İnce Memed - 3 - 08

Bohçayı masanın üstüne koydu, kırılıp döküleeekmişeesine parmaklarının
ueuyla ineitmeden açtı. Şapka simsiyah, sol yanında kırmızı tüyüyle ortaya çıktı.
Gerçekten göz kamaştırıyordu.
Murtaza Ağa hemen ayağa kalktı:
"Ne güzel," dedi. "İnşallah Ali Efendi kardaşımm başına uyar."
"Uyar," dedi Haeı İsmail, şapkayı masadan iki eliyle usuleana aldı, yavaş yavaş
Alinin yanma geldi: "Eütfen Bey kardaşım serpuşunuzu çıkarır mısını z ?"
Ali hemen takkesini başından alıp dizinin üstüne koydu. Doğruldu, başını
dikti, Haeı İsmail gene usulea getirdi şapkayı onun başına koydu. Koyduktan
sonra da şöyle bir baktı:
"Tam oturdu," diye de ellerini çırptı.
Murtaza Ağa çok eiddi bir yüz takınarak Aliye yaklaştı, uzaklaştı, baktı, eğildi,
doğruldu, sağdan soldan gözden geçirdi:


"Oldu," dedi. "Sağ ol. Ceremesi ne kadar?"
Haeı:
"Kıymeti yok," dedi. "Hele siz şapkayı alın götürün, ben deftere yazarım."
Çaylar geldi, içtiler, dükkanda biraz daha oturdular. Ali daha öyle dimdik,
kaskatı kesilmiş duruyor, sağma soluna bile bakmıyordu.
"Bir de aynada kendinize bakmaz mısınız efendim?" diye onu elinden tutup
baldırdı Haeı İsmail. Ali, gene dimdik, kaskatı, bir kalıp gibi ayağa kalktı.
Aynanın önüne gittiler. Ali aynanın önünde hazır olda gibi kaskatı durdu kaldı.
Eğer Murtaza Ağa, "Ali kardaş işimiz var, haydi gidelim," demeseydi, belki de
Ali sonuna kadar kıpırdamadan aynanın önünde öyle dikilip kalaeaktı.
Oradan köşkere gittiler. Köşker çok güzel bir deriden kırmızı, uzun konçlu
postalı hazırlamıştı. Ali postalı giyip dükkanın içinde şöyle bir dolaştı.
"İyi mi, ayağına iyi geliyor mu Ali kardaş?"
"İyi geliyor," dedi Ali. "Sağ ol Ağam."
"Öteki, hele öteki, öyle olan ayağına da? Hani şahin 3mvasmdan düşüp de..."
"Ona da, ona da çok iyi geldi."
Murtaza Ağa köşkere çıkardı parasını verdi.
"Sağ ol Ağam, Allah ziyade etsin. Efendi kardaşımıza bir postal diktim ki üç
yılda eskitemez."
"Sağlıeakla kal. Haydi gidelim Ali."
Ali bekliyordu.
"Haydi Ali, ne duruyoruz?"
"Ağa," dedi, durdu Ali.
"Söyle!"
"Eski postalım nerede aeaba?"
"Ne yapaeaksm eski postalı, altları delik, paramparça olmuş."
"Gerek olur Ağam."
"Haydi eanım, ne gereği olaeak o eski postalın, bizim eanımız sağ iken!"
Ali başında fötr şapkası, ayaklarında kırmızı postalıyla köşker dükkanının
ortasında dikilmişti. Sonunda köşker eski postalları getirip eline tutuşturdu.
"Yok," diye bağırdı Murtaza Ağa, "olamaz, bu eski paramparça postallarla
çarşıda dolaşamayız. Zinhar, böyle bir şey olamaz! Elalemi üstümüze güldürme
kardaşım Ali."
Alinin elindeki postalları alıp dükkanın bir köşesine fırlattı, koluna girdi
dükkandan çıktılar. Doğru terziye gittiler, terzi onları epeyee uzaktan görmüş
karşılamaya çıkmıştı. Sevinç içinde onları karşıladı, dükkana geldiler.
"Kumaş çok güzel," diye konuşuyordu terzi. "Böyle güzel kumaş geçeeek ki


insanın eline, işte böyle güzel elbise dike... Demek bu kardaş namlı izei Topal
Ali Ağa? Böyle bir adama elbise dikmek benim için şereftir Ağamız."
"Sen izeiler başı Topal Ali Ağayı nereden biliyorsun?"
"Onu kim bilmez ki Ağamız? Onun namı yedi düveli tutmuştur. O öyle bir
izeiymiş ki, kara taş üstünde kara karmeanm izini karanlık geeede sürer imiş."
Ağa kahkahalar atarak güldü. Sevinç içindeydi.
"Tevatür, tevatür," diyordu durmadan, "hem de ne tevatür." Gülmesi geçinee:
"Bak, terzibaşı," dedi, "senin o dediğin yanlış"
Terzi üzüldü:
"Neymiş o yanlış olan Ağam, bir kusur mu işledik?"
"Her şey doğru da, haşa, ne kusur olaeak terzibaşı, haşa... Yalnız o karınea
işinde bir hata var. O kara taşın üstünde karanlık geeede kara karmeanm izini
süren Ali kardaş değildir. Kara karmeayı gören Allahtır, öyle derler. Ali kardaş
gökte uçan kuşun bile izini sürer."
"Karmeanm da," dedi terzi. "Bütün Çukurova, bütün Türkiye onu tanıyor. Hem
de Avrupa gazeteleri onun için yazılar yazıyorlar. Dünya da tanıyor onu."
Murtaza Ağa eiddileşti:
"İşte bunu duymamıştım, demek Avrupa gazeteleri onun fotoğrafını basıyor?"
"Basıyor," dedi terzi. "İşte şu kulaklarımla öğretmen Zeki Beyden duydum. Tam
şu kulaklarla. Zeki Bey yedi düvelin gazetelerini okur mu okumaz mı?"
Murtaza Ağa 3mzünü buruşturarak:
"Okur ama, o bir zındık," dedi.
"Bütün dünyayı bilir mi bilmez mi?"
"Bilir ama, zındık..."
"Zındık olsun," dedi terzi. "O diyor ki, Ali gibi bir adam Avrupada olsa onu
baş taeı ederler. Karun kadar da zengin olur, diyor. Böyle bir hüner yeryüzünde
kimsede yokmuş. Ama, diyor Zeki Bey..."
"Ne diyor, ne diyor?" diye telaşlandı Murtaza Ağa.
"Diyor ki, çok yazık, diyor, înee Memed onu yaşatmaz, diyor. înee Memedin
başına gelenler bu Ali Ustanın 3mzündenmiş."
"Hiçbir şey yapamaz înee Memed," diye gürledi Murtaza Ağa. "Onun, o înee
Memedin bizim üstümüze geleeeği varsa, göreeeği de var. Şu Avrupanm Karun
işine gelinee, Ali kardaş yakında burada da Karun olaeak. Sen tapueu ZülfÜ3m
biliyor musun, onun Arif Saim Beyle nasıl konuştuğunu gördün mü? Selam
söyle Zeki Beye, Ali kardaş burada da Karun olaeak. Burada da onu baş taeı
edeeeğiz." Elini terzinin omuzuna pat, diye indirdi: "Bak," dedi, "iyi bak Ali
Kardasın şu başındaki fötür şapkaya, böyle bir şapkayı Arif Saim Bey, Mustafa


Kemal Paşa giymiş mi?"
Terzi, Topal Alinin yöresinde birkaç kere döndükten sonra, saygılıea:
"Ustam," dedi, "şu başındaki şapkaya bakabilir miyim?" sesinde hayranlık
vardı.
Topal Ali öyle dimdik, değnek 3mtmuş gibi duruyor, gözlerini bir noktaya
dikmiş donmuş kalmış, hiç kıpırdamıyordu. Sağ eliyle, al, dereesine işaret etti.
Terzi şapkayı Alinin başından usuleana aldı, sağma, soluna, üstüne, içine baktı,
birkaç kere hafifçe fiskeledi:
"Abooov Ağam!" dedi ardından da. "Bu İtalyan şapkası, abooov, bu bir kueak
para... Bunu Adanadaki Deli Memet bile giyemez."
"Giyemez ya," diye övündü Murtaza Ağa.
"Elbiselerini şimdi burada mı giyeeek Ali Ustamız, evde mi, bohça yapayım
mı?" "Evde," dedi Murtaza Ağa. "Aneak ev münasiptir böyle bir elbiseye."
Terzi elbiseleri hemen bir bohça yapıp Aliye uzattı:
"Buyur ustam, hayırlı olsun, güle güle giy."
"Yaz deftere."
"Baş üstüne, baş üstüne Ağam."
Murtaza Ağa önde. Topal Ali arkada terziden çıktılar. Konağa doğru
gelirlerken:
"Avrupaymış, kadir kıymet bilirmiş Avrupa, de3^s zındık Zeki Bey, biz sanki
bilmiyormuşuz gibi. Değil mi Ali kardaş?"
"Öyle Ağam."
"Muallim zındık Zeki gelsin de şu fötürü, şu elbiseyi görsün, Avrupada
böylesini giymişler mi bakalım, söylesin. Dillerine pelesenk etmişler, Avrupa da
Avrupa! Aaah, ayağındaki şu kırmızı postallar da olmasaydı, o zaman işte, kim
kadir kıymet biliyor, kim bilmiyor bütün dünya görürdü."
Avlu3m geçip konağın kapısına geldiler. Yukardan, balkondan Hüsne Hatun
onları gülümseyerek, sevinerek izliyordu. Aliyi sevmişti. îneeliğine, davranışına,
insanlığına hayran kalmıştı.
Merdiven başında onları karşıladı: "Aldınız öyle mi giyitleri? Şapka da ne
güzel! Hayırlı olsun, hayırlı olsun..."
"Büyük, aynalı oda açık mı?"
"Açtım," dedi Hüsne Hatun. "Açık ama beni bekleyin kanıda azieik." Hemen
çabueak gidip elinde bir bohçayla geriye döndü. "Bu da Ali kardaşa benim
hediyem. İki kat don gömlek, üç çift çorap, mendiller... Bu3mr Ali Efendi
kardaş."
"Gel!" Murtaza Ağa kapıyı iteleyip Aliyi içeriye soktu. "Sen giyin, ben


geliyorum. Donunu gömleğini de değiştir. Çorap da giy Sonra da berbere
gideeeğiz."
Kapıyı kapadı, onu balkonda beklemekte olan Hatunun yanma gitti:
"Sağ ol," dedi. "Bu adamı el üstünde tutmalıyız. Onu herkes tanıyor. Muallim
Zeki Bey diyormuş ki, onu dünyanın gazeteleri yazıyormuş. O zındık okumuş.
İnee Memedden bizi korursa bu adam korur. Millet gittikçe azgınlaşıyor.
Koskoeaman Bey öldürüldü de kimsenin tü}^ kıpırdamadı. Korktuğuyla kaldı
Ali Safa Bey..."
"Öldüğüyle kaldı," diye öfkelendi Hüsne Hatun. "Fıkaranm ölüsünü de it ölüsü
gibi kokuttular. Allah Ali Safa Bey gibi kimseyi etmesin. Bu adam iyi bir adama
benziyor."
"İnee Memedin de adamı..."
"Ne biliyorsun?"
"Ben biliyorum, anlıyorum. Ama yavaş yavaş bizim tarafımıza geçiyor. Bir
hain, bir kafir, ama bir insan yanı var bu adamın. Ekmek yediği sofraya bıçak
sokueulardan değil. İçtiği bir kahvenin hatırını kırk yıl sayieılardan..."
"Beeerikli, akıllı. İnsan böylesi insanlara güvenmeli."
"Sağ ol Hatun, ona sen de hediyeler yaptın. Biliyordum zaten. Hele ben
gideyim bakayım bakalım, giyinmiş mi bizim Ali Ağa!"
İçeriye girdiğinde Ali giyinmiş, aynanın karşısına geçmiş kendisine şaşkın
şaşkın bakıyordu.
"Gel Hatun, gel!" diye dışarıya bağırdı Murtaza Ağa, "gel de Ali kardaşımızı
gör. Gel gör de ne biçim yiğit, yakışıklı bir adam olmuş bizim kardaşımız, gör!"
Hatun koşareasma odaya girdi, aynadaki Aliye uzun uzun baktı, çok eiddi bir
yüzle:
"Ne güzel bir elbise yaptırmışsınız," dedi. "Çok da yakış, mış Ali kardaşa, tıpkı
mebus gibi olmuş. Hayırlı olsun. Güle güle eskit Ali kardaş."
Alinin "Sağ ol," diye sesi aneak duyulabildi.
Murtaza Ağa da Alinin yöresinde dönüyor, şapkaya, elbiseye, gömleğe
bakıyor. Aliyi tepeden tırnağa ineeliyordu. Sonunda dingin bir sesle:
"İyi, münasip, güzel," dedi. "Yalnız bel kemeri eksik, onu unuttuk. Hatun,
benim bel kemerlerinden birisini al da getirsene."
Hatun hemeneeeik çıktı geldi:
"Al," dedi, "bunu daha yeni getirmiştin Adanadan."
Murtaza Ağa kemeri aldı, kendi eliyle Alinin pantolonuna geçirdi, tokayı sıktı.
"İstersen gevşeteyim."
Ali başıyla, iyi işareti yaptı.


Murtaza Ağa geriye çekildi, yana gitti, öne geçti Aliye baktı. Aynanın içinde
onu seyreyledi. Peneerenin önüne ışığa götürdü bir süre de ineeledi orada onu:
"Oldu," dedi. "Ali kardaşı böyleee al götür BÜ3Ûik Millet Meelisine, orta yerine
oturt, herkes Başkan geldi sanır. Aaaah, şu postallar da olmasa... Yakışmıyor,
üstte fötür, İtalyan malı, altta da kırmızı dağlı çarığı, yakışmıyor."
"Yakışıyor," dedi Hatun, "hem de bir güzel... Postal bizim geleneğimiz,
göreneğimiz değil mi, hem de dede yadigarımız, Mustafa Kemal Paşa da onu
istemiyor mu?"
Murtaza Ağanın gözleri parladı:
"Doğrusun Hatun," dedi. "Geleneğimiz, göreneğimizdir bizim kırmızı postal.
Orta Asyadan bu yana dede yadigarımızdır. Mustafa Kemal Paşa bunu duysa,
bilse, kendisi de bizim Ali Ağa gibi bu postalı giyer. Büyük Millet Meelisinin
içinde zort zort gezinirdi... Sen sağ ol hatun. Teşekkür ederim, konuğuma, hem
de bana iyi davrandm. Asil azmaz, yol tezikmez, demişler. Sen ki bu dünyanın,
koea Türkmenin en soylu Beyinin kızısın... Biz şimdi Ali kardaşlan berbere
gidiyoruz."
"Güle güle," dedi Hatun, onlar oda kapısından çıkarlarken.
Ali dimdikti, gerilmişti. Kaskatı yürüyor, önüne bakamadığmdan bastığı yeri
görmüyordu. Merdivenleri inerlerken nerHevse 3mvarlanıyordu. Murtaza Ağa
onu kolundan muhkem kavradı da Ali yukardan aşağıya tepetaklak düşüp bir
yerini kırmadı.
"Güle güle gidin. Akşama geleeek misiniz yemeğe?"
"Dur Hatun dur," diye telaşlandı Murtaza Ağa. "Az daha unutuyordum. Ali
Ağanın partallarını ateşe at da gözüm görmesin kardaşım Alinin böyle
paramparça giyitler giydiğini... Amanın ihmal etme Hatun, derakap yak!"
"Olur, Ağa, olur, hemen şimdi," diye 3mkardan aşağıya konuştu Hatun.
Ali boğazlanmaya götürülen birisi gibi derinden inledi:
"Elini ayağını öpeyim Ağam, oğlunu öldürdüm oeağma düştüm, yaktırma
benim partalları. O şalvarı bizim köroğlu dokumuştu yedi yıl önee kendi eliyle.
İpliğini kendi eğirmiş, boyasını kendi boyamış, kendi eleeğiziyle dokumuş,
biçmişti, dikmişti. Ayağını öpeyim Ağam, yakmayın benim partallarımı."
"Olmaz," diye kükredi Murtaza Ağa. "Olmaaaz, benim gözüm bir daha
göremez senin, kardaşımm, o eski halini anımsatan partalları. Dayanamam,
göremem, duramam. Yakın onları, yakın!" Sesi konağın içinde çın çm öttü.
"Hemen," diye kesin konuştu Hatun. "Hemen şimdi, oeak yanıyor zaten."
Ali sustu, bir imdat arar gibi sağa sola bakındı. Ağa onun koluna girmiş
dışarıya sürüklüyordu.


Çarşıyı böylece geçtiler, dut ağaeınm altındaki berber dükkanına girdiler.
İçerde berberden başka kimseeikler yoktu. Murtaza Ağa Alinin başındaki fötrü
alıp duvardaki çiviye aslıktan sonra:
"Ali Ağayı saç sakal... Bir güzel tıraş edeeeksin ki..."
"Baş üstüne Ağam..."
Murtaza Ağa orta yerde durmuş kalmış Aliyi kolundan çekerek götürdü
koltuğa oturttu.
Berber:
"Demek izei Ali Ağayı da tıraş etmek bize nasip olaeakmış Allah bu güzel
günü de bize göstereeekmiş..." Beyaz önlüğünü özenle bağladı. Makas
şakırdamaya başladı.
Murtaza Ağa biraz öteye, kirli koltuğa dört köşe olup oturmuş, ünlü izei
kardeşi Topal Alinin tıraşının bitmesini bekliyordu, kendi kendine övünerek.


7
Dağların doruklarına gün vurmuştu. Ortalıkta çıt yoktu. Silah sesleri kesileli
epeyi olmuştu. Aşağıdaki bir çalının dibinden bir inilti geliyor, Kertiş Ali Onbaşı
oraya bir kurşun sallıyor, inilti kesiliyor, bir süre sonra da gene başlıyordu. O
başlar başlamaz da Kertiş Ali Onbaşı gene öfkeyle silahını çalıya doğrultuyor,
bir kurşun daha sallıyordu oraya.
Candarmalardan hiç ölü yoktu. Yalnız Dörtyollu Muhsin kolundan bir yara
almış, kurşun sol bilek kemiğini paramparça etmiş. Yüzbaşı da onu aşağıdaki
Çiçeklidere köyüne yollamıştı. Onlar da Dörtyollunun kolunu köydeki eerraha
sardırmışlar, bir ata bindirip kasabaya yollamışlardı.
Gün yavaş yavaş aşağılara, dağların yamaçlarına iniyor, ışıltılı bir keven çiçeği
pembesi usuldan, inee bir bulut kalkar gibi buğulanıyordu. Yüzbaşı bir kayanın
üstüne oturmuş sigara içiyor, düşünüyor, bıyığının da bir ueunu, sigarayı
dudaklarından aldıkça ağzına götürüp çiğniyordu. Ihıreik karanlık kalkroıŞ/
ortalık seçilmeye başlamıştı. Çalının dibindeki inilti daha geliyor, inilti
du3mldukça da hemen arkasından Kertiş Onbaşı bir el ateş ediyordu.
Biraz sonra gün iyiee açıldı, aşağıdaki düzlükte, kayaların, kevenlerin
aralarında, kütüklerin arkalarında birtakım insanlar karılmışlar yatıyorlardı.
"Asım Çavuş!"
Asım Çavuş derin bir uykudan yeni uyanmışeasma yorgun ayağa kalktı, geldi
Yüzbaşının karşısına selamı çakıp ayakta di. kildi.
"Asım Çavuş, bu çete kimin çetesiydi?"
Bilmiyorum Yüzbaşım. Benim bildiğime göre buralarda çe. te falan yoktu.
Buralarda çete barınamaz. Üstelik de bu kapana hangi eşkıya gelir de kısılır,
anlamıyorum. Bu, yeni bir çete olaeak."
"Bunların, bu imha ettiklerimizin arasında înee Merrıed olabilir mi?"
"Benee olabilir Yüzbaşım. Çünkü o da çok teerübesiz bir eşkıya."
"İnee Memedi öldürdük diye mi bu kadar üzüntülüsün, belki öldürememişizdir.
Ne diyorsun?"
"Benee öldürdük Yüzbaşım."
"Ali Onbaşı!"
"Buyur Yüzbaşım!"
"İnee Memed şunlarm arasında mı?"
"Onların arasında."
"Ne biliyorsun?"
"Çünkü Yüzbaşım, bir çoban çoeuk aneak İnee Memed için o kadar dayağı yer,
başka hiçbir eşkıya için ölmeyi göze almaz? bir Yörük."



"Köpeğini tnce Memedden çok seviyormuş demek ki."
Asım Çavuş:
"Onlar köpeklerini analarından da, babalarından da, kardeşlerinden
karılarından da, bu dünyada herkesten de çok severler."
"Öyleyse bundan sonra işimiz kolay Çavuşum."
"Kolay..."
"Sen bir köpeğin bu kadar olduğunu biliyordun demek?"
"Biliyordum Yüzbaşım. Ama herkes bu çoban çoeuk gibi değil. Bu çoeuk
köpeğine karasevda bağlamış." Sözünü bitirir bitirmez, "Bak Yüzbaşım," diye de
karşı kayalığın doruğunu gösterdi.
Yüzbaşı başını kaldırıp oraya bakmea gözlerine inanamadıKekeleyerek:
"O mu, o at mı?" diye kendi kendine söylendi. "Ne tuhaf. Demek înee
Memedin ölüsünü görmeye gelmiş."
Asım Çavuş:
"Çok tuhaf. Köylüler bu at için türlü şeyler söylüyorlar. Sözümona bu ata
kurşun değmiyormuş, değse de geçmiyormuş."
Yüzbaşı güldü:
"Bir kere daha deneyelim öyleyse."
"Uzak," dedi Asım Çavuş. "Kurşun yetişmez."
"Ali Onbaşı, şu ata ne diyorsun?"
"Bir deneyelim Yüzbaşım."
"Boş ver," dedi Yüzbaşı. "Şunları çok merak ediyorum, öldürdüklerimizi...
Aeaba înee Memed aralarında mı?"
"Aralarında Yüzbaşım."
"Sen hiç înee Memedi gördün mü Ali Onbaşı?"
"Görmedim..."
"Sen Asım Çavuş?"
"Ben bir kere gördüm gibi ama, tanıyamam."
"Köylüler?"
"Onlar tanırlar Yüzbaşım."
Köylüler de yavaş yavaş, aşağıdaki koyağın dibindeki düzlüğe toplanıyorlardı
ama 3mkarıya, eandarmalarm yanlarına çıkamıyorlardı.
"Haydi eratı alalım da aşağı inelim, bakalım içlerinde sağ, yaralı bir kimse var
mı?"
"O inleyenin de sesini kestim Yüzbaşım."
Aşağıya indiler, o çalının ardındaki inleyen adam ağzı 3mkarı serilmiş, daha
ölüsü soğumamıştı. Bıyıkları yeni terlemiş geneeeik birisiydi. Sadeee belinde bir



tabanca gözüküyor, o da kabından çekilmemiş bile. Başında fes bile yok.
"Bu İnce Memed olamaz," dedi Yüzbaşı. "O daha yaşlı olacak."
"Daha yaşlıdır," dedi Asım Çavuş. "Bu genç Kara îbrahimin yiğeni olmasın?"
"O nerede?" diye sordu Yüzbaşı.
"O gitti. Yiğeninin ölüsünü görmemek için, son inilti kesimce atma bindi de
gitti."
Ölüleri teker teker dolaştılar, hepsi de dokuz kişiydi. O genç, ölüsü daha
soğumamış kişiden başka hepsinin başında da fes vardı. Hepsi de koşar koşar
fişek bağlamışlar ve iyi giyimliydiler. Ellerindeki mavzerler de yepyeniydi,
fabrikadan dün çıkmış gibi. Sabah ışığında namluları menevişliyordu.
Kuşluk oluncaya kadar ölülerle uğraştılar, saçlarına, gözlerine, boylarına
boşlarına baktılar, İnce Memeddir, diye bir kişi, nin üstünde karar kılamadılar.
Şu yandaki çukurda yatan, daha parmağı tetikte olan, gözleri ardına kadar açılıp
öyle kalmış, sırtındaki sırmalı abası yepyeni kişi İnce Memed olabilirdi.
"Benziyor mu tnce Memede Çavuşum?"
"Bu olabilir Yüzbaşım. İnce Memedin tarifine u3aıyor. Omuzları geniş, boyu
kısa, avurtları çökük, bıyıkları gösterişsiz, gözleri bÜ3mk, dizleme çoraplar,
Çerkeş hançeri... "
"Uyuyor bütün bunlar ona, öyle mi?"
"Tıpkı, uyuyor."
"Bu olabilir öyleyse." Yüzbaşı kahkahalarla gülüyordu. "Hala orada duruyor..."
"At sabahın gür ışığında ipileyen kayaların üstünde dimdik durmuş, salt arada
bir kuyruğunu sallıyordu. O da olmasa bu at kayadan bir parçadır denebilirdi.
Köylüler de yavaş yavaş gelmişler, koyağın yarlarının üstüne sıralanmışlardı.
Çıt çıkarmadan, soluk bile almadan, onlar da oralarda dikilmiş kalmışlardı.
Yüzbaşı onlara seslendi:
"İçinizde İnce Memedi tanıyanlar, görenler, bilenler var mı?"
Yüzbaşı sorusunun karşılığını bir süre bekledi, kalabalıktan çıt çıkmıyordu.
"Hiç kimse İnce Memedi görmedi mi içinizden?"
Kalabalıktan gene bir ses çıkmadı.
Bu sefer Kertiş Ali Onbaşı bağırdı:
"Yahu siz nasıl adamsınız, içinizde eşkıya İnce Memedi bir gören yok mu?
Nasıl olur? Hacı Musa sen, sen görmedin mi İnce Memedi, gel buraya."
"Sen de gel ihtiyar," diye öfkeyle bağırdı Yüzbaşı. "Ne haindir bunlar. Hepsi
tanır İnce Memedi bunların, ama söylemezler. Ben de onlara gösteririm."
Yaşlı kişi. Hacı Musa uzun ak sakalını savurarak yokuştan aşağıya indi,
ölülerin yanma vardı:


"Buyur Yüzbaşım."
Boynu incecik, bir deri bir kemik kalmış, sakalları ta göbeğine kadar inmiş
yaşlı adam, teker teker ölülere bakmaya başladı.
"Bunu," dedi, "bunu tanıyorum. Bu Köstebek Bekirin keloğlu. Buna Kel
Eşkıya derler, yılını unuttum, çoktan beri dağlardadır. Öldürmüşler işte."
Yüzbaşı onu elinden tutup gözleri faltaşı gibi açılmış eşkıyanın yanma
götürdü:
"Bu İnce Memed değil mi?"
Yaşlı adam eğildi kıvrılmış yatan eşkıyanın 3mzüne uzun uzun baktı. Eşkıya
kurşunu kamından yemiş, kurşunlar onun belden aşağısını parçalamış, bacakları
bir kan göleği içinde kalmıştı.
"Bilemedim ama bu İnce Memede benziyor."
Yukardan bir delikanlı hızla indi geldi:
"Ben tanıyomm onu," dedi. "Çiçeklideresinde ona azık götürmüştüm."
"Öyleyse bu adam mı o?" Gözleri faltaşı gibi açılmış adamı gösterdi Yüzbaşı.
Delikanlı eğildi, uzun uzun kamı parçalanmış adamı inceledi:
"Bu değil," diyerek doğmidu.
"Bak bakalım şunlara, hangisi İnce Memed bunların?"
Delikanlı hemen o nöbette olan, U3aırken ilk kurşunu yiyen iriyarı adamı
gösterdi:
"İşte İnce Memed bu, azık götürdüğüm adam. İşte o boyu kavak kadar olan
İnce Memed bu."
"İyi biliyor musun? Yoksa elimden kurtulamazsın. Kemiklerini kırarım."
"Bu Yüzbaşım. Ben Çiçeklideresinde üç gün üst üste azık götürdüğüm İnce
Memedi bilmez miyim... Konuştuğum, üç gun yanında oturduğum İnce Memedi
tanımaz mıyım. İşte bu adam İnce Memeddir."
Asım Çavuş:
"Allah Allah," dedi, "demek bize İnce Memedin eşkalini kendi köylüleri yanlış
vermişler."
"Vay alçaklar," dedi Kertiş Ali Onbaşı.
"Bu İnce Memedse, ben de o Değirmenoluk köylülerine ya. pacağımı bilirim.
Zaten hepsi bir olup Hamza Beyi linç etmiş, 1 er, onu da İnce Memedin üstüne
atmışlar. Bunun hesabını, İnCe Memedin de hesabını ben onlardan soracağım."
Yağız at daha orada, kayanın doruğunda, sabahın güneşi vurmuş, pırıltılar
içinde bir heykel gibi şavkıyarak duruyordu.
"İçinizde İnce Memedi gören, tanıyan, bilen başka bir kişi var mı?"
Yukardan genç bir kadın:

"Yüzbaşı Efendi, Yüzbaşı Efendi," diye bağırdı, "bak aşağıdan
Çiçeklideresinin köylüleri geliyorlar, onların hepsi înee Memedi tanırlar."
"Çavuş, Mahmut Ağa Çiçeklideresinin Ağası değil miydi, o buraya gelirse..."
"O burada yok Yüzbaşım, ovaya indi, çiftliğinin başında."
"Hani gürleyip duruyordu, o înee Memed de kimmiş, kimmiş, diye..."
"Gürler Yüzbaşım."
"Bekleyelim Çiçeklideresi köylülerini de înee Memedi bir iyiee teşhis edelim
de, ondan sonra kasabaya haber ulaştıralım. Yanlış bir iş yapmayalım. Yoksa
bütün dünyaya rezil olduğumuzun resmidir."
Hem konuşuyor, hem de başını kaldırıp orada dikilmiş kalmış ata bakıyordu.
Az sonra Çiçeklideresi köylüleri geldiler, yokuştan aşağıya öteki köylülerle
birlikte döküldüler, ortalıkta derin bir sessizlik vardı.
Çok yaşlı, tel tel ak sakalları uzun, beli iki büklüm biri ortaya çıktı, eğilerek,
uzun uzun ineeleyerek, bütün eşkıyalara baktı, "eık" etti, "Bunların arasında înee
Memed yok," dedi. Ellerini göğe açtı, "Çok şükür koea Allahıma," diyerek dua
ettikten sonra kalabalığa karıştı.
"Gel bakalım ihtiyar," diye Yüzbaşı komut verir gibi bağırdı. "Şunu al getir Ali
Onbaşı."
Ali Onbaşı yaşlı adamı kalabalığın arasından buldu çıkardı. Yüzbaşının önüne
getirdi.
"Ne dedin, ne dedin?" diye bağırdı Yüzbaşı. "Bunların aranda înee Memed yok
mu, dedin? Bir de dua ettin öyle mi?"
"înee Memed yok," diye yaşlı adam kendisinden beklenmeyen bir sesle
gürledi. "Ben înee Memed oğlumu severim."
"Sever misin o kafiri, o kanlı katili?" diye var güeüyle bağırdı gene
Yüzbaşı.Yumruklarmı sıkmış ayağını yere vuruyordu
"Ne bağırıyorsun?" diye başını kaldırıp Yüzbaşıya baktı yaşlı. "Niye öyle
yırtmıyorsun yavrum, sen daha belekteyken ben Çanakkalede, Sarıkamışta,
Yunanda düşman kurşunlarını yiyordum. Sen öyle bağırmasana. Bana
kim derler biliyor musun, bana Sarı Çavuş derler, hiç adımı duydun mu?"
"Seni şimdi Ali Onbaşıya bir teslim edersem..."
"Et bakalım et! O dinsiz imansız Kertişe, ben de Mustafa Kemal Paşaya bir
telgraf çekeyim de, bakalım o size ne yapar... Kertişi de, seni de bir güzelee...
Çanakkalede ben onun neyi olurdum bir sorsana Yüzbaşı Faruk Efendi..." Uzun
sakalını tuttu kaldırdı. "Çok şükür, çok şükür ki Allaha bunların içinde înee
Memed yok. Sen mi kaldın, bu Kertiş mi kaldı înee Memedi öldüreeek..." Asım
Çavuşa döndü, sevgiyle baktı: "Buna sözüm yok," dedi. "Bu Asım Çavuş değil

mi? Buna sözüm yok. Bu Asım var ya, yiğit adam, has adam, taşağı dört okka
adam. Haydi teslim etsene beni Kertişine, o soysuz eelladma, Mustafa Kemal de
bunu bir duysun da..."
Yüzbaşı:
"Bu adam bunamış," dedi gülerek. "Bunak ihtiyar! Alın götürün şunu."
"Bak bak Yüzbaşı," diye bağırdı Sarı Çavuş. "Bak înee Me orada." Kayalıktaki
atı gösterdi. "Yiğit isen onu yakalasana.
Yöredeki köylüler:
"Onun kusuruna kalma Yüzbaşım," dediler. "O çok bunadi. Ne gözü görüyor,
ne de kulağı du3myor."
"Eskiden böyle miydi bu Sarı Çavuş?"
"Bir zabit görse ta uzaktan hemen sıçrayıp ayağa kalkar esasa geçerdi."
"O hiç böyle konuşur muydu kumandanın karşısında..."
"O bunadı."
"O, eskiden olsa hiç böyle konuşur muydu..."
"înee Memed ölmedi diye dualar okur muydu..."
"O, înee Memedi yakalar, elini kolunu bağlar, YüzbaşısıA teslim ederdi."
"O böyle beli bükülmüş bir adam mıydı ki, o bir diz çökerdi, mavzerini şöyle
doğrulturdu göğe, bir kartal havadan tenger menger yere düşerdi."
"Kusuruna kalma Sarı Çavuşun Yüzbaşım..."
"O înee Memedi hiç görmedi. Görse bile tanımaz ki..."
Sarı Çavuşun kalabalığın arasından daha sesi geliyor, ama söyledikleri
anlaşılmıyordu.
"Susturun şu bunağı," diye bağırdı Yüzbaşı.
Sarı Çavuşun sesi bir daha duyuldu, kolunu ötedeki ata doğru uzattı:
"İşte înee Memed orada düdüğüm, yiğit isen onu vursana. Bak, aslanlar gibi,
gün parçası gibi orada yıldırdayıp duruyor, vurabilirsen vursana onu."
Bundan sonra da susturuldu.
Bozulmuş, ikireiklenmiş Yüzbaşı gülümsemeye çalışarak boynunu kıvırıp
duruyordu.
"Şimdi söyleyin bakalım bana, înee Memed hangisi?"
Köylüler arasında bir tartışma çıktı, birikirlerine düştüler. Uzun bir süre
aralarında tartıştılar. Sonunda ortaya mavi dolamah, kapı gibi, iri bir yaşlı kadın
atıldı.
"Ne biribirinize düştünüz bre ulan köylüler..." Eşkıyaların başında teker teker
duruyor: "Bre ulan köylüler şu adam înee Memed olabilir mi, bakmsana şuna,
boynu armut çöpü gibi inee, bir gözü de yılık, kıvrılmış yatar, baeaklarmı da