İnce Memed - 3 - 11

durmuş kalmış, başı önünde kıpırdamadan duruyor, başörtüsünün bir ueu
ağzında çiğniyordu.
Murtaza Ağa birden gene ölkeyle, peneereleri zangırdatarak bağırdı.
"Çıkar o şapkayı başından. Daha, daha gözümün önünde o kılıkta duruyor,
dahha, dahha..."
Ali sağ elini zorla, tükenmiş bir adamın eli gibi kaldırdı. Şapkayı başından
alırken yere düşürdü, hemeneeeik de eğildi, yerden aldı, gözlerini kırpıştırarak
yalvarıreasma oradaki adamlara baktı. Bir yerlerden bir imdat ister gibiydi. Gene
tabaneayı alan adam uzandı şapkayı aldı götürdü sedirin üstüne koydu.
"Şuna bakın allahaşkma, daha durmuş orada tilki gibi bakıp duruyor. Ne
utanmaz adamlar varmış şu dünyada..." Gene bağırdı: "Çıkar o üstündekiler!..."
Sesi gene aşağılayieı, alayeı bir hal aldı. "Şuna bak şuna... Şuna da bak Topala
da ne yakışmış İngiliz kumaşından elbise! Daha da durmuş bakıyor! Çıkar
onları, Toppal köpek. înee Memede Allah rahmet eylesinmiş! Çıkar... "
Ali hemen sırtındaki eeketi çıkardı yere koydu.
"Verdiğim paralar eebinde mi?"
Ali usulea eeketi yerden aldı, eebinden çakmağını, tütün tabakasını, mendilini,
çakısını çıkardı, sol eline aldı, parayı da eeketin üstüne koydu.
"Çıkar!"
Ali yere oturup postalları çözdü. Ötekiler durmuşlar, bir hoş gözlerle, biraz da
alayeı gülümseyerek ona bakıyorlardı. Yalnız Hüsne Hatunun daha başı
önündeydi. Sararmış 3mzünde hiçbir kıpırtı yoktu.
Ali postalı çözdü, çıkardı eeketin yanma koydu.
"Çıkar!"
Ali yalvarıreasma oradakilere bir daha imdat istereesine baktı. Ardından da
Hüsne Hatuna baktı. O hiçbir şeyi duymuyor, görmüyor gibiydi. Edemedi
pantolonu da çıkardı. Arkasından da mintanı çıkarıp öteye fırlattı.
"Çıkar!"
Birden Hüsne Hatun:


"Yeter, yeter!" diye bağırdı. "Bir insana bu kadarı da yapılmaz." Aliye döndü:
"Yürü git kardaşım," dedi.
Ali don gömlek, yalınayak başı kabak merdivene doğru gitti, sonra da arkasına
dönüp Murtaza Ağaya baktı, göz göze geldiler, Murtaza Ağa onun bu bir anlık
bakışından ürperdi, tepeden tırnağa titredi.
Ali merdivenin başında durmuş kalmış, bir şeyler söylemek istiyor, ardından
da vazgeçiyordu. Birkaç kere ağzını açtı açtı kapadı. Sonra vakur, ağır,
merdivenlere yürüdü, kapıyı açtı çıktı gitti.


8
Topal Ali, böyle don gömlek, yalınayak başı kabak çarşının içinden geçmemek
için, Murtaza Ağanın konağından 3mkarıya teneke mahallesine saptı, bir ev
aralarına sinerek, bir koşarak kasabayı soluk soluğa çıktı. Kan ter içinde
kalmıştı. Kuru derede bir kovuğa sığınıp terinin soğumasını bekledi. İlerdeki
köyde tanıdıkları vardı ama oraya bu kılıkta gitmek istemiyordu. Sabahtan bu
yana ağzına bir lokma koymamıştı. Kamı zil çalıyordu. Daha ikireik içindeydi,
durmadan înee Memedi düşünüyor, bir türlü bir karara varamıyordu, aeaba o
vurdukları adamlardan bir tanesi înee Memed miydi? Yolda getirilen ölüleri
beklemeli, önünden onlar geçerlerken görmeliydi. Candarmalarm hangi gün
geleeekleri belli değildi. Ya bugün gelebilirlerdi, ya da iki gün sonra. Ölülerin iki
gün içinde kasabaya ulaşaeakları kesindi. Bütün hazırlıklar yapılmış, köylere
kadar buymltular çıkarılmış, kasaba onları tez günde bekliyordu. Yüzbaşı Famk
da bunun böyle olaeağmı bilirdi. O da şimdi kasabaya bir an önee varabilmek,
yaptığı büyük işin tepkilerini bir an önee görebilmek için ean atıyordu.
Bakırgediği mağarasından Çukurovaya iki yol inerdi, birisi yukardaki
dereboynunun yolu, öbürü de çay boyunea inen yoldu. Çay boyunea inen yol,
uzundu ama düzdü. Dereboynu yolu ise yokuşlu inişliydi ya, keseydi. Şimdi
eandarmalar yorgundurlar, bunlar aşağı yoldan inerler, diye düşündü Topal Ali.
Ardından da Yüzbaşı şimdi sevineinden çathyordur, inişli yokuşlu, sarp kayalık
olsa da kese yolu yeğler diye aklından geçirdi. Bu iki düşünee arasında bir süre
gitti gitti geldi, sonunda da yorgunluk, bitkinlik, insan ne kadar hırslı olursa
olsun, onu yener, dedi, aşağı yolda beklemeyi yeğledi. Gene de içi rahat değildi.
Aaah, yanında înee Memedi tanıyan bir kişi daha olsaydı, yani Sarı Ümmet şu
anda yoldan çıkıverip gelseydi...
Teri kummuştu, yola çıktı. Hem hızlı hızlı 3mrüyor, hem de elini gözüne siper
edip uzun uzun bir arkasına, bir önüne bakıyordu, bir tanıdık gelmezmola, diye.
Şimdi buradan Sarı Ümmete gitse, onu alıp hemen dönse, yolun birisini o,
birisini de kendisi beklese nasıl olurdu? Olmaz, diye öfkeyle yere tükürdü. O
gidip dönüneeye kadar, eandarmalar geçip gitmiş olabilirlerdi. Ulan, Topal Ali,
ulan o köpeğin bütün aşağılamalarını 3mtan köpek, kasabanın kıyısında
bekleşene, diye kendine sövdü. Ulan hırpo, inee Memed öldürülmüş olsa bile,
sen de bunu onun, o Murtazanm yanma bırakabileeek misin, böylesi bir alçaklık
elinden gelebileeek mi? Amma da gözbebeklerinden korkuyor, diye kendi
kendine güldü. Murtazayla karşılaştıkları anı gözlerinin önüne getiriyor, yolun
üstünde durmuş kendi kendine gülüyordu. Elinde sapı fudisinden bir tabanea...
Böyle bir tabaneayı ne edip, ne yapıp bulaeaktı. Başında o lenger şapkanın.


sırtında da o mavi giyitin tıpkısı, ayağında da gene öyle bir kırmızı postal. Oda,
Murtaza Ağayla yattıkları oda... Odaya çıt çıkarmadan nasıl girilir, çok şükür
onu bir iyiee öğrenmişti. Murtaza onu görür görmez sapsarı kesilir, dili boğazına
akardı, korkudan ağzını açıp konuşamaz, en küçük bir ses bile çıkaramazdı.
Belki de kurşunu yemeden ölüvereeekti. Aman ölmesin. "Ağa, Ağa, Murtaza
Ağa, işte ben geldim, înee Memed değil de ben geldim. Bir al Arap atma bindim
de geldim, eebimde de bin altın var. Aç, aç, aç gözlerini, tam gözbebeğinin
ortasından..." Kurşunlar arka arkaya patlayaeaktı. Murtazanm hiç sesi soluğu
çıkmayaeaktı. Sonra soğukkanlı dışarıya çıkaeak. Hüsne Hatunla, ötekilerle
karşılaşaeak. Hüsne Hatuna utanarak bakaeak, sonra da, "Hüsne Hatun,"
diyeeekti, "hak etti değil mi, elimde olsa senin hatırın, hem de gül hatırın için
Murtaza Ağayı öldürmezdim, çok eebelleştim kendimle senin gül hatırını
üzmemek için, ama kendime güç yetiremedim. Sen olsaydın benim yerimde
başka türlüsü elinden gelir miydi?" Merdivenlerden ağır ağır ineeek, dışarda
duran al ata atlayaeak, eandarmalar konağı sarmışlardır, atı dolduraeak, ateş
yağmuru altından kayıp çıkıp gideeekti.
Kimse de geçmiyor yoldan, vay senin yol gibi ananı avradını." Kasabanın
girişinde beklese olmaz mı? Bu kılıkla mı? Kim bileeek bu kalabalıkta kim
olduğunu... Ama bunlar, bu eandarmalar kesinlikle aşağı yoldan geçeeeklerdir.
Bunlar, bu eandarmalar, körün değneğini bellediği gibi, bildikleri, her zaman
gittikleri yoldan giderler. Bir eandarmanm kesedir, diye, 3mkarı yoldan şimdiye
kadar gittiği hiç görülmüş müdür?
"Şimdi giderim," diye kendi kendine konuştu, "giderim de o ağın ağaçlarının
arasına yatarım. Oralarda bostanlar olurdu eskiden, belki bir bostaneı bulurum.
Kamımı da bir güzelee do3mmmm."
Murtazayı öldürmeden, bir iyi yalvartmak, tabanlarımın altını öptürmek
miyim? O çok şeyi hak etti. Dur hele dur, şu înee Memed işi bir hallolsun...
Birkaç adım attı aşağıya çaya doğm. Çay uzaktan bir ışık seli gibi şavkıyıp,
kıvrılarak ovanın üstünden akıp gidiyor, kasabanın altında yeniden ortaya
çıkıyordu, daha ineelerek, kıvrımlarını düz ovaya daha geniş sererek, bir ışık
buğusu içinde yalp yalp yanarak...
O gün akşama doğm, karanlık kavuştu kavuşaeak, çayın kıyısındaki yola vardı.
Ağın ağaçları bir orman gibiydi, pembe, ak, koyu kırmızı çiçeklerini güneşin
alnına sermişlerdi. îneeden ineeye de esen ılık yelde kokuyorlardı. Yol bo3mnea,
ağm ağaçlarının arasından 3mkarılara doğm 3mrüdü. Karanlık çökünee de yolun
üstündeki iri bir çınar ağaemm altında durdu. Daha yukarılara yürüyeeek hali
kalmamıştı. Yarım saat daha yürüse ormanı tutaeaktı ya, ne gereği vardı. Çınarın


kaim gövdesine sırtını verip uyudu. Günün olayları onu 3Ûirümekten daha çok
yormuştu. Biraz sonra başı önüne düşüverdi, tzei Topal Ali Çoktan u3mmuştu.
Tanyerleri ışırken bir çakalın az ötesinde pavkırmasıyla hemen ayağa sıçradı,
uyku sersemi sağma soluna bakındı, yanında Murtaza Ağayı aradı, o anda da
kendine geldi. Doğuya baktı, ıhıreik karanlık kalkıyor, dağların başı usuldan
aydınlanıyordu, tanyerlerine belli belirsiz bir morla, bir pembelik çökmüş
gibiydi.
"Geçtilerse?" diye söylendi kendi kendine. Gene kendi kendine güldü. "Ulan,
sen Topal Alisin," dedi, "Örümeek ağında yürüse sen duyar hemen uyanırsın."
Çaya indi, suyu avuçlarıyla alıp yüzüne çarpa çarpa yundu.
Kamı çok, çok aeikmıştı. Gün doğdu, ortalık kızdırdı. Yoldan bir geçen
olmadı. Öğle oldu, gene bir Allahm kulu ortalıkta gözükmedi. Ali çay boyunea,
bir bostan bulumm, bir çobanla karşılaşırım umuduyla ikindine kadar yürüdü,
kimseyle karşılaşmadı. Bir zmearlıkta durmuş ne yapaeağmı düşünürken, ilerde,
yemyeşil, bir insan boyundan da 3mksek, sazlara karışmış, geniş bir alana
yayılmış bir böğürtlenlik gördü. Kör kurdun kısmetini veren Allah, diye
böğürtlenliğe seğirtti. Oraya varınea çok sevindi, her bir böğürtlenin üstü parmak
kadar, parmak kadar kara böğürtlenlerle sıvalıydı, üzüm salkımı...
"Allah benim şu akılsız başımı koparsın," diye konuştu. "Nasıl oldu da bu
böğürtlenliği daha önee akıl edemedim!"
Böğürtlenler tatlanmışlar, bir kısmı da kummuştu. Ali, diken, tevek, dal
demiyor avuç avuç böğürtlenleri sıyırıp ağzına doldumyordu. Ağzında tadına
erişilmez bir lezzetle, insanı mest eden bir koku kalıyordu.
Böğürtlen yiye yiye taa zmearhğm içine kadar girmiş, kamı da bir iyiee
şişmişti. Susadı, böğürtlenliği çıkıp çayın kıyısına geldi, çay kan gibi ılık
akıyordu, içmedi. Kıyıya otump yarın dibindeki çakıl taşlarının arasından, eliyle
bir Çaykara açarak, kaynayan buz gibi suya ağzı aşağı yatarak doya doya içtikten
sonra da birden ayağa fırladı: "Amanın oeağm bata Topal Ali, sen kamına
daldın, ya eandarmalar geçip gitmişlerse..."
Yola çıkıp koea çınarın altına geldi. Akşama kadar orada bekledi. Yoldan gene
bir Allahm kulu geçmiyordu. Karanlık kavuşunea gene sırtı çınarın gövdesine
dayalı başı önüne düştü.
Uyandığında tanyerleri ışımıştı. Gün doğuneaya kadar bekledi, gene bir gelen
giden yoktu. Bunlar öteki yoldan gideeekler, dedi kendi kendine. Böğürtlenliğe
inip bir kamımı doyurayım da... Koşarak böğürtlenliğe indi, çabuk çabuk
böğürtlenleri iki eliyle birden avuç avuç tıkmarak yedi, doydu. Dün açtığı
Çaykara kapanmıştı, kolayea yeniden açtı, soğuk sudan doya doya içti.


Yolun ortasında durmuş bekliyor, bir karara yaramıyordu. Yukarı yoldan
gidiyorlar diye kendisini kesinlikle inandırıp oraya doğru koşmaya başladı. Bir
bÜ3mk kayalığın üstüne çıkıp oturdu. Buradan, Çukurovanm önüne serilmiş
düzü, köyleri, sararmış ekin yerleri, bükleri, bataklıkları, hÜ3mkleri, Anavarza,
Yılankale, Dumlukalesiyle, her birisi birer ışıltıya kesip ovaya yayılmış kıvrım
kıvrım uçan sularıyla gittikçe mavileşerek, dumanlanıp düzleşerek Akdenize
doğru iniyor, oralarda, Akdenizin kıyılarından ağır ağır 3mkselen, kabaran ak
bulutların altında kalıyordu. Yollar da durmadan tozukuyor, toz direkleri dönerek
buralara doğru ipileyerek geliyor, yakınlarda bir yerlerde sönüyorlardı.
Yoldan öğleye kadar kimse geçmedi. Öğleyi az geçe izei Topal Alinin
kulakları çok uzaklardan gelen bir ıslık sesini seçti. Beklemeye başladı. Doğrusu
geleni merak ediyordu. Bu bir çoban ıslığı, bir ağaç kaçakçısı, bir eandarma, bir
köylü ıslığı olamazdı. Aveılar da böyle ıslık çalmazlardı. Yörükler, dağlılar,
Çukurovalılar, kasabalıların da ıslıkları başka başkaydı. Her kavim, her soy, her
millet başka başka çalarlardı ıslıklarını ve Topal Alinin kulakları çok ıslık
duymuştu. Duymamışsa bile hangi ıslığın hangi dudaktan çıktığını
şavullayabilirdi. O böyle düşünürken, o kestiremediği ıslık sesi iki kere daha
geldi. Bu ıslıklar bir insan ıslığına değil de, duyulmadık görülmedik bir kuşun
sesine benziyordu. Topal Ali merakından deli olaeaktı. Her şeyi, înee Memedi,
Murtaza Ağayı unutmuş, şu yaklaşıp gelen ıslığı düşünüyordu.
Yolun kıvrımından önee bir eşek başı gözüktü koeaman kulaklarıyla. Sonra
eşek bütünüyle ortaya çıktı. Bu iri, kapkara, besili, tüyleri yıldırdayan bir eşekti.
Bu bir Yörük eşeği diye düşündü Topal Ali, aneak Yörükler bu kadar iyi
bakarlar eşeklerine. Eşek yüklüydü ve yükün ağır olduğu eşeğin yürüyüşünden
anlaşılıyordu. Birinei eşeğin arkasından bir ikineisi, bir üçüneüsü çıktı.
Sırtlarmdaki dolu kilim çuvalların altında belleri bükülüyordu. En arkadan da
çok genç üç kadm geliyordu. Zülüf biçimlerinden, başlıklarından üçünün de
genç kız oldukları anlaşılıyordu.
Ali yola indi. Kızlar karşılarında don gömlek birisini görünee gülümsediler.
"Durun güzel baeılar," diye önlerine geçti Ali.
Kızın birisi öndeki eşeği durdurmak için ıslık çaldı, eşek de zınk diye ıslığı
duyar duymaz yerinde kalakaldı.
"Ne akıllı eşeğin var baeım," diye güldü Ali.
"Soyludur," diye şakalaştı kız. "So3m Arabistandan gelir, bu da Arap eşeğidir."
"Hangi obadan olursunuz?"
"Sarıkeçili oymağından..."
"Nereden gelip nereye gidiyorsunuz?"




"Kasabanın pazarına peynir götürüyoruz."
"Halimi görüyorsunuz kızlar, burada bekliyorum. Kamım da aç. Burada da çok
bekleyeeeğim daha. Bana azieik peynir ekmek verir misini z ?"
Kızlardan birisi hemen öndeki eşeklere koştu, çarçabuk birkaç bazlamayla bir
tekerlek peynir aldı geldi:
"Al kardaş."
"Sağ ol baeım, Allah kötü gün göstermesin size."
"Burada ne bekliyorsun kardaş? Herhalde başından çok işler geçmiş olaeak."
Ali bu Yörükleri, hele Sarıkeçili oymağını iyi tanırdı. Bunlara înee Memedi
beklediğini söylemesinin hiçbir zararı yoktu. Kimseye bir şey söylemezlerdi.
"înee Memedi vurmuşlar kızlar," dedi Topal Ali. "Aaaah, ah, içim yanıyor
kızlar. Candarmalar înee Memedin ölüsünü çetesiyle birlikte getiriyorlarmış da,
ben onu gözlüyomm işte. înee Memedin ölüsünü göreeeğim."
Kızlardan üçü de üç yerden, bir çiçek gibi açarak, içten gülmeye başladılar.
"Kızlar, ne gülüyorsunuz? însan înee Memedin ölüsüne güler mi kızlar, siz ne
biçim kızlarsını z ?"
"înee Memed senin neyin olur da bekliyorsun ölüsünü?"
"Hiçbir şeyim olmaz kızlar, hiçbir şeyim," diye inledi Ali. "Hiçbir şeyim
kızlar... Ama 3mreğim yanıyor înee Memede kızlar."
Baştaki hiçbir şey söylemeden ıslığını çaldı, öndeki kara eşek ıslığı duyar
duymaz yürüdü, kızlar da gülüşerek yürüdüler. Ali gitti somurtarak kayasına
oturdu, uzaklaşıp giden kızların sevinç dolu gülüşlerini daha duyuyordu. Önee
kızlara, "Orospular, Aydınlı orospuları, ne olaeak," diye söven Ali, onların
gülüşleri uzaklaşıp gittikten sonra kendine geldi, "Bunda bir iş var," diye
düşündü. "Bu geneeeik kızlar ne diye gülsünler înee Memedin ölüsüne?"
Peynir ekmeği biraz yedikten, "çok şükür" diye ayağa kalkıp gerindikten sonra
kayalıktan indi, aşağı yola koşmaya başladı, çınara geldi. Elindeki peynir ekmeği
geniş yapraklara iyiee sardı, çınarın kovuğuna yerleştirdi. Kovuğun ağzını da
koeaman bir taşla kapadı, suya indi, bir çaykara açıp su içti.
Çınarın altında uyudu, uyandı, yolu gözledi, içi götürmedi, 3mkarı yola çıktı,
sonra aşağı indi. Sonra gene yukarı çıktı. Candarmalarm her iki yoldan da geçtiği
geçeeeği yoktu.
Çınarın kovuğundan son kalan peynir ekmek parçasını da çıkarıp yedi, üstüne
de çaykaradan su içtikten sonra kasaba yolunu tuttu. Nasıl olsa înee Memedin
ölüsünü kasabaya getireeeklerdi.
Daha kasabaya çok bir yol varken, oralardan koygun koygun gelen davulların
sesini duydu, baeakları titredi, yakındaki bir kayanın üstüne oturdu. Kayanın






yöresini fırdolayı sarmış, üst üste açmış çiğdem çiçeklerini gördü, gözlerinden
yaşlar kendiliğinden dökülmeye başladı:
"Eyvah Topal Ali," dedi, "eyvah ki sana! Şimdi kasabaya gidip de şu düğün
bayrama mı katılaeaksm... Oeağm batsın da sönsün senin Topal Ali, şimdi
kasabaya varıp da înee Memedin ölüsünü mü göreeeksin, eyvah Topal Ali..."
Aşağıda, yamaem dibine yapışmış, eamlarma gün vurup dünyayı bir tuhaf
ışıltıya boğmuş kasabadan koygun koygun gelen davul sesleri Alinin 3mreğini
burkuyordu. Gene de kendini yenemedi, gözlerinin yaşını yeniyle silip yola
düzüldü. Ne olursa olsun înee Memedin ölüsünü görmeliydi.
"Buna dayanabilir misin Topal Ali, înee Memedin ölüsünü görmeye? Onun
ölüsünü görünee ölmez misin? Ya ölmemişse, sevineinden çıldırmaz mısın?"
Kasabaya indiğinde bir köylü kalabalığını yola çıkmış, köylerine dönerlerken
gördü, yanlarına yaklaşarak sordu:
"Nereden geliyorsunuz köylüler, înee Memedin ölüsünü mü gördünüz?"
Ona, onun bu yarı çıplak haline tuhaf tuhaf bakan köylülerden bir tanesi:
"Niye soruyorsun Ağa, sen de mi görmeye gidiyorsun onun ölüsünü? Biz onun
yüzünü göremedik. Dokuz tanelerdi, her birisini çıplak bir atın sırtına 3mzüko3aın
atmışlardı. Baştaki eşkıyanın, eğer înee Memed oysa; babayiğit bir adam, attan
sarkmış elleri neredeyse yere değeeekti. Öteki yüzdeki ayakları da öyle. Onun
ağırlığından altındaki beygirin beli çökmüştü. Yüzünü göremedik. Diyorlar ki
înee Memedin tam alnının ortasında Peygamber mührü varmış. Bütün millet o
mührü görmeye koştuk ama, yüzü ata dönük olduğundan göremedik. Sonra da
eandarma dairesine götürdüler. Tüh, göremedik onun o mübarek gül 3mzünü. Sen
niye böyle çırılçıplak kaldın kardaşım? Yoksa seni eşkıyalar mı soydu?"
"Yok kardaşım, yok," dedi Ali, onlardan hızla uzaklaştı.
Köylüler bölük bölük kasabadan ayrılıyorlardı. Topal Ali hangi köylü
kalabalığına sorsa aynı karşılığı alıyor, kasabanın yöresinde dönmesini
sürdürüyor, o kadar istediği, ean attığı halde kasabaya giremiyordu. Gün
atmeaya kadar kasabanın yöresinde dolaştıktan sonra, yorgun, bitkin gitti büyük
bir bahçenin içindeki su değirmenine eanmı zor attı. Değirmenei, bütün kasaba
halkı gibi onun başına gelenleri, Murtaza Ağanın, înee Memedin öldürüldüğünü
du3mnea, kardaş diyerekten donattığı, altına boğduğu adamını nasıl kovduğunu
duymuştu.
Apak uzun sakallı, çok uzun boylu, küçük ela gözlü, uzun 3mzlü birisiydi.
Esmer 3mzündeki elmaeık kemikleri çıkıktı.
"Cuk euk euk," yaparak, boynunu kıvratarak Aliyi karşıladı. "Duyduk," dedi,
"başına gelenleri. Aldırma, üzülme, insan olanın başına akla gelmedik iyilik de





gelir, kötülük de... İnsan olanın başına her türlü alçaklık da gelir, yiğitlik de.
İnsan, insandan her şeyi beklemeli Ali Ağa. Demek înee Memed seni de Ali
Safa Bey gibi öldüreeekti, sen de dağlardan kaçıp geldin de Murtazaya sığındın,
o da senin başına bunları getirdi, öyle mi?" Onu kolundan tuttu, yandaki unlu,
bir sedire benzer uzun sandığın üstüne oturttu. "Ben değirmeni durdurayım da
öyle konuşalım."
Gitti değirmeni durdurup geldi. Ortalıkta pervanelere çarpan su3mn sesinden
başka ses kalmadı.
"Bre Ali Ağa, sen de ne saf adamsın, adam bu alçaklara inanır güvenir mi?
Adamı böyle rezil ederler işte. Bütün kasaba onun sana bu yaptıklarıyla
çalkalanıyor. O da önüne gelene, izei Topal Aliye şöyle yaptım da, böyle yaptım,
diye övünüyormuş."
"Övünsün," dedi Ali içini çekerek. "Övünsün bakalım, daha ne kadar
övüneeek..." Gelip onun yanma oturan değirmenei Kara Haşan Ağa:
"Bak Ali Ağa, sana yarın sabah bir eeket, bir şalvar, mintan, bir de postal alır
getiririm. Köşker senin şu öteki ayağının ölçüsünü biliyor herhalde. Murtaza
de3^su sana postalı orada yaptırmış. Ben bu akşam haber salarım, yarın öğleye
kadar o, sana postalını hazır eder. Dört oğluyla birlikte çalışıyorlar. Ölse de
benim hatırımı kırmaz."
"Sağ ol, var ol," diye onun ellerine yapıştı Topal Ali. "Ben senin bu iyiliğinin
altından nasıl kalkaeağım, nasıl ödeyeeeğim bütün bunları?"
"Sen Topal Alisin," dedi Haşan Ağa. "Sen ödersin. Ne zaman ödeyebilirsen o
zaman öde. İstersen hiç ödeme. Sen izei Topal Alisin."
Alinin boğazına bir yumruk gelmiş tıkanmış, çabalıyor çabalıyor
konuşamıyordu. Kara Haşan Ağa sonunda akıl etti:
"Vay benim oeağım batmaya!" diye bağırdı. "Yemeği unuttum. Sen şimdi
aemdan ölüyorsundur."
Hemen koştu, oeağm üstündeki isli bakır teneereyi aldı getirdi, yana, uzun
sandığın üstüne koydu. İki tane de taze kömbe getirdi, kaşığın birisini Alinin
eline tutuşturdu, teneerenin kapağını açtı. Kapak açıhnea ortalığı mis gibi bir
türlü, av eti, tereyağı kokusu aldı.
Yemeği yiyip bitirdikten sonradır ki Alinin dili açıldı:
"Haşan Ağam, söyle bana," dedi, "sen înee Memedin ölüsünü gördün mü?"
"Gördüm. Dün sabah onu şu yoldan, önümden geçirdiler. Ama 3mzünü
göremedim. Çıplak beygirlerin sırtlarına atmışlardı onları. înee Memedin tam
alnının ortasında Peygamber mührü varmış, Faruk Yüzbaşı tam oradan vurmuş.
Çünküleyim ki Ali Efendi kardaşıma söyleyim, înee Memede orasından, o





mühürden başka yerden kurşun geçmezmiş."
"Sen înee Memedi hiç görmüş müydün, Haşan Ağa?"
"Bu değirmene gelmiş, bir geee de burada yatmış, benim kül kömbemi yemiş,
tıpkı senin gibi, senin oturduğun yere oturmuş, ama ben onu görememiştim, her
ne hikmetse."
"Öldürdüler mi aeep?"
"Öldürmez olurlar mı, öyle bir düğün bayram kurdular ki Ağalar, öyle bir
şenlik şadımanhk, aneak înee Memed öldürülünee böyle bir şenlik şadımanhk
olur. Kusura kalma Ali kardaş, o înee Memed senin düşmanın ya, oğlum ölmüş
gibi yanıyor 3mreğim ona."
"Benim de..." diyebildi Topal Ali, ardından da boşandı, gözlerinden yağmur
gibi dökmeye başladı.
"Ağlama," diyordu değirmenei Haşan. "Ağlama ala gözlü Ağam. Aaah, înee
Memed, yiğitler yiğidi înee Memed, ona düşmanları bile ağlıyor, Mustafa Kemal
Paşa bile duysa ağlar ona. Kim ağlamaz ki bu babayiğide? Yedi ülkelik koea
Toros dağları bile ağlıyor yiğide, ana kuzusuna. Ağlama kardaşım ağlama, kader
böyle imiş. O sağ kalsaydı seni öldüreeekti. Onun 3mzünden köyünü, evini
barkını, on bir çoeuğunu bıraktın da gelip böylesi alçakların. Ağaların avueuna
düştün, düştün de insanoğlunun gördüğü en büyük hakarete uğradın. Ondan
sonra da düşmanına yağmur gibi gözyaşları dökerek ağlıyorsun. Çünküleyim ki,
insanoğullarmm en soylularından birisisin. Senin kanma susamış düşmanın
yiğitse, ağlarsın. Ağla kardaşım ağla. înee Memed için akan gözyaşı boşa
gitmez. Ne mutlu înee Memede ağlayan, kanma susamış bir yiğide ağlayan
kişiye!"
Değirmenei Kara Haşan son sözleri yarım yarım, boğazı tıkanarak aneak
söyleyebildi, ondan sonra o da ağlamaya başladı.
ikisi böyle epey bir süre ağladıktan sonra, değirmenei kalktı, değirmene yol
verip abaraya bir çuval buğdayı boşalttı. Değirmen gürültüyle işliyor, konuşsalar
bile artık öyle kolay kolay biribirlerini dayamıyorlardı.
Yüzbaşı Faruk Bey ve onun kahraman müfrezesini gözleyenler, onları Yanık
Cevizde bekliyorlardı. Geleeekleri yolu öğrenmişlerdi. Topal Alinin sandığı gibi
de onlar çayın kıyısındaki alt yolu yeğlemişlerdi. Uzaktan, eandarmalarm, at
üstündeki Faruk Yüzbaşının, beygirlerin üstlerine atılmış ölülerin karartıları
gözükür gözükmez gözeüler atlarına atladıkları gibi kasabanın yolunu tuttular.
Haberi bir an önee kasaba Ağalarına yetiştirmek için atlarını çatlatıreasma
sürdüler.
Kasabada her dükkan, her ev bayrak asmıştı. Çarşıya da üç tane zafer takı



kurulmuştu. Zafer taklarının direklerini murt dallarıyla sarmışlar, bu ko3m yeşil
dalların aralarına kırmızı, sarı, ak kasımpatılar sokmuşlardı. Her takın üstüne de,
bÜ3mk, yere kadar sarkan bayraklar asılmıştı. Pazaryerine de gene bayrağa sarılı
bir kürsü kurulmuştu. Burada önee Kaymakam, sonra Belediye Başkanı,
ardından da öğretmen Sami Turgut konuşaeaktı. O, her Cumhuriyet Bayramında
kürsüye çıkar, öylesine kahramanea konuşurdu ki, halkın iki gözü iki çeşme
olurdu. O olmazsa Cumhuriyet Bayramlarının hiç tadı tuzu olmazdı.
Kızlar en güzel giyitlerini giyinmişler sokaklara dökülmüşlerdi. Dün geeeden
beri de bayramlıklarını giyinmiş köylüler durmadan, dağlardan, ovadan şehire
akıp geliyorlardı. Pazaryerinde dört beş davuleu zumaeı durmadan çalıyorlar,
köylü delikanlılar da ortalarda halaylar çekiyorlardı. Herkes sevinç içindeydi.
Sabırsızlıkla înee Memedin ölüsünü bekliyorlardı. Habereiler gelir gelmez.
Kaymakam, yanındaki Ağalara:
"Haydiyin beyler," dedi, "artık geliyorlar. Onları çok uzaklardan
karşılamahyız."
Yepyeni, daha bir kere, o da geçen Cumhuriyet Bayramında giydiği smokinini
giymiş, beyaz eldivenlerini sağ eline, fötr şapkasını da sol eline almıştı.
"Hamza Dayının otomobili kapıda bekliyor efendim," dedi odaeı.
Kaymakamın bugün olağanüstü ineeliği üstündeydi. Odaeıya bile teşekkür etti.