Sevgili Peyğəmbərim - 17

on İki nəfərlik bir dəstə ilə, İki gün sonra Mələl mövqeyinə çatdıqlarında, açdığı
məktubda; “Bismillahirrəhmanirrəhim. Bu məktubu oxuduğun zaman, Məkkə ilə Taif
arasındakı Nəhlə vadisinə keçineəyə qədər, Allah Təalanın adı və bərəkətiylə gedərsən.
Dostlarından heç birini, səninlə birlikdə getməyə məebur etmə! Nəhlə vadisindəki
Qureyşliləri və Qureyşlilərin karvanını izləyib baxarsan. Sonra da onlar haqqında
xəbərləri bizə çatdırarsan” yazıhydı.
Əmirulmö’minin Həzrəti Abdullah ibn Cahş, məktubu Oxuduqdan sonra;
“Bizlər Allah Təalanın qullarıyıq və daim Ona dönəeəyİk. Eşitdim və itaət etdim. Allah
Təalanın və sevgili Rəsulunun əmrini yerinə yetirəeəyəm” deyərək məktubu öpüb,
alnına qoydu. Sonra dostlarına üzünü tutaraq; “Hansınız şəhid olmağa ean atırsa
mənimlə gəlsin. Gəlmək istəməyən qayıdıb gedə bilər. Heç birinizi məebur edən
deyiləm. Gəlməsəniz mən tək başıma gedib. Rəsul əleyhissalamın əmrini yerinə
yetirəeəyəm” dedi. Dostlarının hamısı birdən; “Biz Cənabi Peyğəmbərimizin əmrlərini
eşitdik. Allah Təalaya, Rəsulullaha (səlləllahu əleyhi və səlləm) və sənə itaət edirik.
Allah Təalanın bərəkəti üçün hara istəsən gedək” deyə eavab verdilər.
Sə’d ibn Obi Vəqqas Həzrətlərinin də aralarında olduğu bu kiçİk ordu, Hieaza
tərəf yola düşdü və Nəhləyə gəldi. Bir yerdə gizlənərək ordan gəlib-keçən Qureyşliləri
izləməyə başladı. Bu əsnada, bir Qüreyş qafiləsi keçdi. Dəvələri yüklü idi. Müeahidlər,
qafiləyə yaxınlaşaraq onları İslama də’vət etdilər, qəbul etməyineə döyüşməyə
başladılar. Birisini öldürüb, İkisini də əsir aldılar. Birisi də atlı olduğu üçün ona çata
bilmədilər. Kafirlərin bütün mah müeahidlərə qaldı. Abdullah ibn Cahş, bu qənimət
mallarının beşdə birini Rəsulullah üçün ayırdı. Bu, müsəlmanların aldıqları ilk qənimət
idi.'^^
Məscidi Qibləteyn
Sevgili Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm). Mədinəyi münəvvərəyə
hierətindən on yeddi ay keçmişdi. Bu vaxta qədər daim Qüdsi şərifdəki Beyti Məqdisə
ibn Hişam, əs-Sirə, I, 601; Vaqidi, əl-Məğazi, I, 13; əl-Kilai, əl-İktifa, II, 9-10; Əhməd Şami, Sübülü’lHüda, s. VI, 16.

205


üzlərini tutaraq namazlarını qılardılar. Bu əsnada yəhudilərin; “Nə qəribə işdir! Dini
bizdən ayrı, ancaq qibləsi bizim kimidir!” deyə danışdıqları Rəsulullahın qulağına çatdı.
Bu söz-söhbətdən qanı qaraldı. Bb dəfə Cəbrayıl əleyhissalam gəldiyində, ona buyurdu
ki; “Ey Cəbrayıl! Allah Talanın, üzümü yəhudilərin qibləsindən Kə’bəyə döndərməsini
arzu edbəm”. Cəbrayıl əleyhissalam da; “Mən, ancaq bb qulam. Bunu, Allah Təaladan
istə!” deyə eavab verdi. Bundan sonra Bəqərə surəsinin 144-oü ayəsi nazil oldu.
Buyuruldu ki; “(Ey Həbibim! Vəhyin gəlməsi üçün) üzünü səmaya tərəf tutub
dayandığını heç şübhəsiz ki, görürük. Bunun üçün, biz səni razı olacağın bir qibləyə
döndərəcəyik. İndi üzünü Məscidi Haram tərəfinə (Kə’bəyə) döndər. (Ey mö’minlər!)
Siz də, hər hansı bir yerdə olsanız olun, üzünüzü namazlarda o tərəfa çevbin. Şübhə
yoxdur ki, özlərinə kitab verilənlər, qiblənin belə dəyişdbilməsini, öz Rəbləri tərəfindən
haqq olduğunu əlbəttə bilblər. Allah Təala isə, onların edəcəklərindən xəbərsiz
deyildb”.
Bu ayə nazil olduğunda, Rəsulullah əshabına günorta namazını qıldırırdı.
Namazın yarısına gəlmişdilər. Vəhyi alan kimi namazda üzünü Kə’bəyi müəzzəməyə
tərəf çevirdi. Əshabi kiram da Həbibi əkrəm kimi edərək, O tərəfə döndülər. Bu
məscidə Məscidi Qibləteyn, yəni İki qibləb məscid adı verildi. Rəsulullah, Qubaya da
gedib, ilk tikilən məscidin mehrabını mübarək əlləriylə təzədən düzəltdi və məscidin
divarlarını dəyiştbdi.'^^

Kdmali zatının natı anılmaz ya rdsulallah
Qalar bvhi qəbm mislin yazılmaz ya rdsulallah.
Sdnin mddhindd şirkdt eybsdm Mövlaya madumum
Bu babda cürmi üsyana baxılmaz ya rdsulallah
Nd xakdm mdn ki naşüstd qalam ddryayı cüdunda
Hababı Nun fdlaq heçd sayılmaz ya rdsulallah

İbn Hişam, əs-Sirə, I, 549; Süheyli, ər-Rövzul-Unf, Iı, 409;

206




Şdfaqvdş һдг ki dağı atdşini eşqini açmaz
Güli məqsud billahi açılmaz ya rdsulallah
Qubarı asitanın pdrtevinddn ab olan xatir
Furuğiponcdyi mihrd qapılmaz ya rdsulallah
Ümid oldur ki, Qalib çakdri övladi alindir
Guruhi ғһН hüsrana qatılmaz ya rdsulallah.
§EYX QALİB


BƏDR QƏZVƏSİ

Göndərilən səriyyələrdə, Əshabi kiramın müvəffəqiyyət qazanması, kafirləri
qorxutmağa başladı. Artıq onların karvanları qafilələr halında və mühafizəçi
əskərlərlərin müşayətiylə səfərə çıxırdı. Hicrətin İkinci ilində, Məkkəli müşriklər hər
ailədən ianə toplayıb, min dəvəlİk bir karvanı Şama göndərdilər. Karvanın başında
Məkkənin başda gələnlərindən Əbu Süfyan var idi və hələ müsəlman olmamışdı.
Karvanı qorumaq üçün qırx nəfər də gözətçi vardı! Mallar satıldrkqdan sonra, əldə
edilən pulun hamısını silah almaq üçün istifadə edəcək və bu silahlar müsəlmanlarla
döyüşdə lazım olacaqdı.
Rəsulullah (səlləllahu əleyhi və səlləm) müşriklərin, böyük bir karvanı, tiearət
üçün Şama göndərdikləri xəbərini alınca, məsələni ətraflı öyrənmək üçün,
Muhacblərdən bb neçə nəfəri vəzifələndirdi. Züləşirə deyilən yerə çatdıqlarında,
karvanın keçdiyini öyrənib. Mədinəyə qayıtdılar. Külf əhlinin, silah və malları
əllərindən alınarsa, əhli İslama zərərləri toxuna bilməz və müqavimətləri qırılardı. Bu
səbəblə Rəsulullah, Təlhə ibn Abdullah ilə Səid ibn Zeyd Həzrətlərini karvanın geri
qayıdaeağı vaxtı öyrənmək üçün göndərdi.
Fürsəti qaçırtmaq doğru olmazdı. Cənabi Peyğəmbərimiz dərhal hazırlıq görüb.
Mədinədə öz yerinə namaz qıldırmaq üçün Abdullah ibn Ümmi Məktumu tə’yin etdi.'^^
Xanımı xəstə olan Həzrəti Osman və onun kimi altı nəfərə vəzifə verib. Mədinədə
qalmalarını əmr etdi. Özü ilə birlikdə Mühacirlərdən və Ənsardan 305 səhabəni
götürərək. Ramazanı şərifin 12-ci günü Bədr tərəfə doğru hərəkət etdi. Sayıları, vəzifəli
və Mədinədə qalanlarla birlikdə 313 nəfərə çatrrdı.'^° Bədr, Məkkə, Mədinə və Suriyaya
gedən yolların bbləşdiyi bir yer idi.
Bu səfərə çıxmaq üçün yeniyetmələr, hətta qadınlar belə Cənabi
Peyğəmbərimizə yalvarırdılar. Ümmü Vərəqənin, Rəsulullahın yanına gəlib; “Anamatam sənə fəda olsun ey Rəsulallah! İeazə versəniz, sizinlə gəlmək istəyərdim.
Yaralıların yaralarını sarıyar, xəstələrə qulluq edərəm. Bəlkə, Allah Təala mənə də
Vaqidi, əl-Məğazi, I, 27.
ibn Sə’d, ət-Təbəqat, II, II.
ibn Sə’d, ət-Təbəqat, III, 216, 382.
Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, I, 248; Heysəmi, Məcməuz-Zəvaid, VI, 68.

208

şəhidlik nəsib edər!” deyəndən sonra, Həbibi əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm); “Sən,
evində otur. Qur’ani Kərim oxu. Şübhəsiz ki, Allah Təala sənə şəhidliyi nəsib edər,
buyurmuşdu.
Sə’d ibn Əbi Vəqqas belə nəql etmişdir ki; “Rəsulullah, bizimlə qəzvəyə
getmək istəyən uşaqları dala qaytarmaq istədiyində, qardaşım Umeyrin bb tərəfdə
gizlənməyə, gözə dəyməməyə çalışdığını gördüm. O zaman on altı yaşında idi. Mən;
“Sənə nə olub ki, belə gizlənirsən?” dedim. “Rəsulullahın məni də balaea görüb dala
qaytarmasından qorxuram! Halbuki, qəzvəyə gedib, Allah Təalanın mənə şəhidlik nəsib
etməsini arzu edbəm” dedi. Bu əsnada onu, Rəsulullaha göstərdiklərində, qardaşıma;
“Sən dala qayıt” buyurdu. O zaman, qardaşım Umeyr ağlamağa başladı. Mərhəmət
dəryası Həbibi əkrəm, onun gözünü yaşlı görüb ieazə verdi. Halbuki, qardaşımın
qılmeım, özü bağlaya bilmədiyi üçün belinə mən bağlamışdım”.
Aləmlərin sahibi olan sevgili Peyğəmbərimizin, bayrağını Mus’ab ibn Umeyr,
Sə’d ibn Muaz və Həzrəti Əli daşıyırdılar.'^^ Əshabi kbamda isə təkeə İki at və yetmiş
dəvə varıydı. Bunlara da növbə ilə minirdilər. Rəsulullah, Həzrəti Əli, Əbu Lübabə, bb
də Mərsəd ibn Əbi Mərsəd ilə bir dəvəyə növbə ilə minirdilər. Aneaq hamısı. Rəsul
əleyhissalamın piyada getməyib, aneaq dəvə üzərində getməsi üçün; “Canımız sənə fəda
olsun ey Rəsulallah! Siz dəvədən düşməyin. Uea zatınızın yerinə biz piyada gedərik”
deyərək yalvarırdılar. Aneaq kainatın hökmdarı, özünü onlardan ayırmayıb; “Siz, həm
məndən piyada getməkdə daha güelü deyilsiniz, həm də əer və mükafat eəhətindən də
mən sizdən daha çoxam” buyurdu. Rəsub əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm) və dəyərli
Əshabi, səhrada qızmar günəş altında gedirdilər. Həm də orue tutmuşdular. Əshabi
kbam, İslamiyyəti yaymaq üçün, həddən çox əzab-əziyyətlərə dözərək Cənabi
Peyğəmbərimizin arxasmea həvəslə və ruh yüksəkliyi ilə gedbdilər. Çünki axırda, Allah
Təalanın və Rəsulunun rizası vardı, arzu etdikləri şəhidlik və Cənnət vardı... Sevgili
Peyğəmbərimiz, Əshabının halına baxıb; “Allahım! Onlar, piyadadırlar. Sən, onlara
minik ver! Allahım! Onlar ayaqyalın və paltarsızdır. Sən, onları geyindir! Allahım!
Onlar aedırlar, onları doyuzdur. Kasıbdırlar, fəzl və kərəminlə onları varlı et!” deyə dua
etdi.

ibn Sə’d, ət-Tdbəqat, III, 150; Hakim, əl-Müstddrək, III, 208.
İbn Hişam, əs-Sirə, I, 612; İbn Kəsir, əs-Sirə,ll, 388; əl-Kilai, əl-İktifa, II, 18.

209


Cənabi Peyğəmbərimiz və mübarək ordusu, bu qovurucu istidə Bədrə tərəf
irəliləyərkən, müşriklərin Şamdan gələn karvanları da Bədrə yaxınlaşmışdı. Cənabi
Peyğəmbərimizin, karvandan xəbər gətirmək üçün göndərdiyi İki səhabə, karvanın biriki gün içində Bədrə çata biləeəyini öyrənib, sür’ətlə dala qayıtdılar. Karvandakılar,
onların xəbəri öyrəndiyi kəndə gəlib çatdıqlarında, kəndlilərə; “Müsəlmanların
eəsuslarmdan xəbəriniz var?” deyə soruşdular. Onlar; “Bilmirik. Aneaq İki nəfər gəlib,
burada bir az oturdular, sonra da qalxıb getdilər” dedilər.
Əbu Süfyan, göstərilən yerə gedib baxdığında, yerdəki dəvə peyinlərini əzdi və
içində yem toxumları gördü və; “Bunlar Mədinə yemləridir, elə zənn edirəm ki, o İki
adam Məhəmmədin (əleyhissalam) cəsuslarıdrr” dedi. Müsəlmanların çox yaxınlarında
olduğunu fikirləşərək, çox qorxdu. Karvanından ötrü narahat olaraq, geeə-gündüz yol
gedib, vaxt itirmədən Qırmızı dəniz sahilindən Məkkəyə sür’ətlə irəliləmək qərarına
gəldi. Ayrıca, Damdam ibn Əmr Ğifari adında birini, məsələni xəbər vermək üçün
Məkkəyə xəbərçi olaraq göndərdi.
Bu şəxs, Məkkəyə gəlincə köynəyini yırtıb tİkə-tİkə etdi. Dəvəsinin palanını
tərs çevirdi. Pis bir vəziyyətdə; “Kömək edin! Kömək edin! Ey Qureyşlilər! Özünüzü
çatdırın! Karvanınıza, Əbu Süfyanın əlindəki mallarınıza. Məhəmməd və Əshabı hücum
etdilər. Əgər özünüzü çatdırsanız karvanınızı qaytara bilərsiniz!” deyə qışqırıb ah-nalə
çəkdi.
Bunu eşidən Məkkəlilər, dərhal toplanıb, hazırlıq görməyə başladılar. Yeddi
yüz dəvəli, yüz atlı süvari və yüz əlli piyada toplaşdılar. Əbu Ləhəbə; “Haydı, sən də
gəl!” dediklərində, qorxusundan xəstəliyini bəhanə etdi. Yerinə, As ibn Hişamı bədəl
olaraq göndərdi. Ümeyyə ibn Xələf adındakı müşrik, döyüşə hazırlanmaqda çox istəksiz
hərəkət edirdi. Çünki, Cənabi Peyğəmbərimizin; “Mənim Əshabım, Ümeyyəni
öldürəcək” buyurduğunu eşitmişdi. Onun, heç bir zaman yalan demədiyini bildiyi üçün
qorxurdu. Bu səbəblə, Əbu Cəhilin israr etməsinə bəhanə olaraq, özünün yaşlandığını
və çox kök olduğunu dedi. Ancaq Əbu Cəhilin onu qorxaqlıqla ittham etməsindən sonra
getmək məcburiyyətində qaldı.
Müşrik ordusunun çoğu zirehli idi. Özləriylə birlikdə gözəl səsli qadınlar da
aparmışdılar. Çalğı alətlərini və içgi də götürməyi yaddan çıxartmamışdılar. Bu qədər

İbn Hişam, əs-Sirə, II, 607; Süheyli, ər-Rövzul-Unf, III, 47.

210



güçlü bir ordu ilə, üç yüz nəfərə deyil, min nəfərlik bir orduya belə qalib gələ
biləeəklərini zənn edirdilər. Yola çıxmamışdan qabaq öldürəeəkləri adamları, alaeaqları
qənimətləri hesab edənlər belə vardı. Aneaq hamısının ən böyük arzusu, İslamı yox
etmək idi. Bu qudurğan müşrik sürüsü, qadınların çaldığı dəflər və oxuduğu mahnı
sədaları altında yola çıxdı.
Bu əsnada Əbu Süfyan, Bədirdən əməlli başlı uzaqlaşmış, Məkkəyə tərəf bir
xeyli yol qət’ etmişdi. Təhlükənin sovuşduğundan əmin olunea, Qeys ibn İmriulqeys
adındakı adamını Qüreyşə göndərib; “Ey Qüreyş eamaatı! Siz karvanınızı, adamlarınızı
və mallarınızı qorumaq üçün Məkkədən yola çıxmışdınız. Biz təhlükədən xilas olduq.
Artıq dala qayıdın!” dedi. Ayrıea; “Müsəlmanlarla vuruşmaq üçün Mədinəyə
getməyin!” deyə tövsiyə etdi.
Qeys, müşrik ordusuna xəbəri çatdırdığında, Əbu Cəhil; “And içirəm ki. Bədrə
gələrək üç gün üç geeə şənlik edəeək və dəvələr kəsib şərab içərik. Ətrafdakı qəbilələr
bizi seyr edərək bizə qibtə edər və heç kimdən qorxmadığımızı görərlər. Bundan sonra,
heybətimizdən, heç kim bizə hüeum etməyə eəsarət edə bilməz. Ey məğlub edilməz
Qüreyş ordusu! Yola çıxın...” dedi.
Qeys, Əbu Cəhilin sözə qulaq asmadığını görüb, dala qayıtdı və vəziyyəti Əbu
Süfyana xəbər verdi. Elzaqgörən və tədbirli bir adam olan Əbu Süfyan özünü saxlaya
bilməyib; “Vay Qüreyşin halına! Bu Əmr ibn Hişamın (Əbu Cəhilin) bir planıdır. Bu işi
çox güman ki, insanlara başçı olmaq niyyəti ilə etmişdir. Halbuki belə qudurğanhq, hər
zaman böyük bir əksiklik və uğursuzluqdur. Əgər müsəlmanlar, onlara rast gəlsələr
Qüreyşin vay halına!” dedi. Karvanı sür’ətlə Məkkəyə aparıb, özünü orduya çatdırdı.
Bu əsnada. Sərvəri kainat (səlləllahu əleyhi və səlləm), Əshabıyla Bədrə
yaxınlaşırdılar. Birdən, Mədinəli müşriklərdən Hubeyb ibn Yasəflə Qeys ibn Muhərrisi
İslam ordusunun içində gördülər.
Hubeybin başında dəmir dəbilqəsi vardı və Həzrəti Sə’d ibn Muaza; “Bəyəm
bu, Hubeyb deyil?” buyurdu. O da; “Bəh, ey Rəsulallah!” dedi. Hubeyb döyüş
taktikasına yaxşı bələd olan, igid bir pəhlivan idi. O, Qeys ilə birlikdə Rəsulullahın
yanına gəldilər. Peyğəmbərimiz onlara; “Siz, bizimlə nə üçün gəlirsiniz?” buyurdu.
Onlar da; “Sən, bizim baeımızm oğlusan və qonşumuzsan. Biz də öz qövmümüzlə
birlikdə qənimət yığmaq üçün gəlirik!” dedilər. Rəsulullah Hubeybə üzünü tutaraq;
“Sən Allah Təalaya və Rəsulunə iman etdin ki?” buyurunea; “Xeyr” dedi. Rəsul

211



əleyhissalam; “Elə isə dala qayıt! Bizim dinimizi qəbul etməyən bir adam, bizimlə
birlikdə ola bilməz” buyurdu.
Hubeyb; “Mənim igidliyimi, qəhrəmanlığımı və düşmənin sinəsində yara vuran
bir pəhlivan olduğumu hamı bilir. Qənimət üçün sənininlə birlikdə düşməninə qarşı
döyüşərəm” dedi. Cənabi Peyğəmbərimiz, onun yardımını qəbul etmədi.
Bir müddət gedineə Hubeyb, istə’yini təzədən dilə gətirdi, ancaq
Peyğəmbərimiz, müsəlman olmadıqca arzusunun qəbul edilməyəcəyini dedi. Rəvha
səmtinə gəldiklərində Hubeyb, Rəsulullahın (səlləllahu əleyhi və səlləm) yanına gəlib;
“Ey Rəsulallah! Allah Təalanın, aləmlərin Rəbbi olduğuna və sənin Peyğəmbərliyinə
inandım, iman etdim” deyincə, sərvəri kainat çox sevindi. Qeys də. Mədinəyə
qayıtdıqdan sonra imanla şərəfləndi (Allah ondan razı olsun).
İslam ordusu, Səlfa vadisinə gəldiyində. Məkkəlilərin bir ordu hazırlayıb,
karvanlarını qaytarmaq üçün Bədrə tərəf getdiklərini xəbər aldı. Cənabi Peyğəmbərimiz
Əshabını toplayıb, onlarla bu vəziyyəti məsləhətləşdi. Çünki, Mədinəli müsəlmanlar,
Rəsulullaha Əqəbədə bey’ət etdiklərində; “Ey Rəsulallah! Sən, bizim şəhərimizə gəl.
Səni orada, düşməninə qarşı var gücümüzlə qoruyacaq və sənə tabe olacağıq” deyə söz
vermişdilər.
Halbuki indi. Mədinənin kənarına çıxmışdılar. Qarşılarında isə özlərindən həm
sayı, həm silah və həm də mal-mülk cəhətindən qat-qat çox böyük bir düşmən ordusu
vardı. Rəsulullah, Əshabından fikirlərini soruşunca. Mühacirlərdən Əbu Bəkri Siddiq və
Ömərul-Earuq tək-tək ayağa qalxıb, düşmən ordusuyla döyüşmək lazım olduğunu
dedilər. Mühacirlərdən də Miqdad ibn Əsvəd ayağa durub; “Ey Rəsulallah! Allah
Təalanın əmri nə isə, onu yerinə yetir. Onun fərmanıyla əmr ver. Hər an səninlə
birlikdəyik, bir an yanından ayrılmarıq. Biz, İsrail oğullarının Musa əleyhissalama
dedikləri kimi; “Ey Musa! Cəbbarlar, zalımlar qövmü o bölgədə olduqları müddətdə biz
ora gedib girə bilmərik. Artıq sən və Rəbbin birlikdə gedin və İkiniz onlarla muharəbə
aparın, vuruşun. Biz burada qalıb məskən salanlarıq...” şəklində bir söz də
söyləmərik. Canımızı və başımızı Allah Təalanın və Rəsulunun yolunda fəda edərik.
Səni, haqq peyğəmbər olaraq göndərən Allah Təalaya and içirik ki, dənizin o tərəfindəki
Həbəşistana göndərsən, yenə də gedərik. Sənə əsla e’tiraz etmərik. Hər arzunuzu yerinə

əl-Maidə 5/24.

212


yetirmək üçün hazırıq. Anam-atam, canım sənə fəda olsun ey Rəsulallah...” dedi.
Miqdadın bu danışığı, sevgili Peyğəmbərimizi artıqlamasıyla razı saldı. Ona xeyb-dua
etdi.'""^
Burada Mədinəli müsəlmanların fikirləri çox əhəmiyyətbydi. Çünki, həm
sayıları çox idi, həm də Rəsulullahı Mədinədə qorumaq üçün söz vermişdilər. Mədinə
xaricində döyüşmək üçün bir və’d verməmişdilər. Bu əsnada. Ənsardan Sə’d ibn Muaz
ayağa qalxdı və; “Ey Rəsulallah! Əgər icazə versəniz Ənsarın adından mən danışaram”
dedi. İcazə verilincə; “Ey Rəsulallah! Biz, sənə iman etdİk, peyğəmbərliyini təsdiq
etdik. Hər nə gətirdinsə haqdır, doğrudur. Bu mövzuda, qulaq asmaq və itaət etmək
üçün sənə qət’i söz verib and içdik. Biz, o sözümüzdən əsla dönmərik və hər hansı bir
yerə getsəniz, biz də sizin əmrinizə tabe olarıq. Əmrinizi başımızın üstündə tutarıq.
Canımızı və başımızı yoluna fəda edərik. Səni haqq peyğəmbər olaraq göndərən Allah
Təalaya and içirik ki, dənizə baş vursan arxanca biz də baş vurarıq. Heç bbimiz bundan
bir addım dala qalmarıq. Nə fikbləşbsinizsə, əmr edin, görək! Malımız da, canımız da
Sənə fəda olsun. Düşmənin qabağından əsla qaçmarıq. Döyüşdə səbrbyİk. Səni
sevendbərək razılığına nail olacağımızı ümid edirik. Allah Təalanın rəhməti üzərinizə
olsun...” dedi. Bu sözləri eşidən Əshabi kiram, çox həyəcanlandılar. Hamısı bu sözlərə,
cani-dildən razı olduqlarını dedilər. Rəsulullah (səlləllahu əleyhi və səlləm) onların bu
hərəkətlərindən çox razı qaldı. Həzrəti Sə’də və Əshabına dua etdi.
Artıq bütün tərəddüdlər ortadan qalxmışdı. Düşmən nə qədər çox, nə qədər
güclü olsada olsun, şanlı Əshab, sevgili Peyğəmbərimizin arxasınca gözlərini
qırpmadan şəhadətə gedəcək, Allah Təalanın və Rəsulunun rizasını qazanacaqdılar.
Başlarında kainatın sahibi olduqca gedilməyəcək yer yox idi. Eəxri aləm Rəsulullah,
Əshabının özünə olan bağlılığını və həyəcanını görüncə, onlara; “Haydı, gedin! Allah
Təalanın lütfli ilə şad olun. Vallahi, indi mən, sanki Qüreyş qövmünün döyüş
meydanında vurulub öldürüləcəkləri yerlərə baxır, onları görürəm!” buyuraraq, müjdə
verdi. Bu müjdədən sonra, Əshabi kbam həvəslə Rəsulullahın arxasınca getdilər.

ibn Sə’d, ət-Təbəqat, II, 14.

213

Mələklərin yardıma gəlməsi

Bədrin yaxınlığına çatdıqlarında cümə gecəsi idi. Sevgili Peyğəmbərimiz,
Əshabına; “Bu alçaq təpənin yanındakı quyunun ağzından zənn edirəm ki, bəzi
məlumatlar gətirəeəksiniz” buyurdu. Allah Təalanın aslanı Həzrəti Əli, Sə’d ibn Əbi
Vəqqas, Zübeyir ibn Əvvam və Əshabından bəzilərini oraya göndərdi.
Həzrəti Əli və dostları dərhal quyunun ağzına getdilər. Orada Qüreyşin
dəvəçilərini və su daşıyanlarını gördülər. Onlar müsəlmanları görüncə qaçdılar. Ancaq
onlardan İkisi qaçıb canını qurtara bilmədilər. Bunların biri Нәссас oğullarının köləsi
Əşləm, digəri də As ibn Səid oğullarının köləsi Ariz Obu Yəsar idi. Onları Cənabi
Peyğəmbərimizin yanına gətirdiklərində, Rəsulullah (səlləllahu əleyhi və səlləm) onlara;
“Qüreyş ordusu hardadır?” soruşdu. Onlar da; “Görsənən bu qum təpəsinin o tərəfində
düşərgə salıblar” cavabını verdilər. Rəsulullah; “Qüreyşin ordusunun sayı nə qədərdir?”
buyurdu. Onlar da; “Bilmirik” dedilər. Peyğəmbərimiz; “Gündə neçə dəvə kəsirlər?”
sualına da; “Bir gün doqquz, bir gün on” deyə cavab alınca, Cənabi Peyğəmbərimiz;
“Min nəfərdən az, doqquz yüzdən də çoxdurlar” buyurdu. Yenə; “Qüreyşin
böyüklərindən aralarında kimlər var?” deyə soruşdu. Onlar; “Utbə, Şeybə, Haris ibn
Omr, Obül-Buhtəri, Hakim ibn Huzam, Obu Cəhil, Ümeyyə ibn Xələf..” deyineə,
Rəsulullah, Oshabına tərəf üzünü tutub; “Məkkə xalqı, əzizlərini sizə fəda etdi”
buyurdu. Sonra o İki nəfərə; “Gəlirkən Qüreyşdən dala qayıdan oldu?” buyurunea;
“Bəh, Bəni Zührədən Ohnəs ibn Obi Şərik dala qayıtdı” deyə eavab verdilər. Rəsulullah
da; “O, doğru yolda deyilkən, axirəti, Allah Təala və Kitabı tanımazkən. Bəni Zührəyə
doğru yolu göstərmişdir... Onlardan başqa dala qayıdan oldu?” buyurunca; “Odiy ibn
Kə’b oğulları qayıtdı” deyə eavab aldı.'^^
Cənabi Peyğəmbərimiz, Həzrəti Öməri axmneı dəfə xəbərdarlıq etmək üçün
Qureyşlilərlə bir razılığa gəlmək məqsədiylə göndərdi. Ömər ibn Xəttab onlara; “Ey
inadçı qövm! Rəsul əleyhissalam buyurur ki; “Siz bu işdən əl çəkəsiniz. Sülh və
əminamanhqla dala qayıdasınız. Çünki sizdən başqası ilə döyüşmək, mənə sizinlə
döyüşməkdən daha məqbuldur!” dedi.

Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, I, 117; İbn Hişam, əs-Sirə, I, 616; Vaqidi, əl-Məğazi, I, 52; İbn Sə’d,
ət-Təbəqat, II, 15; Təbəri, Tarix, II, 142; Süheyb, ər-Rövzul-Unf, III, 58.

214


Bu təklifi eşidən kimi Qüreyş müşriklərindən Hakim ibn Huzam qabağa çıxıb;
“Ey Qüreyş eamaati! Məhəmməd sizə çox insaflı davrandı. İstədiyini dərhal qəbul edin.
Əgər, dediyini etməsəniz, and içirəm ki, bundan sonra sizə heç vaxt insaflı davranmaz!”
dedi. Əbu Cəhil, Hakimin bu sözünə əsəbiləşərək; “Bunu əsla qəbul etmərik və
müsəlmanlardan intiqam almadıqea dala qayıtmarıq. Bundan sonra bir də heç kim,
karvanımıza hüeum etməyə eəsarət etməsin!” dedi və sülh bağlamaqdan imtina etdi.
Həzrəti Ömər dala qayıtdı.
O geeə, Cənabi Peyğəmbərimiz və şanlı Əshabı, müşriklərdən əvvəl Bədrə
gəlib, quyulara yaxın bir yerdə düşərgə saldılar. Cənabi Peyğəmbərimiz, Əshabıyla
məsləhətləşib, düşərgənin harada salınması lazım gəldiyi haqqında fikirlərini soruşdu.
Aralarından, hələ otuz üç yaşı olan Həbbab ibn Münzir, ayağa qalxaraq söz istədi.
Qəbul edilineə; “Ey Rəsulallah! Buranı, Allah Təalanın sizə düşərgə salınması üçün əmr
etdiyi və mütləq qalınması lazım gələn bir yerdir? Yoxsa şəxsi bir görüş nətieəsi olaraq
bir döyüş taktikasıdır?” deyə sual verdi. Cənabi Peyğəmbərimiz; “Xeyr! Bir döyüş
taktikası olaraq burası seçildi” buyurdu.
Bundan sonra Həzrəti Həbbab; “Anam-atam, eanım sənə fəda olsun ey
Rəsulallah! Biz döyüşçü adamlarıq. Buraları da yaxşı tanıyırıq. Bu Qureyşlilərin
düşərgə salaeağı yerin yaxınlığındakı quyuda şirin və bol su var. Əgər ieazə versəniz
oraya düşərgv salaq. Ətrafdaki quyuların hamisini dolduraq. Sonra bir hovuz düzəldib,
içini su ilə dolduraq. Düşmənlə döyüşərkən, susdadıqda hovuzumuzdan gəlib su içərik.
Düşmən isə su tapmadığı üçün pis vəziyyətə düşər” dedi.'^^
O anda Cəbrayıl əleyhissalam, bu fikrin doğru olduğunu bildirən vəhyi gətirdi.
Cənabi Peyğəmbərimiz; “Ey Həbbab! Doğru olan görüş sənin dediyin görüşdür”
buyurdu və ayağa qalxdı. Hamısı birlikdə göstərilən quyunun başına gəldilər. Şirin suyu
olan quyudan başqa bütün quyuları doldurub, böyük bir hovuz düzəltdilər. İçini su ilə
doldurub içmək üçün qaplar qoydular.
Bu əsnada Həzrəti Sə’d ibn Muaz, Cənabi Peyğəmbərimizin yanına gəlib; “Ey
Rəsulallah! Biz sənə, xurma budaqlarından, içində otura biləeəyin bir kölgəlik
düzəldək” deyə təklif etdi. Eəxri aləm Rəsulullah, Sə’din bu fikrindən razı qaldı və ona
dua etdi. Dərhal bir kölgəlik düzəldildi.

Hakim, əl-Müstədrək, III, 482.

215

Peyğəmbərlərin Hökmdarı, şərəfli Əshabıyla döyüş meydanını gəzib baxdılar.
Arada dayanıb; ‘İnsaallah, səhər tezdən filan adamın vurub öldürüəcəyi yer buradır!
İnsaallah səhər tezdən filan adamın vurulub öldürüləcəyi yer buradır! Buradır...”
buyuraraq mübarək əlləriylə Qureyşli müşriklərin öldürüləcəyi yerləri bir-bir göstərdi.
Sonradan, Həzrəti Ömər bunu; “Onlardan hər birinin, Rəsuli əkrəmin mübarək əlini
qoyduğu yerlərin düz üstündə vurulub öldürüldüyünü gördüm. Nə bir az qabaqda, nə də
dalda idilər” şəklində xəbər vermişdir.
Aləmlərin sahibi (səlləllahu əleyhi və səlləm) Əshabi kiramı, üç dəstəyə böldü.
Mühacirlərin bayrağını Mus’ab ibn Umeyrə, Evslilərin bayrağını isə Sə’d ibn Muaza,
Xəzrəclilərin bayrağını da Həbbab ibn Münzirə verdi. Hər biri bayraqlarının altında
toplandılar.'^^ Rəsulullah, ordunu düzüb, nizama qoydu.
Ordunu nizama qoyarkən, sıradan qabağa çıxan Səvad ibn Qaziyyənin sinəsinə,
mübarək əlindəki çubuqla vurdu və; “Sırada dur, ey Səvad!” buyurdu. Səvad; “Ey
Rəsulallah! Əlinizdəki çubuq yaman ağrıtdı. Səni, haqq din ilə. Kitab və adalətlə
göndərən Allah Təala haqqı üçün, mən də sizə çubuqla elə vurmaq istəyərdim” dedi.
Onun bu sözünə bütün Əshabi kiram çaşıb-qaldılar. Kainatın sahibindən qisas almağı
istəmək olardı? Belə şey edilə bilərdi? Rəsulullah, mübarək köynəyinin qabağını açdı
və; “Buyur, gəl qisasını al” buyurdu.
Həzrəti Səvad, Həbibi əkrəmin (səlləllahu əleyhi və səlləm) mübarək sinəsini
çox sevinərək öpdü. Hamı qisas gözləyərkən, gördükləri mənzərə qarşısında qardaşları
Səvada heyran qalıb, ona qibtə etdilər. Sevgili Peyğəmbərimiz; “Nə üçün belə etdin?!”
deyə soruşduqda; “Anam-atam, canım sənə fəda olsun ey Rəsulallah! Bu gün, Allah
Təalanın əmriylə əcəlimin gəldiyini hiss edir, uca zatınızdan ayrılmaqdan qorxuram. Bu
səbəblə, aramızda keçən bu son dəqiqələrdə, mübarək bədəninizə dodaqlarımın
toxunmasını arzu etdim. Bunu, qiyamət günündə mənə şəfaat etməyinizə, beləcə
əzabdan xilas olmaq üçün bir vəsilə etmək istədim” dedi. Onun bu məhəbbəti qarşısında
Cənabi Peyğəmbərimiz də çox tə’sirləndi və Həzrəti Səvada dua etdi.
Mübarək İslam ordusunun sağ cinahına qəhrəman mücahid Zübeyir ibn
Əvvam, sol cinahına da Miqdad ibn Əsvəd başçılıq edəcəkdi.

Vaqidi, əl-Məğazi, I, 58; İbn Sə’d, ət-Tdbəqat, II, 373.
ibn Kesir, əs-Sirə, II, 388.

216


Rəsulullah (səlləllahu əleyhi və səlləm), şərəfli Əshabıyla savaşa necə
başlayacaqları haqqında məsləhətləşmək istədi; “Necə vuruşsaq yaxşı olaq?” buyurdu.
Asim ibn Sabit əlində yayı və oxu olduğu halda ayağa qalxıb; “Ey Rəsulallah!
Qureyşlilər bizə yüz metrəyə qədər yaxınlaşdıqlarında, onları ox atəşinə tutaq. Sonra
daş atımı məsafəsinə gəldiklərində onlara daş ataq. Nizə atacaq məsafəyə qədər
yaxınlaşdıqlarında da, qmlmcaya qədər nizələrimizlə döyüşək. Sonra da qılınclarımızı
sıyırıb döyüşək!” deyərək öz fikrini dedi. Bu taktika Cənabi Peyğəmbərimizin xoşuna
gəldi. Əshabına belə bir tə’bmat verdi ki; “Mövqelərinizi tərk edib ayrılmayın. Bir yerə
tərpənmədən yerlərinizdə dayanın. Mən əmr vermədikcə döyüşə başlamayın. Oxlarınızı
düşmən sizə yaxınlaşmadan atıb israf etməyin. Düşmən, qalxanını qaldırdığında
oxunuzu atınz. Düşmən əməlli başlı yaxınlaşınca, əlinizlə daş atın. Yaxınlaşdıqlarında
da nizələrinizlə döyüşün. Düşmənlə üz-üzə gəlidiyiniz zaman da qılınc lariniz la
döyüşün...”
Sonra növbətçilər qoyularaq Əshabi kirama istirahət verildi. Onlar, Allahu
Təalanın hİkmətiylə şbin yuxuya getdilər. Cənabi Peyğəmbərimiz də, xurma
yarpaqlarıyla düzəldilən kölgəliyə getdiyində. Həzrəti Əbu Bəkir, sonra da Sə’d ibn
Muaz qılınclarını sıyırıb kölgəliyin qabağında növbəyə durdular. Sevgili
Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm) mübarək əllərini qaldırıb, böyük bir kədər
içində Allahü Təalaya; “Ey Rəbbim! Sən bu bir ovuc camaatı həlak etsən, artıq sənə yer
üzündə heç ibadət olunmaz...” deyərək yalvarmağa başladı. Bu qəmgin dua səhərə
qədər davam etdi.
Mübarək İslam ordusunun düşərgə saldığı yer, qumluq idi. Buna görə də
çətinliklə irəliləyir və ayaqları quma batırdı. Allah Təalanın ehsanı və Rəsulullahin
duasının bərəkətiylə o gecə getdikcə güclənən bir yağış yağmaya başladı. Dərələr seldən
dolub daşırdı. Su qabları dolduruldu və yer, ayaqlar batmayacaq qədər sərtləşdi.
Müşriklər isə palçıq və sel içində qaldılar. Dan yeri ağardıqdan sonra,
Rəsulullah Əshabını namaza qaldırdı. Sübh namazını qıldırdıqdan sonra, düşmənlə
cihad etməyin və şəhidliyin fəzlətindən bəhs edərək, onları döyüşməyə cür’ətləndbdi.
Belə buyurdu ki; “Şübhəsiz ki, Allah Təala, haqq və həqiqət olanı əmr edər. Heç kimin
Allah Təalanın rizası üçün görülməyən işini qəbul etməz... Rəbbimizin bu yerlərdə sizə
rəhmətini və məğfirətini və’d etdiyi əmrini yerinə yetbməyə çalışın və imtahanı
qazanın! Çünki, Onun və’di haqq, sözü həqiqət, cəzası da şiddətlidir. Mən və siz, Нәуу

217


və Qəyyum olan Allah Təalaya bağlıyıq. Ona sığmdık, Ona bel bağladıq, Ona e’timmad
etdik. Ən son dönüşümüz də Onadır. Allah Təala, məni və bütün müsəlmanları