Sevgili Peyğəmbərim - 31

İbn Hişam, əs-Sirə, II, 389; Vaqidi, əl-Məğazi, II, 786; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, II, 134; Əbdurrəzzaq, əlMusannəf, V, 374; İbn Əbi Şeybə, əl-Musannəf, VIII, 531; Suheyli, ər-Rövzul-Unf, IV, 140.

380

hadisəni ona danışdılar və; “Bu, mütləq düzəldilməsi lazım olan bir səhvdir. Gizli
qalması mümkün deyildir. Əgər düzəldilməzsə, Məhəmməd bizi Məkkədən sürgün
edər!” dedilər. Əbu Süfyan isə; “Hər nə qədər bu hadisədən mənim xəbərim olmyıbsa
da, təşkil edilən qətliam xəbəri Mədinəyə çatmamışdan qabaq, sülhü təzələyib uzatmaq
üçün tələsik getməyim lazımdır” dedi.
Halbuki, sevgili Peyğəmbərimiz, xəbəri elə o dəqiqə öyrənmişdi. Həm də
hadisədən üç gün sonra, Xuzaə qəbiləsindən Əmr ibn Salim, özü ilə birlikdə qırx süvari
ilə gəlib vəziyyəti Rəsuli əkrəmə (səlləllahu əleyhi və səlləm) danışmışdı. Həbibullah
da; “Xuzaə oğullarına kömək etməsəm, mənə də kömək edilməsin!” buyuraraq bir
məktub yazdırdı. Qüreyş müşriklərinə göndərilən bu məktubda, sevgili Peyğəmbərimiz;
“...Siz, ya Bəkir oğulları ilə olan ittifaqınızdan əl çəkərsiniz, yaxud da Xuzaə
oğullarından öldürülənlərin diyətlərini ödəyərsiniz! Şayəd, bu dediklərimdən birini
yerinə yetirməzsəniz sizinlə döyüşəeəyimi bilin!” buyururdu.
Qureyşlilər, bu mərhəmətin də qədrini başa düşmədilər. “Həm ittifaqımızı
kəsmərik, həm də diyəti ödəmərik! Aneaq döyüşə də bilərik” deyə xəbər göndərdilər.
Ancaq, belə etdiklərinə çox peşman olub, qorxularından razılaşmanı təzələmək üçün
Əbu Süfyanı Mədinəyə göndərdilər.^''
Hələ Əbu Süfyan Mədinəyə gəlməmişdən qabaq, sevgili Peyğəmbərimiz onun
gələcəyini Əshabi kiramına bildirdi və; “Belə başa düşürəm ki, Əbu Süfyan sülhü
təzələyib, sülh müddətini də uzatmaq üçün gəlir. Lakin, məqsədinə nail olmayıb əli boş
qayıdacaq!” buyurdu.
Hələ müsəlman olmayan Əbu Süfyan, Mədinəyi münəvvərəyə gəldi. Qızı və
Cənabi Peyğəmbərimizin mübarək xanımı, mö’minlərin anası olan Ümmü Həbibənin
evinə getdi. Sevgili Peyğəmbərimizin döşəyi üstündə oturmaq istədi. Həzrəti Ümmü
Həbibə anamız, o oturmadan çatıb döşəyi götürdü. Atası buna çox üzülüb; “Ey qızım!
Bu döşəyi məndən əsirgəyirsən?” deyərək heyrətini ifadə edincə, Rəsulullahın
məhəbbətini hər şeydən üstün tutan mö’minlərin anası Həzrəti Ümmü Həbibə atasına;
“Bu döşək, Allah Təalanın Rəsulunun döşəyidir. Ona müşriklər otura bilməz! Sən,
müşrik və nəcissən! Bu döşək üstündə oturmağın, əsla düzgün deyildir!” deyə cavab
verdi.
İbn Hişam, əs-Sirə, II, 395; Vaqidi, əl-Məğazi, II, 783; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, II, 134; Əbdurrəzzaq, əlMusannəf V, 374; İbn Əbi Şeybə, əl-Musannəf, VIII, 531; Suheyli, ər-Rövzul-Unf, IV, 146.

381


Atası; “Ey qızım! Evimdən ayrılandan sonra sənə nə oldu belə?!” deyincə, o
da; “Əlhəmdülillah ki, Allah Təala mənə İslamiyyəti nəsib etdi. Sən isə hələ də,
eşitməyən, görməyən daşdan düzəldilmiş bütlərə sitayiş edirsən! Ey Ata! Sənin kimi
Qüreyşin böyüyü və yaşlısı olan bir nəfər, necə ola bilər ki, İslamdan uzaq qalsın?”
dedi. Atası çox əsəbiləşib; “Mənə bu qədər hörmətsizlik edib cahilliklə ittiham edirsən!
Demək mən, atalarımın illərdir sitayiş etdikləri bütləri qoyub. Məhəmmədin dininə
girəcəm?!” deyərək ordan çıxıb getdi.^'^
Sevgili Peyğəmbərimizin hüzuruna gələn Qüreyşin başçısı; “Mən, Hüdeybiyyə
sülhnaməsini təzələmək və müddətini də uzatmaq üçün gəldim. Haydı, aramızdakı bu
razılaşmanı bir yazı ilə təzələyək!” dedi. Həbibi əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm);
“Biz, Hüdeybiyyə sülhnaməsinə zidd bir hərəkət etmədik və onu dəyişdirmərik!”
buyurdu. Qüreyşin başçısı dəfələrlə, “Sülhnaməni dəyişdirək! Təzələyək!” dedisə də,
sevgili Peyğəmbərimiz ona heç bir cavab vermədi. Qüreyşin başçısı bütün cəhdlərinin
puça çıxdığını görüncə Məkkəyə qayıdıb, müşriklərə vəziyyəti başa saldı. Müşriklər;
“Demək heç bir şey edə bilmədən dala qayıtdın?!” deyərək onu qınadılar. Artıq onlar
üçün gözləməkdən başqa bir çarə qalmamışdı.

Kim Məscidi Harama sığınsa...
Əbu Süfyan Mədinədən ayrılınca. Sevgili Peyğəmbərimiz Məkkəni fəth etməyi
qərara aldı. Çünki, Qureyşlilər verdikləri sözün üstündə durmamış və razılaşmanı
pozmuşdular. Ancaq, bu sirri çox gizli tutur, müşriklərə hazırlanma fürsəti vermədən və
Hərəmi şərifdə qan tökülmədən Məkkəni almaq istəyirdi. Bu bir döyüş tədbiri idi.
Çünki, Məkkə fəth edilincə, bəlkə də bir çoxu müsəlman olmaqla şərəflənəcəkdi.
Bu vəziyyəti Həzrəti Əbu Bəkirə və əshabının başda gələnlərindən bir neçəsinə
dedi. Əshabına, səfər üçün hazırlıq görməsini əmr edib, hara gediləcəyini demədi.
Əshabi kiram cihad üçün hazırlıq görməyə başladılar. Cənabi Peyğəmbərimiz, həm də
ətrafdakı müsəlman qəbilələrdən Əsləm, Əşca, Cüheynə, Husayn, Ğifar, Muzeynə,
Suleym, Dəmra və Xuzaə oğullarına da xəbər göndərdi. Bu qəbilələrə,“Allah Təalaya
Beyhəqi, Dəlailun-Nübüvvə, V, 43; İbn Qəyyum əl-Cövziyyə, Zadul-Məad, III, 347; İbn Kəsir, əl-Sirə,
III, 530.

382


və axirət gününə iman edənlər, Ramazan ayının əvvəlində Mədinədə hazır olsunlar”
buyurulur, döyüşdə iştirak etməyə də’vət edilirdi.
Həbibullah (səlləllahu əleyhi və səlləm), bir tədbir olaraq Məkkəyə gedən
yollarda əlaqəni kəsmək üçün Həzrəti Ömərə vəzifə verdi. Həzrəti Ömər, dərhal dağ
yollarına, keçidlərə və digər yollara növbətçilər qoyub; “Məkkəyə getmək istəyən hər
adamı dala qaytaraeaqsınız!” əmrini verdi.
Sevgili Peyğəmbərimiz, bu işin gizlieə görülməsi üçün; “Ya Rabbi! Elobalarına qəflətən gəlib qovuşuneaya qədər, Qureyşlilərin cəsus və xəbərçilərini saxla.
Onları görməyən və eşitməyən et. Bizi qəfildən görüb, eşitsinlər” deyərək Allah Təalaya
dua edbdi.
Cənabi Peyğəmbərimiz, şimaldakı müşriklər vəya Bizanslılara hücum etmək
düşüncəsi yaratmaq üçün də, Əbu Qatadə Həzrətlərini hərbi dəstə ilə şimala, İzam
vadisinə tərəf göndərdi.
Bu əsnada Mədinədəki görülən hazırlıqları Məkkəli müşriklərə çatdırmaq üçün
göndərilən bir məktubu Sevgili Peyğəmbərimiz bir mö’cüzə olaraq xəbər verdi. Həzrəti
Əlini göndərərək məktubu aparanı tutub gətbtdi.
Ramazan ayının İkinci gününə qədər, ətraf qəbilələrdən kömək gəlmiş, Əbu
İnəbə quyusu başındakı düşərgədə yığıbşmışdılar. Əshabi kbamın sayı on İki minə
çatmışdı. Bunlardan dörd mini Ənsar, yeddi yüzü mühacir, qalanları da ətrafda yerləşən
müsəlman qəbilələrdən idi.^'^
Sevgili Peyğəmbərimiz Mədinəyə vəkil olaraq Abdullah ibn Ümmi Məktum
Həzrətlərini qoydu. Zübeyir ibn Əvvam Həzrətlərini də İki yüz nəfərlik bb süvari
dəstənin başında kəşfiyyat üçün qabaqcadan göndərdi.
Aləmlərin sahibi, könülləri Allah Təala və Rəsulunun məhəbbətiylə dolu olan
on İki min nəfərlik böyük ordusunun başında, Allah Təalanın adını anaraq yola düşdü.
Bundan səkkiz il qabaq işgəncə və zülm edilərək hicrət etməyə məcbur edildikləri elobalarına, Məkkəyə gedbdilər. Bütxanaya çevrilən müqəddəs Kə’bəni bütlərdən
təmizləməyə gedbdilər... İnadkarlıqlarından heç cür əl çəkmək istəməyən müşriklərə,
haqq, ədalət və mərhəmət göstərməyə gedbdilər... Allah Təalanın dinini yaymağa.

ibn Sə’d, ət-Təbəqat, II, 135; İbn Qəyyum əl-Cövziyyə, Zadul-Məad, III, 347.
ibn Sə’d, ət-Təbəqat, II, 135; İbn Qəyyum əl-Cövziyyə, Zadul-Məad, III, 347.

383

ordakıların əbədi cəhənnəm əzabından xilas olmalarına vəsilə olmağa gedirdilər. Aman
ya Rəbbi! Bu nə böyük mərhəmət idi!
İslam ordusu Zulhuleyfəyə gəldiyi əsnada, Məkkədən ailəsi ilə birlikdə hicrət
edən Cənabi Peyğəmbərimizin əmisi Həzrəti Abbasa rast gəldi. Sevgili Peyğəmbərimiz
əmisinin gəldiyinə çox sevindi və; “Ey Abbas! Mən Peyğəmbərlərin axırıncısı olduğum
kimi, sən də mühacirlərin axmncısısan” buyuraraq könlünü aldı. Həzrəti Abbasın
ailəsini Mədinəyə göndərdi. Həzrəti Abbas, Cənabi Peyğəmbərimizin yanında qalıb
Məkkənin fəthində iştirak etdi.^'^
Rəsuli əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm), Məkkənin yaxınlığında yerləşən
Qudeydə gəldiyində, şanlı Əshabını döyüş vəziyyətinə gətirdi. Hər bir qəbiləyə ayrı-ayrı
bayraq verdi. Mühacirlərin bayrağını Həzrəti Əh, Zübeyir ibn Əvvam və Sə’d ibn Əbi
Vəqqas daşıyırdı. Ənsarın on İki bayraqdan, Əşca və Suleym qəbiləsinin hərəsinin bir
bayraqdan, Muzeynə qəbiləsinin üç. Əsləm qəbiləsinin İki, Xuzaə oğullarının üç,
Cüheynə oğullarının da dörd bayraqdan vardı.
Dörd gün idi ki. Mədinədən yola düşmüşdülər. Axşam üstü Məkkəyə əmmə İlibaşlı yaxınlaşılmış, xiftən namazı vaxtında Mərruzzəhrana gəlinmişdi. Cənabi
Peyğəmbərimiz, Əshabına burda dayanmalarını əmr etdi. Ayrıca, Həzrəti Ömərə vəzifə
verib, hər mücahidin ocaq qalamasını da buyurdu.^'^ Bir əsnada on mindən çox ocaq
yanınca Məkkə işıqlandı. Heç bir şeydən xəbəri olmayan Məkkəli müşriklər çaş-baş
qaldılar. Nə baş verdiyini öyrənmək üçün Əbu Süfyanı göndərdilər. O da özü ilə birini
götürərək İslam ordusuna tərəf gizlənə-gizlənə yaxınlaşdı. Bu əsnada sevgili
Peyğəmbərimiz Əshabından bəzilərinə; “Əbu Süfyana nəzarət edin. Mütləq onu
görəcəksiniz” buyurdu.
Qureyşlilər, irəlilədikcə daha çox tə’əccüblənir, dəhşətə düşürdülər. Məkkənin
ətrafında nə qədər çox əsgər yığılmışdı və nə qədər çox ocaq qalamışdılar... Onlar,
bunlar barəsində danışa-danışa. Oraq isimli yerə gəldilər.
Bu əsnada Cənabi Peyğəmbərimiz, yenə; “Əbu Süfyan, indi Oraqdadır”
buyurdu. Həzrəti Abbas onları tanıdı və Cənabi Peyğəmbərimizin yanına apardı. Yolda
Əbu Süfyan Həzrəti Abbasa; “Xəbərlər necədir?” deyə soruşdu. O da; “Ey Əbu Süfyan!

İbn Əsakir, Tarixu Dəməşq, XXVI, 297.
Vaqidi, əl-Məğazi, II, 800.
ibn Sə’d, ət-Təbəqat, II, 135.

384

Vay halınıza! Rəsul əleyhissalam qabağında dura bilməyəcəyiniz bir ordu ilə üstünüzə
gəlir. And içirəm ki, Qureyşlilərin halı çox pis olacaq. Vay onların başına gələnlərə!”
dedi. Əbu Süfyan və yanındakılar, qorxa-qorxa mücahidlərin arasından keçərək sevgili
Peyğəmbərimizin hüzuruna gəldilər. Kainatın hökmdarı onları gözəl qarşıladı.
Məkkəlilər haqqında məlumat aldı. Geeə vaxtına qədər danışdıqdan sonra, onları İslama
də’vət etdi. Hakim ibn Hizam ilə Budeyl dərhal kəbmeyi şəhadət gətirərək müsəlman
oldu. Aneaq Əbu Süfyan tərəddüd etməyə davam edirdi.
Səhər açıbnea, mərhəmət dəryası sevgili Peyğəmbərimiz; “Ey Əbu Süfyan!
Sənə yazığım gəlir! Allah Təaladan başqa ilah olmadığını dərk etməyin vaxtı hələ də
gəlib çatmadı bəyəm?” buyurdu. O da; “Anam-atam sənə fəda olsun! Yumuşaq
xasiyyətlİkdə, şərəfli olmaqda və qohum-qardaş haqqına riayət etməkdə səndən yaxşı
başqa birini tanımıram. Sənə verdiyimiz bu qədər əziyyətdən sonra, sən hələ də bizi
hidayət yoluna də’vət edbsən. Nə gözəl kərəm sahibisən. Allahdan başqa ilah
olmadığına inandım... Əgər olsaydı mənə bir faydası olardu. Sən də Allahın Rəsulusan”
deyərək Əshabi kbamdan olmaqla şərəfləndi.^'^
Həzrəti Abbas; “Ya Rəsullallah! Əbu Süfyana Məkkəlilər nəzdində e’tibar
qazandırmaq üçün gəlsənə bir şey ehsan edəsən?” dedi. Cənabi Peyğəmbərimiz, bunu
qəbul edib; “Hər kim Əbu Süfyanın evinə gbib sığınsa ona aman verilmişdir, beləliklə
O, öldürülməkdən canını qurtarar” buyurdu. Əbu Süfyan Həzrətləri; “Ya Rəsulallah!
Bir az da genişlədə bilərsən? deyə xahiş edineə, sevgili Peyğəmbərimiz; “Hər kim
Məseidi Harama girib, sığınsa ona aman verilmişdir! Hər kim qapısını bağlayıb evində
otursa, ona da aman verilmişdir” buyurdu.
Rəsuli əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm), Əbu Süfyanın İslam ordusunun
heybətini və çoxluğunu görüb Məkkəli müşriklərə bunu deməsi üçün Həzrəti Abbasa;
“Onu, vadinin daraldığı, atların sıxışa-sıxışa keçdiyi dağ keçidinə apar. Müsəlmanların,
Allah Təalanın ordusunun böyüklüyünü görsün” buyurdu.
Əbu Süfyan görməbydi ki, şahid olduğu mənzərəni müşriklərə danışsın və
ordunun qabağına çıxan olmasın... Beləeə, Hərəmi şərifdə qan tökülməzdi...
Həzrəti Abbas, Əbu Süfyan ilə dağ keçidinə tərəf gedərkən, müeahidlər döyüş
hazırlığına gbməyə başladı. Hər qəbilə, bayraqlarını açaraq keçiddən keçməyə
ibn Hişam, əs-Sirə, II, 400; Vaqidi, əl-Məğazi, II, 811; Beyhəqi, Dəlailun-Nübüwə, V, 62; Suheyli, ərRövzul-Unf, IV, 155.

385


başladılar. Hər birinin əynində zireh və yanında silahı var idi. Hər dəstə keçərkən təkbir
gətirirdilər. Əbu Süfyan Həzrətləri; “Bunlar kimdir?” deyə soruşur, Həzrəti Abbas da;
“Bunlar, Suleym oğullarıdır! Komandanları Xalid ibn Vəliddirl”, “Bunlar Ğifar
oğullarıdır!”, “Bunlar Kə’b oğullarıdır!” deyərək cavab verirdi. Yeri-göyü, “Allahu
əkbər! Allahu əkbər!” sədaları bürüyür, mücahidlərin çoxluğu və silahların parıltıları
göz qamaşdırırdı.
Həzrəti Əbu Süfyanın ən çox fikir verdiyi. Fəxri aləm (səlləllahu əleyhi və
səlləm) Rəsulullah idi. Onun ətrafındakı əsgərlərin keçişi ona çox maraqlı gəlir,
başqalarından fərqli olacağını təxmin edirdi. Buna görə də tez-tez; “Bunlar Rəsulullahın
dəstəsidir?” deyə soruşmaqdan özünü saxlaya bilmirdi... Nəhayət Peyğəmbərlərin
hökmdarı. Aləmlərin sahibi günəş kimi nur saçaraq dəvəsi Qusvanın belində göründü.
Ətrafında mühacirlər və Ənsar vardı. Hər biri başdan-ayağa Davudi zirehə bürünmüş,
hindistan tərzində qılınc bağlamış, cins atlara və dəvələrə minərək gəlirdilər.
Əbu Süfyan Həzrətləri onları görüncə; “Bunlar kimdir ey Abbas!” deyərək
maraqla soruşdu. O da; “Ortadakı Rəsul əleyhissalamdır. Ətrafındakılar da şəhid olmaq
həvəsi ilə yanan Ənsar və mühacirlərdir!” dedi.
Sevgili Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm), onların yanından
keçərkən Əbu Süfyan Həzrətlərinə; “Bu gün, Allah Təalanın, Kə’bənin şanını
ucaldacağı bir gündür. Bu gün, Beytullaha örtük örtüləcəyi bir gündür! Bu gün,
mərhəmət günüdür... Bu gün, Allah Təalanın Qureyşliləri (İslam) ilə güclü edəcəyi bir
gündür” buyurdu.
Həzrəti Əbu Süfyan, görəcəyini görmüş, eşidəcəyini də eşitmişdi. “Mən,
Qeysərin də, Kisranın da taxt-tacını görmüşəm. Ancaq, belə təmtəraqhsını görmədim.
Mən, heç bir zaman bu günkü kimi bir ordu və camaatla üz-üzə gəlmədim. Belə bir
ordunun qabağında heç kim dayana bilməz. Onlara heç kimin gücü çatmaz” deyərək
Məkkəyə tərəf yola düşdü...
Əbu Süfyan Məkkəyə gəlib, özünü maraqla gözləyən müşriklərə müsəlman
olduğunu еТап etdikdən sonra; “Ey Qüreyş camaatı! Məhəmməd əleyhissalamın böyük
ordusunun qabağında dura bilməyəcəyik. Nahaq yerə öz-özünüzü aldatmayın.
Müsəlman olun ki, xilas olasınız. Mən sizin görmədiklərinizi gördüm. Saysız-hesabsız
igidlər, atlar və silahlar gördüm. Heç kimin onlara gücü çatmaz. Hər kim, Əbu Süfyanın
evinə girsə, ona aman verimli və öldürülməkdən xilas olmuşdur. Hər kim Beytullaha

386



sığınsa, ona aman verilmişdir. Hər kim, evinə girib qapısını örtsə, ona da aman
verilmişdir” dedi.^'^
Bundan sonra bəzi qəddar müşriklər Əbu Süfyan Həzrətlərinə e’tiraz edərək,
onu təhqir etdilər. Hətta, İslam ordusuna müqavimət göstərmək üçün, tələm-tələsİk
hazırlığa başladılar. Aneaq, bunların sayları çox az idi. Digərləri, bunlara əhəmiyyət
verməyib evlərinə qaçdılar. Bir hissəsi də Məscidi Harama sığındılar.
Sərvəri aləm (səlləllahu əleyhi və səlləm) və şanlı səhabilər, Zituva vadisinə
gəlib yığıldılar. Aləmlərin sahibi, mübarək gözləriylə Əshabı kiramını süzdükdən sonra,
səkkiz il qabaq Məkkədən ayrılmağı, hicrət etməyi yadına düşdü. O zaman
səadətxanələrinin ətrafını müşriklərin mühasirə etdiyini. Yasini şərifdən ayələr
oxuyaraq çıxdığını. Həzrəti Əbu Bəkir ilə heç kimin gözünə görsənmədən Sevr
mağarasına girdiklərini, Mə kk ədən ayrılmamışdan qabaq axırıncı dəfə baxıb, “(Ey
Məkkə) Vallahi, bilirəm ki, sən, Allah Təalanın yaratdığı yerlərin arasında ən
xeyirlisisən. Rəbbimin yanında da, mənim yanımda da ən sevgili olanısan. Səndən
məcbur edilərək çıxardılmamış olsaydım, səndən çıxmaz ayrılmazdım” buyurduğunu,
bu heyfislənməyi qarşısında. Cəbrayıl əleyhissəlamın Qəsas surəsi 85-ci ayəsini
oxuyub, mübarək könlünə təsəlli verdiyini və Məkkəyi Mükərrəməyə qayıdacağını
müjdələdiyini, bir ovuc Əshabı ilə Bədirdə, Ühüddə, Xəndəkdə, Xeybərdə, Mutədə
düşmənlərə necə qalib gəldiyini xatırladı. İndi isə on İki min əshabı ətrafında pərvanə
kimi fırlanır, Məkkəyə girmək üçün əmr gözləyirdilər. Sərvəri aləm Rəsulullah, bütün
bunları ehsan edən Allah Təalaya, ən dərin razılıq və şükr duyğularıyla dolu bir şəkildə
həmd etdi. Təvazökarlıqla mübarək başını aşağı saldı.
Fəxri kainat Rəsulullah, qəhrəman Əshabını dörd dəstəyə böldü. Sağ qol
komandanlığına Xalid ibn Vəlid Həzrətlərini, sol qol komandanlığına Zübeyir ibn
Əvvam Həzrətlərini, piyadaların başına Əbu Ubeydə ibn Cərrah Həzrətlərini, digər
dəstəyə də Sə’d ibn Ubadə Həzrətlərini tə’yin etdi. Həzrəti Xalid, Məkkənin
cənubundan girəcək, müşriklərdən kim müdaxilə edərsə cəzalarını verəcək. Səfa
təpəsində. Fəxri kainat Rəsulullahla birləşəcəkdi. Həzrəti Zübeyir, Məkkənin

319
Əbu Davud, “Xərac”, 25; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, II, 292; ibn Hişam, əs-Sirə, II, 401; Vaqidi,
əl-Məğazi, II, 817; İbn Qəyyum əl-Cövziyyə, Zadul-Məad, III, 356; Suheyli, ər-Rövzul-Unf, IV, 155.

387

şimalından girəcək, Hacun mövqeyinə bayrağını taxıb Sərvəri aləm Rəsulullahı
gözləyəcəkdi. Qərbdən, Həzrəti Sə’d ibn Ubadə Həzrətləri hücuma keçəcəkdi.
Rəsuli əkrəm komandanlarına, “Sizə hücum etmədikcə, əsla heç kiminlə
döyüşməyin. Heç kimi öldürməyin” buyurdu. Ancaq, adları məlum olan on beş
nəfərdən kim tutulsa, Kə’bənin örtüyünün altında belə gizlənsələr, başları
kəsiləcəkdi.^^'
Haqq gəldi, batil zail oldu...
Ramazanın on üçü. Cümə günü idi. Mücahidlərdən ən əvvəl hərəkətə keçən
Xalid ibn Vəlid Həzrətləri oldu. Məkkənin cənubundan. Həndəmə dağının yamaclarına
gəldiklərində, qəddar Qüreyş müşriklərinin onlara ox atdıqlarını gördü. İki mücahid
şəhid olmuşdu. Həzrəti Xalid döyüş vəziyyətindəki əsgərlərinə, “Ancaq, darmadağın
olub qaçan əsgərlər öldürülməyəcək” əmrini verdikdən sonra, irəli hücum etdilər. Qısa
zamanda müşrikləri geriyə püsgürtdülər. Döyüş əsnasında yetmiş müşrik öldürüldü.
Digərləri dağlara vəya evlərinə qaçdılar.
Müqəddəs Məkkəyə o biri tərəflərdən girən şanlı səhabilər hər hansı bir
müqavimətə rast gəlmədilər. Öldürülməsi əmr edilənlər arasında beşi tutulub cəzaları
verildi. O biriləri də Mə kk ədən qaçdılar. Mücahidlər, böyük bir həyəcanla dağla-dalğa,
“Allahu əkbər! Allahu əkbər!” təkbirləri sədaları altında Məkkəyə girirdilər. Sərvəri
aləm (səlləllahu əleyhi və səlləm), dəvəsi Qusvanın belində, Üsamə ibn Zeydi tərkinə
alaraq böyük bir təvazökarlıqla doğulduğu müqəddəs Məkkəyə girirdi. Ona bu günləri
göstərən Allah Təalaya həmd edir, Məkkənin fəthini müjdələyən. Fəth surəsini
oxuyurdu.
Fəxri kainat Rəsulullah, böyük bir sevinc içində, qalib gələn Əshabınm
arasında Kə’bəyi müəzzəməyə tərəf üz tutdu. Sağında Həzrəti Əbu Bəkir, solunda
Useyd ibn Xudayr Həzrətləri ilə birlikdə Kə’bəyi müəzzəməyə yaxınlaşdı.
Həcəruləsvədi ziyarət etdikdən sonra, təlbiyə və təkbir gətirdi. Bunu səhabilər də
təkrarladı və “Allahu əkbər! Allahu əkbər!” sədalarıyla Məkkəyi mükərrəmə səmaları
lərzəyə gəldi. Bu ülvi mənzərə qarşısında müsəlmanlar sevinc göz yaşları tökür. Hərəmi
şərifə sığınmış, evlərində gizlənmiş müşriklər qorxu ilə gözləyirdilər.

Əbu Davud, “Xərac”, 25; Əbdurrəzzaq, əl-Musannəf V, 377; Beyhəqi, Dəlailun-Nübüwə, II, 431.
321 •
ibn Qəyyum əl-Cövziyyə, Zadul-Məad, III, 361.

388


Sonra Aləmlərin sahibi və şanlı Əshabı təvaf etməyə başladılar. Təvafın
yeddinci dövrəsini qurtardıqdan sonra, dəvəsindən düşən sevgili Peyğəmbərimiz,
məqami İbrahimdə İki rük’ət namaz qıldı. Sonra Həzrəti Abbasın quyudan çıxartdığı
zəmzəm suyundan içdi. Zəmzəm suyu ilə dəstəmaz almağa başladı. Fəxri kainat
Rəsulullah dəstəmaz alarkən, Əshabi kiram sevgili Peyğəmbərimizin mübarək bədəninə
dəyən dəstəmaz suyunu yerə düşmədən qabaq havada tutmağa başladılar. Bu vəziyyəti
görən müşriklər, “Biz həyatımızda belə bb hökmdar nə görmüşük, nə də eşitmişik”
deyərək heyrətə düşdülər.
Sərvəri aləm (səlləllahu əleyhi və səlləm) Rəsulullah, Kə’bənin ətrafında
daşdan və taxtadan düzəldilmiş bütün bütlərin yıxılmasını əmr etdi. “Haqq gəlincə batil
gedər, batil hər zaman müvəqqətidb”^^^ məabndakı ayəni oxuyaraq, mübarək əlindəki
əsanı bütlərə tərəf uzatdı. Əsanın dəydiyi hər büt, bir-bir üzü üstə yıxıldı. Üç yüz altmış
büt yerlə-yeksan edildi.
Zöhr vaxtı gbdiyində, Rəsuli əkrəm Həzrəti Bilala Kə’bədə əzani şərifi
oxumasını əmr etdi. O da, dərhal bu müqəddəs vəzifəni yerinə yetbdi. Əzan oxunarkən,
mö’minlərin ürəyində hədsiz bb sevinc meydana gəlir, müşriklər isə kədər və üzüntü
içində qovrulurdular.^^"^
Sevgili Peyğəmbərimiz, Kə’bənin açarını istədi. Açarı Ona gətbdilər. İçərdəki
şəkilləri və yıxılan bütün bütləri təmizlətdikdən sonra. Həzrəti Usamə ibn Zeyd, Həzrəti
Bilal, Həzrəti Osman ibn Təlhə il bblİkdə Kə’bəyə gbdilər. Cənabi Peyğəmbərimiz,
içərdə arxasını qapıya tərəf çevirərək İki rük’ət namaz qıldı. Hər küncdə təkbb gətbib
dua etdi. Xalid ibn Vəbd Həzrətləri qapının qabağında duraraq camaatın ora yığılmasına
mane olmağa çalışırdı.
Kainatın hökmdarı, Kə’bənin qapısının İki tərəfindən iki mübarək əbylə
tutmuşdu. Bütün Qureyşblər Məscidi Harama dolmuş, qorxu qarışıq ümidlə, sevgili
Peyğəmbərimizə baxırdılar. Çünki onlar, Cənabi Peyğəmbərimizə və əshabına hər cür
işgəncəni etmişdilər. Boyunlarına ip bağlayıb, sürümüşdülər. Ocağa atıb, yandırmağa
çalışmışdılar. Qızmar daşları sinələrinin üstünə qoyub, huşunu itbincəyə qədər işgəncə
vermişdilər. Odda qızdırılmış şişləri bədənlərinə batırmışdılar. Üç il ac, susuz bb

əl-İsra 17/81.
ibn Hişam, əs-Sirə, lİ, 416.
Suheyli, ər-Rövzul-Unf, IV, 172.

389


məhəllədə tutub saxlayıb, hər şeydən məhrum etmişdilər. Ayaqlarından dəvələrə
bağlayıb, əks tərəflərə dartmaqla parça-parça etmişdilər. Hamısından da ağır, öz elobalarından çıxartmışdılar. Bu azmış kimi, tamamilə yer üzündən silmək üçün neçə dəfə
döyüşmüşdülər.
Aneaq, bütün bunlara baxmayaraq ümidli idilər. Çünki, qabaqlarında, aləmlərə
rəhmət olaraq göndərilən mərhəmət dəryası vardı. Sevgili Peyğəmbərimiz bb müddət
onlara baxdıqdan sonra, “Ey Qüreyş eamaatı, indi haqqınızda mənim nə edəeəyimi
flkbləşbsiniz?” buyurdu. Onlar da; “Biz səndən xeyir gözləyir, xeyb ümid edbik.
Çünki, sən çox mərhəmətlisən. Kəramətli və yaxşılıq sahibi bir qardaşımızın oğlusan.
Bizə qalib gəldin. Səndən yaxşılıq umuruq” dedilər.
Rəsuli əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm) onlara baxıb təbəssüm etdi və;
“Mənim halımla sizin halınız. Yusif (əleyhissalamın) qardaşlarına dediyi kimi
olaeaqdır. Onun kimi mən də bu gün (dən sonra, günahınızı üzünüzə vurmaqla) sizi
qınamır, ayıblamıram. “Allah Təala sizi bağışlasm”^^^ deybəm. Gedin, artıq azadsınız”
buyurdu.
Bu tayı-bərabəri görülməyən mərhəmət, daş ürəkliləri yumuşaltmış, nifrət
halını məhəbbətə çevirmişdi. Aləmlərin sahibi, onları İslama də’vət edineə, müsəlman
olmaq üçün bir yerə yığışdılar. Sevgili Peyğəmbərimiz peyğəmbərliyini Qureyşblərə
e’lan edib ilk dəfə İslama də’vət etdiyi Səfa təpəsinə çıxdı. Yenə orda, böyük-kiçik,
qadın-kişi, bütün Məkkəlilərin bey’ətini qəbul etdi. Beləeə, Qureyşlilər müsəlman
olaraq Əshabı kbamdan sayılmaqla şərəfləndilər.
Kişilərdən bey’ət alındıqdan sonra, qadınlardan da bəzi mövzularda bey’ət
alındı.
Allah Təalaya şərik qoşmamaq, Cənabi Peyğəmbərimizə üsyan etməmək,
oğruluqdan uzaq durmaq, iffət və namusunu qorumaq, qız uşaqlarını öldürməmək,
bunlardan bəziləriydi. Müsəlman olan qadınların arasında öldürülməsi lazım olan
şəxslərin siyahısında adı olan Həzrəti Əbu Süfyanın xanımı Hind də vardı. Aneaq,
Aləmlərə rəhmət olan sevgili Peyğəmbərimiz onu da bağışlamışdı. Müsəlman olan hər
kəs evlərindəki bütün bütləri qırdı. Ətraf qəbilələrə hərbi dəstələr göndərilərək
oralardakı bütlər də yerlə-yeksan edildi. Beləeə, haqqın gəlməsi ilə batilin kökü
əl-Yusuf 12/92.
ibn Sə’d, ət-Təbəqat, VIII, 9; Safədi, əl-Vafi, VIII, 432.

390


kəsilmişdi. Mərhəmətə qovuşanlar arasında Əbu Cəhlin oğlu İkrimə, Həzrəti Həmzəni
şəhid edən Vəhşi kimi şəxslər də vardı. Bunlardan Həzrəti İkrimə Yərmuk döyüşündə
şəhid olmuşdu. Həzrəti Vəhşi də Yəmamə döyüşündə Museyləmətul-Kəzzabı
öldürmüşdü.^^^

Ндтәп Allah içün xalqı sevdrdi buğz eddrdi һзт,
Ш dost olmuşdu ndfsiyçün пғ düymən ol brəmkanı.
Nd güldü qdhqəhoyb ol пғ söydü dşyaya hərgiz,
Gözəl sözlü, gülər üzlüydü hər an ol kərəmkanı.
Həyam hilm ilə məvsufidi həm lütfı hörmətlə.
Gəlib yalvaranı qoymazdı giryan ol kərəmkanı.
Qəbul eylərdi üzrü günahkarlardan əjvü lütfüylə,
Əzimülxulq idi şəfqətli xənnan ol kərəmkanı.

Vaqidi, əl-Məğazi, II, 863; Təbərani, əl-Mu’cəmu’l-Kəbir, XXII, 36; Safədi, əl-Vafi, V, 392; İbn
Əsakir, Tarixu Dəməşq, LXII, 404.

391


HUNEYN QƏZVƏSİ

Sərvəri aləm (səlləllahu əleyhi və səlləm) Rəsulullah Məkkəni fəth etmək
niyyətiylə Mədinədən çıxdıqdan sonra, Məkkə ətrafında yerləşən Həvazin və Səqif
adında iki böyük qəbilə müsəlmanların onlara hüeum edəeəyini zənn edərək döyüşmək
üçün hazırlıq görməyə başladılar. Aləmlərin sahibinin Məkkəni fəth etmək üçün
gəldiyini öyrəndiklərində bir az rahat nəfəs almışdılarsa da, Qureyşlilərdən sonra
növbənin heç bir şübhə yoxdur ki, özlərinə gələeəyini düşünərək sür’ətlə hazırlıqlarına
davam etdilər. Ayrıea; “And içirik ki, müsəlmanlar yaxşı döyüşən bir qövmə rast
gəlmədilər. O, bizim üstümüzə gəlməmişdən qabaq, biz Onun üstünə hüeum edək ki,
döyüşün neeə olduğunu Ona göstərək” dedilər. Həvazin qəbiləsinin başçısı Malİk ibn
Əvf komandanlığındakı iyirmi min nəfərlik çox güclü bb orduyla hərəkətə keçdilər.
Əsgərlərinin cəsarətini artırmaq və çətinliyə düşdüklərində qaçmamaları üçün, bütün
qiymətli mallarını, qadın və uşaqlarını da özləriylə apardılar.
Bu xəbər qısa zamanda Məkkəyə çatdı. Fəxri kainat Rəsulullah xəbərin
doğruluğunu öyrənmək üçün Abdullah ibn Əbi Xədrədi Həvazin qəbiləsinə göndərdi.
Həzrəti Abdullah pal-paltarını dəyişdbərək düşmənin arasına gbdi. Fİkbləri haqqında
məlumat toplayıb dərhal sevgili Peyğəmbərimizə çatdırdı.
Rəsuli əkrəm dərhal şanlı Əshabını topladı. Məkkəyə iyirmi yaşındakı Əttab
ibn Əsid Həzrətlərini vali qoyaraq vaxt itbmədən yola düşdü. On İki min nəfərlik
ordusu ilə müşrik Həvazin və Səqif qəbilələrinə öz düşərgələrində basqın etmək
istəyirdi. Mücahidlərin bayrağını Həzrəti Əli daşıyırdı. Kəşfiyyat dəstəsinin
komandanlığı da Xalid ibn Vəbd Həzrətlərinə verilmişdi. Aləmlərin sahibi
dəbilqəsini taxmış, üst-üstə zbehini geyinmiş, Düldül adındakı qatırına minmişdi.
Şəvval ayının 11-ci günü Huneyn vadisinə çatdılar. O gecə. Sərvəri aləm Rəsulullah
ordusunu yoxlayıb, döyüş vəziyyətinə gətbdi. Sübh namazını qıldırdıqdan sonra
hərəkətə keçdi.
Müşriklərin komandanı gecədən istifadə edərək Huneyn vadisinin iki yamacına
ordusunu yerləşdirmiş, burda pusqu qurmuşdu. Qabaqda əmri altındakı dəstəsi ilə gedən

İbn Sə’d, ət-Tdbəqat, IV, 357; Suheyli, ər-Rövzul-Unf, IV, 204.
Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, IV, 350; İbn Hişam, əs-Sirə, II, 428; Vaqidi, əl-Məğazi, II, 912;
Suheyli, ər-Rövzul-Unf, IV, 195;

392


Xalid ibn Vəlid Həzrətləri pusqudan bixəbər keçidə tərəf atını sürmüşdü. Səhərin
alaqaranlığı düşməni görməyə mane olurdu. Birdən minlərlə ox mücahidlərin üstünə
yağmağa başladı. Bunu gözləməyən mücahidlər geri çəkilmək məcburiyyətində
qaldılar. Sür’ətli şəkildə geri çəkilərkən, arxadan gələn əsgərlərin nizam-intizamı
pozuldu. Onlar da geri çəkilmək üçün döndüyündə iyirmi min nəfərlik düşmən
ordusunun sel kimi vadiyə axışmağa başladığını gördülər.
Sevgili Peyğəmbərimiz tək başına, hücuma keçən müşriklərin üstünə atıldı.
Ancaq Həzrəti Abbas, Həzrəti Əbu Bəkir və təxminən yüz qəhrəman səhabi ölməyi
düşünmədən özlərini Rəsuli əkrəmə çatdırdılar. Bədənlərini sevgili Peyğəmbərimizə
qalxan etdilər. Həzrəti Abbas qatmn yüyənini, Süfyan ibn Haris Həzrətləri də üzəngisini
tutaraq sür’ətini azaltmağa, Rəsulullahın düşmən ordusunun içinə dalmasına mane
olmağa çalışırdılar. Aləmlərin sahibi Allah Təalanın dininin yox olacağına üzüldüyü
üçün; “Ya Abbas! sən onları “Ey Mədinəlilər! Ey Səmurə ağacının altında bey’ət edən
səhabilər” deyərək çağır!” buyurdu. Həzrəti Abbas tökmərək və heybətli idi. Qışqırdığı
zaman səsi çox uzaqlardan eşidilirdi. Var gücü ilə; “Ey Mədinəlilər! Ey Səmurə
ağacının altında Peyğəmbərimizə söz verən əshab, dağılışmayın. Bura gelin!” deyə