Sevgili Peyğəmbərim - 43

yemişdir. Dovşan əti faydalıdır, amma çox yeyildikdə yuxusuzluq verər. Hər kəs üçün
münasibdur. Quş vəya çolpa əti də hamı üçün yaxşıdır. Ev heyvanlarından ən yaxşı
toyuğun ətidir.
Peyğəmbərimiz; “Sirkə, nə gözəl yeməkdir” buyurmuşdur. Sirkə, ən faydalı
yeməkdir. Xurma da yeməyin bir növüdür. Ү əni xurma da çörəklə yeyilir. Üzüm, həm
yeməkdir, həm də meyvədir. Üzümü çörəklə yemək sünnətdir. Xurmanı yavan yemək
sünnətdir.

Tirmizi, Şəmaili Ş3rif, s. 188.

532



Quru üzüm, qoz və badam yemək sünnətdir. Balda şəfa vardır. Yetmiş
peyğəmbər bala bərəkətli olması üçün dua etmişdir. Rəsulullahın xurmadan çox xoşu
gələrdi. Xurma ilə qovun və qarpızı bir yerdə yeyərdi. Qovun və qarpız böyrəkləri
təmizləyər, baş ağrısını sağaldar. Mə’dədəki qurdları düşürdər. Gözlərə qüvvət verər.
Rəsulullah sərin şərbətləri çox sevərdi. Plov yeyərkən salavati şərifə oxunmalıdır.
Cənabi Peyğəmbərimiz, paxlanı qabığıqarışıq yeməyi məsləhət görmüşdür.
Həbbətussevda, yəni qara çörəkotu xəstəliklərə çarədir, buyurmuşdur. Qozu pendirlə
yemək faydalıdır. Bunları yavan yemək zərərlidir. Bir şey ilə birlikdə yeyilməlidir.
Üzümün toxumu da zərərlidir. Rəsulullah, üzüm salxımını sol əlinə götürər, üzümü sağ
əllə yeyərdi. Heyva ürəyə xeyirlidir. Hər qovun, qarpız və narda bir damcı Cənnət suyu vardır. Narın bir damcısını da yerə düşürtmədən yeyilməlidir. Nar, ürək
döyüntülərini tənzimləyir. Mə’dəni qüvvətləndirir. Qabığıyla birlikdə sıxılıb suyu içilsə,
ödə xeyirlidir və qəbizliyi sağaldar. Əncir, ürəyi fərəhləndirir. Qulunca, mə’də-bağırsaq
sancılarına faydalıdır.
Yaşıl xiyarı duzla yemək, qozu xurma və balla yemək Rəsulullahın
sünnətidir.Peyğəmbərimiz zeytun yağında bişirilmiş badımcanı da tövsiyə etmişdir.
Pərpətöyünü də tövsiyə etmişdir. Kərəvizin yaddaşın güclənməsinə xeyri vardır. Qan və
süd artırar. Qara ciyəri təmizləyər. Harşəf, yəni ənginar öd daşını əridər, qanı
təmizləyər, damar sərtliyinə faydalıdır. Tər iyini də yox edər.
Bir yerə təzə gələn adamın, əvvəlcə bir az çiy soğan yeməsi sağlamlıq üçün
yaxşıdır. Soğan, m ik roblara qarşı müqavimət gücünü artırır. Soğandan sonra kərəviz
yeyilərsə, soğanın pis iyini yox edər. Üzərlik yeməklə də soğanın iyinin yox olduğunu
demişlər. Rəsulullahın ən axırıncı yediyi yeməyin içində soğan vardı. O; “Soğan və
sarımsağı bişirərək yeyin”, buyurardı. Bunların iyindən mələklər narahat olar. Turp,
idrar gətirici, həm də həzmi asanlaşdırıcıdır.

Rəsulullahın evdəki və çöldəki davranışları

Həzrəti Hüseyin belə nəql etmişdir; “Cənabi Peyğəmbərimizin evdə olarkən nə
ilə məşğul olduğu barəsində atamdan soruşdum. Atam belə cavab verdi ki; “Cənabi

Qəzzali, İhya, II, 884.
Qəzzali, İhya, II, 884.

533


Peyğəmbərimiz evinə girişindən e’tibarən vaxtını Allaha ibadət etməyə, ailəsi ilə
maraqlanmağa və öz şəxsi işlərini görməyə ayırmışdı.
Özü üçün ayırdığı vaxtın bir hissəsini də insanlarla keçirtməyə sərf edərdi. O
vaxtda, Onun yanına aneaq seçgin səhabiləri girərdi. Xalqa dini məsələləri, onlar
vasitəsiylə çatdırar, xalqı maraqlandıran hər şey izah edərdi.
Cənabi Peyğəmbərimizin ümmətinə ayırdığı vaxtını, fəzlət sahiblərini dindəki
üstünlük dərəeələrinə görə bölüşdürüb, ona görə hüzuruna çağırmaq şəklində
tənzimləyərdi. Onlardan bəzilərinin bir istəyi, bəzilərinin İki istəyi, bəzilərinin də daha
çox istəyi vardı.
Cənabi Peyğəmbərimiz, onların dini məsələləriylə məşğul olar, suallarına
lazımi eavablar verər, sonra da; “Bu dediklərimi burdakılar, burda olmayanlara
çatdırsın! Mənə bilavasitə özü gəlib öz istəyini deyə bilməyən adamın istəyini siz mənə
çatdırın. Heç bir şübhə yoxdur ki, Allah istəyini gəlib deyə bilməyən adamın istəyini
mənə çatdıran adamın qiyamət günündə Sirat körpüsündə sabit tutar!” buyurardı.
Cənabi Peyğəmbərimizin yanında bundan başqa bir şey deyilməz, dilə
gətirilməzdi. Onsuz da, özü də heç kimdən, bundan başqa bir şeyi qəbul etməzdi.
Cənabi Peyğəmbərimizin hüzuruna gələnlər, tələbə olaraq girər, ən böyük elm
zövqünü dadaraq, insanlara rəhbər olaraq çıxardılar!”.
Həzrəti Hüseyin atasından, Cənabi Peyğəmbərimizin evdən çıxdıqdan sonra,
çöldəki məşğuliyyətini də soruşmuşdu. Bunları da belə nəql etmişdir ki; “Kainatın
sahibi, çöldə danışmazdı. Aneaq, müsəlmanlar üçün faydalı olaeaqsa, onları birbirilərinə yaxmlaşdıraeaqsa, aralarındakı təfriqəni, soyuqluğu yox edəeəksə danışardı.
Hər qövmün başda gələnlərinə yaxşı davranar və onları öz qövmlərinin başına
vali tə’yin edərdi. Xalqı çəkindirər və onlardan da çəkinərdi. Heç kimdən
gülərüzlülüyünü və gözəl xasiyyətini əsirgəməzdi.
Əshabını görməsə axtarar, eamaatdan da dolanışıqlarını xəbər alardı. Yaxşılığa
təşviq edər, pislikdən isə əl çəkməyi məsləhət görərdi. Özü də hər bir işini sağlam
görərdi. Birdən səhv yola düşəeəklərini fikirləşib müsəlmanları həmişə diqqətli olmağa
çalışardı.

İbn Hişam, əs-Sird, II, 254; Vaqidi, əl-Məğazi, III, 925; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 262; Təbəri, Tarix, II,
289; ibn Qəyyum əl-Cövziyyə, Zadul-Məad, III, 697; Suheyli, ər-Rövzul-Unf, IV, 364.

534


Rəsulullahın ibadət və itaət etmək üçün böyük bir bacarığı vardı. O, bb işi nə
həddən artıq çox görər, nə də əksik yerinə yetbərdi. Onun yaxınlığındakılar da
insanların ən xeyirliləri idilər.
Onun nəzdində Əshabının ən üstünü öyüd-nəsihət edənlər və ən uca mərtəbəyə
malik olanlar da möhtaclara yardım və yaxşılıq edənlər idi. Kainatın sahibi, Allahı zikr
etməsə nə oturar, nə də qalxardı.
Məclisdə hər hansı bb yeri özü üçün ayırmaz, belə etməkdən də çəkindbərdi.
Harda olsa da olsun, oturan bb camaatın yanına gəldiyi zaman baş tərəfə keçməz,
məclisin ayağında oturar və müsəlmanlara da belə etmələrini əmr edərdi.
Onunla bb yerdə oturan hər kəsə nəzakət göstərərək elə ikram edərdi ki, hamı
Rəsulullahın yanında özsündən daha dəyərli heç kimin olmadığını zənn edərdi. Onunla
oturan vəya gəlib öz problemini danışan hər adamın hər sözünə, çıxıb gedincəyə qədər
qulaq asardı.
Bb nəfər Ondan bb şey istəsə, onu rədd etməyib verər yaxud şbin və yumuşaq
dillə yox deyərdi. Onun gözəl əxlaqı, bütün insanlara geniş bb şəkildə tə’sb edərdi.
Onlara şəfqətli bb ata olmuşdu. Haqq barəsində hamı Onun nəzdində bərabər
idi. Cənabi Peyğəmbərimizin məclisi bb elm, həya, səbr və əmanət məclisi idi.
Məclisində nə səs-küy çıxardılar, nə heç kim günahlandırılar, nə də hər hansı
bb qüsur vəya səhv üzə vurulardı. Kainatın sahibinin məclisində iştbak edənlər bbbbilərinin tayı olub, bb-bbilərinə qarşı üstünlükləri təkcə təqva cəhətiylə idi. Hamısı da
təvazökar idilər. Böyüklərə hörmət edər, kiçiklərə şəfqət və mərhəmət göstərər, ehtiyac
sahiblərinin problemlərini həll etməyə çalışar, qərib və yolda qalanları qoruyar və
daldalandırardılar.
Cənabi Peyğəmbərimiz həmişə gülər üzlü, yumuşaq xasiyyətli idi. Daşürəkli
deyil, çox bağışlayan və yazığı gələn birisiydi.
Heç kimlə mübahisə etməzdi. Qət’iyyən qışqırıb-bağırmaz, pis söz danışmazdı.
Heç kimin ayıbını üzə vurmazdı. Xəsis deyildi. Xoşu gəlmədiyi şeyi açıq şəkildə
deməz, qarşısındakı adamı ümidsizliyə salmaz, bir şey barəsindəki xoşnudsuzluğunu
bildbməzdi.
Rəsulullah üç şeydən uzaq gəzərdi;
İnsanlarla mübahisə etməkdən,
Qəzzali, İhya, II, 880.

535


Çox danışmaqdan,
Faydasız, boş şeylərlə məşğul olmaqdan.
İnsanların işlərinə də üç mövzuda qarışmazdı;
Heç kimi nə üzünə, nə də arxasınca qınamaz, ayıbını üzə vurmazdı.
Heç kimin ayıb və qüsurunu üzə çıxartmazdı.
Heç kimə, haqqında savab və xeyirli olmayan söz deməzdi.
Cənabi Peyğəmbərimiz danışarkən hüzurunda olanlar, başlarına quş qonmuş
kimi, səssiz və hərəkətsiz dayanar, sözünü qurtarıb susunca, özləri danışar, ancaq Onun
yanında əsla mübahisə etməzdilər.
Cənabi Peyğəmbərimizin yanında birisi danışarkən, digərləri susardılar. Cənabi
Peyğəmbərimizin yanında ən sonrakının sözü ilə ən əvvəlkinin sözü arasında bir fərq
yox idi.
Məclisində iştirak edənlər bir şeyə gülsələr, O da onlarla birlikdə gülər, bir
şeyə təəccüb etsələr, O da onlarla birlikdə təəccüb edərdi.
Hüzuruna gələn qəriblərin, yolda qalanların sözlərində və suallarındakı
kobudluğa Əshabı da. Onun kimi davransınlar deyə dözərdi.
“Bir problemi olan adamın, gəlib kömək istədiyində, problemini həll etməsi
üçün ona kömək edin!” buyurardı.
Həqiqətə uyğun gəlməyən tərifi qəbul etməzdi. Haqqı dediyi müddətdə heç
kimin sözünü kəsməzdi. Haqqı tapdaladığı zaman da, ya ona mane olaraq sözünü kəsər
yaxud məclisdən çıxıb gedərdi. Kainatın sahibinin susmağı dörd şey; helm, həzər, təqdir
və təfəkkür barəsində idi.
Təqdir, insanlara bərabər səviyyədə baxış və dinləyişdə, təfəkkür, dünya və
axirət işlərini düşünməsində gözə dəyərdi. Helm və səbr də Onda kifayət qədər vardı.
Dünyaya aid heç bir şey onu hirsləndirməzdi.
Hazər isə Onda dörd xisləti toplamışdı; Ən yaxşısını götürər, çirkin olan şeyləri
isə rədd edərdi. Öz fikrini ümmətinin xeyrinə olan şeylərdə xərcləyərdi. Himmətini
ümmətinin dünya və axirət xoşbəxtliklərini tə’min edən şeylərdə istifadə edərdi.
Kainatın sahibinin hər hansı bir şey üçün “Xeyr!” dediyi olmazdı. Etmək
istədiyi bir şey ondan istənildiyi vaxt “Olar!” buyurar, etmək istəmədiyi bir şey
istənilincə, susar, onu etmək istəmədiyi bu susqunluğundan başa düşülərdi.

536



Hamının dünya və axirət səadəti üçün çalışardı. Bir qəzvədə, kafirlərin məhv
olması üçün dua etməsi istənildiyində, “Mən lə’nət etmək üçün, insanların əzab çəkməsi
üçün göndərilmədim. Mən hamıya yaxşılıq etmək üçün, insanların hüzura qovuşması
üçün göndərildim” buyurmuşdu.
Ənbiya surəsinin 107-oi ayəsinin məahnda, “Səni aləmlərə rəhmət, yaxşılıq
üçün göndərdik” buyurulmuşdur. Buna görə O, hamının yaxşılığı üçün çalışardı.
Hind ibn Əbi Halə Cənabi Peyğəmbərimizin yerişini belə nəql etmişdb ki;
“Kainatın sahibi, yeriyərkən ayaqlarını yerdən düz qaldırar, basa-basa getməz,
adımlarını iri atar, sanki enişdən enən kimi qabağa tərəf əyilər, sakit və rahat bir şəkildə
yeriyərdi.
Baxmaq istədiyi, baxaeağı tərəfə tam dönərək baxardı.
Ətrafına neeə gəldi baxmazdı.
Yer üzünə baxışı, səmaya baxışından uzundu.
Yer üzünə də göz ueuyla baxardı.
Yeriyərkən, Səhabilərinin arxasmea yeriyərdi.
Bbisiylə üzbəüz gəldiyi zaman, əvvəlcə özü salam verərdi”.
Əbu Hüreyrə Həzrətləri də belə nəql etmişdb ki; “Kainatın sahibindən daha
sür’ətli yeriyən heç kimi görmədim. Yeriyərkən yer üzü sanki Onun ayağının altında
bükülürdü! Biz, Ona çatmaq üçün özümüzü çox sıxar. Kainatın sahibi isə yeriyərkən
çox rahat yeriyərdi”.
Ənəs ibn Malikin nəql etdiyinə görə, Cənabi Peyğəmbərimiz biriylə üzbəüz
gəldiyi zaman müsafəhə edər, o adam əlini çəkmədİkcə, Cənabi Peyğəmbərimiz də əlini
çəkməz, 0 adam üzünü çevirmədİkcə, Cənabi Peyğəmbərimiz də ondan üzünü
çevirməzdi. (Müsafəhə, İki nəfərin üzbəüz gəlincə, əl-ələ görüşüb bb-birilərinin
üzlərinə baxışmaları deməkdir).
Ənəs ibn Malik Həzrətləri yenə belə nəql etmişdir ki; “Rəsulullaha, “Ya
Rəsulullah! Bəzilərimiz, bəzlərimizə baş əysin?” deyə soruşduq. O; “Xeyr!” buyurdu.
Biz; “Bəzilərimiz, bəzilərimizlə qucaqlaşsın?” deyə soruşduq. O; “Xeyr! Ancaq,
müsafəhə edin!” buyurdu.

Tirmizi, “Mənaqib”, 12; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, II, 350; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 380; İbn
Əsakir, Tarixu Dəməşq, III, 267; Bəğavi, əl-Ənvar, I, 352; Kastalani, əl-Məvahibu’l-Ləduniyyə, s. 282.
ibn Масә, “Ədəb”, 15; Əbu Ya’la, əl-Müsnəd, IV, 197.

537



Bəra ibn Azib də, Cənabi Peyğəmbərimizin; “İki müsəlman üzbəüz gəlib
salamlaşar və müsafəhə etsələr, onlar hələ bir-birilərindən ayrılıb uzaqlaşmadan qabaq
bağışlanarlar!” buyurduğunu nəql etmişdir.
Kainatın sahibi həmişə fikirli idi. Onun susmağı, danışığından daha uzun
çəkərdi. Rəsulullah boş yerə danışmazdı. Sözə başlayarkən də, sözü bitirərkən də
Allahın adını çəkərdi.
Danışarkən, qısa və konkret kəlmələrlə danışardı. Rəsulullah sözləri həmişə
doğru və yerində deyərdi. Rəsulullah danışarkən nə çox, nə də az sözdən istifadə edərdi.
Heç kimiin xətrinə dəyməz, heç kimi xor görməzdi. Ən xırda ne’mətə belə şükr
edər, heç bir ne’məti kiçik görməzdi. Bir ne’məti nə xoşuna gəldiyi üçün tə’rifləyər, nə
də xoşlanmadığı üçün pisləyərdi.
Rəsulullah dünya üçün, dünya işləri üçün hirslənməzdi. Ancaq, bir haqq
tapdalanmaq istənildiyi zaman, haqqı yerinə qoyuncaya qədər heç bir şey Onun hirsini
soyutmazdı.
Özü üçün əsla hirslənməz və qisas almazdı. Bir şeyə işarə edəcəyi zaman
barmağıyla deyil, bütün əliylə işarə edərdi. Təəccübləndiyində, əgər əh aşağıysa yuxarı,
yuxarıysa da aşağı çevirərdi. Əl-qol hərəkətləriylə danışar, sağ əlinin ovucunu, sol
əlinin baş barmağının içinə vurardı. Hirsləndiyi zaman hirsini açıb-ağartmazdı.
Güldüyü, fərəhləndiyi zaman gözlərini yumardı. Ən çox gülümsəyərək gülərdi.
Gülümsəyərkən də ağzındakı dişləri inci kimi görünərdi.
Əbu Səid əl-Xudri Həzrətləri belə nəql etmişdir ki; “Rəsulullah heyvana ot
verər, dəvəni bağlayar, evini süpürər, qoyunun südünü sağardı. Ayaqqabısını tə’mir
edər, paltarlarını yuyardı. Qulluqçusuyla birlikdə yemək yeyərdi. Qulluqçusu əl
dəyirmanı ilə məşğul olarkən yorulunca, ona kömək edərdi. Bazardan şey-şüy alıb bir
torbaya qoyaraq evə gətirərdi. Kasıbla, varhyla, böyüklə, kiçiklə üzbəüz gəlincə əvvəlcə
özü salam verərdi. Bunlarla müsafəhə etmək üçün mübarək əlini onlardan qabaq
uzadardı.
Kölə, ağa, qara dərili və ağ dərili arasında fərq görməzdi. Hər kim olsa da
olsun, çağrılan yerə gedərdi. Qabağına qoyulan şeyi, az olsa da üzə vurmazdı. Yaxşılıq
etməyi sevərdi. Hamıya yaxşı davranardı. Gülər üzlü, şirin sözlü idi. Danışarkən

Qazı lyaz, Şifayi Şərif, s. 132; Suyuti, Əvsafun-Nəbi, s. 85.
Tirmizi, Şəmaili Şərif, s. 343; Qəzzali, İhya, II, 877.

538


gülməzdi. Kədərli görünərdi. Ancaq, qaşlarını da düyünləməzdi. Təvazökar idi.
Görənlərdə hörmət ve ehtiram hisslərini oyadan heybətə malİk idi. Aneaq, kobud
deyildi. Zərif və əliaçıq idi. Aneaq, israf etməz, boş yerə bir şey verməzdi. Hamıya
yazığı gələr, heç kimdən bir şey gözləməzdi. Səadət, hüzur istəyən. Onun kimi
olmalıdır.
Hər bir müsəlman Rəsulullahın bu davranışlarından nümunə götürməlidir.
Allah Təalanın əxlaqı ilə əxlaqlanmaq hər müsəlmana lazımdır. Çünki, Rəsulullah;
“Allah Təalanın əxlaqı ilə əxlaqlanın!” buyurmuşdur.
Allah Təalanın vəsflərindən biri də Səttar, yəni günahları örtəndir. Müsəlmanın
da din qardaşının ayıbını, qüsurunu örtməsi lazımdır. Allahu Təala, qullarının
günahlarını bağışlayandır. Müsəlmanlar da, bir-birilərinin qüsurlarını, qəbahətlərini
bağışlamalıdırlar. Allah Təala Kərimdir, Rəhimdir. Yəni, lütfü, ehsanı boldur və
mərhəməti çoxdur. Müsəlmanın əliaçıq və mərhəmətli olması lazımdır. Bütün gözəl
əxlaqlar da belədir.
Rəsul əleyhissalamın gözəl əxlaqı həddən artıq çoxdur. Hər müsəlmanın
bunları bilməsi və belə əxlaqlanması lazımdır. Beləeə, dünya və axirətdə fəlakətlərdən
və çətinliklərdən xilas olmaq, O İki eahanın sahibinin şəfaətinə qovuşmaq nəsib olar.
Rəsulullahın geyindiyi paltarlar
Cənabi Peyğəmbərimizin bb ədəd xıbərə paltarı vardı. Xıbərə, pambıq və
kətandan toxunan naxışlı Yəmən parçasına deyilb. Peyğəmbərimiz, xıbərə paltarını
geyməyi çox sevərdi.
Peyğəmbərimizin bir də Omanda tikilmiş İki izarı vardı. Beldən aşağı hissəyə
bağlanan dəsmal və qətfəyə izar deyilb. Peyğəmbərimizin yundan toxunmuş, üstündə
dəvə yəhərinə bənzəyən naxışları olan izar kimi bir dəsmalı da vardı. O, bununla bəzən
çölə də çıxardı.
Əbu Burdə belə nəql etmişdb ki; “Ziyarətinə getdiyimiz zaman Həzrəti Aişə,
bizə Muləbbədə deyə bilinən süzülmüş, köhnəlmiş bb paltarla, Yəməndə tüdlən qalın

539

bir izar çıxardıb and içərək; “Rəsulullah əleyhissalam vəfat etdiyində əynində bu
paltarlar vardı” dedi.^^"^
Peyğəmbərimiz soyuq qış gee ələrində namazlarını da nə çox sərt, nə də çox
yumuşaq ipdən toxunan yun bir dəsmala bürünərək qılardı.
Peyğəmbərimiz, kişilərin bellərinə bağladıqları izarı, aneaq ayağın yarısına,
yumuşaq ətinə və bir az da aşağısına qədər uzada biləeəklərini, aneaq topuqlara qədər
uzada bilməyəeəklərini əmr etmişdi.
Lovğalanmaq məqsədiylə izarlarını yerlə sürüyənlərə, qiyamət günündə uea
Allahın rəhmət nəzəriylə baxmayaeağını da xəbər vermiş. Cabir ibn Süleymə də;
“İzarını, ayağının yarısına qədər qaldır! Belə edə bilməsən, barı topuqlarına qədər uzat!
Yerlə sürünəeək qədər uzatmaqdan çəkin! Çünki, bu lovğalıq əlamətidir. Allah isə
lovğalanmağı sevməz!” buyurmuşdur.
Bunun üçün Abdullah ibn Ömər izarını ayaqlarının yarısına qədər uzadar,
köynəyini onun üstünə, ridasını^^^ da köynəyinin üstünə atardı.
Peyğəmbərimizin bey’ətlər gələndə geyindiyi Hadrami ridasının uzunluğu dörd
arşın, eni İki arşın bir qarış, qiyməti də bir dinar idi. Rəngi də yaşıldı.
Peyğəmbərimizin bu ridası, xəlifələr dövründə bükülüb bir boxça içində
xəlifələrin yanında saxlanardı. Xəlifələr, Ramazan və Qurban bayramlarında onu
geyinərdilər.
Peyğəmbərimizin Suharda tikilən İki ədəd paltarı da vardı. Suhar, Omanda bir
qəsəbədir. Peyğəmbərimizin Suharda tikilən bir köynəyi də vardı. Suhar qəsəbəsində
tikilən qaftan, Suhari deyə bilinirdi. Peyğəmbərimizin ən çox sevdiyi paltar, qamis
(qaftan) idi. Qamis, sırf pambıq ipliyi ilə toxunmuş bezdən tüdlən köynəyə deyilir.
Peyğəmbərimizin qaftanlarının uzunluğu biləyə qədər çatardı. Həbəş Nəeaşisinin
Peyğəmbərimizə göndərdiyi hədiyyələr arasında bir də qaftan vardı.
Cənabi Peyğəmbərimizin, təkqat pambıq ipliyindən toxunmuş bezdən tİkillmiş
köynəyi vardı. Suhul, Yəmən kəndlərindən biri olub, orda təkqat pambıq ipliyindən

Müslim, “Libas”, 57; Əbu Davud: ‘Libas’; 7; İbn Масә, “Libas”, 1; İbn Əbi Şeybə, əl-Musannəf V,
174; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 453; Kastalani, əl-Məvahibu’l-Ləduniyyə, s. 326; Suyuti, Əvsafun-Nəbi, s.
78.
Əbu Davud, “Libas”, 27; Beyhəqi, əs-Sünən, II, 325; Kastalani, əl-Məvahibu’l-Ləduniyyə, s. 321;
Suyuti, Əvsafun-Nəbi, s. 78.
Bir növ geyim.

540

toxunmuş bezdən tikilən paltarlara Suhuliyyə deyilərdi. Həbəş Nəeaşisinin
Peyğəmbərimizə göndərdiyi hədiyyələr arasında bir də paltar vardı.
Peyğəmbərimizin ağ bir paltarı da vardı. Rəsulullah; “Ağ paltarlar geyinin!
Diriləriniz ağ paltar geyinsin. Ölülərinizi də ağ kəfənə bükün! Çünki, o, xeyirli və yaxşı
bir geyimdir!” buyurmuşdur.
Peyğəmbərimiz bəzən də yaşıl paltar geyərdi. Əbu Rimsə Peyğəmbərimizin
üst-üstə İki yaşıl paltar geyindiyini gördüyünü söyləmişdir.
Peyğəmbərimiz, qırmızı Hullə də geyərdi. Bəra ibn Azib; “Qırmızı Hulləyə
bürünmüş, saçları qulaqlarının yumuşağına qədər çatanlar arasında Rəsulullah
əleyhissalamdan daha yaraşıqlı heç kimi görmədim!” demişdir. Peyğəmbərimizin
Cümə günündə və bayramlarda əyninə geydiyi qırmızı bir eübbəsi vardı.
Peyğəmbərimizin bir dənə Yəməndə tikilmiş eübbəsi də vardı. Peyğəmbərimiz,
qollarının ağzı dar dar olan Şamda toxunan bu eübbəni səfərlərdə geyərdi.
Peyğəmbərimiz, İran şahlarının geydikləri təyləsan parçasından tikilmiş,
yaxasında atlasdan bir parça, ətəyinin qabaq və arxadakı açıq tərəflərində və qollarının
üstündə atlasdan bir kant olan bu cübbəni də döyüşlərdə düşmənlərlə qarşılaşdığı
ərəfələrdə geyərdi.
Həzrəti Aişənin vəfatına qədər yanında qalan bu cübbəni, ondan sonra Əsma
bint Əbi Bəkir almışdı. Peyğəmbərimizin geydiyi bu cübbənin yuyulduğu suyla xəstələr
yuyunar və şəfa tapardı.
Dumətulcəndəl Hakimi Ukeydirin öldürülən qardaşı Hassanın, əyirilmiş
ipəkdən toxunmuş atlas parçadan tikilmiş, naxışlarında qızıl simlə xurma liflərindən
istifadə edilmiş cübbəsi Peyğəmbərimizə göndərilmişdi.
Peyğəmbərimiz bu cübbəni geyərək minbərə çıxıb oturdu, heç danışmadan da
minbərdən düşdü. Müsəlmanlar əllərini o cübbəyə sürtüb heyranlıqla baxdılar.
Peyğəmbərimiz; “Siz, bunun qəşəngliyinə heyran qalmısınız? Bu, çox
xoşunuza gəldi?” deyə soruşdu. Onlar da; “Biz, bundan daha gözəl bir paltar
görmədik!” dedilər.

ibn Sə’d, ət-Tdbəqat, I, 449.
Tirmizi, “Ədəb”, 48; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 450; Tirmizi, Şəmaili Şərif, s. 97; Əbu Nuaym, HilyətulÖvliya, IX, 40.
İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 450.
Kastalani, əTMəvahibu ’TLəduniyyə, s. 327.

541

Peyğəmbərimiz; “Varlığım, qüdrət əlində olan Allaha and içirəm ki, Sə’d ibn
Muazın Cənnətdəki dəsmalları, gördüyünüz şeydən daha qəşəng və xoşdur!” buyurdu.
Peyğəmbərimiz, özünə hədiyyə edilən atlas bir qaftanı geyinib namaz qıldı.
Namazdan qayıdan kimi, ondan aeığı gələn kimi əynindən çıxartdı və; “Bu, müttəqilərə
yaraşmaz!” buyurdu. Paltarı Həzrəti Ömərə göndərdi. Ordakılar; “Ya Rəsulallah! Niyə
paltarı çıxardarkən tələm-tələsİk çıxartdınız?” deyə soruşdular.
Peyğəmbərimiz; “Cəbrayıl, bunu geyinməyə qoymadı!” buyurdu. Həzrəti
Ömər ağlayaraq yaxınlaşıb; “Ya Rəsulallah! Sən geyinmək istəmədiyin bir şeyi mənə
verdin! Bunu mən neeə geyərəm?” dedi.
Peyğəmbərimiz; “Mən onu, geyinməyin üçün deyil, satmağın üçün verdim”
buyurdu. Bundan sonra Həzrəti Ömər bu qaftanı İki min dirhəmə satdı.
Bizans kralı Peyğəmbərimizə atlasdan, qızılla bəzədilmiş, uzun qollu bir kürk
hədiyyə etmişdi. Peyğəmbərimiz onu geyineə, görənlər; “Ya Rəsulallah! Bu kürk sənə
göydən endirildi?” dedilər.
Peyğəmbərimiz; “Çox xoşunuza gəldi? Varlığım qüdrət əlində olan Allaha and
içirəm ki, Sə’d ibn Muazın Cənnətdəki dəsmallarından təkeə birisi bundan daha xeyirli
və daha qəşəngdir!” buyurdu.
Sonra da o kürkü Həzrəti Cə’fər ibn Əbi Talıba göndərdi. Həzrəti Cə’fər kürkü
geyineə. Peyğəmbərimiz; “Mən, bu kürkü geyməyin üçün göndərməmişdim!” buyurdu.
Həzrəti Cə’fər; “Bəs onu nə edim?” deyə soruşdu. Peyğəmbərimiz; “Nəeaşiyə göndər!”
buyurdu.
Peyğəmbərimizə, Siyəra deyilən ipək parçadan sarı rəngdə naxışları olan bir
dəst paltar da hədiyyə edilmişdi. Peyğəmbərimiz bu paltarı da Həzrəti Əliyə göndərdi.
Həzrəti Əlinin bu paltarı geydiyini görüncə Peyğəmbərimizin üzündən
əsəbləşdiyi hiss edildi və; “Mən onu, sənə geyməyin üçün göndərmədim. Qadınlara
yaylıq kimi bağlamaları üçün bölüb verməyin üçün göndərdim” buyurdu.
Bundan sonra. Həzrəti Əli bu paltarı bölüb Əhli Beyt qadınları arasında
paylaşdndı.
Həbəş Nəcaşisinin Peyğəmbərimizə göndərdiyi hədiyyələr arasında Misirdə
tikilmiş bir palto da vardı.
Peyğəmbərimiz bəzən qara rəngli bir palto da geyinərdi.

542

Həzrəti Aişə; “Rəsulullah əleyhissalam üçün qara rəngdə, yundan tikilmiş bir
paltar hazırlanmışdı. O paltarı geyinib tərləyincə, yunun iyini hiss etdi. Dərhal onu
əynindən çıxardıb bir yerə qoydu. Çünki, O, təkcə gözəl iydən xoşu gələrdi” demişdir.
Həzrəti Ömər bazarda. Məscidin qapısının qabağında satışa çıxardılan Siyəra,
İstəbraq cinsindən bir dəst ipək paltar götürüb Peyğəmbərimiz üçün gətirdi və; “Ya
Rəsulallah! Bəlkə bunu alıb Cümə günlərində, bayramlarda yanına gələn bey’ətlərin
qabağına çıxarkən geyəsən?!” dedi.
Peyğəmbərimiz; “Bu, ancaq axirətdən bir payı olmayanların paltarıdır! Bunu,
ancaq axirətdən bir payı olmayanlar geyər!” buyurdu. Sonra, özünün atlas parçadan
tikilmiş bir Cübbəsini Həzrəti Ömərə göndərdi. Həzrəti Ömər, bu paltarı götürüb
Peyğəmbərimizin yanına gəldi; “Ya Rəsulallah! Sənin “Bu, ancaq axirətdən bir payı
olmayanların paltarıdır. Bunu, ancaq axirətdən bb payı olmayanlar geyər!”
buyurduğunu eşitdim. Sonra da, onu mənə göndərdin!” dedi. Peyğəmbərimiz; “Bu
paltarı satıb, puluyla bir problemini həll etməyin üçün sənə göndərdim. Yoxsa,
geyməyin üçün göndərmədim!” buyurdu.
Peyğəmbərimiz; “Şöhrət və göstəriş üçün paltar geyən hər birindən, o paltarı
çıxardıncaya qədər Allah üz döndərər!”, “Qiyamət günündə ona zillət paltarı
geyindirər!”, “Şöhrət və göstəriş üçün paltar geyən adama qiyamət günündə, Allah eyni
paltarın oxşarını geyindbər, sonra da onu yandırar!” buyurmuşdur.
Bürdə, Yəməndə toxunmuş, naxışlı, xət-xət bb parça olub ehram kimi bədənə
bürünülər. Əba və yapıncıya da bürdə deyilir. Səhl ibn Sə’d belə demişdb ki; “Bb
qadın, özünün toxuduğu bb bürdəni Rəsulullah əleyhissalam üçün gətbərək; “Ya
Rəsulallah! Bunu, öz əlimlə sənin üçün toxudum” dedi. Rəsulullah da, ehtiyacı olduğu
üçün 0 bürdəni qəbul etdi. Rəsulullah bu bürdəni ordaca geyib yanımıza gəldi.
Camaatdan bbi əlini bürdəyə sürtüb; “Ya Rəsulallah! Bu bürdədən daha qəşəngi
tapılmaz! Bunu mənə verərsən?” dedi. Rəsulullah da; “Niyə olmasın!” buyurdu.
Rəsulullah məclisdə bb az oturduqdan sonra evə getdi. Bürdeni büküb o adama
göndərdi. Camaat; “Sən yaxşı iş görmədin! Rəsulullahın geydiyi və ehtiyacı olduğu bir
şeyi Ondan istədin! Sən də yaxşı bilirsən ki, Rəsulullah əleyhissalam heç bir istəyi rədd
etməz, dala qaytarmaz!” deyərək qınadılar.
O adam da; “Vallahi, mən bunu geyinmək üçün istəmədim. Ancaq, öldüyümdə
kəfənim olması üçün istədim!” dedi.

543




Həqiqətən də o bürdə, öldüyü gün o adamın kəfəni oldu.^^'
Kə’b ibn Zubeyrə verdiyi yapıncı
Rəsulullah Təbükdə, Eylə xalqına bir əman fərmanı yazıb verdiyi zaman, əman
əlaməti olması üçün bir dənə də bürdə (yapıncı) vermişdi. Əbu Abbas Abdullah ibn
Məhəmməd, bu bürdəni onlardan üç yüz dinara aldı. Abbas oğulları bu yapıncını atadan
oğula miras olaraq verdilər.
Xəlifələr, bayram günlərində bu bürdəni geyinib Peyğəmbərimizə aid əsanı da
götürərək çölə çıxdıqları zaman, ürəklər riqqətə gələr, gözlər qaralardı.
Məşhur Ərəb şairlərindən Kə’b ibn Zuheyr, bağışlanmaq və müsəlmanlığı
qəbul etmək üçün Peyğəmbərimizin yanına gəlib, içində “Şübhə yoxdur ki, Rəsulullah
doğru yolu göstərən bir Nur, pislikləri yox etmək üçün Allahın sıyrılmış iti
qılınclarından biridir!” beyti də olan (Banət Suad) qəsidəsini oxuduğu zaman.
Peyğəmbərimiz əynindəki bürdəsini (yapıncısını) çıxardıb ona geyindirmişdi.
Həzrəti Müaviyə xəlifə olarkən Kə’b ibn Zuheyrə; “Rəsulullahın yapıncısını
bizə sat!” deyə xəbər göndərərək on min dirhəm göndərdi.
Kə’b ibn Zuheyr; “Mən, Rəsulullahın yapıncısını geyinmək barəsində heç kimi
özümdən üstün tutmaram!” deyərək Həzrəti Müaviyənin istəyini rədd etdi.
Kə’b ibn Zuheyr vəfat etdiyində Həzrəti Müaviyə o bürdəni Kə’bin
oğullarından iyirmi min dirhəmə aldı. Peyğəmbərimizin Kə’b ibn Zuheyrə verdiyi bu
mübarək yapıncı, xəlifədən xəlifəyə miras yoluyla keçdi. Əməvi səltənətinin
çöküşündən sonra isə, ilk Abbasi xəlifəsi Əbu Abbas Səffah ibn Abdullah ibn
Məhəmməd tərəfindən üç yüz dinara alındı.
Bayramlarda xəlifələr tərəfindən geyildi. Xəlifə Müqtədirin öldürüldüğü zaman
qanı bu bürdəyə bulaşaraq kirləndi. Abbasilər Misirə yerləşərkən də bu bürdəni
özləriylə gətirdilər. Soltan Yavuz Səhm, Misiri alıb xəlifə olduğu zaman Misirdəki
“Mübarək Əmanətlər” arasında bu mübarək yapıncı da İstanbula gətirildi.
İstanbulda “Topqapı Hırqayı Səadət Dairəsində” hər kəs tərəfindən ziyarət
edilən bu mübarək yapıncının uzunluğu 1,24 santimetr olub, qolları gen, qara rəngdə
İbn Масә, “Libas”, 1; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, V, 333; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 454; Təbərani,
əl-Mu’cəmul-Kəbir, VI, 169; Beyhəqi, əs-Sünən, II, 346.
İbn Hişam, əs-Sirə, II, 514; Hakim, əl-Müstədrək, III, 673; Beyhəqi, əs-Sünən, I, 381; Suheyli, ərRövzul-Unf, IV, 33; İbn Kəsir, əs-Sirə, III, 708.

544


parçadan tikilmişdir. Yapıncının astarı, qaba toxunmuş krem rəngdə yun parçadandır.
Qabağındakı sağ tərəfindən 0,23 x 0,30 böyüklüyündə bir hissəsi əksİkdir. Sağ qolunda
da əksİklİk vardır. Yapıncının bəzi yerləri süzülmüşdür.
Bir neçə boxçanın içinə qoyulmuş bu bürdə 0,57 x 0,45 x 0,21 böyüklüyündə
üstdən açılan qapaqlı qızıl bir çəkməeənin içindədir. Hırqayi Səadətin, Soltan III Murad
tərəfindən düzəltdirilmiş eyni böyüklükdəki qızıldan bir boxçası da vardır. Bu boxça,
çox qiymətli bir sənət əsəri olub, zümrüdlərlə də bəzədilmişdir.
Peyğəmbərimizin, zə’fəranla boyanmış bir örtüyü də vardı. Bu örtüyü
xanımlarının evlərində örtərdi.
Xəmisə, dörd bucaqlı və İki tərəfi naxışlı qara əbaya deyilir. Peyğəmbərimiz,