..." dedi.


Murtaza Ağa başına gelecekleri biliyordu. Çaresiz katlanacaktı.
"Buyur Rüstem..."
"Allahını seversen, sen ne zaman dağa çıktın da, düşmana bir tek kurşun attın
da sana madalya verdiler? Söyle, söyle..."
"Eeeeh, biz de karınca kararınca..."
"Düşman bizim kasabaya girdiğinde, biz de kasabayı düşmanın elinden
aldığımızda ben seni samanlıkta, samanlara gömülmüş, başında yüz elli tane
civcivle bir sürü kürk tavuk dolaşırken görüp de oradan elinden tutarak
çıkarmadım mı?"
"Çıkardın, ne yapalım, can tatlı..."
"Hahhaaah, can tatlı öyle mi, öyleyse o madalyayı kim verdi sana, başında
dolaşan civcivler mi, kim?"
"Ne var yani, ben aldım."
"Peki, bana niye vermediler?"
"Sana haksızlık ettiler."
"Peki, seni geçtik, o Taşkın Bey?.. Savaş süresince bir kere olsun evinden çıktı
mı, elini vicdanına koy da söyle."
"Çıkmadı."
"Niçin verdiler öyleyse ona o kadar tarlayı? Ya Zülfü köpeği, o Fransızların
adamı, köpeği değil miydi?"
"Köpeğiydi."
"Ya Arif Saim? Bir gün tebdili kıyafet dağlardan kasabaya indim..."
"İndin."
"İnince beni candarmalar yakaladılar Arif Saime götürdüler. O da beni Kemal
Paşanın adamıdır, diye, yatırdı sopanın altına... Üç gün üç gece beni öldürdüler.
Ben de dil bilmiyor gibi, lala diyerek ahraz gibi gösterdim kendimi, tatlı canı
kurtardım. Şimdi o... "
Kasabada kim varsa. Kurtuluş Savaşında kim kaçmış, kim kaçmamışsa, Kürt
Rüstem bir bir saydı döktü. Bo3mn damarları oklava gibi şişmiş, yüzü, boynu
boncuk boncuk terlemişti.
"O zaman benim ayağıma kapananlar, göreyim de selamlarını alayım diye
yolumu kesenler şimdi benimle alay ediyorlar, bir tas meyan şerbetimi bile
içmiyorlar, ikramımı bile kabul etmiyorlar."
"İnsanoğlu çiğ süt emmiştir."
"Emmiştir," diye, boşalmış, dinginlemiş Kürt Rüstem gülümsedi. Yıllardan
beri Ağalardan kimi, nerede ele geçirse Rüstem, onların korkaklıklarını,
ikiyüzlülüklerini yüzlerine karşı böyle sayar dökerdi. Ne olursa olsun, Rüsteme

ses çıkaramazlar, ondan çekinirler, ne söylerse söylesin yutarlardı.
"Buyur Ağam, kusura kalma, bin yılın başı bir sen gelmişsin evime, hoş gelmiş
safalar getirmişsin, benim iki gözüm çıksin, ben de sana ileri geri konuşurum.
Buyur, ne emredersen emrin başım üstünedir, ünü büyük Murtaza Ağam."
Murtaza, bu Kürdü nasıl da eandan severim, diye içinden geçirdi.
"Sen, Rüstem, Bayramoğlunu tanırsın, değil mi?"
"Tanımam mı Ağam," diye övünerek ayağa kalktı, geri oturdu Rüstem. "İşte
bir tek yiğit, 3mrekli, çoeuk gibi temiz, mert bir adam vardır şu Çukurovada, şu
dağlarda, o da Bayramoğludur. O hiç yalan söylemez, kimseye tepeden bakmaz,
çoeukla çoeuk, büyükle bÜ3mk bir kişidir. Ben onunla beş yıl dağlarda gezdim,
iki yıl da düşmana karşı dövüştüm, bu dünyaya geldim geleli ben çok adam
gördüm tanıdım, öyle bir adam görmedim. Şimdi öyleyse sen bana söyle, ben
neden o şerbet güğümünü dağlardan indim ineli sırtımda taşıyorum, kimin
yüzünden?"
"Kimin yüzünden?"
"Kimin 3mzünden olaeak, Bayramoğlunun 3mzünden... Savaş bitinee bizi
başına topladı, sizi, dedi, bağışladı hükümet. Şimdi sizler düze inip kendinize
birer iş bulaeak, harama el sürmeyeeek, kimseye karışmayaeaksmız. Çünkü,
neyise o, tarihe geçtiniz, milletin gözbebeği oldunuz, dedi. İşte bu yalanı, bir
kere yalan söyledi Bayramoğlu, o da bu yalanı... Biz de, o da, milletin de,
kimsenin de gözünün bebeği olamadık."
"Duyduğuma göre durumu çok kötüymüş."
"Çok kötü," dedi Kürt Rüstem. "Hem de nasıl kötü... Kendisi, çoeukları, karısı
her yıl pamuk toplamaya, çeltik biçmeye, ot vurmaya Çukurovaya inerler. Yoksa
açlar. Ben ona her yıl, her bayramda..." İyiee, kamını tuta tuta güldü. "Her
Cumhuriyet Bayramından sonra ona giderim. Ben ona gidinee, o da beni
görünee şenlik şadımanhk eder. Ben de ona armağanlar götürürüm, çay, şeker...
O, çayı çok sever. Dağda bile çaydanlığını yanında taşırdı. Şeker olmasa da
olurdu. Çay da bulamazsak dağ otlarını içerdi. O, her otu bilirdi."
"Onun boyu poşu ne kadar?"
Kürt Rüstem bir şeylerden kuşkulandı, sevindi.
"Sen ne yapaeaksm Ağa, onun bo3mnu poşunu? Anladım," diye de arkasından
inei gibi dişlerini göstererek güldü. "Sen ona armağanlar yapaeaksm?" Ayağa
kalktı: "Bak bana, aha boyu işte bu kadardır. Muharebede, baskınlarda kimi
zaman birikirimizin çarıklarını giyerdik. Ben Kürt, o Türkmen, Allah bizi
ölçmüş biçmiş bir yaratmış!"
"O zaman kalk gidelim de terziye ölçünü ver. Kunduraeıya da... Çizme sever




mi o?"
"Severdi ya, şimdi fıkara bir köylü o, sen ona kırmızı postal alırsan daha çok
sevinir. Pantolon giymez. O, Topal Ali gibi pantolon da giymez, lenger de
takmaz."
"Anladım."
"Vay sen sağ olasın Ağa... Ben bilirim, senin gibi bir Ağa da yoktur bu
Çukurovada. O tabanea da, silah da, at da istemez."
"Anladım."
"O, bes çay, şeker ister."
Murtaza Ağa önde, Rüstem arkada ayakları heyeeandan biribirine dolanarak
çarşıya 3mrüdüler.
"Sen aslan çıkmışsın böyle Karadağlının oğlu! Senin yaptığını kimse, Mustafa
Kemal Paşa bile yapmamıştır. Bu dünyada Bayramoğlunun adını duymayan
kalmış mıdır ki Mustafa Kemal Paşa kendi 3mrekli askerinin adını duymasın...
Vay sen sağ olasın! Kadir kıymet bilen kişi adamlar içinde adam, insanlar içinde
insandır."
Kürt Rüstem çarşıya kadar bir çoeuk gibi sevinerek Murtaza Ağayı severek,
ona inanarak, onun gösterdiği hak bilirliğe hayran kalarak göklere çıkardı. Sonra
çarşının ueunda durdu, gözleri yaş içinde kalmıştı:
"Dur Ağa," dedi, "dur da bana bak. Madem sen bu insanlığı Bayramoğluna
gösterdin, bundan sonra da aha, bu ean burada sana fedadır ve hem de yoluna
kurbandır. İste benden ne istersen bundan sonra."
Birkaç gün sonra Murtaza Ağa, Rüstemin ona Bayramoğluna götürmesi için
getirdiği bir paket çayla yarım okka şekeri heybesine, Bayramoğluna gideeek
armağanların bulunduğu göze yerleştirdi, yola çıktı. Sevinç içindeydi. Artık Kürt
Rüstemi, Bayramoğlunu, bu unutulmuşları anımsadığı için, istediği gibi
kullanabilirdi.
Bayramoğlunun köyünü çok eskiden, belki de çoeukluğunda bir kere
görmüştü. Köyün yolunu da çok iyi bilmiyordu. Atının dizginini bırakmış, kendi
de derin düşüneelere dalmıştı. Bayramoğlu, bu adının duyulduğu her yerde
selama durulan İçişi niçin böyle yapmış. Kurtuluş Savaşı biter bitmez niçin bir
daha çıkmamak üzere kÖ3mne çekilmiş, bir çift öküzün ardında, yoksulluk içinde
seyirtmiş durmuştu? Oysa, o isteseydi Çukurovanm en büyük çiftlikleri onun
olabilirdi. Arap atların üstünden inmez, çoeuklarmı Avrupalarda okutabilirdi. Ne
olmuştu ona da, dünyadan böyle elini eteğini çekmiş, etliye sütlüye karışmaz
olmuştu? Dehşet merak ediyordu onu. Nasıl bir adamdı aeaba, înee Memed
üstüne de ne düşünüyordu?



o gece bir Yörük çadırında konuk kaldı. Yörükler eski imrenilecek, görkemli
yaşamlarını yitirmişlerdi ama, gene de onu iyi konukladılar, altına üç döşek serip
üstüne atlas yorgan örttüler. Yatak peryavşan kokuyordu. Başını koyduğu
kuştüyünden yastık o kadar 3mmuşaktı ki hemen U3mdu. Sabahleyin erkenden
köpek ürüşmeleri, çan sesleri, ko3mn melemeleri, bir hayhuy içinde uyandı.
Gözlerini açar açmaz da başucunda, elindeki gümüş tepside sütlü kahvesi tüten
çok genç bir kızı buldu. Fincanın mahfazası altından örülmüştü. Yatağından
çıkmadan kahvesini aldı, höpürdeterek içti, ardından da giyindi, çadırın dışına
çıktı. Biraz önceki genç kız elinde ibrik, omuzunda kar gibi apak bir havlu,
önünde leğen onu bekliyordu. Dereye aşağı inip bir kayayı siper etti ve önünde
akan pınarın ayağında yıkandı. Döndüğünde kızı olduğu yerde onu bekler buldu,
yüzünü sabunlayarak yıkadı. Kız ona çok ölçülü döküyordu suyu.
Oba başıyla kahvaltıya oturdular. Sofrada bembeyaz bir petekli bal vardı ve bal
hiç bilmediği çiçeklerin kokusuyla kokuyordu. Obanın başı onu, babasını çok
yakından tanıyordu. Eski günleri, iskandan önceki yaşamı konuştular.
Kahvaltı bittikten sonra obanın başı ona bir şahinle, bir ceren postu, bir de halı
heybe armağan etti. Her çadırın önündeki çatalların üstünde'birkaç şahin vardı.
Şimşek gibi çakan gözleriyle ışıyıp gelen tanyerlerine bakıyorlardı.
Atma bindi, koyunlarm, develerin, çok güzel, renk renk giyinmiş kadınların
arasından geçti. Obanın her bir çoban köpeği birer at büyüklüğündeydi. Hiçbir
tanesi ona ürmedi. Yörüklerin köpekleri bile Çukurova insanından daha saygılı
oluyor, diye düşündü.
Karşısındaki Düldül dağı usul usul sivri doruğuyla dumandan sıyrılıyor, bakır
rengi ağırlığıyla sıra sıra dağların arkasında, üstünde, bambaşka bir dünyanın bir
bÜ3mlü parçasıymış gibi 3mkseliyordu. Derken gün vurdu Düldülün başına, dağm
doruğu ışığa battı, bir yıldız gibi savrularak parladı. Elindeki şahin kanatlarını
geniş geniş açarak geriniyor, şimşek gözleriyle yöreyi kolaçan ediyordu. Bu
şahinden dolayı çok onurlanmıştı. Yörükler, şahinlerini ancak çok değerli
saydıkları konuklarına armağan ederlerdi. Murtaza Ağa o kadar kıvançlıydı ki,
eğer bu kış Yörükler Anavarza yöresine inecek olurlarsa, onları, hayvanlarını
metelik almadan çiftliğinin geniş otlarında barındıracaktı. Bunu oba beyine
söyleyememişti, şahini aldıktan sonra ona böyle bir öneride bulunmak onu
aşağılamak olurdu. Ama Murtaza Ağaydı o, gün görmüş, devran geçirmiş bir
soyun çocuğuydu, obayı çiftliğine incelikle çağırmanın bir yolunu nasıl olsa
bulurdu.
Karşısında görkemli Düldül dağı, yukarılara doğru tırmanıyordu. Altındaki at
güçlü bir attı, bu kadar yokuşu tırmanıyor, bana mısın demiyordu.



Yolda, ellerinde baltalarla sık ormanların içinden çıkan adamları gördü. Birkaç
kişiye Bayramoğlunun kÖ3mnü sordu, hiç kimse ne Bayramoğlunu, ne de onun
kÖ3mnü bilemedi. Yolda, bir bÜ3mk, yeşil, ortasından pınarlar kaynayan düzlükte
bir obaya daha saptı, onlar hem Bayramoğlunu, hem de kÖ3mnü biliyorlardı, yolu
gösterdiler.
İkindiüstü köye girdi. Köy birkaç evlikti ve hepsi de yığma taşlardan yapılmış
toprak damdı. Her evin önünde koskoeaman, dalları evlerin üstüne kadar uzamış
çınarlar vardı. Çınarların altından da birer gür pınar kaynıyordu.
Karşısından gelen bir yaşlı kadına Bayramoğlunun evini sordu. Kadın atının
başını tutup çekerek onu Bayramoğlunu götürdü.
"Heeey Bayramoğlu, gözün aydın, eli tor şahinli konuğun geldi," diye onu
kutladı. Bayramoğlu onun sesini duyar duymaz dışarıya çıktı:
"Buyur Ağam," diye onun atının başını tuttu. "Hoş gelip safalar getirmişsin:"
Murtaza Ağa atın terkisindeki heybeyi aldı, yere koydu. Bayramoğlu da atı
çekip ilerdeki çit ağıla bağladı. Sonra, genç bir insan gibi Murtaza Ağaya koştu.
Şahini onun elinden alıp ilerdeki ağaem budağına ko3mp bağladı.
"Hoş gelip safalar getirmişsin."
İçerden birkaç kadın birden dışarıya döşekler taşıyor, çınarın altındaki
peykelerin üstüne seriyorlardı.
"Hele buyur, buyur hele otur. Kahve nasıl olsun?"
"Orta."
"İki orta," diye bağırdı içeriye Bayramoğlu. Oysa o kahveyi hep sade içerdi.
Konuğa ayıp olmasın diye o da orta söyledi.
Murtaza Ağa oturduğu peykeden, göz ueuyla tepeden tırnağa Bayramoğlunu
süzerken, bir yandan da Düldül dağına bakıyordu. Yıllarea bu dağları, şu ovaları
titretmiş kişi, bu kemikleri dışarıya fırlamış zayıf, üfürsen yıkılaeak kişi miydi?
Bayramoğlunun gür kaşları vardı. Bu salkım saçak gür, ak kaşlarının altındaki
çukura kaçmış kıvıleimlı yeşil gözleri tıpkı şu ilerdeki budağa konmuş şahinin
gözlerine benziyordu. Bu uzun, tel tel ak sakallı, ineeeik kişinin elleri insanı
korkutaeak kadar koeaman ve güçlüydü. Baeaklanndaki solmuş, eprimiş el
dokuması şalvarının paçaları, eep ağızları dökülmüş, liyme liyme olmuştu.
Ayağındaki ham çarığı belli ki kendisi dikmişti. Çizgili mintanı tertemiz
gözüküyor, sabun kokuyordu.
"Bana Karadağlıoğlu Murtaza derler..." dedi Murtaza Ağa alçakgönüllü, adını
söylemekten utanır bir havayla. "Geçende bizim Kürt Rüstemle seni
konuşuyorduk Bayramoğlu. Ben de o anda içime doğdu, ulan, dedim Rüsteme,
bizim gözümüz kör olmuş da dünyayı görmüyoruz, dedim, savaş bittikten sonra.



o yiğidi biz, dedim, ku3aınun dibindeki taş gibi unuttuk gittik, dedim. Bu hakka
reva mı, bu, insanlığa sığar mı, dedim. Ben, dedim, işte o unuttuğumuz ulu yiğit,
gazi Bayramoğlunu görmeye gidiyorum, dedim."
"Sağ ol Ağa."
Bayramoğlu bir tuhaf, sorular sorareasma Murtaza Ağanın gözlerinin içine
bakıyor, Murtaza Ağa da gözlerini ondan kaçırmak zorunda kalıyordu. Onunsa
gözleri, Murtaza gözlerini nereye çevirirse çevirsin gelip onun gözlerini
buluyordu. Bayramoğlu biliyordu ki bu Ağalar bir çıkarları olmadan, bir
gördüreeekleri bulunmadan, onun yanma uğramazlardı. Murtaza da onun bu
duygusunu anlıyor, bu seferlik onun üstüne varmak istemiyordu, tnee Memed
işini ona bu kez açmayaeak, eğer o açarsa, înee Memede hiç önem vermez
gözükeeekti.
Kahveler geldi, dumanlı, kokuları temiz havaya yayılarak...
Eski günlerden. Kurtuluş Savaşından, Kurtuluş Savaşma katılmış eşkıyalardan.
Karayılandan, Kürt Süleymandan, Gizik Durandan konuştular.
"Ben," dedi Bayramoğlu alçakgönüllü, ağırbaşlı, "ben Karayılanı da, Kürt
Süleymanı da, Gizik Duranı da tanıdım. Karayılan yiğit, 3mrekli, düşünmesi kıt
bir kişiydi. Kürt Süleyman onun baeısı Haneyle evliydi. Asıl akıl, asıl eşkıya
Kürt Süleymandı. Karayılanı Fransızlara karşı dövüşe götüren oydu. Koea
Fransız ordusunu perişan eden... Gizik Duran akıllı bir adamdı ama
kurnazlığının kurbanı oldu. O sağ kalsaydı, bütün Çukurovayı şimdiye kadar alır,
kendisine çiftlik yapar, kendisini de bu çiftliğin başına hükümdar ilan ederdi.
Arif Saim onun yanında çoeuk 03mneağı kalırdı. Arif Saimi de iyi tanırım. Ben
Fransızların tarafına geçeyim diye bana yapmadığını koymadı."
"Bayramoğlu," diye sordu Murtaza, "sen niye bu dağlara çekildin kaldın?"
Bayramoğlu usuldan güldü.
"Bir eşkıya ya sonuna kadar eşkıya kalır, ya da benim gibi ölür. Savaş bittikten
sonra ben kendi kendime dedim ki... Birlikte savaştığım kişilere karşı eşkıya
olup dövüşemem. Ben Mustafa Kemal Paşanın emrinde düşmana karşı
dövüştüm, o başa geçinee ben ona karşı gelemezdim. Gittim Doğan Beye, ben
kÖ3mme çekiliyorum... O bana, iyi yaparsın, dedi, o beni, o benim ne dediğimi
anladı. Ama bu Arif Saimle Kılıç Ali yakamı bırakmadılar. Aman sana çiftlik,
aman sana mülk... Aman ha aman..."
"Niçin kabul etmedin ki?"
"Bu da bir çeşit eşkıyalık olurdu, başka biçimde bir eşkıyalık... Niçin
veriyorlardı bana o malı mülkü, ben ne yapmıştım ki... Birkaç kurşun yakmıştım
Fransıza karşı öyle mi, bizim eandarmalara karşı yakaeağımız o birkaç kurşunu


düşmana karşı yakmıştım. Benim işim eşkıyalıktı, ha şuna sıkmışım kurşunu, ha
buna..."
"O kadar da değil Bayramoğlu."
"O kadar, o kadar," diye diretti Bayramoğlu. "Onlar, çiftlikleri, paralan, malı
mülkü eşkıya Bayramoğluna veriyorlardı. Bak, Murtaza ağa, beni dinle, sen de
bugün bana, benim için gelmedin, eşkıya Bayramoğlu için geldin. Sağ ol, var ol
ama, konuğumsan, başım üstünde yerin var, ben eşkıyalığı, elimden tüfeği
bıraktığımdan bu yana, Kürt Rüstemin dışında, çete arkadaşlarım da içinde, o
gün bugündür bana kimse uğramadı... tik sen uğradın, söyle ne istiyorsun?"
Murtaza Ağa köşeye sıkışmıştı. İçindekini söylese bütün tasarıları yatar,
Bayramoğlu bir daha onun 3mzüne bakmazdı.
"Ben bir şey istemiyorum," diye kesin konuştu Murtaza Ağa. "Yalnız be yalnız
seni görmeye geldim. Senin gibi bir adamı, benim gibi bir adam merak etmez
mi? Düşmana bir tek kurşun atmamışlar, düşman gelinee karılarının eteklerinin
altına sığınmışlar kahraman, gazi oldular, dünyanın malını mülkünü aldılar da
senin gibi bir adam da, hiçbir meeburiyetliği olmadığı halde ırgatlığa S03mndu.
Sen dağdan indiğin, hiçbir şeyi kabul etmediğin sıralar, senin hakkında neler
neler söylemediler. Senin Düldül dağında bir saray hâzinesi kadar hâzinen
olduğunu biliyor musun?"
"Biliyorum."
"Senin Çukurovaya ırgatlığa yalnız be yalnız hâzineni örtmek, kendini beş
parasız göstermek için gittiğini de biliyor musun?"
Bayramoğlu inee, çoeuksu bir gülüşle gülüyordu.
"Biliyorum."
"On beş yıl, bizim Kürt Rüsteme de inanmadılar, onun sırtında şerbet satmasını
da, parasını saklamak için yaptığını söyleyip durdular. Ha bu yıl çıkaraeak
hâzinesini Kürt Rüstem, ha geleeek yıl çıkaraeak da hanlar hamamlar, çiftlikler
alaeak derken, aradan yıllar geçti ve Kürt Rüstemin sırtından meyan şerbeti
güğümü inmedi. Kürt Rüstem onları umut kırıklığına düşürünee de, onun
hâzinesinden umutlarını kesinee de fıkaraya bir düşman oldular, bir düşman
oldular, nereye gitse, ne yapsa onunla durmadan alay etmeye başladılar. Kürt
Rüstem de aldırmadı, o da onların alaylarına katılıp kendi kendisiyle alay etmeye
başladı."
"Biliyorum Ağa. Yiğit adamdır, sağlam, güçlü adamdır Rüstem. Ben onunla
yıllarea dağda gezdim, onun hiçbir zorluğun altında kalmadığını gördüm.
Böylesine ermiş huylu, iyi, yürekli, akıllı adamı bu yaşıma geldim daha
görmedim. O istese bir kasabanın yarısını bir geeede doğrar. Öyle çevik, öyle


attığını vurur bir adamı da görmedim daha. Söyle Ağa ne istiyorsun?"
Gözlerini gene onun gözlerinin içine dikti. Öteki gözlerini kaçırıyor,
kaçırıyordu ama, bir türlü başaramıyor, Bayramoğlunun çelik gözleri sonunda
geliyor, onun gözlerine yapışıyordu.
"İnee Memedi mi soraeaktm bana Murtaza Ağa?" diye yumuşaeık, anlayışlı,
hoşgörülü sordu Bayramoğlu.