Sevgili Peyğəmbərim - 13

toplayıb birləşdirərsə, səndən daha əziz və şərəfli bir nəfər ola bilməz” dedilər.
Bu altı nəfər həqiqətən inanmış, Allah Təalanın Peyğəmbərimizlə
göndərdiklərini qəbul və təsdiq etmişdilər. El-obalarına qayıtmaq üçün.
Peyğəmbərimizdən icazə alıb ayrıldılar. Yeni müsəlman olan bu altı nəfər; Ukbə ibn

155


Amir, Əs’ad ibn Zürarə, Əvf ibn Haris, Rafi ibn Malİk, Qutbə ibn Amir, Cabir ibn
Abdullah (Allah onlardan razı olsun) idilər.
Birinci Əqəbə bey’əti və Mədinədə parddayan günəş
Müsəlman olan altı nəfər Mədinəyə, qövmlərinin yanına qayıtdıqdan sonra,
dərhal İslamiyyətdən və Peyğəmbərimizdən bəhs etməyə, xalqı, İslam dininə girmələri
üçün də’vətə başladılar. Onlar o qədər təbliğat yaydılar ki. Mədinədə, içində
Peyğəmbərimizin və İslamiyyətin danışılmadığı bir ev qalmadı. Beləcə İslamiyyət, həm
Xəzrəc qəbiləsi arasında yayıldığı, həm də Evs qəbiləsindən bəziləri də müsəlman
oldular.
Əqəbədəki bu görüşmədən sonra, sonrakı il Əs’ad ibn Zürarə və İslamiyyəti
qəbul edən on iki dostu, həcc mövsümündə Məkkəyə gəldilər. O il, müşriklər,
müsəlmanlara hər ilkindən daha çox əziyyət və cəfa edirdilər. Rəsulullahı dayanmadan
tə’qib edir. Onunla danışan hamıya işgəncə verirdilər. Bundan xəbər tutan Mədinəlilər,
Peyğəmbərimizlə gecə vaxtı Əqəbədə görüşmək üçün sözü bir yerə qoydular. Gecə
olunca bir yerdə görüşdülər. Sadiq qalacaqlarını söyləyib, bütün əmr və istəklərinə
boyun əyəcəklərinə söz verərək, bey’ət etdilər. Bu sözləşmədə; “Allah Təalaya şərrk
qoşmayacaqlarına, zina və oğurluq etməyəcəklərinə, iftiradan uzaq duracaqlarına, ələ
salmaq və ruzi əldə edə bilməmək qorxusuyla uşaqlarını öldürməyəcəklərinə” dair
öhdəlik götürdülər. İkisi Evs qəbiləsinə, digərləri də Xəzrəc qəbiləsinə mənsub olan
bu 12 nəfərin başçısı Əs’ad ibn Zürarə idi.
Sevgili Peyğəmbərimiz, bu on İki nəfəri qəbilələrinə təmsilçi seçdi. Bunlar,
qəbilələrinə İslamiyyəti başa salıb, onların adından Rəsulullaha kəfil olacaqdılar. Əs’ad
ibn Zürarə də, hamısının adına təmsilçi tə’yin edilmişdi. İlk Əqəbə bey’ətində iştirak
edənlər; Маһк ibn Nəccar oğullarından Əs’ad ibn Zürarə, Əvf ibn Haris, Muaz ibn
Haris, Züreyk ibn Amir oğullarından Rafi ibn Malik, Zəkvan ibn Əbdiqeys, Qanim ibn
Əvf oğullarından Ubabə ibn Samit, Qusayna oğullarından Yezid ibn Sə’ləbə, Əclan ibn
Zeyd oğullarından Abbas ibn Ubadə, Haram ibn Kə’b oğullarından Ukbə ibn Amir,

İbn Hişam, ds-Sirə, I, 429-431; İbn Sə’d, ət-Tdbəqat, I, 219-220; Təbəri, Tarix, II, 88; İbn Əsakir,
Tarixu Dəməşq, IX, 82; İbn Qəyyum əl-Cövziyyə, Zadul-Məad, III, 38;
İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 220; Təbəri, Tarix, II. 356; Bəlazuri, Ənsab, I, 252-253.

156

Səvad ibn Qanim oğullarından Qutbə ibn Amir, Əbdüləşhəl ibn Cuşəm oğullarından
Əbülheysəm Malik ibn Teyyixan və Əmr ibn Əvf oğullarından Uveym ibn Səidə idi.
Bu razılıqdan sonra, Mədinəyə qayıdan Həzrəti Əs’ad və dostları, qəbilələrinə
gecə gündüz İslamiyyəti yayaraq haqq dinə də’vət etdilər. Bu də’vət nəticəsində.
İslamiyyət, Mədinədə sür’ətlə yayılmağa başladı. Belə ki, daha əvvəl bir birinə düşmən
olan Evs və Xəzrəc qəbilələri bir olmuş, İslamiyyəti daha yaxşı öyrənə bilmək üçün
Rəsulullahdan bir müəllim də istəmişdilər. Rəsuli əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm)
də, Qur’ani Kərimi və İslamiyyəti öyrətmək üçün. Məkkədəki Əshabından Həzrəti
Mus’ab ibn Umeyri müəllim olaraq Mədinəyə göndərdi.
Həzrəti Mus’ab, Həzrəti Əs’adın evində qaldı. Onunla birl ik də ev-ev gəzərək
hamıya İslamiyyəti çatdırdılar. Rəsulullahın sevgisini və Onu, bütün düşmənlərindən
qorumaq üçün can-başla çalışacaqlarına söz vermələrini istədilər. Onları, Rəsulullaha
edəcəkləri bey’ətə hazırladılar.
Əs’ad ibn Zürarə Həzrətlərinin mənsub olduğu qəbilənin başçısı da Sə’d ibn
Muaz olub, onunla qohum idilər. O zaman Ərəblər arasında qohumları alçaltmağın pis
adət olması səbəbiylə, hələ iman etməyən Sə’d ibn Muaz, Əs’ad ibn Zürarə
Həzrətlərinin evinə gedib bu işə əngəl olmağa çalışmadı. Özü bir qəbilə başçısı kimi bu
işə baş qoşmaq istəmirdi. Bu məqsədlə qəbiləsinin başda gələnlərindən Üseyd ibn
Xudayra; “Məhəlləmizə get, gələn bu adamı gör, ona qulaq burması ver. Əs’ad mənim
xalamın oğlu olmasaydı, bunu sənin öhdənə buraxmazdım” dedi.
Bundan sonra Üseyd ibn Xudayr, nizəsini götürüb. Həzrəti Mus’ab ibn
Umeyrin qaldığı evə getdi. Ora çatınca hədə-qorxu gələrək danışmağa başladı. “Bizə nə
üçün gəldin? İnsanları aldadırsan! Canından bezməmisənsə, burdan dərhal get” dedi.
Onun bu əsəbi halını görən Mus’ab ibn Umeyr; “Hələ bir az otur, sözümüzə qulaq as!
Məqsədimizi başa düş, bəyənsən qəbul edərsən. Yoxsa mane olarsan...” deyərək, çox
yumuşaq və xoş cavab verdi. Üseyd sakitləşib; “Doğru deyirsən” dedi və nizəsini yerə
batıraraq oturdu.
Həzrəti Mus’abın şirin söhbəti ilə in s anın qəlbinə tə’sir edən sözlərinə və xoş
səsiylə oxuduğu Qur’ani Kərim ayələrinə qulaq asdı. Məst olub; “Bu nə gözəl şeydir
belə!” deyə öz-özünə dedi. Sonra; “Bu dinə girmək üçün nə etmək lazımdır?” dedi.
Başa saldılar və Üseyd ibn Xudayr kəlimeyi şəhadət gətirərək müsəlman oldu.
Sevincindən quş kimi uçan Həzrəti Üseyd; “Mən gedib sizə birini göndərim. Əgər o

157


müsəlman olarsa, Mədinədə onun qövmündən iman etməyən heç kim qalmaz...”
deyərək sür’ətlə yerindən qalxıb getdi. Birbaşa Sə’d ibn Muazın yanına getdi. Sə’d ibn
Muaz onu görüneə; “And içirəm ki, Üseyd burdan getdiyi kimi qayıtmır” dedi.
Sonra da; “Nə etdin ey Üseyd?” deyə soruşdu. Həzrəti Üseyd ibn Xudayr, Sə’d
ibn Muazın müsəlman olmasını çox arzu etdiyindən; “O adamla (Mus’ab ibn Ümeyr ilə)
danışdım, onların bir pis fikirdə olduğunu görmədim. Aneaq, eşitdik ki. Bəni Harisə
oğulları, xalan oğlu Əs’adın belə bir adamı evində daldalandırmasından şübhələnərək,
onu öldürmək üçün hazırlıq görürlər” dedi.
Bu sözlər, Sə’d ibn Muaza tə’sb etdi. Çünki bir neçə il əvvəl baş verən bn
döyüşdə. Bəni Harisə oğullarına qalib gəlib, Xeybərə sığınmağa məebur etmişdilər. Bir
il sonra da bağışlayıb, ölkələrinə qayıtmalarına ieazə vermişdilər. Buna baxmayaraq
onların belə bir fikrə düşmələri, Sə’d ibn Muazı çox əsəbləşdirmişdi. Halbuki, əslində
belə bir şey yox idi. Üseyd ibn Xudayr, bir hiylə quraraq, Sə’d ibn Muazın xalasına və
oğlu Əs’ad ibn Zürarəyə, beləeə də Mus’ab ibn Umeyrə zərər verilməsinin qarşısını
almaq istəmişdi. Beləeə, onların tərəfinə keçməsinə və nəhayət müsəlman olmasına
şərait yaratdı.
Sə’d ibn Muaz, Üseyd ibn Xudayrın bu sözlərindən sonra yerindən sıçrayıb.
Həzrəti Əs’ad ibn Zürarənin yanına getdi. Oraya çatanda, Əs’ad ilə Mus’ab ibn
Ümeyrin çox sakit və səssiz bir şəkildə oturub, söhbət etdiklərini gördü. Yanlarına
yaxınlaşıb; “Ey Əs’ad! Aramızda qohumluq olmasaydı, sən bunları edə
bilməzdin... ”dedi.
Bu sözlərə Həzrəti Mus’ab ibn Umeyr eavab verərək; “Ey Sə’d! Bir az səbr et,
otur və bizə qulaq as, sözlərimiz xoşuna getsə nə gözəl, yox bəyənməsən, bunu sənə
təklif etmərik. Sən də qalxıb gedərsən!” dedi. Sə’d ibn Muaz, bu mülayim və şirin
sözləin qabağında sakitləşib, bn kənarda oturdu və onlara qulaq asmağa başladı.
Mus’ab ibn Elmeyr Həzrətləri, Sə’d ibn Muaza, əvvəleə İslamiyyəti izah etdi.
İslamiyyətin əsaslarını başa saldı. Sonra şirin və gözəl səsiylə Qur’ani Kərimdən bn
miqdar oxudu. Oxuduqea, Sə’d ibn Muazın halı dəyişir, məst olurdu. Qur’ani Kərimin
tayı-bərabəri olmayan bəlağatı qarşısında qəlbi yumuşaldı və çox tə’snləndi. Özünü
saxlaya bilməyib; “Bu dinə girmək üçün nə etmək lazımdır?” dedi.
Mus’ab ibn Elmeyr, dərhal kəbmeyi şəhadəti öyrətdi. O da; “Əşhədu ən la ilahə
illallah və əşhədu ənnə Məhəmmədən əbduhu və rəsuluh” deyərək müsəlman oldu. Sə’d

158

ibn Muaz müsəlman olmaqdan aldığı hüzur və sevincdən yerində dayana bilmirdi.
Dərhal evinə gedib, öyrəndiyi şəkildə qüsl aldı. Sonra qövmünü çağırdı. Üseyd ibn
Xudayrı da yanında götürüb, camaatın toplandığı yerə getdi. Əbduləşhəl oğullarına
xitab edərək; “Ey Əbduləşhəl oğulları! Siz məni necə tanıyırsınız?” dedi. Onlar da
hamısı bir ağızdan; “Sən bizim başçımız və böyüyümüzsən, biz sənə tabeyik!” deyə
cavab verdilər. Sə’d ibn Muaz, onların bu sözlərindən sonra; “O halda hamınıza xəbər
verərəm. Mən müsəlman olmaqla şərəfləndim. Sizin də Allah Təalaya və Onun
Rəsulunə iman etməyinizi istəyirəm. Ogər iman etməsəniz, sizin heç birinizlə danışıb
görüşməyəcəyəm!” dedi.
Obduləşhəl oğulları, başçıları Sə’d ibn Muazın müsəlman olduğunu və onları
da İslama də’vət etdiyini eşidən kimi, hamsı birdən müsəlman oldular. O gün axşama
qədər Mədinə səmalarını kəlimeyi şəhadət və təkbir sadalan bürüdü."'
Bu hadisədən qısa bir müddət sonra, bütün Mədinə xalqı, Evs və Xəzrəc
qəbilələri İslamiyyəti qəbul etdilər. Hər ev İslam nuruyla işıqlandı. Sə’d ibn Muaz və
Üseyd ibn Xudayr, qəbilələrinə aid bütün bütləri qırdılar. Bu vəziyyət sevgili
Peyğəmbərimizə (səlləllahu əleyhi və səlləm) xəbər verilincə, çox şad oldu. Məkkəli
müsəlmanlar sevinirdilər. Bu səbəblə o ilə (miladi 621-ci il) “sənətus-surur” (sevinc ili)
deyildi.

İkinci Əqəbə bey’əti
Rəsulullaha, 13 il idi ki, peyğəmbərlik vəzifəsi verilmişdi. Məkkəli
müşriklərin, müsəlmanlara etdikləri zülüm son həddinə çatmış və dözülməz bir hal
almışdı. Mədinədə isə, Os’ad ibn Zürarə ilə Mus’ab ibn Umeyrin cəhdləri sayəsində,
Evs və Xəzrəclilər; müsəlmanlara qucaq açacaq, onları bağrına basıb uğrunda hər şeyi
qurban verəcək bir şəkildə eşq və həyəcanın içindəydilər. Rəsulullahın da mümkün
qədər tez Mədinəyə təşrif etməsini arzu edir. Onun uğrunda, mallarını və canlarını
əsirgəməyəcəklərinə dair söz verirdilər.
Həcc mövsümü gəlmişdi. Mus’ab ibn Elmeyr ilə birlikdə, Mədinəli 73 kişi və 2
qadın müsəlman Məkkəyə gəldilər. Həcdən sonra, hamısı yenə Oqəbədə
İbn Hişam, əs-Sirə, I, 435; Təbəri, Tarix, II, 88; Süheyli, ər-Rövzul-Unf, II, 258; İbn Kəsir, əs-Sirə, II,
182.

159



Peyğəmbərimiz ilə görüşdülər. Əs’ad ibn Zürarə və 12 təmsilçi, qəbilələrinin adından
Peyğəmbərimizin Mədinəyə hierət etməsini xahiş və təklif etdilər. Rəsulullah onlara
Qur’ani Kərimdən bəzi ayələri oxuduqdan sonra, öz eanlarım, ailə və uşaqlarını neeə
qoruyup göz-qulaq olurlarsa. Onu da elə qoruyaeaqlarını tə’min etmək üçün onlardan
konkret söz istədi.
Hələ ki, müsəlman olmayan Rəsulullahın əmisi Həzrəti Abbas da oradaydı.
Bey’ət üçün gələn bu eamaata belə xitab etdi; “Ey Mədinəlilər! Bu, qardaşımın oğludur.
İnsanlar içində ən çox sevdiyim də Odur. Əgər, Onu təsdiq edib, Allahdan gətirdiklərinə
də inanır və özünüzlə aparmaq istəyirsinizsə, məni razı salaeaq münasib bir söz
verməyiniz lazımdır. Məlumunuz olduğu kimi. Məhəmməd əleyhissalam bizdəndir. Biz,
Onu, Ona inanmayan şəxslərdən qoruduq. O, bizim aramızda izzət və şərəfiylə
qorunmuş olaraq yaşamaqdadır. O, bütün bunlara baxmayaraq, hamıdan üz döndərmiş,
sizə qoşulub, sizinlə birlikdə getməyə qərar vermişdir. Əgər, bütün Ərəb qəbilələri
birləşib sizə hüeum etdiklərində, onlara qarşı sinə gərə biləeək qədər döyüşmə
qabiliyyətiniz varsa bu işə girişin. Bu barədə, öz aranızda yaxşı-yaxşı görüşüb müzakirə
edin, sonradan ayrılığa düşməyin. Verdiyiniz sözü tutub. Onu düşmənlərindən qoruya
biləeəksiniz? Bunu layiqiylə edə bilsəniz nə yaxşı. Yox əgər, Mə kk ədən çıxdıqdan
sonra Onu tək-tənha qoyaeaqsımzsa, indidən bu işdən əl çəkin ki, öz el-obasında
şərəfiylə qorunmuş olaraq yaşasın”.
Həzrəti Abbasın bu sözlərinə Mədinəli müsəlmanlar üzüldülər. Sanki,
Rəsulullah (səlləllahu əleyhi və səlləm) öz ölkələrinə apardıqlarında. Onu müşriklərdən
qoruya bilməyəeək, çətinliyə düşüneə tərk edəeəklərmiş kimi bir sözlə qarşılaşmışdılar.
Mədinəli səhabilərdən Əs’ad ibn Zürarə Həzrətləri, Cənabi Peyğəmbərimizə üzünü
tutaraq; “Ey Rəsulallah! İeazə versəniz bir neçə söz deyərdim” dedi. Eəxri kainat
Rəsulullah ieazə verineə. Həzrəti Əs’ad; “Anam-atam sənə fəda olsun ey Rəsulallah!
Hər də’vətin yumuşaq veya sərt bir yolu, üsulu vardır. İndi siz, bizi elə bir şeyə də’vət
edirsiniz ki, onu insanların qəbul etməsi çox çətindir. Çünki insanların, qədim
zamanlardan e’tibarən sitayiş etdikləri bütləri tərk edib, İslamı qəbul etməsi çox
çətindir. Buna baxmayaraq biz, İslamı bütün qəlbimizlə qəbul etdİk. Bir də müşrik olan
qohum-əqrabamızla da əlaqəni kəsməyimizi əmr etdiniz, ixlas ilə onu da qəbul etdİk.
Bilirsiniz ki bunu da qəbul etmək çox çətindir. Əmilərinin belə düşməneəsinə davranıb,
sizi qorumadıqlarına baxmayaraq, sizə queaq açıb, bu şərəfli vəzifəni öhdəmizə

160



götürdük. Hamımız bu sözlərimiz barəsində eyni fikirdəyik. Dilimizlə söylədiyimizi
qəlbimizlə təsdiq edirik. Öz ailə və uşaqlarımızı necə qoruyursaq, mübarək bədəninizi
də, qanımızın son damcısına qədər, qoruyacağımıza and içirik. Əgər bu əhdimizi
pozsaq, Allah Təalaya verdiyimiz sözü tutmasaq, bədbəxtlər zümrəsinə daxil olarıq. Ey
Rəsulallah! Biz bu sözümüzün üstündə durarıq. Allah Təala bizə uğur versin” dedi.
Sonra da; “Ey Rəsulallah! Bizdən istədiyiniz təminatı alıb, şərt qoşa bilərsiniz” deyə
davam etdi. Cənabi Peyğəmbərimiz onları İslamiyyətə təşviq etdi. Qur’ani Kərim
oxudu. Sonra buyurdu ki; “Sizdən Rəbbim üçün olan şərtim, Allah Təalaya ibadət
etməyiniz və heç bir şeyi Ona şərik qoşmamağınız, mənim və Əshabım üçün olan
şərtim, bizi daldalandırmağınız, mənə və Əshabıma kömək etməyiniz, özünüzü müdafiə
etdiyiniz, qoruduğunuz şeylərdən bizləri də qorumağınızdır”.
Bəra ibn Mərur; “Səni haqq din və kitab ilə peyğəmbər olaraq göndərən Allahu
Təalaya and olsun ki, ailə və uşaqlarımızı müdafiə etdiyimiz, qoruduğumuz kimi səni də
qoruyacağıq! Bizim bey’ətimizi qəbul et ey Rəsulallah” dedi.
Mədinəli müsəlmanlardan Abbas ibn Elbadə, Cənabi Peyğəmbərimizlə
görüşülən razılaşmanı daha da gücləndirmək üçün, dostlarına; “Ey Xəzrəclilər!
Məhəmməd əleyhissalamı nə üçün qəbul etdiyinizi bilirsiniz?” dedi. Onlar da; “Bəh”
cavabını verdilər. Bundan sonra; “Siz Onu, həm sülh, həm də müharibə zamanları üçün
qəbul edib. Ona tabe olursunuz. Əgər, mallarınıza bir zərər gəlincə, qohum və
yaxınlarınız həlak olunca. Peyğəmbərimizi tək-tənha və köməksiz qoyacaqsınızsa, bunu
indidən deyin. Vallahi, əgər belə bir şey etsəniz dünyada və axirətdə həlak olarsını z !
Əgər də’vət etdiyi şeydə, mallarınızın yox olmasına və yaxın qohumlarınızın
öldürülməsinə baxmayaraq. Ona sədaqətli olacağınıza inanırsınızsa, bu sözü tutun.
Vallahi bu, dünyanız və axirətiniz üçün daha xeyirlidir” deyincə, dostları; “Biz
Peyğəmbərimizdən, mallarımıza ziyan olsa da, yaxınlarımız öldürülsə də əlimizi
üzmərik. Ondan heç bir zaman ayrılmarıq. Ölüm olsa da bundan geri dönmərik!”
dedilər.
Sonra Cənabi Peyğəmbərimizə üzünü tutaraq; “Ey Rəsulallah! Biz bu əhdimizi
yerinə yetirsək, bizim xeyrimiz nə olacaqdır?” deyə soruşdular. Sevgili Peyğəmbərimiz
0 zaman; “Allah Təalanın razı olması və Cənnət vardır!” buyurdu.
Bunlardan hər biri öz qövmünün təmsilçiləri, vəkilləri olaraq söz verdilər.
Əvvəlcə Həzrəti Əs’ad ibn Zürarə; “Mən Allah Təalaya və Onun Rəsuluna verdiyim

161


sözü yerinə yetirmək, canımla və malımla Ona kömək etmək üçün verdiyim sözü
tutaraq bey’ət edirəm” deyərək musafaha etdi (əlini tutdu). Ondan sonra isə, hər biri bu
şəkildə bey’ət edib; “Allah Təalanın və Rəsulunun də’vətini qəbul etdİk, eşitdik və
boyun əydik” deyərək öz razılıqlarını və təslimiyyətlərini göstərdilər. Beləcə,
Rəsulullahın uğrunda canlarını və mallarını çəkinmədən ortaya qoydular. Qadınlar ilə
təkcə sözlə bey’ət etdilər.
Sevgili Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm); “Allah Təalaya heç bir
şeyi şərik qoşmamaq, oğruluq, iftira və zina etməmək, uşaqlarını öldürməmək, yalan
danışmamaq, xeyirli işlərə mane olmamaq” mövzusunda onlardan söz aldı...
Mədinəlilərin, Cənabi Peyğəmbərimizə bey’ət etdiyi əsnada, Əqəbə təpəsindən
bir səs; “Ey Minada düşərgə salanlar! Peyğəmbər ilə Mədinəli müsəlmanlar sizlərlə
döyüşmək üçün razılaşdılar” deyə qışqırdı. Peyğəmbərimiz, bu səs üçün; “Bu, Əqəbənin
şeytanıdır” dedİktən sonra, qışqıran adama da; “Ey Allah Təalanın düşməni! Sənin də
öhdəndən gələrəm” buyurdu. Bey’ət edən Mədinəlilərə də; “Siz dərhal düşərgə
saldığınız yerlərinizə qayıdın” buyurdu. Abbas ibn Elbadə; “Ey Rəsulallah! And içirəm
ki, əgər istəsən, səhər tezdən. Minada olan kafirlərin üzərinə hücum edər, onların
hamısını qılıncdan keçirdərİk” dedi. Cənabi Peyğəmbərimiz xeyli şad oldu, ancaq;
“Bizə, hələ ki, bu şəkildə hərəkət etməyimiz əmr olunmadı. Hələlik yaşadığınız yerə
qayıdın” buyurdu.
İmam Nəsainin, Abdullah ibn Abbasdan rəvayət etdiyinə görə; “Ənsardan
Əqəbə bey’ətində iştirak edənlər, Rəsulullahın yanına gəlməklə mühacirlərdən
olmuşdular."^

Hicrət
Son Əqəbə bey’ətiylə Mədinə, müsəlmanlara rahat yaşayacaqları və
sığınacaqları bir yer olmuşdu. İkinci Əqəbə bey’ətindən xəbər tutan Məkkəli
müşriklərin sərgilədikləri davranışlar, çox sərt və çox təhlükəli bir vəziyyət almışdı.
Müsəlmanlar üçün Məkkədə qalmaq artıq mümkün deyildi. Cənabi Peyğəmbərimizə
(səlləllahu əleyhi və səlləm) öz vəziyyətlərini izah edərək, hicrət üçün icazə istədilər.
İbn Hişam, əs-Sirə, I, 438; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 221-223; İbn Qəyyum əl-Cövziyyə, Zadul-Məad,
III, 38; Süheyli, ər-Rövzul-Unf, II, 261; İbn Kəsir, əs-Sirə, II, 192.

162

Bir gün, sevgili Peyğəmbərimiz, sevineli bir halda Əshabi kiramın yanına gəlib; “Sizin
hierət edəeəyiniz yer mənə xəbər verildi. Ora Ү əsrib (Mədinə) dir. Oraya hierət edin” və
“Orda müsəlman qardaşlarınızla bir olun. Allah Təala onlarla sizi qardaş etdi. Yəsribi
(Mədinəni) sizə e’tibarh və hüzur tapa biləeəyiniz bir yer etdi” buyurdu. Rəsulullahın
ieazəsi və tövsiyəsindən sonra müsəlmanlar. Mədinəyə bir birinin ardınea dəstə-dəstə
hierət etməyə başladılar."^
Cənabi Peyğəmbərimiz, hierət edənlərə son dərəeə ehtiyatlı və tədbirli
olmalarını tapşırırdı. Müsəlmanlar, müşriklərin diqqətini eəlb etməmək üçün kiçİk
qafilələr halında yola çıxır və mümkün olduqca gizli hərəkət edirdilər. Mədinəyə ilk
hicrət edən Əbu Sələmə, müşriklərdən çox əziyyət görmüşdü. Bir müddət sonra
müşriklər məsələni başa düşdülər və hicrət üçün yola çıxan müsəlmanlardan, görə
bildiklərini yoldan qaytarmağa, qadınları ərlərindən ayırmağa, gücü çatdıqlarını da
həbsə atmağa və müxtəlif əziyyətlər verməyə başladılar. Onları dinlərindən döndərmək
üçün hər cür əziyyəti verdilər. Ancaq öz aralarında baş verə biləcək bir müharibənin
meydana gəlməsindən qorxduqları üçün, öldürməyə cəsarət göstərə bilmədilər.
Müsəlmanlar isə, buna baxmayaraq hər fürsətdən istifadə edərək Mədinə yolunu
tutdular.
Həzrəti Ömər də, bir gün qılıncını qurşandı. Özü ilə birlikdə oxlarını və
nizəsini də götürüb hamının gözü qabağında Kə’bəni yeddi dəfə təvaf etdi. Ordakı
müşriklərə, yüksək səslə bunları dedi; “Budur, mən də dinimi qorumaq üçün Allah
Təalanın yolunda hicrət edirəm. Arvadını dul, uşaqlarını yetim qoymaq, anasını
ağlatmaq istəyən varsa bu vadinin o tərəfində qabağıma çıxsın!”
Beləcə Həzrəti Ömər ilə təxminən iyirmi nəfər müsəlman, gündüzün günorta
çağı, qorxmadan Mədinəyə tərəf yola çıxdılar. Onun qorxusundan bu qafiləyə heç kim
toxuna bilmədi. Artıq köçlərin arxası kəsilmirdi. Əshabi kiram dəstə-dəstə Mədinəyə
gedib çatndı.
Bu dəmdə. Həzrəti Əbu Bəkir də hicrət üçün icazə istədi. Rəsuli əkrəm
(səlləllahu əleyhi və səlləm); “Səbr et, ümid edirəm ki, Allah Təala mənə də icazə verər.
Birlikdə hicrət edərik” buyurdu. Həzrəti Əbu Bəkir; “Anam-atam sənə fəda olsun! Belə

ibn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 226; Təbərani, əl-Mu’cəmul-Kəbir, VIII, 31; Beyhəqi, Dəlailun-Nübüwə, II,
394.

163


ehtimal var bəyəm?” deyə soruşunea, Peyğəmbərimiz; “Bəli vardır” buyuraraq onu
sevindbdi.
Həzrəti Əbu Bəkb səkkiz yüz dbhəm verərək İki dəvə aldı və o günü
gözləməyə başladı. Artıq Məkkədə, sevgili Peyğəmbərimiz ilə Həzrəti Əbu Bəkir,
Həzrəti Əli, kasıblar, xəstələr, yaşlılar və müşriklərin həbsə atdığı mö’minlər qalmışdı.
Digər tərəfdən Mədinəlilər (Ənsar), hierət edən Məkkəliləri (Muhaebləri) çox
yaxşı qarşılayıb, qonaq saxladılar. Aralarında möhkəm bb bblİk meydana gəldi.
Rəsulullahın da hierət edib müsəlmanların başına keçəeəyi ehtimalı. Məkkəli
müşrikləri fik rə qərq etmişdi. Əhəmiyyətli işləri müzakbə etmək üçün bir yerə
yığışdıqları Darunnədvədə toplandılar, nə edəcəklərini məsləhətləşməyə başladılar.
Şeytan, Şeyxi Nəcdinin qılığına gbib, yəni qoca bir Nəcdb adam şəkilində müşriklərin
yanına gəldi. Öz aralarındakı danışıqlarını eşitdi. Müxtəlif təkliflər edildi. Ancaq heç
biri bəyənilmədi. Sonra şeytan sözə qarışdı və; “Düşündüklərinizin heç biri çarə ola
bilməz. Çünki Ondakı gülər üz və şbin dil hər bir tədbbi pozar. Başqa bb çarə tapın”
deyərək öz fikrini dedi.
Qüreyşin başçısı olan Əbu Cəhil; “Hər qəbilədən güclü bir adam seçək.
Əllərindəki qılmclarıyla Məhəmmədə hücum etsinlər. Qılıncla qanına qəltan etsinlər.
Kimin öldürdüyü müəyyən olmasın. Beləcə məcburən diyətə razı olarlar. Biz də diyətini
verib, canımızı qurtararıq” dedi. Şeytan da, bu fikri bəyəndi və onları bu işə təşviq
etdi."^
Müşriklər bunun hazırlığını görərkən Allah Təala, Rəsuluna hicrət əmri verdi.
Cəbrayıl əleyhissalam gələrək, müşriklərin qərarını və o gecə yatağında yatmamasını
dedi. Sevgili Peyğəmbərimiz Həzrəti Əliyə öz yatağında yatmasını, ona əmanət etdiyi
şeyləri sahiblərinə verməsini söyləyərək; “Bu gecə yatağımda yat, bu gödəkçəmi də
üstünə ört! Qorxma, sənə heç bb zərər verməzlər” buyurdu.
Həzrəti Əli, Cənabi Peyğəmbərimizin əmr etdiyi şəkildə yatdı. Həbibullahm
yerinə, qətiyyən qorxmadan öz canını fəda etməyə hazır idi.
Hicrət gecəsi kafirlər, Rəsulullahın səadətxanələrinin ətrafını mühasirəyə
almışdılar. Cənabi Peyğəmbərimiz mübarək evindən çıxdı. Yasin surəsinin əvvəlindən
on ayəni oxudu və bb ovuc torpaq götürüb kafirlərin başına səpdi. Hər kimin başına bu

ibn Hişam, əs-Sirə, I, 124; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 227; İbn Qəyyum əl-Cövziyyə, Zadul-Məad, III, 45.

164


torpaqdan düşdüsə, hamisinin Bədr qəzvəsində öldürüldüyü rəvayət edilmişdir.
Rəsulullah sağ və salamat aralarından keçib, Həzrəti Əbu Bəkirin evinə çatdı.
Müşriklərdən heç kim Onu görə bilməmişdi.
Bir müddət sonra müşriklərin yanına birisi gəlib; “Burda nə gözləyirsiniz?”
deyə soruşunea; “Məhəmmədin evdən çıxmasını” deyə cavab verdilər. O gələn; “And
içirəm ki. Məhəmməd aranızdan keçib getdi, başınıza da torpaq səpdi” dedi. Müşriklər,
əlləriylə başlarını yoxladılar. Həqiqətən, başlarında torpaq vardı. Dərhal qapıya cumub
içəri gbdilər. Həzrəti Əlini, Rəsul əleyhissalamm yatağında görüncə, Rəsub əkrəmin
harda olduğunu soruşdular. Həzrəti Əli; “Bilmirəm! Məni, Onun başında qarovulçu
qoydunuz bəyəm?” dedi. Bundan sonra Həzrəti Əlini bir az incitdilər. Kə’bənin yanında
bir müddət həbs edib sonra bıraxdılar. Kafirlər, Rəsulullahı tapmaq üçün çölə çıxıb
axtaramağa başladılar."^
Əvvəlcə Həzrəti Əbu Bəkbin evinə gedərək. Həzrəti Əbu Bəkirin qızı
Əsmadan soruşdular. Cavab verməyincə döydülər. Hər yeri axtaramalarına baxmayaraq,
tapa bilmədilər və dəliyə döndülər. Ən əzazili olan Əbu Cəhil, Məkkə və ətrafındakı
yaşayış məskənlərinə səs salaraq, sevgili Peyğəmbərimizi və Həzrəti Əbu Bəkbi tapıb
gətbənlərə və yerlərini xəbər verənlərə 100 dəvə verəcəyini və’d etdi. Onun bu və’dini
eşidən və mala tamah edən bəzi adamlar silahlanıb, atlarına minərək axtarmağa
başladılar.
Rəsulullah, Həzrəti Əbu Bəkbin evinə təşrif edib; “Hicrət etməyimə icazə
verildi” buyurunca. Həzrəti Əbu Bəkri Siddiq həyəcanla; “Mübarək ayağınızın tozuna
üzümü sürüm ey Rəsulallah! Mən də Səninlə bblİkdəyəm?” deyə soruşunca, Rəsulullah;
“Bəli” buyurdu. Həzrəti Siddiq, sevincindən ağladı. Göz yaşları axa-axa; “Anam-atam,
canım sənə fəda olsun ey Rəsulallah! Dəvələr hazırdır. Hansını istəsən onu qəbul edin”
dedi. Aləmlərin hökmdarı; “Mənim olmayan dəvəyə minmərəm. (Ancaq) pulunu
ödəyərək alaram” buyurdu. Bu qəti əmr qarşısında məcbur qalan Həzrəti Siddiq,
dəvənin qiymətini dedi.
Həzrəti Əbu Bəkb, Abdullah ibn Ureyqit adında, bələdçiliyi ilə məşhur olan
birini çağırdıb, yol göstərməsi üçün muzdla tutdu və dəvələri üç gün sonra Sevr
dağındakı mağaraya gətbməsini əmr etdi. Safər ayının 27-sində Pərşənbə günü, Cənabi

Süheyli, ər-Rövzul-Unf, II, 309.

165


Peyğəmbərimiz və Əbu Bəkri Siddiq özləriylə bir miqdar yemək götürərək yola
çıxdılar. Həzrəti Əbu Bəkir, Rəsulullahın ətrafında bəzən sola, bəzən sağa, qabağa,
arxaya gedirdi. Peyğəmbərimiz ona, nə üçün belə etdiyini soruşunea; “Ətrafdan gələ
biləeək bir təhlİkənin qabağını almaq üçün. Əgər bir zərər gəlsə əvvəleə mənə dəysin.
Canım uea zatınıza fəda olsun ey Rəsulallah!” dedi. Sərvəri aləm buyurdu ki; “Ey Əba
Bəkir! Başıma gələeək bir müsibətin, mənim yerimə, sənin başına gəlmiş olmasını
istəyərsən?” Həzrəti Siddiq “Bəli ey Rəsulallah! Səni haqq dinlə, haqq peyğəmbər
olaraq göndərən Allah Təalaya and içirəm ki, gələeək bir müsibətin, sənin yerinə,
mənim başıma gəlməsini istəyərəm” dedi."^
Sevgili Peyğəmbərimizin ayaqqabısı dar olduğundan, yolda söküldü və
mübarək ayaqları yaralandı, yol gedəeək halı qalmamışdı. Çətinliklə dağa dırmaşıb
mağaraya çatdılar. Qapısının qabağına gəldiklərində. Həzrəti Əbu Bəkir; “Nə olar ey
Rəsulallah, içəri girməyin! Mən girim, orda zərərli bir şey varsa, mənə zərər versin,
mübarək zatınıza bir üzüntü və bir kədər dəyməsin” dedi və içəri girdi. İçərini süpürüb
təmizlədi. Sağında, solunda müxtəlif böyüklükdə bir çox dəlİk vardı. Gödəkçəsini yırtıb
dəliklərə tıxadı, aneaq biri açıq qaldı. Onu da dabanıyla örtüb, Rəsulullahı içəri də’vət
etdi.
Cənabi Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm) içəri girdi və mübarək
başını Əbu Bəkirin queağına qoyub yatdı. O zaman. Həzrəti Siddiqin ayağını ilan çaldı.
Rəsulullahın oyanmaması üçün səbr edib, heç hərəkət etmədi. Aneaq göz yaşı
Rəsulullahın mübarək üzünə dameılaymea; “Nə oldu ey Əba Bəkir?” buyurdu.
Həzrəti Əbu Bəkir; “Ayağım ilə örtdüyüm dəlikdən bir ilan ayağımı çaldı”
dedi. Rəsulullah, Əbu Bəkirin yarasına, sağalması üçün mübarək ağzının suyundan
sürtüneə, ağrısı dərhal yox oldu, şəfa tapdı.
Rəsulullah (səlləllahu əleyhi və səlləm) və Əbu Bəkri Siddiq içərdə İkən,
müşriklər, izi tə’qib edə-edə mağaranın qabağına gəldilər. Girişində bir hörümçəyin tor
bağladığını və İki göyərçinin də yuva qurduğunu gördülər. İzi tə’qib edən Qurz ibn
Əlqamə; “Baxın, burda iz qurtarır” dedi. Kafirlər; “Əgər, onlar buraya girmiş olsaydılar,
qapının üstündəki hörümçək torunun yırtılmış olması lazım gələrdi” dedilər.

İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 230; İbn Əsakir, Tarixu Dəməşq, XXX, 78; İbn Qəyyum əl-Cövziyyə, ZadulMəad, I, 94;

166

Bəziləri; “Bura qədər gəldik, mağaraya biriniz girib, baxsın!” deyincə, kafir
Ümeyyə ibn Xələf; “Sizin heç ağlınız yoxdur bəyəm? Üstündə qatbaqat hörümçək toru
olan bu mağarada nə işiniz var? And içirəm ki, bu hörümçək, torunu. Məhəmməd
doğulmadan da qabaq hörmüşdür” dedi. Müşriklər qapının qabağında bir-biriləriylə
mübahisə edərkən, içərdə Həzrəti Əbu Bəkir həyəcanlandı və; “Ey Rəsulallah! Vallahi
özüm üçün narahat olmuram. Ancaq uca zatınıza bir şey olmasından qorxuram. Mən
öldürülsəm də, heç bir şey dəyişməz. Ancaq sizə bir zərər verilirsə, bütün ümmət həlak
olar, din əldən gedər” dedi. Kainatın hökmdarı Rəsulullah; “Ey Əba Bəkir! Narahat
olma! Şübhəsiz Allah Təala bizimlə birlikdədir” buyurdu.
Əbu Bəkri Siddiq; “Ey Rəsulallah! Canım sənə fəda olsun! Onlardan biri,
başını əyib baxsa bizi görər!” deyincə, Rəsulullah; “Ey Əba Bəkir! Biz İki nəfərik,
üçüncüsü də Allah Təaladır. Narahat olma! Haqq Təala bizimlədir” buyurdu. Müşriklər
içəri baxmadan dala qayıtdılar."^
Allah Təala bu halı Qur’ani Kərimdə məalən belə buyurur; “Əgər siz. Ona
(Həbibimə) kömək etməsəniz, (xatırlayın o vaxti ki) kafirlər Onu (Məkkədən) İki
nəfərin İkincisi olaraq (Həzrəti Əbu Bəkir ilə) çıxartdıqlarında, (Sevr dağının başındakı)
mağarada İkən, Allah Təala Ona (Rəsulullaha) yardım etmişdi. O zaman dostuna (Əbu
Bəkri Siddiqə); “Üzülmə, Allahu Təalanın yardımı, köməyi şübhəsiz bizimlədir,
demişdi. Allah Təala, Onu arxayın etmiş. Onu, (Həbibini) görmədiyiniz (mənəvi)
ordularla gücləndirmiş, kafirlərin (külf) kəliməsini alçaltmışdı. Allah Talanın (tövhid)