Sevgili Peyğəmbərim - 35

səadəti ziyarət üçün Mədinəyə getdim. Hücrəyi səadətin qabağında salam verdim “və
əleykəssalam cavabını eşitdim” buyurmuşdur.
Rəsulullah; “Mən öldükdən sonra da, diri İkən olduğu kimi hiss edərəm”
buyurmuşdur. Başqa bir hədisdə; “Peyğəmbərlər, qəbirlərində diri olub namaz qılarlar”
buyurulmuşdur.
Övliyanın böyüklərindən Seyyid Əhməd Rifayi Həzrətlərinin və bir çox
vəlilərin Rəsulullaha verdikləri salamın cavabını aldıqlarını eşitdikləri və Əhməd
Rıfayinin, Rəsulullahın mübarək əlini öpməklə şərəflənmiş olduğu, çox e’tibarlı
kitablarda yer almaqdadır.
İmamı Suyuti öz kitabında; “Uca mərtəbəyə malİk olan övliyalar,
peyğəmbərləri sanki diri kimi görərlər. Cənabi Peyğəmbərimizin Musa əleyhissalamı
qəbrində diri olaraq görməsi bir mö’cüzə idi. Övliyanın da belə görmələri kəramətdir.
Kəramətə inanmamaq, cahillikdən qaynaqlanır” buyurmaqdadır.
İbni Hibban, İbni Масә və Əbu Davudun nəql etdikləri hədisdə; “Cümə günləri
mənə çox salavat oxuyun! Bunlar, mənə çatdmhr” buyurulmuşdur. “Öldükdən sonra da
çatdmhr?” soruşulduqda; “Torpaq, peyğəmbərlərin bədənini çürütməz. Bir mö’min
mənə salavat oxuyunca, bir mələk mənə xəbər verərək, ümmətindən filankəsin oğlu
filankəs sənə salam verdi və dua etdi, deyər” buyurmuşdur.
İbn Əsakir, Tarixu Dəməşq, XIII, 326; Suheyli, ər-Rövzul-Unf, I, 89; Suyuti, Camiul-Əhadis, XI, 43.

433

Rəsulullah diri İkən Əshabına, Allah Təalanın bir rəhməti, böyük bir ne’məti
olduğu kimi, vəfatından sonra da bütün ümməti üçün böyük ne’mətdb. Yaxşılıqlara
səbəb olmaqdadır.
Bəkb ibn Abdullah Muzəninin rəvayət etdiyi hədisdə Rəsuli əkrəm; “Həyatım
sizin üçün xeyirlidb. Bb-bbimizlə danışarıq. Öldükdən sonra vəfatım da sizin üçün
xeyirli olar. Əməlləriniz mənə göstərilir. Yaxşı işlərinizi gördüyüm zaman, Allah
Təalaya həmd edərəm. Pis işlərinizi gördüyüm zaman, sizin üçün bağışlanma və
məğfirət istəyərəm” buyurmuşdur.
Qusəm ibn Abbas Həzrətləri, Rəsulullahı dəfn etməklə şərəflənmişdi.
Qəbirdəki işi qurtarmea ən axırda o çıxmış, belə demişdi ki; “Rəsuullahın mübarək
üzünü ən axmneı görən mənəm. Qəbrində mübarək dodaqları tərpənbdi. Əyilib qulaq
asdım. “Ya Rəbbi! Ümmətim! Ya Rəbbi! Ümmətim!” deyirdi.^^°

Rəsulullah! görmək

Rəsulullah, yuxuda və oyanıq İkən görülə bilər? Görülə bilərsə, görünən
özüdür, yoxsa oxşarıdır? Alimlərimiz buna müxtəlif eavablar vermişlər. Qəbirdə dbi
olduğunu hamısı təsdiq etdİktən sonra, özünün görüldüyünü də çoxu ifadə etmişdb.
Belə olduğu hədislərdən də başa düşülməkdədb. Bb hədisdə; “Məni röyada görən,
oyanıq İkən görən kimidir” buyurulmuşdur.^^'
Bunun üçün, İmamı Nəvəvi Həzrətləri; “Onu röyada görmək, bilavasitə özünü
görmək deməkdb” demişdir. Hədisdə; “Məni röyada görən düz görmüşdür. Çünki
şeytan, mənim eildimə gbə bilməz” buyurulmuşdur.^^^
İbrahim Ləkani Həzrətləri belə demişdb ki; “Hədis alimləri, Rəsulullahın
röyada olduğu kimi, oyanıq İkən də görülə biləeəyini təsdiq etmişdirlər. Hər İki
vəziyyətə dab çoxlu misallar verilə bilər. Bunlardan bir neçəsini qeyd edək;
Muinuddin Çəşti Həzrətləri getdiyi hər yerdə qəbristanları ziyarət edər, orda bb
müddət qalardı. Getdiyi yerlərdə tanınıb məşhur olduqdan sonra, orda qalmaz, heç kimə
demədən gizlineə çıxıb gedərdi. Bu səyahətlərindən biri də Məkkəyə olmuşdu. Məkkəyi

Heysəmi, Məcməuz-Zəvaid, XIII, 313; İbn Kəsir, əs-Sirə, IV, 547; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, II, 194.
ibn Sə’d, ət-Təbəqat, II, 298.
Tirmizi, Şəmaili Şərif, s. 409.
Buxari, “Tə’bir”, 10; Müslim, “Ru’ya”, 22; Əbu Davud, “Ədəb”, 96; Tirmizi, “Ru’ya”, 4; İbn Масә,
“Tə’birur-Ru’ya”, 4; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, I, 400; İbn Əbi Şeybə, əl-Musannəf VII, 232.

434




mükərrəməyə gedib, Kə’bəyi muəzzəməni ziyarət etdi. Bir müddət Məkkədə qalıb,
ordan Mədinəyi münəvvərəyə getdi. Peyğəmbərimizin qəbri şərifini ziyarət etdiyi bir
gün, türbəsindən; “Muinuddini çağırın” deyə bir səs eşidildi.
Bundan sonra türbəyə baxan adam; “Muinuddin!” deyə qışqırdı. Bir neçə
yerdən; “Bəli, sahibim” səsi eşidildi. Sonra da; “Hansı Muinuddini istəyirsən? Burda adı
Muinuddin olan çox adam var” dedilər.
Bundan sonra türbəyə baxan adam dala qayıdıb. Rövzəyi mütəhhərənin
qapısında ayaqda durdu. İki dəfə; “Muinuddin Çəştini çağır” deyən bir səs eşitdi.
Türbəyə baxan adam bu əmrdən sonra eamaata üzünü tutub; “Muinuddin Çəştini
istəyirlər” deyə qışqırdı.
Muinuddin Çəşti Həzrətləri bu sözü eşidincə, tamamilə başqa bir vəziyyətə
düşdü. Ağlayıb, göz yaşları tökərək və salavat oxuyaraq sevgili Peyğəmbərimizin
türbəsinə yaxınlaşdı və ədəblə ayaqda durdu. Bu əsnada; “Ey Qütbi məşayix! İçəri gir!”
deyə bir səs eşitdi.
Peyğəmbərimiz ona belə buyurdu ki; “Sən mənim dinimə xidmət edirsən.
Sənin Hindistana getməyin lazımdır. Hindistana get. Orda Əcmir deyilən bir şəhər
vardır. Orda mənim övladımdan (nəvələrimdən) Seyyid Hüseyin adında biri var. Ora
cihad və qəzvədə iştirak etmək niyyətiylə getmişdi. O təzəcə şəhid oldu. Əcmirin
kafirlərin əlinə düşməsinə az qalıb. Sənin ora getməyinin səbəb və bərəkətiylə
İslamiyyət yayılacaq və kafirlər məğlub edilib gücsüz və tə’sirsiz qalacaqlar”. Sonra
ona bir nar verdi və; “Bu nara diqqətlə bax. Hara gedəcəyini görüb, bil” buyurdu.
Muinuddin Cəşti Həzrətləri, Cənabi Peyğəmbərimizin verdiyi narı götürüb,
əmr edildiyi kimi baxdı, şərqlə qərb arasındakı bütün məsafəni gördü.
Əhməd Rifayi Həzrətləri də həccə getmişdi. Qayıdanda, Mədinəyi münəvvərədə Rəsuli əkrəmin mübarək türbəsini ziyarət etdiyi əsnada, bu mənada bir şe’r
oxumuşdu;
“Uzaqdıq, toprağını
öpmək üçün sahibim,
Özüm gələ bilməz,
vəkil ruhumu göndərərdim.
İndi səni ziyarət

435


ne’məti oldu nəsib,
Ver mübarək əlini,
dodağım öpsün Həbib!”
Şe’r qurtarınca, sevgili Peyğəmbərimizin qəbrindən mübarək əlləri göründü.
Seyyid Əhməd Rifayi də həddən artıq tə’zim və hörmətlə Cənabi Peyğəmbərimizin
mübarək əlini öpdü. Orda olanların hamısı heyrətlə hadisəni gördü.
Cənabi Peyğəmbərimizin mübarək əllərini öpdükdən sonra, Rövzəyi
mütəhhərənin qapılarının ağzında yatdı. Ağlayaraq, ordakıların hamısına; “Məni
tapdalayaraq keçin!” deyə yalvardı. Alimlər başqa qapılardan çıxmaya məebur qaldılar.
Bu kəramət çox məşhur olub, dildən-dilə günümüzə qədər gəlmişdir.
İbni Abidin Həzrətlərinin də kəramətləri və mənqibələri çoxdur. Beş vaxt
namazda təhiyyatı oxuyarkən, Rəsulullahı normal gözlə görərdi. Görə bilmədiyi zaman
0 namazı təzədən qılardı.
İslam alimlərinin ən böyüklərindən İkinei min illiyin müeəddidi İmam Rabbani
Əhməd Faruqi Sərhəndi Həzrətləri buyurmuşdur ki; “Ramazani şərifin axırmeı on
günündə olduqea gözəl bir vəziyyət ortaya çıxdı. Yatağımda uzanıb yatırdım. Gözlərimi
yummuşdum. Yatağımın üstündə başqa birisinin gəlib oturduğunu hiss etdim. Bir də nə
görsəm yaxşıdır? Əvvəlkilərin və sonrakıların rəhbəri və sahibi Peyğəmbərimizdir.
Buyurdu ki; “Sənin üçün ieazət yazmağa gəldim. Heç kimə belə bir ieazət
yazmadım”. Gördüm ki, o ieazətnamənin mətnində, bu dünyaya aid böyük lütüflər, arxa
tərəfində də axirət dünyasına aid çoxlu inayətlər yazıhydı”.
Əbdülqadir Geylani Həzrətləri “Ğunyə” kitabında İbrahim Təmimi
Həzrətlərindən nəql edərək belə rəvayət etmişdir ki; “Xızır əleyhissalam mənə; “Əgər
röyada Rəsulullahı görmək istəsən, axşam namazını qıldıqdan sonra, xiftən namazına
qədər heç kimlə danışmadan ayağa durar, axşam namazından sonrakı təwabin namazını
qılarsan. Hər İki rük’ətdə bir salam verərsən. Hər rük’ətda bir dəfə Həmd, yəni Fatihə
surəsini və yeddi dəfə İxlas surəsini oxuyarsan. Xiftən namazını da eamaatla qıldıqdan
sonra evinə gəlib vitr namazını qılarsan. Yatmamışdan qabaq da İki rük’ət namaz qılıb
hər rük’ətdə Həmd (İxlas surəsini yeddi dəfə oxuyarsan. Namazdan sonra səedəyə gedib
yeddi dəfə Allah Təaladan bağışlanmağını istəyər, yeddi dəfə; “Subhanəİlahi vəlhəmdu
lillahi vəla qüvvətə illa billahil aliyyil azim” deyərsən. Sonra başını səedədən qaldırıb

436

oturaraq əllərini açıb; “Ya həyyu, ya qəyyum, ya zəlcəlali vəl ikram, ya ilahəl əvvəlinə
vəl axirin və ya Rəhmanəddünya vəl axirəti və rahiməhuma, ya Rəbbi, ya Rəbbi, ya
Rəbbi, ya Allah, ya Allah, ya Allah” deyərsən. Sonra ayağa qalxıb, eyni duanı
oxuyarsan. Sonra səedəyə gedib eyni duanı oxuyarsan. Sonra başını səedədən qaldıraraq
üzünü qibləyə tutub istədiyin şəkildə yatıb yuxuya gedərsən. Gözünə yuxu gedineəyə
qədər Cənabi Peyğəmbərimizə salavat! şərifə gətirərsən” dedi.
Mən; “Bu duanı kimdən öyrənmisənsə, mənə deməsəni istəyirəm” dedim.
Həzrəti Xızır; “Mənə inanmırsan məgər?” dedi. “Məhəmməd əleyhissalamı haqq
Peyğəmbər olaraq göndərən Allah Təalaya and içirəm ki, sənə inanıram” dedim.
Xızır əleyhissalam; “Mən, Rəsulullahın bu duanı öyrətdiyi və vəsiyyət etdiyi
məelisdə iştirak etdim. Bu duanı Onun öyrətdiyi adamdan öyrəndim” buyurdu.
Mən də Xızır əleyhissalamın dediyi kimi etdim. Yatağımda Cənabi
Peyğəmbərimizə salavati şərifə oxumağa başladım. Cənabi Peyğəmbərimizi
görəeəyəmə çox sevindiyim üçün gözlərimə yuxu getmədi və səhərə qədər yata
bilmədim.
Sübh namazını qılıb günəş çıxıncaya qədər oturdum. Zuha, yəni quşluq
namazını qıldım. Öz-özmə; “Axşama çatsam, dünən geeə etdiyim kimi edərəm” dedim.
O əsnada yatmışdım. Röyamda mələklər gəlib məni götürüb Cənnətə apardılar. Orda
yaqut, zümrüd və ineidən düzəldilmiş imarət və saraylar, bal, süd və Cənnət içgilərindən
çaylar gördüm.
Məni Cənnətə aparan mələklərə; Bu imarət kimin üçündir?” deyə soruşdum.
Mələklər; “Sənin gördüyün əməli görən kəslər üçündir” dedilər. Cənnət yeməklərindən
yedirtməyineə və Cənnət sularından içirtməyineə məni Cənnətdən çıxartmadılar. Sonra
məni Cənnətdən çıxardıb, əvvəlki yerə gətirdilər.
Sonra Rəsulullah, yanında yetmiş peyğəmbər və hər səfin arası şərqlə qərb
arasını tutmuş yetmiş səf mələklə mənim yanıma gəlib salam verdi və əlimi tutdu. Bu
əsnada mən; “Ya Rəsulullah! Xızır əleyhissalam bu hədisi səndən eşitdiyini söylədi”
dedim. Cənabi Peyğəmbərimiz; “Xızır düz deyib, dedikləri doğrudur. Xızır yer
üzündəkilərin ən bilgəsidir. Abdalların başçısıdır. Yer üzündəki Allahın
əsgərlərindəndir” buyurdu.
Mən yenə; “Ya Rəsulallah! Bu əməli görənə, mənim bu gördüyümdən başqa bir
mükafat var görəsən?” dedim. “Sənin gördüyündən, sənə ehsan olunandan daha üstün

437


nə mükafat ola bilər? Sən Cənnətdəki yerini və məqamını gördün. Cənnətin
meyvələrindən yeyib, içgilərindən içdin. Mənimlə birlikdə mələkləri və peyğəmbərləri
gördün. Hurilərini gördün” buyurdu.
“Ya Rəsulallah, Mənim gördüyüm əməli görüb, röyada mənim gördüyümü
görməyən hər adama mənə ehsan edilən şeylər verilir?” dedim. “Məni haqq Peyğəmbər
olaraq göndərən Allah Təalaya and içirəm ki, onların etdikləri böyük günahlar
bağışlanır. Allah Təalanın o adam haqqındakı qəzəbi yox olar. Məni haqq Peyğəmbər
olaraq göndərən Allah Təalaya and içirəm ki, bu əməli görən, röyada sənin gördüyünü
görməsə də, sənə verilən ona da verilər. Səmadan bir səs, Allah Təala bu əməli görəni
və şərqdən qərbə qədər olan Məhəmməd ümmətini bağışladı, deyə səslənir” buyurdu.
“Ya Rəsulallah! Sənin eamahnı və Cənnəti gördüyüm kimi, o adamın da
bunlardan bir nəsibi var görəsən?” dedim. “Bəh, hamısı da ona verilər” buyurdu. “Ya
Rəsulallah! Kişi və qadın, bütün mö’minlərə bu duanı öyrətmək və savablarını
bildirmək doğrudur görəsən?” dediyimdə; “Məni haqq Peyğəmbər olaraq göndərən
Allah Təalaya and içirəm ki, bu əməli Allah Təalanın səid (xoşbəxt) yaratdığı kəslərdən
başqası görməz” buyurdu.
Röyada Peyğəmbərimiz Məhəmməd əleyhissalamı həqiqi şəkliylə görən, heç
bir şübhə yoxdur ki. Onu görmüş olar. Çünki, şeytan Onun eildinə girə bilməz. Aneaq,
şeytan başqasının eildinə girib görünə bilər. Rəsulullahı tanımıyan birinin, bunu ayırd
etməsi heç də asan olmaz.
Bəzi alimlər də, “Cənabi Peyğəmbərimizi başqasını eildində görmək, elə Onu
görmək kimi olar. Aneaq bu, o adamın dindəki nöqsanhğına dəlalət etməkdədir. Cənabi
Peyğəmbərimizi röyada həqiqi şəkliylə görən və mö’min olaraq ölən hər kəs Cənnətə
gedər” buyurmuşdurlar.
Əbu Hüreyrə, Rəsulullahın bu hədisini nəql etmişdir ki; “Bir nəfər Cümə
geeəsində, İki rük’ət namaz qılsa, hər rük’ətdə Fatihə və Ayətəlkürsini bir dəfə, İxlas
surəsini on beş dəfə oxusa, namazdan sonra min dəfə; “Allahummə saili ala
Muhammədin nəbiyyil-ummiyyi” desə, o biri Cümə gəlməmişdən qabaq məni
röyasında görər. O kimsənin keçmiş və gələeək bütün günahları bağışlanar. Cənnət
məni görənlər üçündir”.

438

Cənabi Peyğəmbərimizin qəbri çərifini ziyarət

Fəxri kainat Rəsulullah buyurmuşdur ki; “Hər kim vəfatımdan sonra məni
ziyarət etsə, məni sağlığımda ziyarət etmiş kimidir”. ""Mirati Mədinə” kitabında nəql
edilən bir hədisdə; “Qəbrimi ziyarət edənə şəfaətim vaeib oldu” buyurmşdur. Bu hədisi
İbn Huzeymə, Bəzzar, Darəqutni və Tabərani qeyd etmişdir. Bəzzar Həzrətlərinin qeyd
etdiyi başqa bir hədisdə; “Qəbrimi ziyarət edənə şəfaətim halal oldu” buyurulmuşdur.
Mislimin kitabında və Əbu Bəkb ibn Məkkarinin “Мм ’cəm” kitabında yer alan
hədisdə; “Hər kim aneaq məni ziyarət etmək üçün niyyət edib gəlsə, qiyamət günü ona
şəfaət etməyim lazım gələr” buyurulmuşdur. Bu hədis, Rəsulullahın (səlləllahu əleyhi
və səlləm) özünü ziyarət etmək üçün Mədinəyi münəvvərəyə gələnlərə şəfaət edəcəyini
xəbər verməkdədir.
Darəqutninin nəql etdiyi başqa bir hədisdə isə; “Həcc ibadətini yerinə
yetbdİkdən sonra məni ziyarət etməyən məni incitmiş olar” buyurulmuşdur.
Rəsulullahın (səlləllahu əleyhi və səlləm) ziyarət olunmaq istəmələri, ümmətinin bu
yoldan da savab qazanmalarını tə’min etmək üçündir.
Bunun üçün fiqh alimlərimiz, həcc vəzifəsini yerinə yetirdikdən sonra.
Mədinəyi münəvvərəyə gələrək. Məscidi şərifdə namaz qılardılar. Sonra “Rövzəyi
mütəhhərə” ilə Minbəri mııniri və Ərşi ə’ladan əfzəl olan qəbri şərifi, sonra oturduğu,
getdiyi, dayandığı yerləri, vəhy gəldiyi vaxt söykəndiyi sütunu, məscid tikilərkən və
təmir edilərkən can-başla işləyən və ianə verməklə şərəflənən Əshabi kiramın və
tabiunun keçdikləri yerləri ziyarət edər, oraları görməklə bərəkətlənərdilər. Onlardan
sonra gələn alimlər və saleh şəxslər də, həcdən sonra Mədinəyə gələr, fiqh alimlərimiz
kimi edərdilər. Keçmişdə olduğu kimi, bu gün də hacılar bu adətə bağlı qalaraq
Mədinəyi münəvvərəyə ziyarət üçün gedərlər.

Çəkin tərki ədəbdən, kuyi məhbubi Xudadır bu,
Nəzərgahı ilahidir, məqami Mustafadır bu!
Muraəti ədəb şərtiylə gir Nabi bu dərgaha,
Mətafı qüdsiyandır, busəgahı ənbiyadır bu!
NABİ

439


islam alimlərinin günəşi Əbu Hənifə Həzrətləri; “Müstəhəblərin ən
üstünlərindən olan qəbri səadətin ziyarəti, vacib dərəcəsinə yaxın bir ibadətdir”
buyurmuşdur.
Rəsulullahın qəbri şəriflərini ziyarətə gedən şəxsin çox salavati şərifə gətirməsi
lazımdır. Oxunan bu səlat və salamların Cənabi Peyğəmbərimizə çatdığı hədisdə nəql
edilmişdir. Sevgili Peyğəmbərimizi ziyarət etmə ədəb-ərkanı da belə bildirilmişdir;
“Mədinəyi münəvvərə şəhəri uzaqdan görülüneə, səlat və salam verilir. Sonra;
“Allahummə həzə harəmu nəbiyyİkə, fəe’alhu viqayətən li minənnar və əmanən
minələzab və suilhisab” deyilir. Əgər mümkün olsa şəhərə vəya məscidə girməmişdən
qabaq qüsl dəstəmazı alınır. Xoş iyli ətrdən istifadə edilir. Təzə və təmiz paltar
geyinilir. Çünki bunlar, tə’zim və hörmət ifadə edər. Mədinəyi münəvvərəyə
təvazökarhhq və sükunət içində girilir. “Bismillahi və ala milləti Rəsulillah” dedikdən
sonra, İsra surəsinin 80-oi ayəsi oxunur. Onsan sonra isə; “Allahummə saili ala
Muhammədin və ala Ali Muhamməd. Vağfir li zunubi vəftah li əbvabə rahmətİkə və
fazlİkə” deyərək, Məseidi Nəbəviyə girilir. Sonra Rəsulullahın minbərinin yanında İki
rük’ət təhiyyətulməseid^^^ namazı qılınmalı, minbərin dirəyi, sağ çiyin tərəfində qalaeaq
şəkildə namazda durulmalıdır.
Sevgili Peyğəmbərimiz də burda namaz qılardı. Bura, Cənabi Peyğəmbərimizin
qəbri ilə minbəri arasıdır. Hədisdə; “Qəbrim ilə minbərim arası Cənnət bağçalarından
bir bağçadır. Minbərim, hovuzumun üstündədir” buyurulmuşdur.^^"^ Sonra, ziyarət edən
şəxs, Rəsulullahın mübarək qəbrini ziyarət etməyi özünə nəsib etdiyi üçün Allah
Təalaya səedə etməlidir. Duadan sonra durub, Cənabi Peyğəmbərimizin qəbri şərifinə,
hüerəyi səadətə gəlməli, arxasını qibləyə çevirərək Rəsulullahın mübarək üzündən
təxminən İki metr uzaqda ədəb-ərkanla dayanmalıdır. Daha çox yaxınlaşılmamahdır.
Bütün bunlar saf niyyətlə olmalıdır. Allah Təalanm Qur’ani Kərimdə əmr etdiyi şəkildə,
sanki hələ də yaşayan Rəsulullahın hüzuruna çıxmışeasma ədəb qaydalarına riayət
edilməlidir. Sükunətli və təmkinli olunmalıdır. Əlini, qəbri şərifin divarlarına sürtmədən

Hər hansı bir məscidə girərkən iki rü’kət sünnət namazı qılmaq.
Beyhəqi, Şuabul-İman, III, 491. Ancaq, bəzi qaynaqlarda “Qəbrim ilə minbərim arası Cənnət
bağçalarından bir bağçadır. Minbərim, hovuzumun üstündədir” şəkilində yer almaqdadır. Bax; Buxari,
“İtisam”, 16; Muslim, “Həcc”, 588; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, II, 236.

440


uzaqda ədəblə durmaq, hörmətə daha münasibdir. Namaz əsnasındakı duruş kimi
durulmalıdır.
Rəsulullahın mübarək, lətif surətini xəyalına gətirməli, onu gördüyünü,
salamını və dualarını eşitdiyini düşünməli, ona cavab verdiyini, amin dediyini fərz
etməlidir. Rəsulullah da; “Kim mənə qəbrimin başında səlat oxuyarsa, onu eşidərəm”
buyurmuşdur. Yenə hədisdə, Rəsulullahın qəbri şəriflərində bir mələk vəkil
qoyulmuşdur, o mələyin ümmətindən salam verənlərin salamını özünə çatdırdığı
bildirilmişdir. Sonra; “Əssalamu aleykə ya seyyidi, ya Rəsulallah! Əssalamu aleykə ya
Nəbiyyallah! Əssalamu aleykə ya Safiyyallah! Əssalamu əleykə ya Həbiballah!
Əssalamu aleykə ya Nəbiyyərrahməti! Əssalamu aleykə ya Şəfiəlumməti! Əssalamu
aleykə ya Seyyidəlmursəlin! Əssalamu aleykə ya Xatəmənnəbiyyin!
Allah Təala sənə ən yüksək mükafat və əcr ehsan etsin. Mən şəhadət edirəm ki,
sən peyğəmbərlik vəzifəni yerinə yetirdin. Sənə verilən əmanəti verdin. Ümmətinə
nəsihət etdin. Yaxın (ölüm) sənə gəlincəyə qədər, Allah Təalanın yolunda cihad etdin.
Allah Təala sənə qiyamət gününə qədər səlat və salam etsin. Ya Rəsulallah! Biz sənin
yanına çox uzaq yerlərdən gəldik. Sənin qəbri şərifini ziyarət etmək, sənin haqqını
ödəmək, sənin etdiklərini bilavasitə öz yerində görmək, səni ziyarət ilə bərəkətlənmək,
sənin Allah Təalanın nəzdində bizə şəfaətçi olmağını ummaq üçün gəldik. Çünki,
günahlarımız bellərimizi bükdü. Günahlarımız çiyinlərimizə ağır gəldi. Ya Rəsulallah!
Sən, həm şəfaət edən və həm də şəfaəti qəbul olunansan. Məqami Mahmud sənin üçün
və’d edilmişdir.
Həm də ki, Allah Təala da Qur’ani Kərimdə (Nisa surəsinin 64-cü ayəsində
məalən); “Biz, hər bir peyğəmbəri ancaq Allah Təalanın əmri ilə (göndərildiyi qövmü
tərəfindən) özünə itaət olunması üçün göndərdik. Onlar, nəfslərinə zülm etdikdən sonra,
gələr, Allah Təaladan bağışlanmalarını istəyərlər. Rəsulum da onlar üçün məğfirət
dilərsə, Allah Təala əlbəttə ki, tövbələri qəbul edər və O, çox mərhəmətlidir”
buyurmaqdadır. Biz sənin hüzuruna gəldik. Ancaq, biz nəfslərimizə zülm etdİk.
Günahlarımızın bağışlanmasını diləyirik.
Ya Rəsulallah! Allah Təalanın nəzdində bizə şəfaət et. Ya Rəsulallah! Allah
Təaladan, bizim ruhumuzu sünnətin üçün almasını, qiyamət günündə də səninlə birl ik də
məhşər yerinə gələnlərdən etməsini, sənin hovuzuna gəlib, orda sənin hovuzundan
içməyi nəsib etməsini dilə. Ya Rəsulallah! Sənin şəfaətini istəyirik” deyə dua edilməli

441

və Ey Rəbbimiz! Bizi və bizdən əvvəl iman etmiş qardaşlarımızı bağışla! İman
etmiş olanlar üçün qəlblərimizdə bir kin qoyma! Ey Rəbbimiz! Heç bir şübhə yoxdur ki,
sən şəfqət və mərhəmət sahibisən!” məahndakı Həşr surəsinin 10-cu ayəsi oxunmalıdır.
Sonra salam göndərənlərin salamını çatdırıb; “Əssalamu əleykə ya Rəsulallah!
Bu adam, sənin Allah Təalanın nəzdində özünə şəfaətçi olmağını istəyir. Ona və bütün
müsəlmanlara şəfaət et” deyilməli və istədiyi qədər salavat oxunmalıdır. Sonra
təxminən yarım metr sağa, Əbu Bəkiri Siddiq Həzrətlərinin mübarək qəbrinin yanına
gəlinib; “Əssalamu aleykə ya xəlifətə Rəsulillah! Əssəlamu aleykə ya rəfiqahu filğar!
Əssalamu aleykə ya əminəhu alələsrar!”.
Allahu Təala, bu ümmətinin imamı olaraq sənə ən yüksək mükafat və əer
versin. Sən Rəsulullaha ən yaxşı şəkildə xəlifə oldun. Ən yaxşı şəkildə Onun uea
sünnətini tə’qib etdin. Mürtədlərlə (dindən çıxanlarla) və səhv yola düşənlərlə müharibə
apardın. Həmişə haqqı söylədin. Vəfat edineəyə qədər, haqq yolda olanlara yardımçı
oldun. Allah Təalanın salamı, rəhməti və bərəkəti üzərinə olsun! Allahım! Rəhmətinlə,
Onun sevgisi üçün ruhumuzu al. Bu ziyarətimizi boşa çıxartma!” deyə dua edilməlidir.
Sonra yenə yarım metr sağa. Həzrəti Ömərin qəbrinin yanına gəlinməli və;
“Əssalamu aleykə ya Əmirəlmu’minin! Əssalamu aleykə ya MuzhirəÜslam! Əssalamu
aleykə ya Muksirələsnam!” Allah Təala sənə ən yüksək əer və mükafat versin. Sağ
olarakən də, öldükdən sonra da İslama və müsəlmanlara yardım etdin. Yetimlərə zamin
durdun. Qohumlara yaxşılıq etdin. Müsəlmanlar üçün, razı qaldıqları, həm özü hidayət
tapan və həm də insanlara doğru yol göstərən bir rəhbər oldun. Onların işlərini səhmana
saldın. Kasıbllarını varlandırdın, yaralarına məlhəm sürtdün. Allah Təalanın salamı,
rəhməti və bərəkəti sənin üzərinə olsun!” deyilməlidir.
Sonra Həzrəti Əbu Bəkir və Həzrəti Ömərə xitab edərək; “Əssalamu aleykuma
yə daeiayrəsulillah və rəfiqeyhi və vəzireyhi və muşireyhi vəl muavineyni ləhu
aləlqiyami fiddini vəlqaimeyni ba’dəhu biməsalihilmüslimin!” Allah Təala, sizə ən
yaxşı mükafatını versin. Allah Təaladan, Rəsulullahın bizə şəfaət etməsini, bizim sə’y
göstərməyimizi qəbul etməsini, bizi İslam dini üçün öldürüb, yenə İslam dini üçün
diriltməsini, qiyamət günündə Rəsulullaha yaxın olanlar arasında həşr etməsini diləməsi
üçün, Rəsulullahla birlikdə sizi vəsilə edirik” deyilməlidir.
Sonra özü, ana-atası, dua istəyənlər və bütün müsəlmanlar üçün dua
edilməlidir. Bundan sonra Rəsulullahın mübarək üzünə tərəf dayanıb; “Ey Allahım!

442


“Biz hər peyğəmbəri, ancaq Allah Təalanın əmri ilə (göndərildiyi qövmü tərəfindən)
özünə itaət olunması üçün göndərdik. Onlar öz nəfslərinə zülm etdikdən sonra, gəlib
Allah Təaladan məğfirət istəyərlər. Rəsulum da onlar üçün məğfirət istəyərsə, Allah
Təala əlbəttə ki, tövbələri qəbul edər. O, mərhəmət sahibidir” buyurursan.^^^ Ya Rəbbi!
Sənin uca kəlamına əməl edərək, əmrinə itaət edərək, sevgili Peyğəmbərinin sənin
hüzurunda bizə şəfaət etməsini diləyirik” deyə dua edildikdən sonra, daha əvvəl
oxunan; “Ey Rəbbimiz! Bizi və bizdən əvvəl iman etmiş qardaşlarımızı bağışla. İman
etmiş olanlar üçün qəlblərimizdə bir kin qoyma! Ey Rəbbimiz! Heç bir şübhə yoxdur ki,
sən çox şəfqət və mərhəmət sahibisən!” məabndakı Həşr surəsinin 10-cu ayəsi ilə,
“Rabbənağfir ləna və babaina və bumməhatina və bixvaninəlləzinə səbəqunə bilimani”
“Rabbəna atina...” və “Subhanə Rabbİkə...” ayələri oxunduqdan sonra Hücrəyi səadət
ziyarət edilib qurtarılar.
Sonra Rəsulullahın qəbri ilə minbəri arasında yerləşən və Əbu Eubabə
Həzrətlərinin öz-özünü bağlayaraq tövbə etmiş olduğu sütunun yanına gedilər. Burda İki
rük’ət namaz qılınar və Allah Təalaya tövbə edib, məğfirət istənilər. İstənilən dualar
oxunar. Sonra Rövzəyi mütəhhərəyə gedilər. Bura dörd bucaq şəklində bb yerdb. Burda
istənilən qədər namaz qılınar və dua edilər. Təsbihlər oxunar. Allah Təalaya həmdü
sənalar deyilər. Sonra minbərin yanına gəlib, Rəsulullahın bərəkətinə nail olmaq
niyyətiylə, Cənabi Peyğəmbərimizin xütbə oxuyarkən mübarək əlini üstünə qoyduğu
yerə əl qoyular. Burda İki rük’ət namaz qılınar. Allah Təalaya dua edilər. Allah
Təalanın qəzəbindən rəhmətinə sığınılar. Sonra, Hənnanə dbəyinin yanına gəlinər. Bu
sütun, Rəsulullahın xütbə oxumaq üçün minbərə çıxarkən, onu tərk etdiyi üçün
inildəyib, sonra Rəsulullahın düşüb onu qucaqlamasından sonra sakitləşən dbəkdb.
Burda qaldığı müddətdə, gecələrini Qur’ani Kərim oxumaqla, Allah Təalanı zikr
etməklə, minbərlə qəbrinin yanında, səssizcə və yüksək səslə dua etməklə məşğul
olunmalıdır.
Rəsulullahın mübarək Xanımlarının otaqları. Məscidi səadətə
bitişdirilməmişdən qabaq. Hücrəyi səadətin qiblə tərəfində yeri çox az idi. Muvacəhəyi
səadətə tərəf durmaq çətin idi. Ziyarətçilər, Hücrəyi səadətin Rövzəyi mütəhhərənin
divarındakı qapısının qabağında qibləyə tərəf dayanıb, salam verərdilər. Sonra İmam
Zeynəlabidin, Rövzəyi mütəhhərəyə arxasını çevirib salam verərdi. Eizun zaman bu

385

ən-Nisa 4/64.

443

şəkildə ziyarət edildi. Mübarək Xanımların otaqları da məscidə bitişdirildikdən sonra,
Muvacəhəyi şərifənin pəncərəsinin qabağında dayanıb ziyarət edilməyə başlandı.
Həzrəti Aişənin otağı üç metr hündürlüyündə, kərpiclə xurma budaqlarından
tikilmişdi. Biri qərb, digəri də şimal tərəfində İki qapısı vardı. Qərb qapısı Rövzəyi
mütəhhərə tərəfindədir. Həzrəti Ömərin xəlifəliyinin axmncı illərində Məscidi səadət
genişlədilərkən. Hücrəyi səadətin ətrafına daşdan qısa bir divar tikildi.
Abdullah ibn Zübeyir xəlifə olduğunda bu divarı yıxdırıb, qara daşdan daha
möhkəm bir divar tikdirdi. Üstü açıq olan divarın şimal tərəfində bir qapısı vardı.
Həzrəti Həsən, hicrətin qırx doqquzuncu ilində vəfat edincə Həzrəti Hüseyin,
vəsiyyətini yerinə yetirərək qardaşının cənazəsini Hücrəyi səadətin qapısı ağzına gətirib,
dua və istiğasə edəcəyi zaman, bura dəfn edəcəklərini zənn edərək içəri salınmasına
e’tiraz edənlər olunca, Bəqi qəbristanhğına dəfn etdirdi. Daha sonra belə hadisələrlə
qarşılaşmamaq düşüncəsi ilə divarın və otağın qapısını hörərək örtdülər.
Əməvi xəlifələrinin altıncısı olan Vəlid, Mədinə valisi İkən Məscidi səadətin
divarını hündürləşdirdi və üstünə kiçik bir qübbə örtdürdü. Üç qəbir, nə çöldən görülə
bildi, nə də içəri girilə bildi. Ömər ibn Əbdüləziz Mədinəyi münəvvərə valisi ikən, 707ci ildə (Hicri 88-ci il) xəlifə Vəlidin əmri ilə, zəvcati tahiratın otaqlarını sökdürüb
Məscidi səadəti genişlətdi. Ayrıca, bu divarın ətrafında qapısı olmayan beş künclü bir
divar da hördürdü.
İraqda Zəngi xanədanhğının idarə etdiyi Atabəylər dövlətinin vəziri və
Səlahəddin Eyyubinin əmisi oğlu olan Cəmaləddin İsfəhani, 1189-cu ildə (Hicri 584-cü
il) Hücrəyi səadətin çöl divarı ətrafında səndəl və abnos ağaclarından məscidin tavanına
qədər uzanan bir məhəccər düzəltdirdi.
Ancaq, 1289-cu ildə baş ver birinci yanğında yanınca, yerinə dəmirdən bir
məhəccər düzəldilərək yaşıl rəngə boyandı. Bu məhəccərə Şəbəkəyi səadət deyilir.
Şəbəkəyi səadətin qiblə tərəfinə Muvacəhəyi səadət, şərq tərəfinə Qədəmi səadət, qərb
tərəfinə Rövzəyi mütəhhərə, şimal tərəfinə isə Hücrəyi Fatimə deyilir.
Məkkəyi mükərrəmə. Mədinəyi münəvvərənin cənubunda olduğu üçün.
Məscidi nəbəvinin ortasında, yəni Rövzəyi mütəhhərədə, qibləyə üzünü tutan bir
adamın sol tərəfində Hücrəyi səadət, sağ tərəfində isə Minbəri şərif yer alır.

444


847-ci ildə (Hicri 232-ci il) ilində Şəbəkəyi səadətin olduğu yerlə çöl divarların
arasında və bu yerin çölünə vaxtaşırı dəyişdirilən mərmər döşəndi. Bu vəzifəni ən
axırıncı dəfə Hökmdar Əbdülməcid Xan yerinə yetirdi.
Hücrəyi səadətin beş künclü divarları ilə birlikdə üstünə Qübbətunnur deyilən
kiçik bir qübbə də örtülmüşdü. Osmanlı padşahlarının göndərdikləri Kisvəyi şərifə bu
qübbə üstünə örtülərdi. Qübbətunnurun üstündəki, Məseidi Səadətin böyük yaşıl
qübbəsinə isə Qübbətulxadra deyilir. Şəbəkəyi səadət deyilən məhəecərin çöl tərəfinə
örtülən kisvə Qübbətulxadranın altındakı tağlardan asılıdır. Bu iç və çöl pərdələrə
Səttarə deyilir.
Şəbəkəyi səadətin şərq, qərb və şimal tərəflərindən hər birində bir qapı vardır.
Şəbəkəyi səadətin içinə harəmi şərif ağalarından başqa birisi girə bilməzdi. Onsuz da
qapı və pəncərələri olmadığından, təkcə qübbənin ortasında kiçİk bir dəlİk olub, tel
məhəceərlə örtülüdür. Bu dəliklə üst-üstə düşən yerdə Qübbətulxadrada da bir dəlik
açılmışdır. Məscidi şərifin qübbəsi 1837-ci ilə (Hicri 1253-cü il) qədər qurğuşun