İnce Memed - 3 - 26

karıkoeayı kÖ3din dışındaki keçi ağılma sığınmış buldular. Ağaya getirdiler.
"Siz niye gitmediniz?"
Büzülmüş, çok da temiz giyinmiş karıkoea, ona hiç karşılık vermediler.
Mahmut Ağa üstelemedi. Bu yaşlı kişilere çok aeimış, gözleri dolmuştu.
"Bunları alın, atlara bindirin, bizim köye götürün. Yolda ihtiyarları ineiteyim
demeyin, tyi bakın onlara. Şu köpekleri de götürün. Köpeklere de aeıdım. Aç
kalırlar burada zavallılar."
Mahmut Ağanın yaşlı karıkoeaya, üç köpeğe gösterdiği iyilik, 3mmuşak
yüreklilik birkaç gün içinde bütün dağ köylüklerine yayıldı, kasabada bile
du3mldu. Herkes ondan övgüyle söz etti.
Sakızlı kÖ3mnün sürülmesi üstüne, hiçbir köy, hiçbir kişi bundan sonra,
açlarından da ölseler, bir daha değil sığır, keçi, bir tavuk bile kesip yemediler.
Muhtar Musa köylülerinin önüne düşüp onları Çukurovaya kadar indirdi. Zor
olmuştu onları köylerinden, ata mezarlarının bulunduğu yerden koparıp almak.
Ama başka hiçbir umar yoktu, gitmeliydiler. Direnmeye çalışan birkaç kişinin de
direneini bütün köylüler bir olup kırdılar. Ve çığlık çığlığa yollara düştüler.
Ağıtlardan dağlar yankılandı.
Kasabaya geldiklerinde bitkindiler. Köprünün altına kondular. Onların
maeeralarmı duyanlar, ellerinden ne gelirse undan un, yağdan yağ, bulgurdan
bulgur yardım ettiler.
Ne yapaeaklarmı bilemiyorlardı. Genç erkeklerinin hemen hepsi savaşa
gitmişlerdi. Muhtar Musa gibi yaşlılar da bu beladan nasıl kurtulaeaklarmm
yolunu düşünüp duruyor, bir çıkar yol bulamıyorlardı.
Köprünün alt başındaki hayıtlarm arasında aneak on gün kadar kalabildiler.
Kasabada iş yoktu. Muhtar Musa, çok eskilerde Çukurovaya yanaşmalığa
inmişti. Anavarza ovasmdaki çalıştığı kö}^ anımsadı, göçlerini ovaya çektiler, o
köyü buldular. Köylüler onlara samanlıklarını verdiler. Çok yağmur yağdı o yıl.
Çok yoksulluk çektiler. Ovanın durumu da iyi değildi. Çok çoeukları öldü.
KÖ3mn yakınında, buradan Ceyhan ırmağına kadar karaçalılık, kamışlık,
zmearlık bir toprak parçası uzanıyordu. Orada bir açıklık bulup ilk huğlarını.
Talip Beyin onlardan hiçbir para almayarak verdiği kamışlarla, otlarla kurdular.
Neleri var, neleri yoksa sattılar. Kazma kürek, orak, tahra, balta aldılar, kök
sökmeye başladılar. Çoluk çoeuk, yediden yetmişe, dişleriyle tırnaklarıyla işe
girişmişlerdi. Bir dev çalışmayla karaçalılıktan o yıl ekeeekleri kadar bir tarlayı
çıkardılar. Köylülerin de yardımıyla ektiler biçtiler. O yıl, hemen hepsi sıtmaya
yakalandı. Dağ insanları öyle kolay Çukurovanm insanı eriten sıeağma




dayanamıyorlardı. Yaşlıların epeycesi sıtmadan öldüler. Ama dayandılar. Her yıl
karaçalılıktan, zmearlıktan, kamışlıklardan tarla çıkarmayı sürdürdüler.
Çukurova insanları kendilerini bildi bileli böylesi çalışkan insanları
görmemişlerdi. Şaşkınlıktan parmaklarını ısırdılar. Köylerinin adını Yalnız3aırt
koydular. Yalnızyurdun köylüleri bÜ3mmüş, çentik çentik olmuş elleri, yırtılmış
kapkara kesilmiş, avurdu avurduna geçmiş yüzleriyle öteki köylüler arasında
hemen belli oluyordu.
Karaçalılıktan kurtarılmış bor toprak bire otuz, kırk veriyordu. Buğday, arpa,
soğan, sebze, pamuk ektiler. Her köylü bu kurtarılmış toprakta utku kazanmış bir
kahraman gibi dolaşıyordu. Atlar, inekler, ko3mnlar aldılar. At yetiştirmekte
Çukurovada üstlerine kimse çıkmadı. Urfadan getirttikleri damızlık kısraklarla
soylu atlar yetiştirdiler. Ve ovadaki köyler içinde de ilk taştan evleri onlar
yaptılar. Öteki köylerde sokak, alan yokken, bunlar düzgün sokaklar yapıp,
kÖ3mn ortasına bir de alan açtılar. Ova köylerinin hemen hiçbirisinde eami yoktu.
Yalnızyurt köylüleri alan ortasına, hem de kerpiçten bir de eami diktiler. Yaz
gelinee, yaylaya da gitmeye başladılar. Hasat günleri Çukurovaya erken inerdi,
Yalnızyurtlular imeeeyle ürünlerini erken kaldırdılar, köylerini bomboş bırakıp
yaylaya Meryemçil beline çıktılar. Öbür yana, kendi köyleri yörelerine Mahmut
Ağanın korkusundan gidemiyorlar, onun başlarına bir iş açaeağmdan
korkuyorlardı. Erkeklerinin çoğu savaştan dönmemişlerdi. Dönenler de sakat,
yarım, hasta kişiler olarak gelmişlerdi. Dönmeyenlere çok ağıtlar yakıldı.
Yalnızyurdun kadınları büyük bir direnç gösterdiler. Güzel kadınlardı, kimi asker
kaçaklarıyla, yakın köylerin, yaylaların delikanlılarıyla evlendiler. Az bir sürede
ovalı gibi ovalı olup, ovanın kurallarına Çukurovahlar gibi uydular.
Mahmut Ağa da bu sıralarda dağlarda yel gibi esiyor, Çukurovaya çıkmış
Fransızlara, onlarla işbirliği yapmış Ermenilere karşı dövüşüyordu. Başına çok
adam, çok eşkıya toplamıştı. Dağlardan ovaya kadar iniyor, düşman güçlerini
Mereinde, Osmaniye altında bozguna uğratıyordu. Ünü de gittikçe büyüyordu.
Bir gün bir çarpışma dönüşü, düşmanı bozmuş, adamlarıyla Kozana çekilirken
yolu Yalnız3mrt köyüne düşmüştü. Muhtar Musa onu taa kÖ3mn dışında çoluk
çoeuk, genç yaşlı bütün köyle karşıladı. Onların eski Ağaları değil miydi bu
kahraman kişi, Karboğazmda kırk kişiyle bir Fransız taburunu tutsak ettiği
söyleneesi buralara kadar gelmiş, onun ününe ün katmış değil miydi?
Mahmut Ağa, Çukurovada bir köyün böyle yediden yetmişe kendisine karşıeı
çıkışından kıvanç duymuştu. Bu köyde birkaç gün kalmaya, bu güzel orta
yerinde eamisi bile olan köyde dinlenmeye niyetleniyordu. Adamları arasında
birkaç da yaralı vardı.


o, atının başını çekmiş, kendisini kÖ3mn dışına kadar karşılamaya çıkmış bu
daha çok kadınlı kalabalığa sevgiyle bakıyordu ki, karşısına Muhtar Musa çıktı:
"KÖ3mmüze hoş geldin Ağamız," dedi.
Mahmut Ağa Musayı hemen tanıdı:
"Ne o, Musa," dedi, "senin ne işin var bu köyde?"
"Bu köy bizim köyümüz Ağamız. Hoş geldin, bu3mr."
Mahmut Ağa konuşmadı, başını önüne eğip atını üzengiledi, köyün içine bile
girmeden, yandan çekti gitti.
Kasabada sordu soruşturdu. Onun keçilerini yemiş kişilerin böyle, çok verimli
topraklarda bir köy kurduklarını, ovanın da en çalışkan adamları olduklarını
öğrendi.
Fransızlar, Ermeniler ovadan çekilip gittiler. Kurtuluş Savaşı bitti. Düşmana
karşı savaşmış yiğitler silahlarıyla kasabalara indiler. Artık yeni bir devlet
kuruluyordu. Bu yeni devletin temeline de taş onlar olaeaklardı. Ovanın
paylaşımına giriştiler. Bu paylaşım kimi yerlerde çok kolay, kimi yerlerde de zor
oluyordu. Uzun bir süre Mahmut Ağa bu işlere karışmadı, seyirei kaldı. O çok
şey istemiyordu, onun her şeyi vardı, dağlardaki düzen dedesi zamanından beri
olduğu gibi, üstelik de gelişerek sürüp gidiyordu. Ama bu böyle sürüp gidemezdi
de... Ovaya inmesi gerekti. İstediği yerden, istediği kadar toprak alabilir,
çiftlikler kurabilirdi. Yeni bir dünya başlıyordu. Mahmut Ağa bunu sezeeek,
bileeek kadar okumuş, dünyayı öğrenmiş bir kişiydi. Bir sabah adamlarını
çağırdı, "Atlanın," dedi. Adamları atlandılar. Yönleri Anavarza ovasmaydı.
Yalnızyurt köyüne geldiler. Köylüler onun köylerine geldiğini haber almea,
kÖ3mn alanına, eaminin önüne toplandılar. Ağanın onları köylerinden kovduğunu
sanki unutmuş gitmişlerdi.
Muhtar Musa sevinerek:
"Buyur Ağa, in, hoş geldin kÖ3mmüze," diye onu sevgiyle karşıladı.
Öteki atının üstünde azgın suratını biraz daha asmış hışım gibi duruyordu.
"Buyur, in Ağamız. Hoş geldin. Bizi ziyadesiyle sevindirdin köyümüze
gelmekle, dünyayı bağışladın."
Mahmut Ağa, atının üstünden azieik eğilip:
"Musa," dedi, "bu köyü yarın boşaltaeaksmız."
Buyruğu kesindi.
"Ağa, Ağamız, Mahmut Ağa..."
Mahmut Ağa atını sürdü, uzaklaştı.
İkinei gün adamlarını köye gönderdi. Köylüler yerinden kıpırdamamıştı.
Üçüneü, dördüneü gün de... Mahmut Ağa sabrediyordu. Sabrı on gün sürdü.

Demek bu köylüler, bu sümsük alçaklar, sürüngenler ona. Milli Savaş
kahramanına karşı ko3myorlardı. Atma bindi Yalnız3mrda geldi. Hiçbir köylü
yoktu ortalıkta, herkes evine sığınmış, olaeakları bekliyorlardı.
İki adam Muhtar Musayı evinden sürükleyerek aldılar. Ağanın huzuruna
getirdiler.
"Niçin çıkmadınız kÖ3mmden Musa? Ben bu köyü yediğiniz keçilerimin
karşılığı olarak sizden alıyorum. Karşı koyarsanız olaeağı siz bilirsiniz."
"Nereye gidelim Ağam? Biz bu kö}^ dişimizle, tırnağımızla... Bak ellerime, şu
eller hiç de ele benziyor mu? Bak 3mzüme, bedenime, hiç insan 3mzüne,
bedenine benzer yeri kalmış mı? Bak köylüye, kadına, erkeğe, hiç insana benzer
bir yerleri var mı? Kolay mı oldu sanıyorsun Ağa, karaçalılıktan bu tarlaları
Çıkarmak?"
Azgın 3mzlü Mahmut Ağa atının üstünde bir heybet gibi kasılmış duruyordu.
Adamlarına bu3mrdu:
"Ateşe verin köyü."
Mahmut Ağa böyle poyrazh bir günü beklemişti. KÖ3mn her bir yanından
birden yalımlar patladı. Köylüler ağlayarak dövünerek alana doluştular.
Öteberilerini bile dışarıya taşımayı akıl etmemişlerdi.
"Yarın burada, bu köyde bir tek eanlıyı görmeyeeeğim."
Atının üstündeki Mahmut Ağa, ardındaki bir kısım adamlarıyla kalabalığı
yardı, köyü çıktı gitti.
O gittikten sonra da köylülerle Mahmut Ağanın adamları arasında bir dövüş
başladı. Köylülerden çok kişi yaralandı. Atların ayakları altında çiğnendiler. Bu
arada Yunan Savaşından silahıyla yeni dönmüş Kasım, Mahmut Ağanın küçük
kardeşi Salihi bir kurşunda atından eansız yere düşürdü. Köylüler önüne
geçmeselerdi, sığındığı hendekten adamların hepsini öldüreeekti.
İkinei gün Mahmut Ağa Yalnızyurda döndüğünde köyde hiçbir eanh, ayakta da
hiçbir ev kalmamıştı. Birkaç evin daha dumanları tütüyor, kerpiç eami ovanın
ortasında, dumanların arasında dimdik duruyordu tahta minaresiyle.
Mahmut Ağa Kasımı yakalamak, öldürmek için bütün dağ yollarını tutturdu.
Dağlardaki tanıdıklarına, adamlarına, eşkıyalara haberler yolladı. Kasımın ya
ölüsünü, ya da dirisini derdest edip göndermelerini istedi. Aradan aylar geçti, hiç
kimse Kasımın hiçbir yerde en küçük bir izine bile rastlayamadı. Yalmzyurt
köylülerinin de imi timi bellisiz olmuştu, o günden sonra, ne kadar araştırdıysa
da, onlardan bir daha bir haber çıkmadı.
Mahmut Ağa, Murtaza Ağanın evine biraz geç, gün battıktan sonra geldi.
Yanaşmalar avlu kapısında onu bekliyorlardı. Avlu kapısından içeriye atıyla


girdi. Onun geldiğini balkondan gören Murtaza aşağıya indi, atının başını tuttu.
Atından çabueak atlayan Mahmut Ağa:
"Estağfurullah," dedi, "bu nasıl iş."
Atın dizginini onun elinden aldı, yanda beklemekte olan yanaşmalardan
birisinin eline tutuşturdu. Yanaşma atı, avlunun içindeki uzun, çinkolu ahıra
çekti. Ötekiler de kol kola yukarıya çıktılar. Kurulmuş masanın önünde Hüsne
Hatun onları karşıladı:
"Hoş geldin Mahmut Ağa kardaşım," dedi güleç bir yüzle. "Bizim evimizi
şereflendirdin."
Mahmut Ağayı Murtaza Ağa kolundan tuttu masanın başına oturtturdu.
Masada mezeler, karlı su, bir billur çanakta da tepeleme kar bekliyordu.
"Çoktan beri ağzıma içki koymamıştım. Bu iyi oldu."
Murtaza Ağa onun kadehini doldurdu.
"Biraz kar, su?"
"Evet," dedi Mahmut Ağa.
Hem içiyor, hem de eski günlerden söz ediyorlardı. Ne o, ne de öteki înee
Memed konusunu bir türlü açmıyorlardı. Bu durum geee yarısına kadar sürdü.
Hüsne Hatun neredeyse sabırsızlığından patlayaeaktı. Odaya giriyor çıkıyor,
mezeler, yemekler getiriyor, ne Mahmut Ağa, ne de Murtaza o konuya bir türlü
dokunmuyorlardı. Sonunda dayanamadı:
"Bu înee Memed de başımıza, milletin başına bela oldu," diye patladı.
Murtaza Ağa, bir çuval ineiri berbat ettin dereesine ona güeengin baktı.
"Sen de, Mahmut Ağa da, bütün bu kasaba ileri gelenleri de bu înee Memed
işini küçümsüyorsunuz ya, hiç de öyle değil. Bizim oralarda, babamgilin
memleketinde böyle bir înee Memed çıksa da bir Ali Safa Beyi değil, Ali
Safanm sineğini öldürseydi, bütün Amik ovası ayağa kalkar, o sineği öldürmüş
adamı yakalar, başını keserlerdi."
Çok heyeeanlanmış, elleri titriyordu. Yüzü de kıpkırmızı kesilmişti.
Mahmut Ağa ona bir tuhaf bakıyordu.
"O kadar küçük iş değil bu iş. înee Memed yarın bir gün kalkar da, o yitip
gitmiş Yalmz3mrt köylülerini başına toplar da..."
Murtaza Ağa ona öyle bir baktı ki. Hüsne Hatun sözünü kirp diye kesmek
zorunda kaldı.
Bunun üstüne Mahmut Ağa konuşmasa olmazdı.
"O înee Memed bir hiç Hatun," dedi, sustu.
Hüsne Hatun, bir hiç de bu yaptıkları ne ya, diyeeekti, Murtaza Ağanın
gözleriyle karşılaşmea sustu.


Bir tek daha atan Mahmut Ağanın azgın yüzü biraz açıldı.
"Onun hiçbir kıymeti yok Hüsne Hatun. Yarın öbür gün atıma binerim, giderim
dağa ve hem de onu kulaklarından tutup sana, ve hem de öz be öz senin için onu
kulaklarından tutarım, bu konağa, bu odaya, sana getiririm. Yoook, onu sağ iste ,
miyorsan eğer, onun kellesini, gene kulaklarından tutar getirir senin önüne
atarım. Şimdiye kadar, Murtaza Ağayla bugün çarşıda karşılaşmeaya kadar înee
Memed sözünü kimseden duymadım. Kimse de bana, başımızda böyle bir gaile
var, bunun altından nasıl kalkarız, diye bir şey sormadı. Kimse benden bir şey
istemedi. Artık kimse bizi adamdan saymıyor. Bana Yalnızyurt işinden dolayı
garaz bağlamışlar. Bilmiyorum ki benden ne istiyorlar? Adamlar bütün
keçilerimi yediler, kardeşimi, adamlarımı öldürdüler, altınlarımın, tarlalarımın
üstüne oturdular, benim etek etek para döküp ormanları hopur edip çıkardığım
tarlalarımın... Ben de mülküme sahip çıkmea, dünya alem, Ankara bile, diz dize,
yan yana çarpıştığım, düşman kurşunları altında, ateş içinde birlikte çalıştığım
arkadaşlarım bile bana düşman oldular. Yemin ederim size, eğer o Yalnızyurt
köylülerinden bir tekini bulabilselerdi, Yalnız3aırt çiftliğini elimden alırlar, o
köylülere verirlerdi. Biz şu dağlarda vatanımız için ala kanımızı boşuna
akıtmışız. Çalı diplerine tavşan gibi sinip de bir daha başlarını çıkaramayanlar,
Zülfüler, Arif Saimler, Taşkın Haliller başımıza kahraman kesildiler. Bizse...
Bereket versin ki tarlalarımı gasp eden Yalnız3mrtlular kaçtılar, utançlarından bir
daha ortaya çıkmadılar, terki diyar eylediler de bizim çiftliğimiz elimizde kaldı."
"Çekemeyenler, düşmanlar," dedi aeılı bir yüzle Hüsne Hatun, "Biz seni bilmi
yor mu3mz Ağa, senin gibi var mı? Sana da, Murtazaya da bütün bunlar düşman.
İkinizi de karınları yemiyor. Çünkü sen de, Murtaza da, ikiniz de daldan eğme
değil onlar gibi, sizler kökten sürmesiniz. Bizler Osmanlıya kız vermiş, kız almış
bir soydanız. Bu yabanıllar bizi çekebilirler mi ki? Onlar ellerinden gelse, seni
de, Murtazayı da înee Memede öldürtürler. Belki de öldürteeekler."
"Yağma değil," diye soğukkanlı söylendi Mahmut Ağa.
Bir süre durdu, arkası arkasına kadehini başına dikti. Murtaza Ağa meze
tabağını ona uzattı. Öteki, gözleriyle ona teşekkür etti. Sağma soluna, duvarlara,
sedirlere bakındı.
"İşte bu mümkün değil. Birkaç gün sonra, sırf senin gül hatırın için o înee
Memedin kellesi senin şu güzel ayaklarının dibinde olaeak."
"Düşmanlar da kıskançlıklarından tam orta yerlerinden çatlayaeaklar," dedi
Hüsne Hatun, "o kadar korktukları înee Memedin başı benim ayaklarımın dibine
düştü diye. O sümsük Yüzbaşı da gene yataklara düşeeek, belki de kahrından
öleeek. Duyduğuma göre karısı ona dayanamamış, çoeuklarmı aldığı gibi


miralay babasının yanına gitmiş."
"Gider," dedi Murtaza Ağa. "Böyle bir korkak adamla ne yapsın kadmeağız..."
Mahmut Ağa bundan sonra, arada bir birkaç sözeük söyleyerek ağır ağır gün
atmeaya kadar içti. Çok konuşmuştu. Oysa, onun çapmdakiler, onun
soyluluğundaki kişiler înee Memed gibi bir kuştan ürken gariban için bu kadar
söz etmezlerdi. Zararı yok, diye kendini teselli etti, bunlar yabana sayılmazlar.
Bunlar da hane halkından olurlar. İnanmıyorlar, diye de düşünüyordu, bunlar
benim înee Memedin kellesini yarın, öbür gün getireeeğime, getirip de
ayaklarının dibine ataeağıma inanmıyorlar.
Bu Arif Saimin de Paşayı öldürme girişimi nereden kaynaklanıyordu? Ortalık
karışıyor muydu? İyi ki bu sorunu konuşmamışlardı. İçinden, kendi kendine
epey bir süre sevindi.


17
Murtaza Ağa ağzı kulaklarında çarşıyı bir baştan bir başa sonuna kadar gidip
geliyor, önüne gelen köylüyle, kasabalıyla konuşuyor, Tevfîğin kahvesinde
başına toplananlarla tartışıyor, şakalaşıyor, eski Kurtuluş Savaşı günlerini
anlatıyor, Mustafa Kemal Paşanın Torosları örgütlemek için gönderdiği genç
subaylardan. Doğan Beyden, Tufan Beyden söz ediyordu. Her gittiği yerde bir
sevinç, bir mutluluk rüzgarı estiriyordu.
Kasabalılar onun daha dün sokaklarda boynu bükük, 3mzünden düşen sinek
kırk parça olur, ean çekişir halde dolaşırken bugün böyle birdenbire bir sevinç
fırtınası olup esmesine bir anlam veremiyorlar, şaşırıyorlardı. Onun sevinei, ona
ne kadar şaşarlarsa şaşsınlar, bütün kasabaya da geçmiş, tasalı kasaba halkı dört
kol bir çengi oluvermişti. Herkes öldürülen eşkıyaları, Ali Safa Beyi, înee
Memed belasını unutmuş gitmişti. Pazaryerinde, ortada fol yok yumurta yokken,
Abdal Cümek durup dururken davulu çekmiş gelmiş, delikanlılar halaya
durmuşlardı. Nereden gelmişse bir de eambaz kumpanyası zuhur etmiş,
köprünün alt başındaki alana, mavi çiçek açmış, güzel kokulu hayıtlarm arasına,
çok 3mkseğe tellerini germişler, davul zuma eşliğinde sabahtan akşamlara kadar,
üç kadın bir erkek iplerin üstünde göbek atıyor, birikmiş kalabalıktan para
topluyorlardı. Hele kalabalığa Murtaza Ağayla kasaba ileri gelenleri katılmea da,
alana sandalyalar atılıyor, koltuklar getiriliyor, yüksek tellerin üstü bir göbek
eümbüşüne dönüştürülüyordu.
Pehlivan güreşleri, at koşuları için de hazırlıklar yapılıyordu. Velhasıl bütün
kasaba yedisinden yetmişine kadar Murtaza Ağanın sebebi bilinmeyen sevinç
dalgasına kapılmış gidiyordu.
Şeytan, yılık bakışlı, feleğin çemberinden bin kere geçmiş berber Kör Salih,
sırtında da otuz dokuz gözü olan ve de bu kasabada ne olup bitiyorsa malumu
bulunan kişi, önüne çıkana:
"Olamaz, olamaz," diyordu. "Bu Murtaza gibi bir adam bu dünyaya gelemez!
Güldüğü zaman bütün kasaba onunla birlikte gülüyor, ağladığında bütün kasaba
ağlıyor, korktuğu zaman da onunla birlikte saklanaeak sıçan deliği arıyor.
Olamaz, olamaz... Böyle bir adam bu dünyaya bir daha gelemez."
Ve feleğin çemberinden bin kez geçmiş Kör Salih bunun sebebini, bu geveze
insandaki sırrı hikmeti arıyor bulamıyordu. Bir hin oğlu hin yanı yok değildi bu
adamın. Bir de çoeuk kadar saf görünüşlüydü. Bu adam için, içi dışı bir kişidir
dersen, o da değildi, alimallah şeytana külahını ters giydirirdi. Sevininee tam
yürekten, iliklerine kadar seviniyor, korkunea da eli ayağı çözülüyor, ölüp
tükeniyordu. Herkes de onun sevineine, korkusuna katılmak zorunda kalıyordu.



"Bu de3^s ölünce," diyordu Kör Salih, "bütün kasaba da onunla birlikte
öleceğiz. Yahu, kırk yıldır her Allanın günü kavga ettiğim karımla bir haftadır ne
dövüş, ne kavga, ne gönül kırıcı en küçük bir söz... İnşallah bu de3^s hep böyle
bir sevinç yeli olaraktan eser de..."
Onun sırrı hikmetini bir tek kişi biliyordu bu kasabada, o da Kürt Rüstem.
Önüne gelene soruyordu:
"Ne oldu böyle Murtaza Ağaya, ne oldu?"
"Ne oldu Rüstem?"
"Çünküleyim o Kabeye gitmiştir."
"Yahu Rüstem, ne zaman Kabeye gitti de geldi o?"
"Ben bilirim."
Rüstemin dilinin altında bir şeyler vardı ya, söylemiyordu, inatçı Kürt,
öldürseler de söylemezdi.
Son günlerdeki Rüstemle Murtaza Ağa arasındaki yakınlık kimsenin de
gözünden kaçmıyordu ya, ne olduğunu bir türlü anlayamıyorlardı.
Murtaza Ağadaki, kasabadaki bu sevinç dalgası Arif Saim Beyle Vah kasabaya
gelinceye kadar sürdü. Bir sabah önde Arif Saim Beyin yepyeni, toza batmış
çıkmış Ford arabası, arkada da Valinin uzun siyah, bayraklı otomobili çarşıdan
geçtiler, doğru Kaymakamlığa gittiler. Çarşıdan geçerken otomobilinin içindeki
Arif Saim Beyin yüzünü görenlerin ödleri koptu. Orada, otomobilin arka
kısmında, toza batıp çıkmıştı, başı dimdik, gözleri kapalı, yüzü gergin oturuyor,
ne sağa ne de sola bakıyordu. Vah, onun yanında oturan babacan candarma alay
komutanı da öyleydi. Kaymakam bu tepeden tırnağa toz içinde kalmış, tozdan
yalnız gözleri ve dişleri ışılayan kişileri Kaymakamlığın önündeki sokakta
karşıladı. Eh ayağı titriyor, ne yapacağını bilemiyordu.
"Kaymakam!"
"Buyur Beyim."
"Taşkın Halil Bey, öteki Ağaları, Beyleri, Zülfü Beyi, Hakimi,
Müddeiumumiyi derhal buraya çağıracaksınız... "
"Baş üstüne."
Kaymakamın kasaba ileri gelenlerini çağırmasına gerek kalmamıştı. Onların
geldiğini duyanların bir kısmı daha şimdiden Kaymakamlığın avlusuna
birikmişlerdi bile. Geriye kalanlara da haber ulaşmış, onlar da koşturmaya
başlamışlardı.
"Hoş geldiniz," diye önce Arif Saim Beyin, sonra da sırasıyla Valinin,
Candarma Komutanının eline sarılan Taşkın Halil Bey, "bize bu3aırun efendim,"
dedi, "bizim evde daha rahat bu3mrursunuz. Rica ederim efendim."


"Olur," diye onun 3Ûizüne bakmadan gürledi Arif Saim Bey. "Yüzbaşı nerede?"
Öfkeli gözlerle yanına yönüne bakındı. "Onu derhal Halilin evine getirin!"
Otomobillere yeniden bindiler, Taşkın Halil Beyin evine yollandılar.
Konağa çıktıklarında ellerinde fırçalarla dört beş kişinin onları beklediğini
gördüler.
"Yollar çok tozlu efendim," diye özür diledi Taşkın Halil Bey. "Daha
Cumhuriyetimiz yeni, ham toprak yol... Toza toprağa bulanaeağmızı bildim de...
Sizlerin çektiği de bu vatan için, insanın 3mreği taş olsa da erir, dayanamaz. Sizin
şu halinize çok üzülüyorum efendim, eeketinizi de lütfeder misiniz, tozlarını
çırpayım efendim."
Arif Saim Bey eeketini çıkartırken:
"Mübarek tozlarını diyeeeksin Halil," diye güldü, "mübarek tozlarını..."
"Mübarek tozlarını efendim..."
Arif Saim Bey çıkardığı eeketini elinde fırça tutan baştaki adama uzattı. Taşkın
Halil Bey mübarek tozlu eeketi alabilmek için ean havliyle uzandı. Arif Saim
Bey gözlerini belerterek onu ellerinden tuttu:
"Halil," dedi, "Halil yapma, biz seninle silah arkadaşı sayılırız, yapma!"
Taşkın Halil Bey bozuldu.
Arkadan gelen Vali de eeketini bir fırçaeıya uzattı. Albay, bir fırçaeıdan fırçayı
kendi alıp merdiven başında eeketini, pantolonunu sırtında kendi fırçalamaya
başladı.
İçeri girip koltuğa çöken Arif Saim Bey öfkeyle:
"Miralay," diye bağırdı, "lütfen eeketini ver de onlara, buraya gel!"
"Baş üstüne Beyefendi." Çabueak eeketini çıkaran Albay, odaya koştu.
"Bu3mrun Beyefendi."
"Riea ederim, geç de karşıma otur, şuraya, şuraya. Vali Beyefendinin yanma."
Hemen karlı şerbetler geldi. Bu anda da kasaba ileri gelenleri içeriye doldular.
Her gelen, itiş kakış, sol elleri eeket iliklerinde, iki büklüm, "Hoş geldiniz,"
diyor, önee Arif Saim Beyin, sonra da Valinin, Albayın ellerini sıkıyor, gene iki
büklüm durumlarını hiç bozmadan, sol ellerini eeketlerinin düğmelerinden
çekmeden gidip bir köşeye büzülüyorlardı. Hepsi de ter içinde kalmışlardı. Bir
tanesi de küçük bir yüreklilik gösterip alnındaki boneuk boneuk teri silemiyordu.
Arif Saim Beyin bu da gözlerinden kaçmıyordu. Şu koskoeaman adamlara,
burada, karşısında süklüm püklüm duran bu eanavarlara, "çıkarın mendillerinizi,
çıkarın da şu ahnlanmzdaki teri silin," diye emir veremezdi. Hepsinin gözü de
Arif Saim Beyin 3mzüne dikilmiş, ağzından çıkaeak kutsal kelamı tetikte durmuş
bekliyorlardı.


Sessizlik uzun sürdü. Ne Vali, ne Candarma Komutanı, ne de Arif Saim Bey
konuşmuyorlardı. Arif Saim Bey önüne, gittikçe asılan bir yüzle bakıyor,
bastonuyla usul usul, gittikçe sinirlendiğini belli ederek oynuyordu. Yüzbaşı
gelmiş, onun önünde çakılmış kalmıştı. O geldiğinden beri de Arif Saim Bey
başını bir kere kaldırıp onun 3mzüne, soğuk şerbetlerini alırken bile bakmamıştı.
Bal, ekşi elma, nar suyu şerbetleri gümüş tepsilerde gelip gelip gidiyordu.
Konuklar, kutsal tozlan alınmış eeketlerini alıp giyerlerken bile orada çakılmış
kalmış Yüzbaşının yüzüne bakmamaya özellikle özen gösteriyorlardı.
Sessizlik son sınırına vardıktan sonra Arif Saim belermiş gözlerini
odadakilerin üstünde teker teker dolaştırıp, bastonunu sertçe yere vurdu,
peneerelerin eamları zangırdadı. Odadakiler de bir ürperti geçirdiler.
"Burası kokuyor."
Yüzünden öfkeli mi, alaylı mı, hüzünlü mü olduğu belli olmayan bir
gülümseme geçti. Sesini biraz daha 3mkseltti: 1
"Size diyorum ki bu kasaba kokuyor."
Tapueu Zülfü yılışarak:
"O geçen seferdi Beyefendi," dedi, "ölü kokmuştu, zatialiniz..."
"Sen içindesin de farkında değilsin Zülfü, kokuyor. Hala kokuyor. Bana öyle
geliyor ki Zülfü, bu kasabalar çürümüş, kıyamete kadar da böyle kokaeaklar."
Zülfü:
"Hakkı aliniz var Beyefendi," dedi güeenmiş, "ne yapalım, biz kokuyoruz."
"Kokuyorsunuz." Gittikçe öfkesi kabarıyordu. "Arabadan çantamı getirin."
Az sonra çanta geldi.
"Kaymakam Bey, şunları okuyun."
Kaymakam bir çanta dolusu telgrafı, mektubu, önee kekeleyerek, ardından da
düzgün, rahat okumaya başladı. O okudukça ayaktaki Yüzbaşı yaprak gibi, yüzü
sapsarı kesilmiş, titriyordu. Neredeyse düşeeekti.
"Git Yüzbaşı, oraya, hah işte oraya, karşıma otur, sakın oradan kıpırdayayım
deme. Kaymakam, sen de devam et!"