İnce Memed - 3 - 12

Önde Kaymakam, arkada Molla Duran Efendi, en arkada da tapueu Zülfü,
Hükümet konağından çıktılar, Hamza Dayının otomobiline gene sırayla bindiler.
Murtaza Ağa, bir iri İngiliz safkan ata binmiş, onları pazaryerinde bekliyordu.
Bugün çok başka giyinmişti. Baeaklarmda pırıl pırıl körüklü bir sarı çizme,
çizmede altın kaplama olduğu söylenen mahmuzlar, laeivert külot pantolon,
pantolonun üstünde çok kıymetli bir yeşil kuşak, çizgili mavi eeket, yemyeşil bir
eep mendili, kuşağın renginde de bir kravat... Başına da pırıl pırıl yanan
Rusyadan getirilmiş astragan bir kara kalpak. Kalpağını sağ yana yıkmış, sağ
elindeki sapı altın işleme kırbaeım dizinin üstüne koymuş, sol eliyle de dizgini
tutuyordu. Böyleee, atının üstünde avını kapmaya hazırlanmış bir kartala
benziyordu. Hiç kıpırdamıyor, 3mzünde en küçük bir çizgi bile oynamıyordu.
Belki gözlerini de kırpmıyordu.
Önde Kaymakamın otomobili, arkada Murtaza Ağa, onun arkasında da her
Cumhuriyet Bayramında milis giyitleri giyerek atlarına binen öteki kasabalılar,
her birisinin elinde birer bayrak, onların arkasından da davuleular, davuleularm
önünde halay çekerek ilerleyen köylü gençleri, onların arkasında da kadınlı
erkekli, genç yaşlı, çoluk çoeuk halk kalabalığı, ağır ağır kasabanın dışına doğru
ilerliyorlardı.


Bu büyük, ucu bucağı gözükmeyen kalabalık kasabayı ancak bir saatte çıktı.
Öğleye doğru yukarı değirmenin üst başında durup beklemeye başladılar. Derken
Yüzbaşı yukarıdaki gedikten gözüktü. Atının üstünde dimdik duruyor,
palaskasının tokasına vuran güneş şimşek şimşek yansıyordu. Onun arkasında
da, ayağı çarıklı köylülerin başlarını çektikleri çıplak atların üstlerine atılmış
ölüler, onlardan sonra da candarmalar geliyorlardı.
Yüzbaşı, kalabalığa yaklaşınca kalabalıktan gök gürler gibi bir "Yaşasın" sesi
yükseldi. "Yaşasın Faruk Yüzbaşı! Yaşasın onun kahraman candarmaları...
Yaşasın Türkiye Cumhuriyeti. Kahrolsun İnce Memed..."
Kalabalığın önünde öğretmen Sami Turgut kalabalığa ne söyleyeceklerini bu
birkaç saat içinde ezberletmiş, o elini kaldırdıkça, bağırdıkça bağırıyorlar, elini
indirip susunca susuyorlardı. Sami Turgut kan ter içinde kalmıştı ya, daha da
canını dişine takmış, bo3mn damarları şişerek hem bağırıyor, hem de
bağırtıyordu.
Yüzbaşı, çıplak atlardaki ölüler, candarmalar. Kaymakamın karşısına gelince
durdular. Yüzbaşı atından inerken davul zuma, bağırmalar birden kirp diye
kesiliverdi. Yüzbaşı gitti Kaymakamın önünde selama durdu. Kaymakam onu
vardı kucakladı, alnından üç kere öptükten sonra koluna girip otomobiline
götürdü. Otomobilde yan yana oturdular. Hamza Dayı gaza bastı. Otomobil
önde, ötekiler arkada yavaş yavaş, alkışlar, yaşa, var ol sesleri arasında kasabaya
girip, doğm Belediyeye gittiler. Yolda, kasabanın içinde kurbanlar kesildi. Üç
boğa, on bir koyun, altı da keçi... Üç boğayı da Murtaza Ağa kestirmişti.
Koyunlarm bir kısmı Taşkın Halil Beyden, bir kısmı da Molla Duran
Efendidendi.
Çıplak beygirlere atılmış ölüler, İnce Memedin ölüsü başta, sokak sokak bir
süre dolaştırıldıktan sonra pazaryerine getirildiler. Candarmalar ölülerin yöresini
çevirip halka olmuşlar, kimseyi yaklaştırmıyorlardı.
Önce Kaymakam çıktı kürsüye:
"Bu bir büyük muzafferiyettir," diye başladı. "Sergerdenin başı İnce Memed
sekiz kişisiyle birlikte Yüzbaşımız Famk Bey tarafından imha edilmişlerdir. Ve
böylece de devletimiz bÜ3mk bir gaileden kurtulmuş bulunmaktadır. İşte
görüyorsunuz, devletimize, öz bir milletimize başkaldıranlarm sonu budur."
Eliyle beygirlere atılmış, elleri, boyunları cılız beygirlerde yere doğru sünmüş
ölüleri gösterdi: "İşte budur, işte böyledir."
Kaymakam daha birçok şey konuştu. Dağdaki bütün eşkıyaların da
akıbetlerinin bu olacağını söyledi, İnce Memedin akıbeti bu olduktan sonra,
dedi. Göğsünü kabartarak, fötr şapkası elinde, halkı selamlayarak kürsüden indi.


Ardından da Belediye Başkanı kürsüye atladı.
"Eeeey, muhterem Türk milleti," diye gür sesiyle başladı. Boynu uzuyor,
kısalıyor, söylediklerinden pek bir şey anlaşılmıyordu öneeleri. Sonra birkaç
kere pantolonundan çektiler, o da kendine geldi, heyeeanmı yenip tane tane
konuşmaya başladı. "Bu vatanı," dedi, "hiç kimse şimdiye kadar alt edememiştir
Bundan sonra da alt edemeyeeektir. Milletimizin harimi ismetine teeavüz eden
İnee Memed nam eşkıyalar gibilerin işte sonu budur. Selçukilerden beri bu millet
çok eşkıya görmüştür. Bütün başkaldıranlara! akıbeti bu olmuştur. Bu vatan, bu
din, bu millet düşmanları her zaman Faruk Yüzbaşı gibi kahramanları, vatan
evlatlarını karşılarında, tunç bir göğüsle bulmuşlardır. Evet, kahraman Yüzbaşı
Faruk Bey, çelikten göğsünü, bu eanavarlara her zaman tunç siper edip, işte
onları bu hale getirmiş, onların ölülerini birer boş çuval gibi uyuz, yağır
beygirlerin sırtına atmıştır. Faruk Bey Yüzbaşıya binbaşılık yazılıp gelir... Yok,
yok, böyle kahramanlara binbaşılık, miralaylık, paşalık bile az gelir. Çünkü
onlar, bu vatanı niee musibetlerden kurtarmış ve hem de kurtaraeaklardır."
Belediye Başkanı durdu, öksürdü, kürsünün üstündeki su3m alıp lıkır lıkır
sonuna kadar içti, kollarını birkaç kere açıp kapadı, şahin gözlerini baştan sona
kadar alanı hmeahmç doldurmuş kalabalığın üstünde dolaştırdı, kaşları çatılıp
alnı kırıştı:
"Evet, ve de bin kere evet! Yüzbaşı, Faruk Bey gibi bir kahramanı doğurup bu
vatana armağan bırakan analar var olsun, bin yaşasın."
Gene sustu, gözlerini kalabalığın üstünde dolaştırdı. Yüzbaşı Faruk utangaç,
başını önüne eğmiş, elindeki kırbaeım usul usul çizmelerine vuruyordu.
"Haydi hep birden, ben söyleyinee haydi hep birden... Yüzbaşı Faruk Bey gibi
kahramanlarını, böyle fedakar, tunçsiper yiğitleri doğuran analar bin yaşasın.
Haydi hep birden, bin yaşasın..."
Kalabalık hep bir ağızdan:
"Bin yaşasın!"
"İnee Memed gibi bu vatanın nam nimetiyle bÜ3myerekten, bu vatanın kıymetli
evlatlarını hançerleyip, gözlerini oyaraktan onları öldüren İnee Memedler
kahrolsun!"
"Kahrolsun!"
"Fanet olsun!"
"Fanet olsun!"
Belediye Başkanı üç kere daha kalabalığa lanet olsun dedirttikten sonra
kürsüden soluyarak indi. O iner inmez de sabrı tükenmiş Sami Turgut atladı
kürsüye. Çok soğukkanlıydı. Kürsüde bir süre bekleyerek, bir sağa, bir sola, bir

arkaya döndü, halkı gözden geçirdi. Hiç kimseden ses çıkmıyor, yalnız ölülerin
beygirleri kuyruklarını durmadan sallayarak sinekleniyorlardı.
"Irkımız," diye bir ses ortalığı çmlatmea herkes derinden ürperdi, "kahraman
ve hem de yüee, yüeeler yüeesi ırkımız, yiğitlerimiz, yiğidin harman olduğu
ülkemiz... Arı bir pınar su3aı gibi temiz kanımız. Bütün damarlardan üstün ean
damarımız. Orta Asyadan buralara kadar kıl çadırlarda gelen ırkımız. Bütün
dünyaya kan saçan, her kıl çadırı muhteşem bir saray yapan ırkımız. İnsanlığın
bayrağını yükselten bir ırktır bizim ırkımız. Eğer biz olmasaydık, olmasaydık,
olmasaydık..."
Ellerini kollarını büyük bir hızla sallıyor, eğiliyor, kalkıyor, sağa sola dönüyor,
kürsüde kendini paralıyordu. Kıpkırmızı da kesilmiş, ter içinde kalmıştı. Sesi
gittikçe azgmlaşıyordu. Sanki kalabalığa değil de taa şu uzaktaki perde perde
moraran Aladağa konuşuyordu.
"Biz olmasaydık bütün dünya ışıktan, yiğitlikten mahrum kalırdı. Dünyayı
adam eden şanlı S03mmuz... Biz olmasaydık, insanlık kötürüm kalırdı... Orta
Asyadan savlet edip Ön Asyaya kadar gelen soyumuz... Biz tarihlere adımızı
altın harflerle yazdık. Kayalara, gökyüzüne yıldızları, ayı biz kazdık.
Tanrıdağlarmdan attığımız ok Alp dağlarının bağrını deldi de öte yana geçti.
Demir bilekli pehlivanlar saldık yeryüzüne. Kükremiş aslanlar misali, muhteşem
yelelerimizi savurarak, sallayarak dolaştık yeryüzünü. Yolumuza çıkanı ezdik.
Aman dileyenin kılma dokunmadık. Mağrıptan maşrıka kadar dünyayı zapt ettik.
Çelik donlu kaplanlar dolaştı dünyayı, almları ay ve yıldızlı. İşte arkadaşlar, siz
böyle bir soydansınız. Bu soydan, înee Memed nam kefere gibi kefereler nasıl
çıkar, çıkarsa da işte o kanı bozuk köppekleri, işte, işte bu hale koyarlar... Bakın
işte orada uyuz bir beygirin sırtında biruh ve bimeeruh yatıyor. Ve hem de
sarkmış başı, uzamış boynu ve elleri nerdeyse toprağa değeeek. Bo3m devrilsin
leşin, leş oğlu leşin! Onlar kim olursa olsunlar, kanlan ne kadar bozuk olursa
olsun, onların bu vatana güçleri yetmeyeeektir. Onlar Ali Safa Bey gibi kanı
temiz, kanı Orta Asyadan bulanmadan gelmiş vatan evlatlarını ne kadar çok
öldürürlerse öldürsünler, onlar bitmeyeeeklerdir. Bir Ali Safa Beyi öldüreeekler,
soylu kanımız bin Ali Safa Bey, on bin, yüz bin, yüz milyon Ali Safa Bey
yetiştireeektir. Biz, biz, biz bu batmış devletin temelini kanımızla 3aığurduk.
Daha dün harimi ismetimize, tıpkı bu înee Memed gibi elini kolunu sallayarak
giren hain düşmanları kanımızın ebediyete kadar sönmeyeeek ateşinde boğduk
ve hem de kıyamete kadar boğaeağız. Biz, bugün imtiyazsız sınıfsız kaynaşmış
bir kütleyiz. Bizim eşitliğimizi bozan înee Memed nam kafir gibisileri de
kanımızda, alın terimizde boğaeağız..."



Birden sözlerini kesti, gözlerini kısıp halka bir süre baktı. Kürsüde yelesi
kabarmış, kafeste kükremeye hazır bir aslana benziyordu. Kollarını ağır ağır
yana açtı, ardından da yukarı kaldırdı:
"Ölmez bu vatan," diye bağırdı. "Ölmez ölmez ölmez bu vatan... Ölse de, ölse
de, ölse de hatta... Çekmez kürenin sırtı bu tabutu eesimi, eesimi, eesimi...
Çekmez, çekemez, çekemez," derken bir Kaymakama, bir Murtaza Ağaya, bir
Yüzbaşıya bakıyordu.
Kürsüden, bir kuş gibi kollarını açarak iki üç metre uzağa fırladı, geldi
Kaymakamın önüne düştü. Hazır ola geçip onun önünde eğildi.
Kaymakam:
"Seni eandan tebrik ederim Sami Turgut Bey. Ben Ankarada bile senin gibi bir
hatip görmedim. Hamdullah Suphi Bey bile, Ömer Naei Paşa bile söz
söylemekte senin eline su dökemezler."
Oradakilerin hepsi de buna benzer sözlerle kutladılar öğretmen Sami Turgutu.
Yalnız Murtaza Ağa onun kulağına eğilip bir şeyler söyleyinee büyük hatibin
yüzü güldü.
Az sonra bÜ3mklerin gitmesiyle eandarmalar da beygirlere atılı ölüleri kuşatıp
eandarma komutanlığına götürdüler, eşkıyaları beygirlerden alıp karakol
duvarının dibine yan yana dizdiler. înee Memedin don gömlek kalmış ölüsü en
baştaydı ve sırtını iyiee duvara dayamışlardı, başı da sağ yana düşmüştü. Öteki
eşkıyalara gelinee, onları da oturtmuşlar, sırtlarını duvara dayamışlar, ayaklarını
da uzatmışlardı, tıpkı înee Memeef gibi. Her birisinin de başı yana, omuzlarının
üstüne düşmüştü. Candarmalar eşkıyaların tüfeklerini de kueaklarma
koymuşlardı. Fişekliklerine dokunmamışlar, kimisinde çaprazlama, kimisinde
belden bağlama öyle duruyorlardı. Kimisinde kama, kimisinde tabanea, dürbün
vardı. Kel Eşkıyanın da önüne koeaman bir bomba koymuşlardı, tüfeğinin
kundağı yanma...
Kaza eandarma kumandanlığı eski bir yapıydı ve çok geniş, bir metre kadar
yüksekliği olan bir taş duvarla çevriliydi. Tek katlı hapisane damı da bu geniş
avlunun içindeydi. Kumandanlık avlusunda üç tane de antika, üstü işlemeli
bÜ3mk mermer taş duruyordu. Çok eskiden, eski eserlere meraklı bir Osmanh
yüzbaşısı, bu yapıtları Anavarza kalesinin yakınındaki bir hÜ3mkten kağnılarla
getirtmişti. Birisinin üstünde, eaddeye bakan yüzünde çok güzel, düz burunlu bir
kadının resmi vardı. Ötekiler asma yaprakları ve koyun başları, beş yapraklı,
biribirlerine benzeyen çiçeklerle bezeliydi.
Caddeyi bir anda bÜ3mk bir kalabalık doldurmuş, avlu duvarının üstünden,
orada yan yana dizilmiş eşkıyaların boynu bükük ölülerini seyreyliyorlardı.


Kasabanın tek fotoğrafçısı Gözlüklü Rahmi hemen makinasmı kapmış,
Yüzbaşıdan izin almış, içeriye girmiş, eşkıyaların resimlerini çekiyordu. Resim
çekerken de eşkıyaların başlarının dik durmasını istiyor, ne yaparsa yapsın bir
türlü onların başlarını dikleştiremiyordu. Sonunda onların başlarını dik tutması
için bir eandarmanm kendisine yardım etmesini Yüzbaşıdan istedi. Yüzbaşı da
Kertiş Ali Onbaşıya emir verdi.
Bu sırada olayı baştan sona kadar yaşayan Vayvay kÖ3mnden Muslu Çavuş
köye gidip olayı onlara da haber vermeyi akıl etti. Duvarın dibine yan yana
dizilmiş ölülere, kalabalığın arasından bir daha baktı sonra yola düştü. înee
Memed dedikleri adamı burada da, pazaryerinde de epeyee yakından görmüştü.
Bu adamı hiç mi hiç înee Memede benzetememişti. Az önee avlu duvarının
oradan baktığında sağdan üçüneü kişinin inee Memede benzediğini fark etti.
Demek eandarmalar o zebella gibi adamla înee Memedi karıştırmışlar, diye
düşündü. Ya da kendisi yanlış görmüştü, înee Memed diye onu göstermişler de,
o zebella gibi adamı anlamıştı.
Köye gün kavuşurken girdi. Köyden çıt çıkmıyordu. Ne bir kedi miyavlıyor, ne
bir köpek ürüyor, ne de bir kuş ötüyordu. Doğru muhtar boynu uzun Seyfalinin
evine gitti:
"Duydun mu Seyfali Emmi başımıza gelenleri? înee Memedin ölüsünü
dağlardan bugün getirdiler," diye kara haberi ona ulaştırdı.
Boynu uzun Seyfali boynunu uzatarak:
"Suuusss!" dedi. "Sus Muslu Çavuş, sus ki oeağımız battı. Sus ki Koea Osman
bunu bilmiyor, duyarsa oluverir. Seyran da bilmiyor, yoksam bütün köy biliyor.
Bir yas çökmüş kÖ3mn üstüne... Sus oğlum sus! Koea Osman duyarsa oluverir.
Nasıl ederiz de ona bu kara haberi duyurmayabiliriz? Seyran da perişan olur ya,
o genç, sağlam."
"Mümkünü yok," dedi Muslu Çavuş, "bir gün nasıl olsa duyaeak Osman
Emmi."
"Duyaeak, duyar duymaz da eanı oraeıkta çıkıvereeek. Vay Koea Osman
Emmi vay. Vay ki vay, akıbeti bu mu olaeaktı, dağlar gibi Koea Osmanm, başına
böylesi işler de mi geleeekti? Allah düşman başına vermesin böyle bir felaketi..."
Muhtar boynu uzun Seyfaliyle Muslu Çavuş o geee U3mmadılar, sabaha kadar
konuştular. Köydense çıt çıkmıyordu. Sabah oldu, gün kavuştu, gene köyde çıt
yok. Bütün ova da öylesine bir sessizliğe bürünmüştü ki, ortalık çm çm
ötüyordu. Sanki köydeki, bütün ovadaki eanhlarm üstünü bir ölüm uykusu
örtmüştü. Toprağın altında bir tohum çatlasa sesi duyulaeaktı.
Gün kuşluk olunea Muslu Çavuş, Seyfalinin evinin kapısından dışarıya bir iki


adım atıp hemencecik de geriye döndü. Köyün sokaklarında hiçbir canlı yoktu.
Böylesine bir sessizlikten ürkmüştü.
Gene karşı karşıya geçip oturdular, sabaha kadar her şeyi konuşmuşlar
yorulmuşlardı. Ellerinde birer çöp önlerindeki ocağın küllerini karıştırıyorlardı.
Uzun, bu yoğun sessizliği yırtan bir çığlıkla irkilip ayağa fırladılar. Çığlık
öylesine uzun, ustura gibi keskin bir çığlıktı ki, sanki göğü ikiye biçmiş, geriye
dönüp susmuştu.
"Eyvah Muslu Çavuş," dedi Seyfali, "bu çığlık Seyranın çığlığı Şimdi artık
Koca Osman duyar, bir cenaze daha kaldırırız yarın öbürsü gün. Haydi Seyranın
evine gidelim."
Seyran evinin duvarının dibine çökmüş, oraya yumulmuş, gözleri kapalı,
kıpırtısız duruyordu cansızmışcasma. Taş gibi devinimsizdi.
Eve her gelen Seyranı bu halde görünce hiçbir söze varamıyor, bir köşeye
büzülüp oturuyor, gözlerini de Seyrana dikip kalakalıyorlardı. Seyranın evinin
önü gittikçe kalabalıklaşıyordu. Gene yoğun sessizlik olduğu gibi sürüp
gidiyordu. Ortalıkta ağır, öldürücü bir hava vardı. Kuşluklaym aşağı yukarı
kÖ3mn bütün insanları Seyranın evinin önüne gelmiş çömelmişlerdi. Yalnız Koca
Osmanla Kamer Ana yoktu ortada. Herkes de onları bekliyordu. Bu ağır hava
daha fazla süremezdi. İşkenceden de ölümden de öte bir şeydi.
KÖ3mn göğünden geçen bir ak bulutun gölgesi üstlerinden geçti. Üstlerindeki
dut ağacından karşı salkım söğüde birkaç kuş uçtu. Tam bu sırada da ortalığı
sevinç dolu bir gülüş çınlattı. Köylüler başlarını çevirince öteden, en güzel
giyitlerini giyinmiş, gümüş kösteğini, savatlı, işlemeli kuburunu beline bağlamış,
dizleme nakışlı çoraplarını çekmiş, ayağındaki kırmızı postalları parlayan Koca
Osmanla, gene bayramlıklarını giyinmiş, burnuna altın hırızmasını takmış
Kamer Anayı gördüler.
Koca Osmanm sesi çınladı:
"Şunlara bakın hele şunlara," dedi. "Mezar taşları gibi ne çökmüş kalmışsınız
öyle? Uzun boyunlu Muhtar, seni ben de akıllı bir adam sanırdım. Tuh senin
adamlığına!"
Seyranın yanma gitti durdu, onun başucunda biraz bekledikten sonra, sert,
bu3mrucu bir sesle:
"Kalk kız ayağa," dedi. "Ahmak avrat, ne öyle oturmuş kalmışsın bir yas
evinde gibi? Sen de bu ahmak köylüye, bu akılsız Seyfaliye uymuşsun. Kalk!
Yoksa ayağımın altına alırım seni. Kim öldürebilirmiş ki benim şahinimi, İnce
Memedimi, oğlumu? Yılda kaç kez öldürür o kasabalılar, o Ağalar aslanımı, tik
kez mi du3aıyorsunuz onun ölüm haberini?"


Kahkahayla gülüyor, çömelip kalmış köylülerin arasında dolaşıyor, eğleniyor,
şakalaşıyordu.
"Hahhaaah, tuzlayım da kokmasın o Faruk Yüzbaşı, o vuraeakmış benim
şahinimi ha? Hahhahhaaah! Kim bilir kimi hangi zavallı eşkıyayı vurmuştur da
İnee Memed yerine, onunla övünüyordur ödlek Faruk Efendi."
Olduğu yerde durdu, sert, ayağını yere vurdu:
"Bre ahmaklar, deli insanlar, böyle yas tutaeağmıza, böyle kanınız kuruyarak
mezar taşı kesileeeğinize, biriniz gidip de eandarma kumandanının kapısında
eşkıya ölülerine baksaydmız ya, içinde şahinimin ölüsü, ağzımdan yel alsın, tu,
tu, tuuu, ağzım dilim kurusun, ölüsü var mı yok mu diye baksaydmız ya... Bu
köylüden başka kim tanır, kim bilir ki şahinimi, kim, kim, kim... Sağ adamın yası
tutulmaz, haydin kalkın."
Sesi o kadar bu3mrueuydu ki herkes ayağa kalktı. Bu sırada da Seyran yola
düşmüş kasabaya doğru koşuyordu.
"Bırakın gitsin," dedi Koea Osman onun ardından gülümseyerek. "Aklı başına
geldi falliğin. Şimdi gidip de göreeek."
Kamer Anayı kolundan tuttu:
"Haydi, çabuk eve gidelim de ben bir iyiee kamımı doyurayım," diye çekti
götürdü. Bundan sonradır ki köylüler açılmaya, birikirleriyle konuşmaya
başladılar.
Seyran karaçalılıkların, kamışlıkların aralarından geçiyor, küçük bölüklere
düşüyor, altın sarısı fîrezli tarlalardan koşuyordu. Kasabaya yetişmek için en kısa
yolları arıyor, çukur, tepe, ark demiyor, gözü hiçbir şey görmeden gidiyordu.
Kasabanın önünden geçen çaya ne zaman vardı farkında değildi. Baeakları,
elleri, yüzü bile yırtılmış, kanamıştı, bunun da farkında değildi. Akarsuya
gelinee bir an kıyısında durduktan sonra, yere oturdu ayakkabılarını çıkarıp eline
aldı. Ayağa kalkmea öyleee bir an daha düşündü, sonra da suya vurdu, karşıya
geçti. Orada ayakkabılarını giyerken, ya az sonra înee Memedin ölüsüyle
karşılaşırsam, işte o zaman ne yaparım, diye düşündü. Köye doğm birkaç adım
attı. Kumlardaki kendi ayak izlerini gördü. Topaç gibi bir kara arı delirmişeesine,
mosmor açmış bir hayıt çiçeğinden öbür hayıt çiçeğine vızıldayarak, dönerek,
uğunarak, bir uçak gibi sesler çıkararak gidip geliyor, bir kuş kadar büyük, mavi
benekli tumneu bir kelebek de bir sığırkuymğunun üstünde durmuş süzülüyordu.
Sarıea karmealar yaldızlı, yapraklan sararıp tepesi tozaklamış bir kamısın
gövdesinden yukarıya dizilmiş, kamışın tozağma doğm çekiliyorlardı. Bir
koskoeaman sarı örümeek, bir karaçalıdan ötekine gerdiği bir kulaç
genişliğindeki ağının köşesine sinmiş avını bekliyordu. Ağında hiçbir sinek



yoktu. Ya ağını daha yeni kurmuştu örümcek, ya da düşenleri hemen yiyordu.
Seyran orada durup bir an bekledi, ağa bir sinek düşmüştü, küçücük, ak bir
sinek, kocaman, yabanıl sarı örümcek köşesinden yıldırım gibi çıkıp sineğin
üstüne atladı. Atlamasıyla birlikte de köşesine çekilmesi bir oldu. Küçücük sinek
yerinde yoktu... Ağır ağır yola çıktı, bokböcekleri, önlerindeki 3aıvarlaklarmı
tozun içinden yukarıya doğru sürüyorlardı. Onları geçince çok sarı, başı da mavi
bir küçük kuşla karşılaştı, kuş sanki üç kere başının yöresinde döndükten sonra
çekti gitti. Kulaklarında incecik kanat şapırtıları kalmıştı. Kuş önünden uçuyor,
bir çalıya konuyor, o yaklaşınca gene uçup biraz ilerdeki bir çalıya tünüyordu.
Karşıdan çok uzun bir toz direği geldi, tozutarak, dönerek, savurarak... Kuş bir
ara tozların içinde kaldı, onu gördü hemencecik de. Ardından da yitirdi. Az
sonra toz direği gelip onu da içine aldı, kasabaya doğru çekti gitti, çayın
kıyısında da söndü. Seyran kuşu bir süre göremeyince içine ağır, acı gibi,
sızlayan, 3Ûirek söken, ağı gibi bir acı çöktü. Sonra kuş geldi tam karşısında ince
ince kanat çırparak uçtu.
Seyran geriye döndü, bugün değilse yarın, yarın değilse öbür gün,
öldürülmüşse eğer tnce Memedin ölüsünü görmeyecek miydi? Az sonra
akarsu3aın kıyısmdaydı, yere oturmuş ayakkabılarını çıkarıyordu. Ayağa kalkıp
karşıya geçti. Kuş da onunla birlikte uçuyordu. Karşıda azıcık durdu, bekledi,
hemen de, gene kuşla birlikte geriye döndü. Gene bir an bekledi, gene döndü.
Oradan geçenler, o gün, gün yıkılmcaya kadar, uzun boylu, yanık tenli, ela
gözlü, incecik bir kadının, mavi başlı küçücük bir kuşla birlikte çayı durmadan
bir o yana, bir bu yana geçtiğini gördüler, şaştılar ama, buna bir anlam da
veremediler.
Gün suları kızartırken Seyran birden sudaki kendi suretini gördü. Başının
sağında da, bir karış yanından, küçücük kanatlarını sallayarak o kuş uçuyordu.
"Nasıl olsa öldürülmüşse göreceğiz onun ölüsünü değil mi küçük kuş?" diye
yanındaki sarı kuşa sordu. Kuş kanatlarını uğundurdu.
Kasabaya koşmaya başladılar. Seyran candarma komutanlığını biliyordu.
Sokaklarda vakit öldürmeden oraya vardı. Avlu duvarının berisinde öyle çok
bÜ3Ûik bir kalabalık yoktu. Bir çocuk sürüsü, otuz kırk kadar beyaz başörtülü
kadın, yedi sekiz erkek oraya dizilmişler, kederli gözlerle komutanlık duvarının
dibinde, sırtları duvara dayalı eşkıya ölülerine bakıyorlar, hiç de
konuşmuyorlardı. Dalmışlar gitmişlerdi. Gözlerini de ölülerden ayıramıyorlardı.
Seyran da geldi avlu kapısının önünde durdu, kuş gitti, o antika mermer
taşlardan birisinin üstüne kondu, cikilemeye başladı. Ortalığı burun direklerini
kıran bir ölü kokusu almıştı. Bütün kasaba taşı toprağı, insanıyla kokuyordu.





Seyran yerinden bir türlü kıpırdayamıyor, gözlerini koeaman koeaman açmış,
taa buradan înee Memedin ölüsünü tanımaya çalışıyor, oraya gidip de, ölüleri
yakından görmeye bir türlü eesaret edemiyordu. Zaman geçiyor, mermer taşın
üstüne konmuş sarı kuş, taşın üstünden kalkıyor, konuyor, vıeırdıyordu. Seyransa
bir türlü yerinden kıpırdayamıyordu. Kuş gene geldi başının üstünde dönmeye
başladı. O kadar yakınında dönüyordu ki başının kuş, kanatları neredeyse
kulaklarına, burnuna çarpaeaktı.
Kuş gitti gene mermer taşın üstüne kondu, ne vıeırdıyor, ne kanat çırpıyor,
kabartma kadm başının yukarısında durmuş bekliyordu. En sonunda Seyran
yavaş yavaş, dimdik, yüzü gerilmiş, avlu kapısından içeriye daldı, ölülere doğru
yürüdü. Kuşun konduğu taşın yanından geçti, taşın üstündeki kadm başı
kabartmasını gördü, tıpkı kendisine benziyordu taştaki kadm, öyle burnu düz,
çenesi çukurdu. Ölülere yaklaşmea durdu. Nöbetçi eandarma ona, yasak, burada
ne işin var, diyeeekti. Seyranın 3mzünü görünee sözleri ağzında kaldı,
konuşamayıp, olduğu yerde dikildi kaldı. Biraz daha yaklaştı. Hızla, ölülere
teker teker baktıktan sonra yüzü bir aydınlık sevinçle parladı, gülümsemeye
başladı. Onun sevinei orada durup kalmış eandarmaya da geçti, o da onunla
birlikte gülümsedi.
Seyran ölülerin yanından ayrılırken, gülümsemekten utanarak gene
gülümsüyordu. Avlu duvarının üstüne dizilmiş çoeuklar da ona gülümsediler,
onun bu utanmış halini görünee. Kadınlar da, yaşlı erkekler de...
Kadınlardan birisi sordu:
"Baeım, baeım," dedi, "seninki yok mu içlerinde? Çok kokuyorlar."
Seyran iri, kapkara, bir sevinç ışıltısında yanan gözlerini sevgiyle ona çevirdi:
"Yok," dedi, "yok, kurban olduğum teyzem, benimkisi içlerinde yok. Çok
şükür yok. Çok da kokuyorlar."
Feldirdeyen dizleri onu çekemeyip oraya oturdu, sevinç gözyaşları dökmeye
başladı. Kadınlar onun başına biriktiler:
"Ağla kızım ağla," diyorlardı, "Ölüye yastan ağlamaktansa, diriye sevinçten
ağlamak... Ağlamak kadınların yazgısıdır. Kokuyorlar."
Sarı kuş üstlerinde dönüyor, yukarlarda geniş, altın sarısı halkalar çiziyordu.
Seyran ayağa kalktı, yeniyle gözyaşlarını sildi:
"Sağlıeakla kalın analar, baeılar, kardeşler," diye mutlu mutlu söylenerek köye
doğru 3mrüdü. Gün kavuşuyor, küçük kuş kimi zaman onun önünden gidip bir
çalıya konuyor, çalıda onu bekliyor, o gelinee de uçuyordu. Kimi zaman da gelip
başının ueunda bir süre dönüyordu. Seyranın kulaklarında küçüeük kanat sesleri.
"Küçük kuş, küçük kuş. Seyran sana da kurban olsun, küçük kuş!"




9
Önce o bıyığı yeni terlemiş eşkıyanın anasıyla babası geldi. Ana oğlunun
ölüsünü görünce çığlık atarak vardı ona sarıldı. Baba susuyor, öyle, kanı