İnce Memed - 3 - 18

yolunu tutmuşlardı. Murtaza Ağa çok mutlu olaeaktı, hem de çok mutlu, şu
Topal Ali işini de bir halledebilseydi. Ama yakında hiç kimseye bir gereksinme
kalmayaeaktı, bir alay asker Ankaradan Toroslara doğru yola çıkmea...
Ertesi sabah Hamza Dayının otomobiliyle Saveı, Doktor, Candarma Komutanı,




bir de Murtaza Ağa yola çıktılar. Candarma Komutanı gitmek zorunda değildi
ya, bu olayı çok merak etmişti. Bir de bu înee Memed eanisinin einayetlerini,
einayeti işleyiş biçimlerini görmek, teker teker ineelemek istiyordu.
Çiftlikle kasaba arasındaki toprak yol, bugünlerde hava kurak gittiğinden
epeyee iyiydi. Otomobil de her zamanki huyundan vaçgeçip bozulmadığmdan
çabuk vardılar. Molla Duran Efendinin evinden erken uyanıp atlarına binen
oğullar çoktan yerlerine ulaşmışlar, konağın avlu kapısında durmuşlar onları
bekliyorlardı.
"Bir kahvaltı yapalım da öyle gidelim vaka mahalline," dediler.
Yukarıya çıkıp hazırlanmış kahvaltıyı hemeneeeik yaptılar. Aşağıda herkesin
bineeeği atlar hazır bekliyordu. Atlara bindiler, Akçasaza yöneldiler. Tam öğle
sıeağmda girdiler Akçasaza. Sık çalılarda görülmemiş irilikte örümeekler,
çalıdan çalıya büyük örümeek ağlarını germişler, köşeye çekilmiş avlarını
bekliyorlardı. Koskoeaman sarıea arı petekleri dallara asılmışlar, asıldıkları
dalları, o kadar iriydiler ki, çökertmişlerdi. Yolda her adım başında oradan oraya
akan kara, yeşil, mor, kırmızıya çalan boz yılanlarla karşılaşıyorlardı. Her
yandan kuş sesleri, onları görünee havalanan kuş kanatlarının şapırtıları
geliyordu kulaklarına. Dallarda, havada, çalılıklarda 3mzleree biçim biçim kuş
yuvaları, havada uçan eins eins kuşlar... Saveı bu bataklıktan epeyee ürkmüştü
ya, epey de kıvançlıydı. İkide birde de yanındaki Yüzbaşıya:
"Ne harikulade ve korkunç," diyordu.
Bir ara sık, 3mksek bir kamışlığa düştüler, Saveı artık buradan hiç
çıkamayaeaklarmı sanarak dehşete uğradı. Bereket ki oğullar, büklüğü çok iyi
biliyorlardı da, kamışlıktan kolaylıkla ve çabueak çıktılar, az sonra da bir
açıklığa geldiler. Küçük bir alan taptaze ineeeik, yeşil bir çimenle kaplıydı.
Çimen öylesine inee, taze bir yeşildi ki, sanki az önee topraktan fışkırıvermişti.
Düzlüğün ortasında kaim, görkemli, dalları yöreye yayılmış bir söğüt ağaeı
yükseliyordu. Gündoğusundaki uzun, yatık, kalın dalında da çırılçıplak, uzaktan
kapkara gözüken bir insan asılıydı. Başı topraktan üç karış yukardaydı. Söğüte
yaklaşmea bir arı, sinek uğultusuyla karşılaştılar. Ölüye tepeden tırnağa, üst üste
arılar çokuşmuşlar, ölünün teninden iğne ueu kadar gözükür bir yer
bırakmamışlardı. Talip Beyin bir tek, ela gözleri sonuna kadar açılmış,
şaşkınlıkla, hayretle öyle bakıyorlardı. Gözlere değil arı, bir tek sinek bile
konmuyordu.
"Rahmetli babanızı oradan indirin," dedi Saveı. Bir süre oğullardan hiçbirisi bu
anlı, sinekli babaya yaklaşamadı. Ölüye sıvanmış arılardan başka, bir arı kümesi
de, tıpkı arı oğul verir gibi ölünün yöresinde uğuldayarak dolaşıyorlardı.


Balarıları, eşekarısı, sarıea, kara, kırmızı, alaea arılar, türlü türlü, hiç görülmemiş
arılar karman çorman olmuşlar, azgmlaşmış, kaplan kesilmiş her birisi,
uğuldayarak söğüdü sarmış dolaşıyorlardı.
Onlarla birlikte ölüyü götürmeye gelen çiftlik adamları tedbirli gelmişler,
aneılarm bal keserken kullandıkları elek başlıklardan getirmişlerdi. Başlarına
onları takıp söğüte yürüdüler, bir süre arıların içinde kalıp boealadıktan sonra
ölüye varabildiler. Ve ölü}^ söğütten alıp çıplak bir atın sırtına attılar.
Çiftliğe ölünün üstünde oğul veren, uğuldayan arılarla girdiler. Orada onları
yakın köylerden gelmiş, gelip yolun kıyısına sıralanmış, büyük çoluk çoeuk,
genç yaşlı, kadın erkek meraklılar kalabalığı bekliyordu.
Tutanağı orada. Talip Beyin konağında tuttular. Tutanakta, Talip Beyin her iki
gözünden de kurşunla vurularak öldürüldüğü, öldürüldükten sonra da
kulaklarının, burnunun kesildiği, sonra da üzerine bal sürülerek Akçasaz denilen
nam mahalde bir söğüt ağaema asıldığı yazılıydı. Doktor daha birçok şey,
bilimsel birçok terim kullanmıştı. Bu tür, gözlerden kurşunlayarak öldürmenin,
bu ovada ve hem de Toroslarda, yalnız be yalnız bir kişinin, tnee Memed nam
eşkıyanın marifeti olduğunun da eklenmesi unutulmamıştı.
Konakta av etlerinden, gerçekten de hiçbir yerde yenemeyeeek kadar lezzette
pişirilmiş yemeklerini yediler, gün daha kavuşmadan da kasabaya ulaştılar.
Kaymakam, Belediye Başkanı ve öteki zevat rakı sofralarını kurmuşlar, çiftlikten
geleeek konuklarını bekliyorlardı. Hemen masaya çöküp Talip Beyin şerefine
içmeye başladılar.
Yüzbaşı her kadehe asıldıkça:
"Feei, feei bir manzaraydı," diyordu da başka bir şey demiyordu. "Ben de o
kan içiei tnee Memedi... Tıpkı... Aynı..."
Murtaza Ağaysa sevinçten uçuyordu. Bugün büyük bir iş başarmışlar, işte
Saveı, işte Doktor, işte köylüler. Talip Beyin de aynen Abdi Ağa, Ali Safa Bey
gibi gözbebeklerinden kurşunlandığını görmüşlerdi. Eğer Belediye Başkanmm
söylediği bir söz onun midesini bulandırmamış olsaydı, bu sevinei belki de bir
hafta süreeekti.
"Riea ederim Reis Bey, lütfen bir daha söyle."
"Efendim, senin Topal Aliyi Molla Duran Efendi çağırtmış, bÜ3mk paralar
vererek onu kendisine başmuhafız tutmuş."
Murtaza Ağanın sevinei iğne sokulmuş bir balon gibi sönüverdi. Hemen kalkıp
Molla Duran Efendiye gitmek istedi ya, bunu da yapamadı. O geee o kadar içti
ki, herkesin, özellikle Molla Duranın ikiyüzlülüğü, kalleşliği hakkında o kadar
konuştu ki sonunda onu kimse dinlememeye başladı. O da bunu anlaymea




azıttıkça azıttı.
Gece yarısına doğru artık kendinden geçmiş Murtaza Ağa, kollarına girmiş iki
adamın yardımıyla, ayaklarını sürükleyerek evine gidiyordu.
Talip Beyin çiftliğine gidenler otomobile biner binmez Molla Duran Efendi de
hemen evine koşmuştu. Adamlarına:
"Çabuk," diye bağırdı, "bana Topal Aliyi bulun, yerdeyse de gökteyse de bana
onu hemen bulacak getireceksiniz. İzciler başı Topal Aliyi. Kara Haşanın
değirmeninde diyorlar. Orada değilse Kara Haşan onun nerede olduğunu bilir.
Söyleyin ona Topal Aliyi bana kulağından tutup getirsin. Söyleyin ona, hemen
şimdi Topal Aliyi ondan isterim. Hemen şimdi."
Aradan bir saat geçmemişti ki Kara Haşan Topal Aliyi almış gelmişti.
"Buyur Efendi," dedi, "izciler başı Topal Ali budun"
Molla Duran Efendi sedirde oturmuş, gözlerini 3ummuş, tespihini çekiyordu.
Usulca gözlerini açtı.
"Topal Ali mi dedin?"
"Topal Aliyi istemişsin, ben de zatınıza onu getirdim."
"tyi, gelsin bakalım."
Elindeki doksan dokuzluk tespihi Topal Aliye doğru salladı, "Ali, gel otur
şuradan bakalım." Karşısındaki ceviz sandalyayı gösterdi. Değirmenci Haşana
da, "sağ ol Kara Haşan, sen de git," dedi.
Haşan hemen dönüp giderken Ali de vardı sandalyaya çöktü, dizlerini
kavuşturup iki elini de çok saygılı üstüne koydu.
"Rahat otur," dedi Molla Duran Efendi.
Ali birazıcık kıpırdandı.
"Bre Ali, ocağın batmaya, senin izciliğini anlata anlata bitiremiyorlar. Hele
Murtaza Ağa seni yere göğe koyamıyor. Topal Ali kardaşım diyor da başka bir
şey demiyor. Bir de İnce Memed senin can bir düşmanmmış, bre Ali, nasıl ettin
de öldüremedin onu? Senin gibi bir adamın fendi, öylesi dünkü çocuğu havada
yer, değil mi?"
"Öldüremedik Efendi..."
"Niçin, neden?"
"O çok yüreklidir Efendi."
"Ya sen?"
"Onun yanında biz kimiz Efendi..."
"Ona kurşun geçmez diyorlar. Sen de buna inanıyor musun?"
"İnanıyorum Efendi. Onu Kırkgöz Ocağının Anacık Sultanı afsunlamış.
Efendi. Bir de ben kendi gözümle gördüm, onda yıldırımın içinden çıkmış ateş

gibi yanan, bakınca gözleri kör edecek kadar kamaştıran bir taş var."
"Ne işe yararmış o taş?"
"O taşı üstünde taşıyanlara kurşun değmezmiş, değse de geçmezmiş. O taşı,
yani yıldırım taşını üstünde taşıyanları kılıç kesmez, ateş yakmaz, su
götürmezmiş."
"Tevatür," dedi Molla Duran Efendi. "Sen buna inanıyor musun?"
"Herkes inanıyor."
"Ben böyle zırvalara inanmıyorum dersem, ne dersin?"
"Sen bilirsin, sen de nefesi taşı eriten ulularımızdan bir büyük hocasın."
"Estağfurullah... tnce Memed mi iyi nişancı, sen mi?" "Karşılaşmadık hiç,
karşılaşırsak ya Allah ona verir, ya bana...
"O seni nasıl etti de öldüremedi, o kadar çok istediği halde?"
Ali güldü:
"O daha dünkü çocuk, bizimle aşık atamaz, cebinde yıldırım taşı da olsa..."
"Anladım. Onun yakında işi tamamdır, ne olursa olsun. Ama köylüler onu çok
tutuyorlarmış. Onu bir ermiş, keramet sahibi bÜ3mk bir alim seviyesinde
yükseltmişler. O bu kadar iyi adam mı?"
"İyi bir adam."
"İyi bir adam da seni neden öldürecek, hem de on bir tane çocuğunu öksüz
bırakacak?"
"Ben ölümü hak ettim de..."
Molla Duran Efendi tespihini hızlı hızlı çekmeye başladı, biraz şaşırmış,
çenesini öne uzattı, birkaç kez lahavle dedikten sonra sakalını birkaç kez de
sıvazladı:
"Demek sen ölümü hak ettin, nedenmiş ki o?"
"Onun başına bütün bu belaları ben sardım. Onun izini sürerek Abdi Ağaya
yakalattım."
"Ha, ha, ha, hikaye malum."
"İşte böyle Efendi."
"İnce Memedi çok mu seversin?"
"Çok severim, hem de canımdan ileri."
Ali!"
"Buyur Efendi."
"Ben seni çok sevdim."
"Sağ ol Efendi."
"Şimdi sen benim yanımda çalışacaksın."
"Senin yanında çalışırım Efendi."

"O Murtazanm sana yaptığı ayıp, gayri insani bir hareket. Onee seni giyindirip
kuşattı, sonra da elbiselerini elinden alıp/ ayak yalın başı kabak dışarıya attı, öyle
mi?"
Topal Ali başını önüne eğip sustu.
"Sonra da üç gün üç geee değirmene gelip yalvardı, ayaklarının altını öptü. Sen
de onunla tenezzül edip konuşmadın."
Ali, üzgün, başını kaldırdı, hızla tespihini çekmekte olan Molla Duranın
gözlerinin içine baktı:
"Konuşmadım, konuşmak elimden gelmedi, dilim tutuldu."
"Benim yanımda çalışmak için ne istersin Ali?"
"Bir fötür şapka ilk önee. Bir de takım elbise. Bir çift de kundura... Ondan
sonra da soylu bir al at. Bir de Alaman filintası, bir de sapı fildişinden, yepyeni,
menevişlenen toplu bir tabanea. Giyitlerin parasını hemen şimdi isterim. Aylık
olarak da sen söyle, on bir çoeuğum var dağda, getiremiyorum, ne verirsen
çalışırım, senin viedanma kalmış."
"Benim viedanıma kalmışsa iş kolay," diye gülümsedi Molla Duran Efendi,
elini kuşağının altına soktu, oradan eski, yıpranmış, koskoeaman bir eüzdan
çıkardı. "Şu parayı al Ali," dedi, "çarşıya git kendine, çoeuklarma, karma
istediğini al. Bu parayı deftere yazıyorum. Sonra azar azar maaşından keserim."
"Sağ ol Efendi."
Parayı alan Topal Ali önee şapka satan adama gitti, öteki şapkanın tıpkısı olan
bir şapkayı aldı. Sonra kumaşçıya, oradan terziye gitti. Terziye ısmarladığı
takımın pantolonu külot olaeaktı, tıpkı süvari subaylarının pantolonu gibi.
Ardından da kunduraeı Cafer Ustayı buldu. Cafer Usta onun ayağına baktı baktı:
"Ben bu ayağa nasıl kundura yaparım?" diye kendi kendine söylendi.
"Köşker nasıl postal yapıyorsa, sen de öyle bir çift çizme yapaeaksm."
"O köşker... "
"Sen de ünü bütün Çukurovayı tutmuş bir kunduraeısm. Ferasetin elinden
hiçbir şey kurtulmaz."
Cafer Usta tepeden tırnağa onu şöyle bir süzdükten sonra, yüzü güldü:
"Sen," diye sordu, "ünlü izeiler başı Topal Alisin, değil mi?"
"Ben Topal Aliyim," dedi Ali.
"Öyleyse sana bir çift çizmeyi yaparım, hem de seve seve." Kağıtlar çıkardı,
ölçüler aldı, hesaplar yaptı, ölçtü, biçti: "Tamam," dedi. "Üç gün içinde gel.
Biliyorum, senin işin ivedi."
Bir hafta sonra Ali giyinmiş kuşanmış, çizmelerini çekmiş, topallamamaya
çalışarak çarşının ortasından yürüyor, bana bakıyorlar mı diye de kaş altından


yöreyi dikizliyordu.
Birkaç gün içinde al at da, filinta da, tabanea da gelmişti. Bütün bunlara Molla
Duran Efendi bir de çok keskin bir Alaman dürbünü eklemişti ki, geee
karanlığını bile aydınlatan. Bunları hep Alinin hesabına yazmıştı.
Murtaza Ağa, Alinin böyle al bir at üstünde, boğazında da dürbün, üstelik de
konağının önünden zort atarak geçtiğini görünee küplere bindi, bundan önee
kendini zor tutmuştu ama tutmuştu. Aliyi böyle görünee kendisini son dereee
aşağılanmış saydı, doğru Molla Duran Efendinin evine gitti.
"Hoea, Hoea," diye bağırdı, "yaktın beni. Oeağımı söndürüp üstüne ineir
diktin. Böyle de iş olur mu. Topal Ali benim elimden alınır mı?"
Hoea 3mmuşak gitti, onun ağzından girip burnundan çıkıp yatıştırdı. Aliye
ondan daha çok kendisinin gereksinmesi olduğuna inandırmaya çalıştı.
Murtaza inanmış görünerek onun evinden ayrılırken, içinden de, bunu Molla
Duran Efendinin yanma bırakmayaeağı üstüne yeminler ediyor. Kurana el
basıyordu.

13
Değirmenoluk köyü daha gün doğmadan karıştı. Evden eve sessizee gidip
gelmeler, fısıltılar, anlamlı bakışlar... Biraz sonra da, gün dağların yamaçlarını
aydınlatırken köy derin bir sessizliğe büründü, ortalık ıpıssız kaldı. înee
Memedin ölümünü duyduklarında da böyle olmuş, ağlayan bebekler bile
susmuştu. Vurulan eşkıyanın înee Memed olmadığını duyunea da bir sevinç
kasırgası birden patlamıştı.
O zaman da, ne yapıp etmişler, înee Memedin ölümünü Hürü Anaya
bildirmemişlerdi. Hürü Ana çok görmüş geçirmiş, esen yelden hile sezen bir
kişiydi ya, köydeki sessizlikten kötü bir anlam çıkarmamış, hiç üstüne
alınmamış, kimseye de bu sessizliğin sebebini sormamıştı. Köy, înee Memedin
vurulmadığını du3mp da, bir sevinç kasırgasında dönerken de Hürü Ana fazla
eoşkunluğa kapılmadan, salt, "Biliyordum," demiş, o da onlarla birlikte kendini
sevinç seline kaptırmış gitmişti. Yalnız, o da bir kereeik, 3mreğinin başı eızz etti,
o da koeası Durmuş Aliyi anımsadığında. O, şimdi sağ olsaydı, diye düşündü,
hasta haline bakmadan, bir ayağını taa havalara kaldırarak, o eski zaman
03mnunu büyük eoşkunlukta eserek oynardı.
Şimdi bu sessizliğe gene aldırmıyordu. Ama içinde azieik da olsa, belli belirsiz
bir aeıyı, kuşku3m taşıyordu. Benim oğluma hiçbir şey olmaz, diyordu kendi
kendine, o fakir fıkaranm ekmeği, güveneesi, tek umududur, diyordu. Onun
üstünde çok kişinin duası var. Koea, ala gözlü, güzel, ak sakallarından yeryüzüne
ışık saçılan, yerin göğün yaratıeısı ne demeye korumasın onu... Ona kurşun
geçmez, onu ateş yakmaz, onu su boğmaz. Koea Allahımız kimi eanı 3mrekten
kayıraeağmı, koruyaeağmı bilmez mi?
Toprak damının günden yanma oturmuş, înee Memedine dizleme bir çift çorap
örüyordu, çorabın da bitmesine az kalmıştı. Bu çorap öyle güzel bir çorap
olaeaktı ki bitinee, hiçbir ana on yıldır askerdeki, yüzüne hasret kaldığı oğluna,
karasevdalı bir kız, ölümüne özlem duyduğu yavuklusuna, bir gelin ateşinden
yandığı gurbetteki koeasma böyle bir çorap yapmamış olaeaktı. Masmavi
çiçeklerden büyüklü küçüklü nakışlar işlemişti çoraplara. Bu çorapları taa
uzaktan înee Memedde görenler, ağzına kadar çiçekle dolmuş bir tarlanın
yürüdüğünü sanaeaklardı. Böyle bir çorabı şahlar, padişahlar, koçyiğit Köroğlu
bile giymemiş görmemişti.
Güz güneşi kızdırıyor, az ilerde uzun boyunlu mor bir çiçeğin yöresinde çakıp
sönerek dolaşan bir kırmızı, mavi arı da çiçeğe konuyor, hemeneeeik de
kalkıyordu.
Hürü Ana arada bir başını çoraptan kaldırıyor, gözlerini kırpıştırarak başını


kÖ3âin içine çevirip bakıyor, sonra da mor çiçeklerine dalıp gidiyordu. înee
Memed bu çorabı giyinee koea Allah onu daha da çok kazalardan belalardan
koruyaeaktı. Neden korumasmdı, Hürü Ana kime ne yapmıştı? Şu dünyada
Allahm hiçbir yaratığına bir kötülüğü dokunmamış, onun bir kelebeğini, bir
karmeasmı bile ineitmemişti. O dinsiz Topal Alinin dışında, hiçbir kulunun da
gönlünü yıkmamıştı. O da hak etmişti, o kafir de. înee Memed de, o öteki ayağı
da kırılası Topalı bir adam sayıyordu da, işte Hürü Ana da buna ein ifrit
oluyordu. Topal Aliye yüz veren, onunla konuşan hiç kimseyi de
bağışlamıyordu. Ama înee Memede gelinee, ona toz kondurmuyordu. O, işini
bilirdi. Zaten şu kadareikken, ufaeıeık bir çoeukken bir yürekliydi o! O da koea
Allahımızm, ala gözlü de ışık sakallımızın bir karmeasmı bile ineitmemişti.
Köylünün böyle içine kapanmasına, günleree susmasına da kızıyordu ya,
susuyordu. Ne olaeak, ahmak köylü, diyordu. Ahmak, hem de nankör... Abdi
Ağayı öldüremedi diye köylünün înee Memed hakkında atıp tuttuklarını, onu
köyden kovduklarını hiç unutamıyor, kızıyordu. Şimdi Kel Hamza da gitmişti
ya, oooh, artık rahatlardı. Bol bolamadı topraklan vardı, ekinleri de
harmanlardan taşaeak, inekleri, kısrakları, keçileri koyunları çifter çifter
doğuraeaktı. Bu ahmaklar bilmiyorlardı ki, bu onların başına konmuş devlet
kuşudur, înee Memed bereketidir. Bakın hele şunlara bakın, onlara bunea iyilik
eden înee Memedin bir tek anası, Hürüeenin yanma da hiç uğruyorlar mı:
Çorabını öğleye kadar ördükten sonra, azieik bir şey kalmıştı zaten, azieik
daha çalışırsa belki akşama bitireeekti, Hatçeyi anımsadı, ona üzüldü, ne iyi bir
kızdı diye aklından geçirdi, o da înee Memede böyle çoraplar yapardı,
karasevdasını belli etmek için, o ölmüşse, înee Memed çorapsız mı kalaeaktı,
çok şükür onun Hürüee Anası daha yaşıyordu, hem de turp gibiydi, şişleri, yün
yumaklarını, çoraba sarıp eve götürdü, usullaeık oeaklığm yanındaki iskemlenin
üstüne koydu, belini iyiee doğrultup çatırdattı, köyün içine çıktı.
Ev aralarında kimseyi göremedi. Onu görenlerin saklanır, kaçar gibi bir halleri
vardı. Varsın kaçsınlar, kaçsınlar. Varsın sussunlar, sussunlar... Gene bir hal mi
geldola îneemin başına? Bu domuz köylüler de benim yavrumu ölmeden
öldüreeekler, tu, tu, tu... Oeaklardan, evlerden ırak...
Vardı Hösüğün evinin önünde durdu, kapı kapalıydı, buna öfkelenip bağırdı:
"Ne oldu böyle gözü çıkasılar, ne var gene? KÖ3mn her evinden bir ölü çıkmış
gibi..." Sesini sertleştirdi. "Beni duymuyor musunuz börtüklerden gidesiler, açın
kapıyı!"
Panear Hösüğün evinin kapısı açıldı, Hösük dışarıya çıktı, gözleri kızarmıştı.
"Ne o, ne var?" diye gürledi Hürü Ana.



"Bir şey yok," dedi kollarını yana açarak Hösük. "Sen hele buyur hele Hürüee
Baeı."
"Bir şey var," diye yüzü öfkeden gerilmiş konuştu Hürü Ana.
Panear Hösük daha da 3aımuşak:
"Gel hele, gel hele şöyle içeri de..." diye onu yumuşaeık kolundan tutup çekti.
"Gene înee Memedi mi öldürdünüz, varsın ölsün," diye meydan okudu Hürü.
"Varsın vursunlar, înee Memed ölünee dünya durulur mu sandılar. Analar daha
niee înee Memedler doğurur. O, înee Memed ölmez. înee Memed ölür ölür
dirilir. Ölmüşse înee Memed eanımız sağ olsun. Ölmüşse o, düşmanın karşısında
düğün bayram ederim, hem de göbekler atarım, anladınız mı?"
"Gel hele Hürüee Baeı, içeriye gel hele."
"înee Memed öldürülmüşse göbek göbek atarım," diye bu sefer arkaya dönüp
bütün köye bağırdı Hürü. "înee Memed bir sefer ölür, bin sefer dirilir. Analar sağ
olsun, analaaar, ahmak köylü beni dinleyin, analaaar. înee Memed bizim köyden
değil miydi. Sefil îbrahimin oğlu değil miydi, ya anası, eline vur ekmeğini
elinden al fıkaraeık Döne değil miydi, nedir bu böyle, evlere kapanıp her biriniz
bir mezar taşı olmuşsunuz."
Hösük sesini daha indirerek:
"Gel baeım, sen azieik içeriye gel de yomuğunu al da..."
Hürü kolunu onun elinden kurtarıp kÖ3mn ortasına doğru, bağırarak çağırarak
yöneldi, geldi küçüeük alaneıkta durdu. Köylüye, eandarmaya, 3mzbaşıya, kim
aklına gelirse, înee Memedden başkasına veryansın ediyordu.
O, orada o kadar çok bağırdı çağırdı ki, köylüler meraktan birer ikişer
evlerinden çıkıp, alaneıkta, onun yöresinde birikişmeye başladılar. O da köylüler
kalabalıklaştıkça azıttıkça azıttı. "Siz erkek değil misiniz, insan değil misiniz,
înee Memedin de iki gözü, iki eli, iki kulağı var, sizin de... înee Memed
vurulursa vurulsun. Koçyiğit Köroğlu yitti gitti de, bir daha gelmedi. Kırklara
karıştı da dünya duruldu mu, Demireioğlunu delikli demir deldi de dünya
Demireioğlusuz mu kaldı, Gizik Duranı vurdular da ne oldu, dünya padişaha mı
kaldı, öldürsünler înee Memedi, öldürsünler... "
Öldürsünler derken, her öldürsünlerle birlikte onulmaz aeismı da dile
getiriyordu. Her öldürsünler derken, kendi de bir kere ölüyordu.
Sonra sustu, dinginledi, köylü biltekmil çoeuk, yaşlı gelmişler, onun yöresinde
halkalanmışlar, bu aeıdan, öfkeden taş kesilmiş yaşlı insana bakıyorlardı.
Hürünün susması uzun sürdü. Ellerini beline koymuş, gözlerini Alidağmm
doruğuna dikmiş, dalmış gitmişti. Gittikçe çözüldüğü, bir iyiee yaşlandığı,
çöktüğü belli oluyordu. Kendini bıraksa, dizleri ağırlığını çekemeyip oraeığa



çöküverecekti. Bunun farkına varınca, kendine geldi, acısını, merakını içine itip
gene dikeldi, gözlerini kalabalığın üstünde dolaştırdıktan sonra:
"Gene ne oldu İnce Memede?" diye sordu, tepeden, alaylı, gülümseyerek.
"Onu gene ala gözlerinden kurşunladı mı Yüzbaşı Ağa? Ne oldu? Onu gene
kancıkladı mı soyu tükenesi Topal Ali? Varmış da uşak olmuş Molla Durana...
Oooh, çok şükür Allahıma, benim ahım yerde kalmaz, koca Allahım da ala
gözlüm, onu daha kötü, daha beter edecek, uşaklıktan da beter edecek..." Ellerini
havaya açtı, dudakları kıpır kıpır etti, "Çok şükür Allahıma," diyerek ellerini
gene beline indirdi. "Bana haber vermiyorsunuz tnce Memedin ölümünü, değil
mi, Hürüce Ana yaşlandı, dayanamaz, dayanamaz diye, öyle mi?"
Sustu, gözlerini gene kalabalığın üstünde dolaştırdı, iki üç kere el çırptı, oynar
gibi birkaç kere sallandı.
"Dayanırım yavrularım, dayanırım," dedi. "Ben bilmez miyim, kurban
olduklarım..." Sesi acıdan titriyordu.
"Ben bilmez miyim ki eşkıya dünyaya payidar olmaz? Sultan Süleymana
kalmayan dünya, o Süleyman kuş dilini bilirdi. Kaftan Kafa hükmederdi, işte
ona kalmayan dünya, hiç kimseye kalmaz. Biliyorum, İnce Memed de bir gün
ölecek, ya da Köroğlu gibi, Köroğlu Ürüşan Ali gibi, o da yitiklere karışacak..."
Kırklara diyecekti, dilini tuttu, o, İnce Memedin, ölse de yitse de sonunda
Kırklara karışacağına, koca Allahına ne kadar inanıyorsa o kadar inanıyordu.
Şimdi şu köylülerin dilini açarsa, nasıl olsa açacaktı, o köylülerin bin çeşit
hu3mnu su3mnu bilirdi.
"Dayanırım yavrularım dayanırım. Eşkıyanın sonu yoktur, bilirim yavrularım
bilirim. Bilirim, bilirim de gene de 3mreğim yanar, demircilerin köresi gibi."
Sesi gene gürledi:
"Susmayın, konuşun," diye bu3mrdu. "Ben İnce Memedin Hürü Anasıyım, ben
dayanırım."
Sesini indirdi, şimdi sesi sevecen sımsıcacıktı: "Demir olsaydım çürürdüm,
toprak oldum da dayandım, toprak oldum da dayandım, toprak oldum da..."
Birden dikleşti. Sanki az önceki 3mmuşacık, ipek gibi 3mmuşacık, okşayan sesli
kadın değildi.
"Söyleyin bakalım gene ne geldi İnce Memedin başına?"
Kalabalık başını önüne indirmiş, taş gibi donmuş susuyordu.
"Ne susuyorsunuz börtükler?" diye bağırdı. Sonra da gene öfkelendi, ağzına
geleni kalabalığın üstüne kustu.
Bir şeyler olmuştu, bir şeyler ya, bu börtüklerden gidesiler susuyorlardı. İçine
düşmüş kurt onu gittikçe kudurtuyordu. Ya gerçekten İnce Memede bu sefer bir

şey olmuşsa, toprak oldum da dayandım ya, demişti de övünmüştü, bu sefer
dayanamazdı. Durmuş Aliden on dört çoeuğu olmuş, hepsini de kara topraklara
koymuştu, koymuştu da toprak olup dayanmıştı, înee Memede taş olsa da,
gökyüzü olsa da dayanamayaeak, çürüyeeekti, ölmese bile.
Tam önünde süklüm püklüm, ellerini kamının üstüne kavuşturmuş Kısaeık
Mahmudu görünee, içinde bir umut uyandı. Kısaeık Mahmuda, anası o bir
yaşındayken ölmüştü, o bakıp bÜ3mtmüş, evlendirmişti. Onun hu3mnu su3mnu
bilirdi.
"Gel yanıma Mahmut," diye bu3mrdu.
Mahmut geldi, onun önünde durdu.
"Söyle, ne oldu înee Memede? Bana bir daha sordurma!"
Sesi öylesine bu3mmeu ve kesindi ki Mahmut değil, kim olsa onun somsuna
karşılık vermemezlik edemezdi.
Mahmut:
"At," dedi sustu.
"Ne atı?" diye kaşlarını çattı Hürü.
"înee Memedin atı, bindiği at... Hani, o gün..."
"Anladım, kara at. Ne olmuş ona?"
"Orada... Orada dumyor," dedi Mahmut.
"Üstünde binieisi var mı?"
"Çıplak," dedi Mahmut.
Hürü sapsarı kesildi, çıplak sözünü duyunea. Birkaç kere sallandı, bu çok az
sürdü, kendini toparladı.
"Nerede?"
"Orada, kayalarda."
Hürü yürüdü, Kısaeık da arkasından. Kalabalık sessizee aralandı, ona yol
verdiler. Hürü hızlandı, yürüdükçe hızı artıyor, uğunuyor, Kısaeık Mahmut
arkasından zor yetişiyordu. Kayaların dibine gelinee durdu. Göğsü körük gibi
alıp alıp veriyordu. Başını kaldırdı, yağız at sarp kayalığın tam domğunda
dumyordu. Yönünü güneşe döndürmüş, başını dikmiş, kuymğunu usul usul bir
sağa bir sola sallıyor, dünyayı ağzına kadar doldurmuş bol ışığın altında tüyleri
yıldırdıyordu.
Hürü bir kayanın üstüne çöküp, gözlerini attan hiç ayırmadan yomuğunu
aldıktan sonra ayağa kalktı: