Sevgili Peyğəmbərim - 30

“Bismillahbrəhmanirrəhim! Allah Təalaya Həmdü səna və Rəsulullaha səlatu salamdan
sonra deybəm ki, həqiqətən mən, sənin İslamiyyətdən üz döndərib getməyin qədər
tə’əccüb ediləcək şey bilmirəm.
Halbuki, getdiyin yolun səhv olduğunu başa düşməyəcək qədər aciz deyilsən.
Niyə ağlınla ölçüb-biçmbsən? İslamiyyət kimi bir dini tanıyıb başa düşməməyin nə

367

qədər də qəribədir! Cənabi Peyğəmbərimiz, məndən səni soruşdu. Sənin, İslamiyyəti
tanıyıb, güc və qəhrəmanlığını müsəlmanlarla birlikdə, müşriklərə qarşı istifadə
etməyini arzu edir. Ey qardaşım! Çox fürsəti qaçırtdın, artıq daha çox gecikmə!”.
Qardaşımın məktubu mənə çatınca, müsəlman olmaq arzusu məndə daha da
artdı. Getmək üçün tələsirdim. Rəsulullahın söylədikləri məni çox sevindirmişdi. O gecə
yatarkən, yuxumda qorxulu, dar və səhra kimi susuz yerlərdən, yamyaşıl, geniş və düz
bir yerə çıxmışdım. Mədinəyə çatınca, bu röyamı Həzrəti Əbu Bəkirə danışıb, tə’bir
etməyini ondan xahiş etməyə qərar verdim.
Mən, Rəsulullahın yanına getmək üçün hazırlaşarkən; “Görəsən, ora gedərkən
mənə kim yoldaşlıq edə bilər?” deyə düşünürdüm. Bu dəmdə Səfvan ibn Umeyyəyə rast
gəldim. Vəziyyəti ona başa saldım. Təklifimi rədd etdi. Daha sonra İkrimə ibn Əbu
Cəhlə rast gəldim. O da rədd edincə evimə getdim. Miniyimə minib. Osman ibn
Təlhənm yanına getdim. Ona da müsəlman olmaq üçün Rəsulullahın yanına gedəcəyəmi
və mənə yoldaşlıq etməsini söylədim. Tərəddüd etmədən qəbul etdi və ertəsi günü səhər
vaxtı birlikdə yola çıxdıq. Həddə deyilən yerə çatdığımızda, Omr ibn As ilə qarşılaşdıq.
O da müsəlman olmaq üçün Mədinəyə gedirdi.
Mədinəyə çatdıq. Qəşəng paltarlarımdan geyinib Rəsulullahla görüşməyə
hazırlandım. O əsnada qardaşım Vəlid gəldi və; “Tələs, çünki Cənabi Peyğəmbərimizə
sizin gəldiyiniz xəbər verilmiş, O da çox sevinmişdir. İndi sizi gözləyir” dedi. Tələmtələsİk, O uca Peyğəmbərin hüzuruna getdim. Gülümsəyirdi. Salam verdim; “Allah
Təaladan başqa ilah olmadığına və sənin də Allah Təalanın Peyğəmbəri olduğuna
şəhadət edirəm” dedim. “Sənə hidayət verən, doğru yolu göstərən Allah Təalaya həmd
olsun” buyurdu. Sonra günahlarımın bağışlanması üçün Allah Təalaya dua etməsini
istədim. Mənim üçün dua etdi və; “İslamiyyət, daha əvvəl görülmüş olan günahları
kəsib atar” buyurdu. Digər İki yoldaşım da müsəlman oldular.^®^
Beləcə, Məkkənin ən igidlərindən, məqsədləri uğrunda canlarını verməkdən
zərrə qədər çəkinməyən bu üç pəhlivan, könüllərindən gələn bir səmimiyyətlə Rəsuli
əkrəmin hüzurunda Oshabi kiramdan olmaqla şərəflənmişdilər. Artıq, bütün gücləriylə
küfrü məhv etmək üçün çalışacaqdılar. Onların müsəlman olmalarına, səhabilər çox
sevinmiş, sevinclərini; “Allahu əkbər!” deyə təkbirlərlə ifadə etmişdilər.

Beyhəqi, Dəlailun-Nübüvvə, IV, 455; İbn Əsakir, Tarixu Dəməşq, XVI, 228.

368


Hicrətin səkkizinci ilində, aləmlərə rəhmət olan Sərvəri kainat (əleyhi əfzəlüs
sələvat), İslamiyyətin yayılması üçün yenə müxtəlif qəbilələrə, dövlətlərə elçilər
göndərdi. Bunların bəzilərindan müsbət cavablar gəlmiş, ancaq Busra valisinə
göndərilən Haris ibn Umeyr Həzrətləri, Şamın Bəlqa nahiyəsinin Mutə kəndində
xristiyan əsgərləri tərəfindən tutulub saxlanmışdı. Şam valisi Şurahbil ibn Əmrin yanına
aparılan Həzrəti Haris, elçi olduğu halda alçaqca qətl edilib, şəhid edilmişdi.^”^
Bu xəbərə sevgili Peyğəmbərimiz çox üzülmüş və dərhal qəhrəman Əshabınm
toplanmasını əmr etmişdi. Bu əmri alan səhabilər, uşaqlarıyla halallaşıb tələm-tələsİk
Curf ordugahında toplaşdılar. Həbibi əkrəm zöhr namazını qıldırdıqdan sonra; “Cihada
çıxaeaq olan bu insanlara, Zeyd ibn Harisəni komandan tə’yin etdim! Zeyd ibn Harisə
şəhid olarsa, yerinə Cə’fər ibn Əbi Talib keçsin. Cə’fər ibn Əbi Talib şəhid olarsa,
Abdullah ibn Rəvaha keçsin. Abdullah ibn Rəvaha da şəhid olarsa, müsəlmanlar
aralarında münasib birini seçsin və onu özlərinə komandan tə’yin etsin!” buyurdu.
Bundan sonra Əshabi kbam, adları sadalanan qəhrəmanların şəhid olaeağım başa
düşərək ağlamağa başladılar; “Ya Rəsulallah! Kaş ki, onlar sağ qalsalar və onlardan
istifadə etsək!” dedilər. Cənabi Peyğəmbərimiz onlara cavab vermeyib susdu.^°"^
Bunları, orda olan Həzrəti Zeyd, Cə’fər və Abdullah da eşitmiş və böyük bir
sevincə qərq olmuşdular. Çünki, ən böyük məqsədləri Allah Təalanın dinini yayarkən
şəhid olmaqdı. Artıq müjdə verilmiş və bunu bilavasitə öz qulaqları ilə eşitmişdilər.
Mücahidlər hazırlıqlarını görmüş, komandanlarını gözləyirdilər. Sevgili
Peyğəmbərimiz, ağ İslam bayrağını Zeyd ibn Harisə Həzrətlərinə verdi. Ona, Haris ibn
Umeyrin şəhid edildiyi yerə qədər getməsini və İslamı də’vət etməsini əmr etdi. Qəbul
etməsələr düşmənlə döyüşməsini əmr etdi.
Abdullah ibn Rəvaha Həzrətləri, yanındakı komandan dostlarıyla birl ik də
xudahafizləşdiyi əsnada ağladı. Ona; “Ey Rəvahanın oğlu! Nə üçün ağlayırsan?” deyə
soruşdular. Şah olan Abdullah ibn Rəvaha;
“Ağlamağın səbəbi, “Heç bir şübhə yoxdur, bilin ki,
deyil dünya sevgisi, sizlərin içinizdən
və deyildir vallahi. Heç bir kəs yoxdur ki,
Vaqidi, əl-Məğazi, II, 756; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, II, 128; İbn Qəyyum əl-Cövziyyə, Zadul-Məad, III,
336; İbn Əsakir, Tarixu Dəməşq, XI, 464.
Buxari, “Məğazi”, 46; Vaqidi, əl-Məğazi, II, 756-758; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, II, I28-I30.

369

Özləyəcəyəm sizi.

keçməsin Cəhənnəmdən... ’

Əsl səbəb budur ki,
Qur’ani Kərimində,
Belə buyurmaqdadır.
Rəbbimiz bir ayətdə;

Eşitdim bu ayəti,
Rəsulullah oxuyarkən.
Cəhənnəmə düşərsəm,
necə səbr edərəm mən!”

dedi. Dostları; “Allah Təala səni, sevgili qullarından etsin, salihlərdən olasan!” deyə dua
etdilər. Sonra Abdullah ibn Rəvaha Həzrətləri; “Ancaq mən, Allah Təaladan
bağışlanmağımı istəyirəm. Bir də, qanları fışqırdıb axıdan bir qılınc zərbəsiylə vəya
ciyər və bağırsaqlarımı bb-bbinə qarışdıran bir nizənin batmasıyla şəhid olmaq
istəyərdim!” dedi. Ordu getməyə hazırlandığı əsnada. Həzrəti Abdullah ibn Rəvaha,
Cənabi Peyğəmbərimizin yanına gəlib xudahafizləşdikdən sonra; “Ya Rəsulallah! Mənə
əzbərləyəcəyim və heç yadımdan çıxartmayacağım bir şey tövsiyə edərsən?” dedi.
Cənabi Peyğəmbərimiz ona; “Sən, sabah Allah Təalaya çox az səcdə edilən bir ölkəyə
gedəcəksən. Orda səcdələri, namazları çoxalt” buyurdu. Abdullah ibn Rəvaha; “Ya
Rəsulallah! Mənə, daha çox nəsihət edin!” deyincə, sevgili Peyğəmbərimiz; “Allah
Təalanı həmişə zİkr et. Çünki, Allah Təalanı zikr etmək, məqsədinə nail olmağa həmişə
kömək olar” buyurdu.
Üç min nəfərlik İslam ordusu; “Allahu əkbər! Allahu əkbər!” sədaları altında
yola düşməyə başladı. Sevgili Peyğəmbərimiz və Mədinədə qalan səhabilər, mücahid
qaziləri Vəda təpəsinə qədər yola saldılar. Burda Aləmlərin sahibi, mübarək İslam
ordusuna belə xitab etdi; “Mən sizə, Allah Təalanın əmrlərini yerinə yetbib,
qadağalarından çəkinin, yanınızdakı müsəlmanlara qarşı xeybli olmanızı və onlara
yaxşı davranmanızı tövsiyə edirəm. Allah Təalanın yolunda. Onun adını anaraq
döyüşün. Qənimət alınan mallara xəyanət etməyin. Əhdə vəfasızlıq etməyin. Uşaqları
öldürməyin. Orda xristiyanların kilsələrində, insanlardan uzaq qalıb özlərini ibadətə
həsr etmiş bəzi adamlar görəcəksiniz. Onlara toxunmayın! Onların xaricində, başlarında
şeytanların yuva qurduğu bəzilərinə də rast gələcəksiniz ki, onların başlarını qılıncınızla
kəsib qopardın. Siz, qadınları, qocaları öldürməyin. Ağacları yandırmayın və kəsməyin.
Evləri də yıxmayın!”.

370


Baş komandan Zeyd ibn Harisəyə də; “Müşriklərdən düşmənlə qarşdaşdığm
zaman, onları üç şeydən birinə də’vət et! (Əgər müsəlman olsalar) onları, muhaeirlər
yurdu olan Mədinəyə hierət etməyə də’vət et! Də’vətini qəbul etsələr, muhaeirlərin
sahib olduqları haqlara onların da sahib olaoaqlarmı və onların mükəlləf olduqları
vəzifələrlə özlərinin də mükəlləf olaoaqlarmı bildir. Şayəd, müsəlman olub ölkələrində
qalmaq istəsələr, müsəlmanlardan köçəri Ərəblər kimi olaoaqlarmı və onlar haqqında
verilən ilahi hökmün, özləri üçün də veriləoəyini, müharibə qənimətlərindən onlara bir
pay ayrılmayaoağını və qənimətdən anoaq müsəlmanlarla birlikdə döyüşənlərin
faydalanaoağını de!
Əgər İslamı qəbul etməsələr, onları oizyə vermeyə də’vət et! Aralarında bunu
qəbul edənlərə toxunma! Cizyə vermeyi də qəbul etməsələr, Allah Təalanın yardımına
sığınaraq onlarla döyüş! “ buyurdu.
Bu nəsihətlərdən sonra müoahidlərlə xudahafizləşdi. İslam ordusu, təkbir
sədalarıyla ayrıldı. Arxada qalanlar, gedənlərə əl sallayıb; “Allah Təala sizi hər oür
təhlükədən qorusun, yenə sağ-salamat dala qaytarsın...” deyə dua edirdilər. Üfüqdə
gözdən itənə qədər, yaşlı gözlərlə arxalarından qibtə ilə baxdılar...
Zeyd ibn Harisənin əlindəki müqəddəs bayraq dalğalanır, müoahidlər uoubuoağı bilinməyən uzun bir səfərə Allah Təalanın dininə xidmət üçün gedirdilər. İslam
ordusu, sür’ətlə Suriyaya tərəf irəliləyirdi. Səfər sakit və gözəl keçirdi. Müoahidlər,
düşmənlə üzbəüz gəlməyi səbirsizliklə gözləyirdilər. Şəhidliyi istəyənlərin içində ən
arzulu olanlardan biri də Abdullah ibn Rəvaha Həzrətləriydi. Bunu Zeyd ibn Ərkam
belə nəql etmişdir ki; “Mən Abdullah ibn Rəvahanın tərbiyəsi altında boya-başa çatmış
bir yetim idim. O, Mutə səfərinə çıxdığında məni də dəvəsinin belinə mindirmişdi. Geoə
vaxtı bir müddət gedinoə, dodaqlarından bu beytlər tökülürdü.

“Ey dəvəm! qumluqdakı,
quyuya əgər məni,
Ordan da dörd düşərgə,
apararsan irəli.
Çıxartmaram artıq səni,
bundan başqa səfərə.

Son düşərgədə mö ’minlər,
keçdi məni sür’ətlə.
Ey Rəvahanın oğlu,
ən yaxınların belə.
Qardaşlıq bağlarını,
qopararaq keçdilər.

371

Sahibsiz qalacaqsan,
az sonra, ona görə.
Mən hər halda evimə,
dala qayıtmayacam.
Umuram ki, bu müharibədə,
mən şəhid düşəcəyəm.

Səni Haqq Təalaya
tərk edərək getdilər.
Artıq düşünmürəm,
arxada nə malım var? ,
Heç vecimə deyil.
Ağaclarla xurmalar!”

Bunları eşidincə, ağladım. Abdullah ibn Rəvaha məni yavaşca qamçısıyla
vuraraq; “Ey yaramaz! Sən niyə ağlayırsan? Belə deməyimin sənə nə zərəri var? Allah
Təala, mənə şəhidlik nəsib etsə sən də miniyə minərək dala qayıdıb, öz el-obana
çatarsan. Mən isə dünyanın bütün dərdlərindən, şübhə və kədərlərindən, hadisələrindən
xilas olar, rahatlıq taparam” dedi. Miniyindən düşüb İki rük’ət namaz qıldı. Axırda uzun
bir dua etdikdən sonra mənə; “Ey uşaq!” deyə səsləndi. “Buyur” dediyimdə; “Bu
səfərdə inşallah şəhidlik nəsib olacaqdır!” dedi.
Qəhrəman səhabilər, Suriyaya yaxınlaşarkən Şam valisi Şurahbil ibn Əmr,
İslam ordusunun yaxınlaşmaqda olduğunu çoxdan xəbər tutmuşdu. Dərhal Bizans
Qeysəri Herakh vəziyyətdən agah edib, böyük bir ordu alaraq rahat nəfəs almışdı.
Çünki, kəşfiyyat məlumatlarına görə, müsəlmanlar vur-tut üç-beş min nəfər idi. Buna
baxmayaraq öz ordusu, yüz mindən çoxdu. Silahların isə sayı-hesabı yoxdu.
Əshabi kiram (Allah onlardan razı olsun). Şam torpaqlarından Muana çatdıqları
əsnada. Bizanslıların yüz min nəfərlik bir ordu ilə üzərlərinə gəldiklərini öyrəndilər.
Orda düşərgə salıb iki gecə qaldılar. Komandan Zeyd ibn Harisə Həzrətləri, dostlarını
yığıb vəziyyəti bildirdi. Bizans ordusuna qarşı nə etmək lazım gəldiyi haqqındakı
görüşlərini soruşdu. Səhabilərdən bəziləri; “Bizans ordusuyla üzbəüz gəlməmişdən
qabaq, ölkələrinə qəflətən basqınlar təşkil edək. İnsanlarını əsir alıb Mədinəyə qayıdaq”.
Bəziləri də; “Rəsul əleyhissəlama məktub yazıb, düşmənin sayısını xəbər verək. Bizə
vaxt itirmədən əsgər göndərməsini vəya nə etməyimiz lazım olduğunu soruşaq”
deyirdilər. İkinci təklifin daha münasib olduğuna qərar verdikləri əsnada, Abdullah ibn
Rəvaha Həzrətləri sözə müdaxilə edərək;
“Ey Qövmüm nə səbəbdən, tərəddüd edirsiniz?

372

Şəhid olmaq qəsdiylə, cəngə gəlmədikmi biz?

Silahca, süvaricə çoxluq olduğumuzdan,
Dolayı döyüşmədik, kafirlərlə heç bir an.
Allah Təalanın, bizə ehsan etdiyi.
Bu din qüvvəti ilə, döyüşdük aslan kimi.
Gedin, döyüşün, heç bir şübhə yoxdur ki, yaxşılıq var.
Bu işin nəticəsi, ya şəhadət ya qələbə.
Bədr günü vallahi, vardı iki atımız,
Ühüddə tək at ilə, çox azdı silahımız.
Bu cəngdə qalib gəlmək, varsa əgər qədərdə,
Zatən belə və ’d etdi, Allah və Peyğəmbər də.
Haqq Təala vədindən, dönməz əsla geriyə.
Ey mö ’minlər eləysə, yürüyün irəliyə.
Şəhidlik varsa əyər, bizim qədərimizdə.
Qovuşarıq Cənnətdə şəhid qardaşlarımızla".

dedi. Həzrəti Abdullah ibn Rəvahanın bu sözləri, mücahidlərə cəsarət vermişdi.
“Vallahi Rəvahanın oğlu düz deyir” dedilər.
Artıq qərar verilmişdi. Şəhid oluncaya qədər döyüşə davam edəcəkdilər. Şanlı
səhabilər Mutə adındakı kəndə gəldiklərində yüz min nəfərlik Bizans ordusuyla üz-üzə
gəldilər. Dağ-dərə düşmən əsgəri ilə dolmuşdu. Bir tərəfdə Allah Təalanın dinini
yaymaq üçün ta Mədinədən çıxıb Şama qədər gələn üç min nəfərlik bir İslam ordusu,
digər tərəfdə də İslamı boğmaq üçün toplanan yüz min nəfərlik bir kafir sürüsü vardı...
Görünüşdə, bu İki ordunu müqayisə etmək mümkün deyildi. Buna görə, bir müsəlmanın
otuzdan çox Bizans əsgəriylə döyüşməsi lazım gəlirdi.

373



Hər iki tərəf də döyüş vəziyyətini alddar. Bu əsnada, Cənabi Peyğəmbərimizin
(səlləllahu əleyhi və səlləm) əmrinə münasib olaraq İslam ordusundan bir hey’ətin,
Bizans ordugahına tərəf irəlilədiyi görüldü. Bunlar Bizans ordusuna İslamı qəbul
etmələri, yoxsa cizyə vermələrini təklif etdilər. Aneaq onlar, bu də’vəti rədd etdilər.
Artıq, vaxt itirməyin mənası yox idi. Komandan Zeyd ibn Harisə Həzrətləri, əlində
müqəddəs İslam bayrağı olduğu halda, ordusuna hücum əmrini verdi. Bu anı gözləyən
mücahidlər; “Allahu əkbər!” sədaları altında ox kimi irəli atıldılar. İldırım kimi
qılınclarını sıyırıb, fırtına kimi düşmənin içinə daldılar... At kişnərtiləri, qılınc
cingiltiləri, təkbir sədaları və vurulanların fəryadları bir-birinə qarışır, hələ döyüşün
əvvəlində, meydan qan gölünə çevrilirdi. Şanlı səhabilər hər qılınc vurduqlarında ya bir
baş, ya da bir qol qopardırdılar.
Əlində Rəsulullahın ağ bayrağı olan Həzrəti Zeyd, düşmənin ta ortalarında;
“Allah Allah” deyərək vuruşurdu. Vurduğu qılınclarla ətrafını bir əsnada açır, düşməni
qabağına çıxdığına peşman edirdi. Komandanlarının qəhrəmanca döyüşdüyünü görən
şanlı səhabilər, ondan dala qalmır, tək başına otuz düşmənə qılınc vurub onları məğlub
etməyə çalışırdılar. Bu dəmdə, bir neçə nizənin eyni vaxtda, komandan Həzrəti Zeydin
mübarək sinəsinə vurulduğu görüldü. Digərləri də nizələrini vurmağa başladılar. Şanlı
səhabinin bədəni dəlİk-deşİk olmuşdu. Beləcə, Zeyd ibn Harisə isti torpağa düşdü və
çox həsrətini çəkdiyi şəhadət şərbətini içdi.
Zeyd ibn Harisədən sonra Həzrəti Cə’fər dərhal bayrağı əlinə götürdü. İslam
bayrağının dalğalandığını görən mücahidlər, təzədən böyük bir həvəslə döyüşə davam
etdilər. Həzrəti Cə’fər də, Zeyd ibn Harisə kimi qəhrəmanca döyüşürdü. Bir tərəfdən
düşmənə hücum edir, digər tərəfdən də dostlarına cəsarət verirdi. İgidcəsinə döyüşən bu
yeni komandan, daha sür’ətli, daha cəld hərəkətlərlə qılınc vurur, düşmənə göz açmağa
imkan vermirdi. Həzrəti Cə’fərin döyüşə çox başı qarışdığı üçün, dostlarından bir xeyli
qabağa getmişdi. Bizanslıların ortasında tək-tənha döyüşür, hər birinə ayrı-ayrı qılınc
vurudu. Ancaq bu gedişin bir qayıdışı olmadığını başa düşməkdə gecikmədi. Qəhrəman
komandan; “Mənim vəzifəm, kafirlərin hər birinə qılıncımla vurmaqdır!” deyir, Allah
Təalanın mübarək adını dilindən düşürtmür və yorulmaq bilmədən döyüşürdü. Axırda
bir düşmən əsgəri Həzrəti Cə’fərin sağ qoluna bir qılınc vurdu. Sağ əh kəsilən Həzrəti
Cə’fər, müqəddəs İslam bayrağını sol əliylə yerə düşmədən tutdu. Qaldırıb yenə
dalğalandırdı. Yenə bir qılınc zərbəsi... Sol əli də kəsilmişdi. Bu dəfə bayrağı kəsik

374



qollarının arasında sinəsinə dayayaraq dalğalandırmağa çalışdı. Ancaq, dalbadal vurulan
düşmən qılıncları ilə çox həsrətini çəkdiyi şəhadət mərtəbəsinə qovuşdu. Mübarək ruhu
Cənnətin ən yüksək mərtəbələrinə uçmuşdu... Bədənində doxsandan artıq qılınc və nizə
yarası sayılmışdı.
Komandanlarının şəhid edildiyini görən qəhrəman mücahidlər, yerə düşən
İslam bayrağını götürən kimi, Abdullah ibn Rəvaha Həzrətlərinə verdilər. O da, atının
üstündə bayrağı dalğalandıraraq düşmənə şiddətlə hüeum etdi. Bir tərəfdən qabağına
çıxan düşməni vurur, bir tərəfdən də belə deyirdi;
“Ey nəfsim, mənə boyun əyəcəksən əlbəttə.
Bu gün şəhid olaram, and içdim bu döyüşdə.
Ya sən özlüyündən, razı olarsan buna.
Ya qəbul etdirərəm, bunu mən, zorla sənə.
Əgər öldürülməsən, şayəd sən bu döyüşdə.
Heç ölməyəcəksənmi, ey nəfsim söylə mənə.
Cəfər ibn Əbi Talib ve Zeyd ibn Harisənin
Etdiyini etsən, bil ki yaxşı edərsən.
Onlar şəhid oldular, ey nefsim durma geri.
Sonra bədbaxt olarsan, haydı atil irəri”.

Həzrəti Abdullah da; “Allahu əkbər!” sədaları altında düşmənlə amansız bir
mübarizəyə girmişdi. Bu dəmdə bir qıhne zərbəsi barmağına dəydi və kəsİk barmaq
əlində sallanmağa başladı. Allah Təalanın və Rəsulunun eşqiylə yanan bu mübarək
komandan, dərhal atından yerə tullandı, döyüşməsinə mane olan yaralı barmağını,
ayağının altına qoyub; “Sən sadəeə, yaralı bir barmaq deyilsən məgər? Onsuz da bu
aqibətə Allah Təalanın yolunda düçar olmusan!” deyərək dartıb qopartdı. İldırım kimi
atının belinə tullanıb, var gücüylə təzədən döyüşməyə başladı. Aneaq, bu qədər
Vaqidi, əl-Məğazi, II, 756; İbn Qəyyum əl-Cövziyyə, Zadul-Məad, III, 336.

375

döyüşməsinə baxmayaraq, şəhidlik mərtəbəsinə qovuşamadığı üçün öz-özünü qınamağa
başladı... Dayanmadan düşmənə hücum edirdi. Axırda bir nizə zərbəsi ilə yerə yıxıldı.
Allah Təala və Rəsulu yolunda döyüşərkən şəhid olub mübarək ruhu Cənnətə uçdu...
O əsnada Həzrəti Abdullahın yanında döyüşən Əbul-Yusr Kə’b ibn Umeyr
bayrağı dalğalandırmağa çahştı.
Gözləriylə Əshabı süzərək özündən daha yaşlı və yetişgin birini axtarırdı. Sabit
ibn Əkrəmi görüneə, bayrağı ona verdi. Həzrəti Sabit, bayrağı müeahidlərin qabağında
yerə batırdıqdan sonra; “Ey qardaşlarım! Vaxt itirmədən aranızdan birini komandan
seçin və ona tabe olun” dedi. Onlar; “Səni seçdik” dedilərsə də. Həzrəti Sabit bunu
qəbul etmədi. Gözləri Xalid ibn Vəlid Həzrətlərinə sataşdı. Ona; “Ey Əbu Süleyman!
Bayrağı sən götür!” dedi. Müsəlmanlar arasına təzə qoşulan Həzrəti Xalid, ədəbindən
müqəddəs bayrağı götürmək istəmədi və mübarək dodaqlarından; “Mən bu bayrağı
səndən ala bilmərəm! Sən buna məndən daha çox layiqsən. Çünki, daha yaşlısan və
Bədir qəzvəsində Rəsulullahla birlikdə döyüşməklə şərəflənmisən!” sözləri tökülmüşdü.
Aneaq, zaman qiymətli idi. Otraflarındakı Oshabi kiram düşmənlə
amansızeasma vuruşur, yüz min nəfərlik düşməni qabağında durmağa çalışırdılar.
Həzrəti Sabit sözünü təkrar etdi; “Ey Xalid! Tez Rəsulullahın müqəddəs bayrağını
götür! Vallahi, bunu sənə vermək üçün götürmüşdüm. Sən, döyüş üsulunu məndən daha
yaxşı bilirsən!” dedi və ətrafındakı müeahidlərə; “Ey qardaşlarım! Xalidin komandan
olmasına nə deyirsiniz?” deyə soruşdu. Onlar da hamısı bir ağızdan; “Onu başımıza
komandan seçdik” dedilər.
Bundan sonra Həzrəti Xalid, Aləmlərin sahibinin mübarək əliylə verdiyi
bayrağı böyük bir hörmət və ədəblə götürüb öpdü. Atına minib var güeüylə düşmənə
hüeum etdi.^°^
Qəhrəman səhabilər yeni komandanlarının arxasında təzədən hüeuma keçdilər.
Həzrəti Xalid tayı-bərabəri görülməmiş bir eəsarət və maharətlə döyüşürdü. Qabağına
gələni aşndırdı. Bu dəmdə Qutbə ibn Qatadə Həzrətləri düşmən komandanlarından
Malik ibn Zafilənin başını bədənindən ayırdı. Bizanslıların əhval-ruhiyyələri
pozulmuşdu. Aneaq, vaxt azalmış, axşam düşmüş və hava qaralmağa başlamışdı.
Qaranlıqda döyüşmək çox təhlükəliydi. Çünki, səhvən öz dostlarını da vura bilərdilər...
Vaqidi, əl-Məğazi, II, 756; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, II, 129; Əbdurrəzzaq, əl-Musannəf III, 390;
Təbərani, əl-Mu’cəmu’l-Kəbir, II, 105; Suheyli, ər-Rövzul-Unf, IV, 130.

376


Bu səbəblə, hər iki tərəf də qərargahlarına çəkildi. Yaralıların yaraları
sarılmağa başlandı. Həzrəti Xalid, döyüş üsulunu yaxşi bilirdi. Səhər açılınca düşmənin
qabağına yeni bir taktİkayla çıxmaq və onları çaşdırmaq istəyirdi. O gecə, əsgərlərin
yerlərini dəyişdirdi. Sağ tərəfdəkiləri solda, soldakıları sağda, qabaqdakıları arxada,
arxadakıları da qabaqda yerləşdirdi.
Səhər təzədən hücuma keçən qəhrəman mücahidlər, “Allahu əkbər” sədaları
altında döyüşməyə başladı. Düşmən əsgərləri özlərinə hücum edən əsgərləri ilk dəfə
görürdülər. Bunlar dünənki döyüşdükləri əsgərlər deyildi. Yəqin ki, müsəlmanlara
kömək üçün yeni bir ordu gəlmişdi! Bunları böyük bir qorxu içində düşünən Bizans
əsgərlərinin əhval-ruhiyyələri pozuldu. Canlarına vəlvələ düşdü. Bu fürsəti əldən
verməyən Həzrəti Xalid və qəhrəman səhabilər o gün əmməlli-başh döyüşərək düşmənə
qılınc vurdular və minlərlə əsgərin canını Cəhənnəmə göndərdilər. O gün Xalid ibn
Vəlid Həzrətlərinin əlində doqquz qılınc qırılmışdı. Allah Təalanın ehsanı, Rəsuli
əkrəmin (səlləllahu əleyhi və səlləm) dualarının bərəkətiylə üç min mücahid qazi, yüz
min düşmən əsgərini pərən-pərən etmişdi. Bu böyük meydan muharəbəsində on beş
şəhid verilmişdi. Beləcə, Bizans İmperatorluğuna qulaqburması verilmiş, daha cənuba
hücumlar təşkil etməsinə mane olunmuşdu...
Rəsuli əkrəm və Nəbiyyi möhtərəm, müharibə meydanından bir xəbər
almamışdan qabaq, Mutədə baş verənləri çatdırmaq üçün Əshabını məscidə toplamışdı.
Sevgili Peyğəmbərimizin mübarək üzündən çox üzüntülü olduğu məlum olur, daha da
çox üzülər qorxusu ilə heç kim bir şey soruşmurdu. Nəhayət Əshabi kiramdan biri;
“Canımız sənə fəda olsun ya Rəsulallah! Sizdə olan üzüntünü gördüyümüzdən bəri
qanımız qaralır, üzüntümüzün dərəcəsini ancaq Cənabi Haqq bilir!” dedi. Sevgili
Peyğəmbərimizin mübarək gözlərindən yaş axraq belə buyurdu ki; “Məndə gördüyünüz
üzüntü, məni kədərə boğan şey, Əshabımın şəhid olmaları idi. Bu hal, onları Cənnətdə
üzbəüz taxtlar üstündə oturmuş vəziyyətdə görüncəyə qədər davam etdi. Zeyd ibn
Harisə bayrağı əlinə götürdü. Axırda şəhid edildi. O indi Cənnətə girdi. Orda gəzişir.
Sonra bayrağı Cə’fər ibn Əbi Talib götürdü. Düşmən ordusuna hücum etdi. Şəhid
oluncaya qədər o da döyüşdü. O, şəhid olaraq Cənnətə girdi və yaqutdan İki qanadı ilə
istədiyi kimi uçur. Cə’fərdən sonra bayrağı Abdullah ibn Rəvaha götürdü. Əlində
307
Buxari, “Məğazi”, 42; ibn Sə’d, ət-Təbəqat, IV, 253; ibn Əbi Şeybə, əl-Musannəf IV, 582; Hakim,
əl-Müstədrək, III, 44.

377


bayrağı tutaraq döyüşdü və şəhid olaraq Cənnətə girdi. Onlar, Cənnətdə qızıldan
düzəldilmiş taxtlar üstündə mənə göstərildi. Ey Allahım! Zeydi bağışla! Ey Allahım!
Cə’fəri bağışla! Ey Allahım Abdullah ibn Rəvahanı bağışla!”.
Aləmlərin sahibinin mübarək gözlərindən hələ də yaş axırdı. Göz yaşları axaaxa sözünə belə davam etdi; “Abdullah ibn Rəvahadan sonra bayrağı Xalid ibn Vəlid
götürdü. Budur, indi döyüş daha da ağırlaşdı. Ey Allahım! O (Xalid ibn Vəlid) sənin
qılmelarmdan bir qılmedır. Ona yardım et!” buyurdu.^°^
Sevgili Peyğəmbərimiz, Allah Təalanın izni ilə min kilometrdən daha uzaq
olan döyüş meydanındakı vəziyyəti, bir mö’eüzə olaraq görmüş və Əshabına
bildirmişdi. Cə’fər ibn Əbi Talib Həzrətlərinin şəhid edildiyi gün bu hadisəni nəql
etdikdən sonra qalxdı. Həzrəti Cə’fərin evinə getdi. Xanımı Əsma ev işlərini görmüş,
uşaqlarını yuyundurub saçlarını daramışdı. Sevgili Peyğəmbərimiz; “Ey Əsma! Cə’fərin
oğlanları hardadır? Onları mənim yanıma gətir!” buyurdu. Əsma xatun uşaqları
gətirineə Rəsulullah onları qucaqladı və doya-doya öpüb bağrına basdı. Mübarək ürəyi
dözə bilmədi, mübarək gözlərindən yaş axmağa başladı. Bunu görən Həzrəti Cə’fərin
xanımı; “Anam-atam, canım sənə fəda olsun ya Rəsulallah! Nə üçün uşaqlarıma
yetimlərə göstərdiyiniz mərhəməti göstərirsiniz? Yoxsa Cə’fər və dostlarından qara
xəbər aldınız?!” deyə yalvararaq soruşdu. Aləmlərin sahibi bu hadisədən çox
tə’sülənmişdi; “Bəh! Onlar, bu gün şəhid oldular!” buyurdu. Həzrəti Əsma anamız da
yetim balalarını bağrına basaraq ağlamağa başladı. Bu mənzərəyə sevgili
Peyğəmbərimiz daha dözə bilməmiş, ordan çıxıb getmişdi.
Səadətxanələrinə qayıdan Həbibi əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm), mütəhhər
xanımlarına; “Cə’fərin ailəsi üçün yemək bişirməyi yaddan çıxartmayın!” buyurdu. Üç
gün şəhid ailələrinə yemək göndərildi.
Hadisədən günlər keçmişdi ki. Mədinəyə müjdə xəbərini Ya’la ibn Umeyyə
Həzrətləri çatdırdı. Baş verən hadisələri çatdırmamışdan qabaq Rəsuli əkrəm ona;
“İstəyirsənsə baş verənləri sən de, istəyirsənsə mən sənə deyim!” buyuraraq döyüş
meydanında olanları təfərrüatıyla birlikdə danışdı. Bundan sonra Ya’la ibn Umeyyə;
Əhməd ibn Hənbəl, sl-Müsnəd, V, 299; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, VII, 395; İbn Əbi Şeybə, sl-Musannəf,
VIII, 546; Təbəri, Tarix, II, 322; Heysəmi, Məcməuz-Zəvaid, VI, 150.
Əhməd ibn Hənbəl, əl-Musnəd, VI, 370; İbn Hişam, əs-Sirə, II, 380; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, VIII, 282;
İbn Kəsir, əl-Bidayə, III, 474; IV, 251; Suheyli, ər-Rövzul-Unf, IV, 126; Heysəmi, Məcməuz-Zəvaid, VI,
156.

378

“Səni haqq din və Kitabla Peyğəmbər olaraq göndərən Allah Təalaya and içirəm ki,
mücahidlərin başından keçən hadisələrin hamısını danışdınız” dedi. Rəsulullah da;
“Allahu Təala, mənim üçün aradakı məsafəni götürdü və döyüş meydanını öz
gözlərimlə gördüm” buyurdu.
Bir neçə gün sonra xəbərçilər İslam ordusunun Mədinəyə yaxınlaşdığını
çatdırdılar. Cənabi Peyğəmbərimiz, Əshabı ilə qalxdı və Mədinədən kənara onları
qarşılamağa çıxdı. Uzaqlardan bir toz buludu qalxır, müqəddəs İslam bayrağı
dalğalanırdı. Qılınc, qalxan parıltıları ətrafa güzgü kimi işıq saçırdı... Hamı, çox
həyəcanlanmışdı. Bir az sonra mücahid qazilər Mədinəyə girdilər. Onların başında
Xalid ibn Vəbd Həzrətləri vardı...

379

MƏKKƏNİN FƏTHİ

Hicrətin səkkizinci ili idi. Hüdeybiyyə sülhnaməsinin bir maddəsi də; “Hər İki
tərəflə də müttəfiq olmayan Ərəb qəbilələri, istədikləri tərəfin himayəsinə girə
biləcəklər, müsəlmanlar vəya müşriklərlə birləşməkdə sərbəst olacaqlar” idi. Buna görə,
Cənabi Peyğəmbərimizin müttəfiqi olan Xuzaə qəbiləsi müsəlmanlar. Bəni Bəkir
qəbiləsi də müşriklər tərəfində yer almışdı. Xuzaə qəbiləsi ilə Bəni Bəkir qəbiləsi
əvvəldən də düşmən olub, fiirsət tapan kimi bir-birilərinə hüeum edirdilər. Hüdeybiyyə
sülhünə görə, onlar da bir müddətliyinə hüeumlarma ara vermişdilər. Aneaq, buna Bəni
Bəkir qəbiləsi İki il riayət edə bildilər. Bəkir oğullarından biri, sevgili Peyğəmbərimizə
həqarət edən bir şe’r demiş, bunu eşidən Xuzaə qəbiləsindən bir gənc, dözə bilməmiş və
onun başını yarmışdı. Bəkir oğulları, bu fürsətdən istifadə edib razılaşma gərəyi
təhlükədən arxayın olan Xuzaə qəbiləsinə hüeum etmişdilər. Bu hüeumu, Qureyşli
müşriklər silah verərək və gizlieə adam göndərərək dəstəkləmişdilər. Hərəmi şərifdə
Xuzaə qəbiləsindən iyirmidən artıq adamı öldürmüşdülər. Döyüş əsnasında Xuzaə
qəbiləsindən bəzi müsəlmanlar Cənabi Peyğəmbərimizdən yardım istəmişdilər. Xuzaə
qəbiləsinə gecə vaxtı təşkil edilən bu basqınlarda. Bəkir oğulları ilə birlikdə, Qureyşli
müşriklərin də olduğunu görənlər olmuşdu.^'”
O gecə Mədinədə, Həzrəti Meymunə anamızın evində olan sevgili
Peyğəmbərimiz, namaz qılmaq üçün durub dəstəmaz alarkən, Allah Təalanın izni ilə bir
mö’eüzə olaraq. Məkkədəki müsəlmanların özündən kömək istədiklərini eşitmişdi.
Onlara eavab olaraq; “Ləbbeyk! (Də’vətinizə eavab verirəm!)” buyurdu. Meymunə
anamız, Cənabi Peyğəmbərimizin yanında heç kim olmadığı halda belə dediyini
görüneə; “Ya Rəsulallah! Yanınızda birisi var?” deyə soruşdu.
Sevgili Peyğəmbərimiz ona, Məkkədə meydana gələn hadisəni və Qureyşlilərin
bu işdə əh olduğunu xəbər verdi.
Qüreyş müşrikləri Bəni Bəkir qəbiləsinə kömək edərək, Xuzaə qəbiləsinə
basqın edib onları öldürməklə, Hüdeybiyyə sülhnaməsinin maddələrinə zidd hərəkət
etmiş, beləcə sülhnaməni pozmuş olurdular. Ancaq, bu hadisədən, o əsnada Şama ticarət
üçün gedən Qüreyşin başçısı Əbu Süfyanın xəbəri olmamışdı. Şamdan qayıdan kimi