Sevgili Peyğəmbərim - 42

Oyandığı zaman da; “Həmd olsun Allaha ki, məni yaratdı, ruhumu mənə
qaytardı və zİkri üçün mənə izin verdi” desin, buyurmuşdur.
Cənabi Peyğəmbərimiz üzü üstə yatan bir adama rast gəlincə; “Bax bu yatmağı
Allah qət’iyyən sevmir!” buyurmuşdur.
Şərid ibn Suveydin nəql etdiyinə görə, Cənabi Peyğəmbərimiz üzü üstündə
yatan bir nəfəri görüb ona ayağının ucu ilə toxunaraq; “Bu, uca Allahın ən çox xoşuna
gəlmədiyi bir yatışdır!” buyurmuşdur.
Belə yatan adamın Əshabi Suffədən Abdullah ibn Tahfə olduğu nəql
edilməkdədir. Onun özü belə demişdir ki; “Mən, səhər vaxtı Məsciddə qarnım üstündə
yatmışdım ki, biri mənə ayağı ilə toxunaraq; “Bu kimdir? deyə soruşdu.
- Mən; “Abdullah ibn Tahfəyəm! dedim. Bir də nə görsəm yaxşıdır? Sən demə bu
adam Kainatın sahibi imiş!
- Bu, uca Allahın ən çox xoşuna gəlmədiyi bir yatışdır! buyurdu”.
Cənabi Peyğəmbərimiz əsla dəstəmazsız qalmazdı.
Rəsulullahın dəstəmaz pozduqdan sonra, dəstəmazını təzələmədiyi əsla
görülməmişdir.

Rəsulullahın oturuşu
Hənzələ ibn Xizyəm; “Cənabi Peyğəmbərimizin yanına getdim. O dəmdə O,
bardaş qurub oturmuşdu” demişdir.
Cabir ibn Səmurə də, Cənabi Peyğəmbərimizin sübh namazını qıldıqdan sonra,
günəş çıxıncaya qədər bardaş qurub oturduğunu nəql etmişdir.
Cənabi Peyğəmbərimizin heç bir zaman ayaqlarını qabağındakılara tərəf
uzatdığı görülməmişdir.
Şərid ibn Suveyd belə demişdir ki; “Bir dəfə Kainatın sahibi mənə baş
çəkmişdi. O əsnada mən, sol əlimi arxaya dayayıb oturmuşdum. Kainatın sahibi; “Sən,
qəzəbə düçar olanlar kimi oturursan?!” buyurdu”. (Qəzəbə düçar olanlar yəhudilərdir).

Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, I, 262; V, 426; Suheyb, ər-Rövzul-Unf, VIII, 16.

520

Qaylə bint Məhrəmə belə nəql etmişdir ki; “Cənabi Peyğəmbərimizi qurfusa
şəklində oturarkən gördüm. Cənabi Peyğəmbərimizi xuşu içində oturan gördüm”.
(Qurfusa, pəneələri yerə dayayaraq dizin qarına yapıştırılaraq əllərlə ayaqları
queaqlayıb oturulduğu şəkildir).
Cənabi Peyğəmbərimizin yemək yeyərkən oturuşu da çox sadə idi. Nə gizlieə
yeyərdi, nə də qabağına boşqablarla yeməklər gətirilərdi.
Cənabi Peyğəmbərimiz torpaq üstündə oturar, yeməyini də yerdə yeyərdi.
“Mən, qulun oturduğu kimi oturar, qulun yediyi kimi yeyərəm. Mən, aneaq bir qulam!
Sünnətimdən üz döndərən, məndən deyildir!” buyurardı.
Cənabi Peyğəmbərimiz, Məkkənin yuxarı tərəflərində bir yerə söykənərək
yemək yediyi əsnada. Cəbrayıl əleyhissalam gəlib; “Ey Məhəmməd! Demək sən də
padişahlar kimi yeyirsən?!” deyineə, Cənabi Peyğəmbərimiz elə ordaea yerdə
oturmuşdu.
Bir dəfə Cənabi Peyğəmbərimizə Cəbrayıl əleyhissalamla birlikdə bir mələk
gəlmişdi. Bu mələk daha əvvəl heç gəlməmişdi.
Mələk, Cənabi Peyğəmbərimizə; “Rəbbin, sənə salam deyir və sənin, hökmdarpeyğəmbər və qul-peyğəmbər titullarından birini seçməyini istəyir. “İstəsən səni
hökmdar-peyğəmbər, istəsən qul-hökmdar edər!” buyurur” dedi.
Cəbrayıl əleyhissalam; “Təvazökarlıq et!” deyə işarə verineə, Cənabi
Peyğəmbərimiz; “Qul-peyğəmbər olmağı seçirəm!” eavabmı vermişdi. Bundan sonra
Cənabi Peyğəmbərimiz nə ayaq üstündə, nə də bir yerə söykənərək yemək yemişdir.
Rəsulullahın yeməsi və içməsi
Əbu Cuheyfə belə nəql etmişdir ki; “Kainatın sahibi “Mən bir şeyə söykənərək
yemək yemərəm” buyurdu. Söykənmək üç eürdür; Bir tərəfə söykənmək, bardaş
qurmaq, bir əli yerə dayayıb digəriylə yemək yemək.
Bu üçüneü söykənmə şəkli tənqid edilmiş, qınanmışdır.

Buxari, “İstizan”, 34; Əbu Davud, “Ədəb”, 25; Təbərani, dl-Mu’cəmul-Kəbir, I, 273; İbn Qəyyum əlCövziyyə, Zadul-Məad, I, 163; Heysəmi, Məcməuz-Zəvaid, V, 423; Bəğavi, əl-Ənvar, I, 355; Suyuti,
Əvsafun-Nəbi, s. 80.
ibn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 381.
İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 380.
Tirmizi, Şəmadi Ş9rif, s. 164; Qazı İyaz, Şifayi Şərif, s. 86.

521

Rəsulullah yeməyi üç barmaqla, şəhadət barmağı ilə yanındakı üd barmaqla
yeyərdi.
Cənabi Peyğəmbərimiz belə buyurmuşdur ki; “Yeməyin bərəkəti, yeməkdən
qabaq və sonra dəstəmaz almaqda, bir də əlləri yumaqdadır!”.
“Hər kim ət və un kimi şeylər yedikdən sonra əllərini yumadan yatarsa, öz
başına bir şey gəlsə özsündən başqasını günahlandırmasın!”.
Cənabi Peyğəmbərimizin Ğarra deyilən bir yemək qabı vardı. Quşluq vaxtı,
quşluq namazını qıldıqdan sonra içində sərid (tirid) olan bu qab gətbilib ortaya
qoyulardı. (Tirid, xırda-xırda doğranmış çörək və çox ətlə bişirilən yeməyə deyilir).
Müsəlmanlar, tirid qabını ətrafına yığıldığı vaxt, Cənabi Peyğəmbərimizi
dizlərinin üstündə oturduğunu görən bədəvi (səhra kəndlisi) özünü saxlaya bilməyərək;
“Bu, neeə oturmaqdır?!” dedi.
Cənabi Peyğəmbərimiz də; “Heç bir şüphə yoxdur ki, Allah məni, çətinliyə
salan və inadkar deyil, kərəm sahibi bb qul olaraq yaratdı! Haydı, kənarından yeməyə
başlayın! Ortasından yeməyin.
Yeməyin bərəkəti ortasındadır! Sizdən bbiniz yemək yeyəeəyği vaxt, qabın
ortasından yeməsin. Aneaq, kənarından yesin. Çünki, bərəkət onun ortasından gələr!”
buyurdu.
Ömər ibn Əbi Sələmə belə demişdir ki; “Kainatın sahibinin tərbiyəsi altında
boya-başa çatan bb uşaq idim. Yemək yeyərkən əlimi yemək qabının içinə salıb
qarışdırardım. Kainatın sahibi, mənə “Ey oğul! Bismillah de. Sağ əlinlə ye! Öz
qabağından ye!” buyurdu.
Bundan sonra, həmişə belə yeməyə davam etdim.
Cənabi Peyğəmbərimiz; “Bbiniz üçün qulluqçusu yeməyini bişirib gətbdiyi
vaxt, yeməyin istisinə, tüstüsünə dözən o qulluqçusunu da süfrədə özüylə birlikdə
oturtsun. Əgər qulluqçu imtina edərsə vəya yemək az olarsa, barı yeməkdən bir İki-tİkə
versin” buyurmuşdur.
Cənabi Peyğəmbərimiz heç bir yeməyi pisləməmişdb.
Bb yeməyi ürəyi istəsə yeyər, istəməsə yeməyib susardı.
Ən az ne’mətə belə şükr edər, heç bir ne’məti pisləməzdi.

Tirmizi, “Ətimə”, 39.
Tirmizi, Şəmaili Ş9rif, s. 204.

522

Heç bir ne’məti, nə xoşuna getdiyi üçün tərifləyər, nə də xoşlanmadığı üçün
pisləyərdi.
Yemək süfrəyə qoyulduğu vaxt, Cənabi Peyğəmbərimiz; “Allahummə barİk
ləna fima rəzaqtəna vəqina əzabənnar. Bismillah!” deyərək dua etdikdən sonra
yeməyə başlayardı.
Həzrəti Aişə anamız belə nəql etmişdir ki; “Kainatın sahibi “Sizdən biriniz
yemək yeyəeəyi vaxt, “Bismillah!” desin və uea Allahın adını çəksin. Yeməyə
başlamadan qabaq belə deməyi yaddan çıxartsa; “Yeməyin əvvəli və axırı üçün
Bismillah!” desin” buyurmuşdur.^''
Umeyyə ibn Məhşinin rəvayət etdiyinə görə bir nəfər, bəsmələ çəkmədən
yemək yeyir, Cənabi Peyğəmbərimiz də oturaraq ona baxırdı. Yeməyin axırında təkeə
bir tikə qaldığı və onu da götürüb ağzına apardığı əsnada, adam; “Yeməyin əvvəli və
axırı üçün Bismillah!” dedi.
Cənabi Peyğəmbərimiz buna güldü. Sonra da “Şeytan, onunla birlikdə yeyirdi.
Adam, uea Allahın adını çəkineə, şeytan yediklərinin hamısını qusdu!” buyurmuşdur.
Cənabi Peyğəmbərimiz dəstəmaz və qüsl alarkən, ayaqqabısını geyinərkən və
saçını darayarkən, mümkün qədər həmişə sağdan başlamağı sevər, bir şey alaeağı
zaman sağ əh ilə alar, bir şey verəeəyi zaman sağ əh ilə verər və başlayaeağı hər şeyə də
sağdan başlayardı.
“Sizdən biriniz ayaqqabısının sağ tayından geyinməyə başlasın!
Ayaqqabısını çıxardaeağı zaman da, çıxartmağa soldan başlasın!
Ayaqqabı geyinilərkən sağ ayaq birinei geyinilsin. Ayaqqabı çıxardılarkən də
sağ ayaq axırıncı çıxardılsın!” buyurardı.
Abdullah ibn Ömərin bildirdiyinə görə Cənabi Peyğəmbərimiz, “Sizdən biriniz
yemək yeyəcəyi zaman, sağ əh ilə yesin. Bir şey içəcəyi zaman da yenə sağ əh ilə içsin.
Çünki, şeytan sol əh ilə yeyər və sol əh ilə içər!” buyurmuşdur.^'^
Sələmə ibn Əqvanın atasından nəql etdiyinə görə, “Cənabi Peyğəmbərimiz
Əşca qəbiləsindən Büsr ibn Raiyul’ir deyilən bir nəfərin sol əllə yemək yediyini
görüncə, ona; “Sağ əlinlə ye!” buyurmuşdur.

Əbu Ya’la, əl-Müsnəd, XIII, 62; Əhməd Şami, Sübülül-Huda, VII, 170.
Buxari, “Vuzu”, 41.
Müslim, “Əşribə”, 142; Əbu Davud, “Ətimə”, 20; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, II, 8, 33; Beyhəqi,
əs-Sünən, II, 43.

523


Adam “Bunu edə bilmirəm, sağ əlimlə yeyə bilmirəm!” deyərək yalan söylədi.
Cənabi Peyğəmbərimiz “Edə bilməyəsən! Bu adama, sağ əllə yeməyə ancaq lovğalıq və
qürurlanmaq mane olmaqdadır!” buyurdu. Bundan sonra o adam, bir daha əlini ağzına
apara bilmədi!”.
Cənabi Peyğəmbərimiz “Əziz və Cəlil olan Allah, yeyiləcək bir şeyi yeyib
vəya içiləcək bir şeyi içib, buna görə özünə həmd edən qulundan, heç bir şübhə yoxdur
ki, razı olar!” buyurardı.
Əbu Səidul-Xudri Cənabi Peyğəmbərimizin, yeyib-içdiyi zaman belə dua
etdiyini nəql etmişdir; “Əlhəmdu lillahilləzi ət’aməna və səqana və cəaləna musliminBizi yedizdirən, içizdirən və bizi müsəlman edən Allaha həmd olsun”.
Əbu Umamətul-Bahilinin bildirdiyinə görə Cənabi Peyğəmbərimiz, yeməyini
yeyib süfrə yığışdırılacağı əsnada belə dua edərdi ki; “Əlhəmdu lillahi kəsirən tayyibən
mübarəkən fihi ğayrə məkfiyyin vəla muvəddain vəla mustağnən anhu Rəbbəna”
(Həmd Allaha məxsusudur).
Ey Rəbbimiz! Biz sənə çoxlu, pak, içi feyz və bərəkətlə dolu olan, rədd
edilməyən və dala qaytarılmayan bir həmd ilə həmd edərik!”.
“Əlhəmdu lillahilləzi kəfəna və ərvana ğayrə məkfiyyin vəla məkfürin-Bizə
kifayət qədər yedizdirən, içizdirən, bizi rədd etməyən və nankorlar sırasına qatmayan
Allaha həmd edərik”.
Əbu Hüreyrə də, Cənabi Peyğəmbərimizin yeməkdən sonra əllərini yuduğunu
rəvayət etmişdir.
Cənabi Peyğəmbərimiz dünyaya və dünyadakı şeylərə əhəmiyyət verməzdi.
Abdullah ibn Məs’ud belə nəql etmişdir ki; “Kainatın sahibi, bir həsirin üstündə yatıb
qalmış və həsir böyründə iz qoymuşdu. Oyanınca, böyrünü ovuşduraraq; “Atam, anam,
sənə fəda olsun ya Rəsulallah! Kaş ki, bizə desəydin həsirin üstünə sənin üçün bir şey
sərsəydik” dedim və dalınca da; “Sənin üçün bir yumuşaq döşək düzəldək?” soruşduq.

Beyhəqi, əs-Sünən, II, 45.
Kastalani, əl-Məvahibu ’l-Ləduniyyə, s. 315.
ibn Масә, “Ətimə”, 16; Təbərani, əl-Mu’cəmul-Kəbir, VIII, 142; Hakim, əl-Müstədrək, IV, 150;
Kastalani, əl-Məvahibu ’l-Ləduniyyə, s. 315.

524

Kainatın sahibi; “Dünyaya aid şeylər mənim nəyimə lazımdır ki? Mənim,
dünyanın misalı, bir ağacın altında bb az kölgələndikdən sonra, oranı tərk edərək
yoluna davam edən bir atlının misalı kimidb!” buyurdu.^'^
Əbu Umamətul-Bahilinin nəql etdiyinə görə, Cənabi Peyğəmbərimiz; “Əziz və
Cəlil olan Rəbbim mənə Məkkə vadisini qızıla çevirməyi təklif etdi. Mən; “Xeyr! Ya
Rəbbi! Mən, bir gün tox, bb gün də ac olum. Ac olduğum zaman sənə dua edib zİkr
edim. Tox olduğum zaman da, sənə həmd ədib, şükr edim!” dedim” buyurmuşdur.^'^
Həzrəti Aişə anamız belə nəql etmişdb ki; “Cənabi Peyğəmbərimizin
Mədinəyə gəlişindən vəfatına qədər Ev əhli, üç gecə dalbadal buğdadan bişirilən
çörəkdən yeyib doymamışdılar.^'^
Cənabi Peyğəmbərimizin və Ev əhlinin, çox vaxt yedikləri arpa çörəyi ilə
xurmadan ibarət olub, bunlar da az idi.
Rəsulullah vəfatından əvvəl zbehini Ev əhlinin dolanışığını tə’min etmək üçün
Əbu Şəhma adındakı yəhudidən aldığı bb vəsq^^" vəya otuz sa arpa müqabilində gbov
qoymuşdu.
Həzrəti Aişə anamız; “Məhəmməd əleyhissalamı haqq din və Kitabla
peyğəmbər olaraq göndərən Allaha and içərək deyirəm ki; “Uca Allahın, Onu
Peyğəmbər olaraq göndərdiyi zamandan, canını aldığı zamana qədər, özü nə bir ələk
görmüş, nə də ələklə ələnmiş undan bişirilən çörək yemişdir!” demiş; “Elə isə, arpanı
necə yeyərdiniz?” soruşulduğunda da; “Kəpəyini (ÜE) deyərək üfləyərdik!” deyə cavab
vermişdi.
“Kainatın sahibi vəfat edinceyə qədər nə özü, nə də Ev əhli dalbadal İki gün
arpa çörəyindən doymamışdılar!”.
“Vallahi, Kainatın sahibinin evində qırx gecə qalardıq. Bu müddətdə nə şam,
nə də bir ocaq yanardı!”.

Hakim, əl-Müstədrək, IV, 344; Beyhəqi, Şuabul-İman, II, 166; Kastalani, əl-Məvahibu’l-Ləduniyyə, s.
334.
ibn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 381; Əhməd Şami, Sübülül-Huda, VII, 75.
Nəsai, “Dəhaya”, 37; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, VI, 42; Beyhəqi, əs-Sünən, II, 487; Şuabul-İman,
II, 166; Qəzzali, İhya, II, 877.
islamiyyətin ilk illərində 1 vəsq 194, 3 kiloqrama bərabər idi. Bax; Walter Hinz, İslamda Ölçü
Sistemləri, s. 65.
Buxari, “Buyu”, 33; “Rehn”, 5; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, VI, 160; İbn Əbi Şeybə, əl-Musannəf,
IV, 271; Tirmizi, Şəmaili Şərif, s. 334; Bəğavi, əl-Ənvar, I, 299; Kastalani, əl-Məvahibui-Ləduniyyə, s.
307.
Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, VI, 71; Hakim, əl-Müstədrək, IV, 119; Beyhəqi, Şuabul-İman, VII,
314.

525

“Aylar, gəlir keçərdi də, Rəsulullah Əleyhissalamın evlərindən hər hansı
birində oeaq yanmaz, duman tütdüğü görülməzdi!”.
“İki ay keçərdi, amma bu müddətdə Məhəmməd əleyhissalamın Ev əhli üçün
nə bir çörək bişirilər, nə də bir qabda vəya qazanda yemək bişərdi!”.
“Biz əsvədeynlə, yəni xurma və suyla doyduğumuz zaman. Kainatın sahibi
vəfat etdi”.^^"^
“Cənabi Peyğəmbərimiz bir gündə İki eür yemək yeməmiş, özü qarnını xurma
ilə doyuzdurduğu zaman, çörəklə doyuzdurmamış, çörəkdən doyuzdurduğu zaman da
xurmadan doyuzdurmamışdır! Bax, məni ağladan da elə budur!” demişdb.^^^
Ənəs ibn Malik də; “Cənabi Peyğəmbərimizin, Allaha qovuşuneaya qədər nə
Xıvan üstündə bb şey yediyini, nə xalis buğda unundan bişbilmiş lavaş, nə də
qızardılmış quzu kababı daddığını görmədim!” demişdir.
(Xıvan, yemək yeyiləeəyi əsnada üstünə yemək qoyulan taxta, stol kimi şeyə
deyilb).
Əbu Hüreyrə Həzrətləri, Cənabi Peyğəmbərimizin; “Allahım! Ev əhlimə.
Məhəmmədin Ev əhlinin aeından ölməyəeəyi qədər ruzi ver! Məhəmmədin Ev əhlinin
ruzisini aeından ölməyəeək qədər ehsan et!” deyərək dua etdiyini nəql etmişdir.
Rəsulullah, yeyəeəyi şeyi süfrədə yeyərdi. Əslində süfrə, yolçuların özləriylə
götürdüyü yeməyə deyilmiş, daha sonra dəriyə bükülərək daşındığından, yeməyin adı
dəri qaba verilmiş və ona süfrə deyilmişdir.
Rəsulullah, bu yeməyi bişirin, bu yeməyi bişirməyin, deməzdi. Nə varsa onu da
yeyərdi. Həzrəti Aişə anamız belə nəql etmişdir ki; “Cənabi Peyğəmbərimiz mənim
yanıma gələr; “Yanında yemək var?” deyə soruşardı. Mən də; “Xeyr!” deyərdim.
Bundan sonra “Elə isə mən orueluyam!” buyurardı.^^^
Kainatın sahibi, yenə bir dəfə bizə gəlmişdi. Mən; “Ya Rəsulallah! Bizə bir
hədiyyə verdilər” dedim. O; “Nə hədiyyədir elə?” deyə soruşdu. Mən; “Haysdır!”

Kastalani, əl-Məvahibu ’l-Ləduniyyə, s. 306.
Buxari, “Ətimə”, 41; Müslim, “Zühd”, 39; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, VI, 71; Tirmizi, Şəmaili
Şdrif, s. 366.
Kastalani, əl-Məvahibu ’l-Ləduniyyə, s. 306.
Beyhəqi, Şuabul-İman, II, 169; İbn Əsakir, Tarixu Dəməşq, IV, 81.
Tirmizi, Şəmaili Şərif, s. 196.

526


dedim. O; “Amma, mən bu gün oruc tutmuşam” buyurdu. (Hays xurma, yağ və s.
şeylər qarışdırdaraq bişirilən yeməkdir).
Cənabi Peyğəmbərimizin halvadan və baldan, çörək tiridindən, xurma
tiridindən və tərəvəzli yeməklərdən xoşu gələrdi. Rəsulullaha süd gətirilib verildiyi
zaman; “Süddə İki bərəkət vardır” buyurardı.
Abdullah ibn Abbas belə nəql etmişdir ki; “Mən və Xalid ibn Vəlid Kainatın
sahibi ilə birlikdə xalam Meymunə bint Harisin evinə getmişdik. Ümmü Hufeyd
Kainatın sahibinə kərə yağı və süd vermişdi. Xalam; “Verilən süddən sizə də verim?”
deyə soruşdu. Kainatın sahibi “Olar!” buyurdu. Xalam gedib bir qab süd gətirdi.
Kainatın sahibi, götürüb içdi. Mən, Kainatın sahibinin sağında. Xalid ibn Vəlid
isə solunda oturmuşdu. Rəsulullah süddən artıq qalanını mənə verib; “Sən, iç! İstəyirsən
özün iç, istəyirsənsə Xalidə ver içsin!” buyurdu.
“Mən, sənin artığını içməkdə, heç bir zaman, heç birini özümdən üstün
tutmaram!” dedim.
Bundan sonra Rəsulullah; “Allahın yemək yedirtdiyi adam; “Allahummə barİk
ləna fihi və ət’amna xayran minhu-Allahım! Sən, bu yeməkdə bizim üçün bərəkət ehsan
et! Bizə, ondan daha xeyirlisini də yedirt!” desin!
Allahın süd içirtdiyi adam da; “Allahummə barİk ləna fihi və zidna minhuAllahım! Sən, bu süddə bizim üçün bərəkət ehsan et və ondan bizə ehsanını artır” desin!
Çünki, südün yerini heç nə tutmaz” buyurdu”.
Mədinəli müsəlmanlar, xurma yetişən kimi ən birinci Cənabi Peyğəmbərimiz
üçün gətirər, Rəsulullah da xurmanı əlinə götürüb bərəkət duası etdikdən sonra, gördüyü
uşaqlardan ən balacasını çağırar və ona verərdi. O; “Bir evdə xurma tapılmazsa, o evin
xalqı acdn” buyurardı.
Ənəs ibn Malikin nəql etdiyinə görə Cənabi Peyğəmbərimiz, balqabaqdan
bişirilmiş yeməkdən xoşu gələrdi. İçində balqabaq olan bir yemək gətirildiyi zaman,
yeməyin içindəki balqabaq Cənabi Peyğəmbərimizin qabağına qoyulardı. Rəsulullah
qoyunun ən ləzzətli ətinin, kürək əti olduğunu da deyərdi.

Suyuti, Əvsafun-Nəbi, s. 97.
ibn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 393.
Əbu Davud, “Əşribə”, 21; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, I, 284; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 397;
Beyhəqi, Şuabul-İman, V, 104; Tinnizi, Şəmaili Şərif, s. 220.
İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 391-393; Tirmizi, Şəmaili Şərif, s. 188; Kastalani, əl-Məvahibu’l-Ləduniyyə, s.
310.

527


Ümmü Eyyuba; “Rəsulullah əleyhissalam evinizdə yeddi ay qalmışdı. Kainatın
sahibinin ən çox xoşuna gələn yemək hansı idi?” deyə soruşulldu.
Ümmü Eyyub; “Onun, özü üçün nə bir yeməyin bişirilməsini əmr etdiyini, nə
də xoşuna gəlməyən bir yeməyi pislədiyini gördüm. Onun üçün beş, altı vəya on gündə
bir bişirilən hərisə və keşkədən xoşu gəldiyini görərdik” dedi.^^^
Əbu Musa əl-Əşəridən də belə nəql edilmişdir ki; “Kainatın sahibinin toyuq əti
yediyini gördüm”.
Cənabi Peyğəmbərimiz qabın dibində qalan yeməyi yeməkdən xoşu gələrdi.
“Hər kim, bir qabda yemək yedikdən sonra onu sıyırarsa o, onun üçün istiğfar edər!”
buyurardı.
Cənabi Peyğəmbərimiz, yaşıl xurma ilə birlikdə qovun vəya xiyar yeyərdi.
“Bunun istiliyini, onun soyuqluğu ilə, onun soyuqluğunu da, bunun istiliyi ilə azaldar,
sərinlədərik!” deyərdi.
Cənabi Peyğəmbərimizin yeməklə əlaqəli aşağıdakı bu hədislərinin də olduğu
zikr edilmişdir;
“Ey Əbu Zərr! Ət bişirdiyin zaman, qonşularını da nəzərə alaraq suyunu çoxalt
və onlara da payla”.
“Qonşusu ae olduğu halda, özü tox yatan kamil mö’min deyildir!”.
“Allaha ibadət edin! Yemək yedizdirin! Salamı yayın ki. Cənnətlərə
girəsiniz! .
“Bir nəfərin yeməyi, İki nəfərə çatar. Üç nəfərin yeməyi, dörd nəfərə çatar.
Dörd nəfərin yeməyi də, səkkiz nəfərə çatar!”.
Əsma bint Əbi Bəkir, bişən yeməyin qaynaması və buxarı çəkilineəyə qədər
qapağının örtülməsini tövsiyə edər və Kainatın sahibinin “Belə etmək ən böyük
bərəkətdir!” buyurduğunu eşitdiyini deyərdi.
Rəsulullah, Məkkənin fəthində Əmisi Əbu Talibin qızı Həzrəti Ümmü Haninin
evinə getmişdi. Ona; “Evdə yeməyə nə var?” deyə soruşdu. Həzrəti Ümmü Hani;

İbn Sə’d, ət-Tdbəqat, I, 393.
Tirmizi, Şəmaili Ş9rif, s. 213; Suyuti, Əvsafun-Nəbi, s. 99.
Tirmizi, “Ətimə”, 30; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, V, 149; Beyhəqi, ds-Sünən, II, 232.
Hakim, əl-Müstədrək, III, 14; Beyhəqi, əs-Sünən, II, 259; Şuabul-İman, III, 424; Heysəmi, MəcməuzZəvaid, V, 29.
ibn Масә, “Ətimə”, 2; Təbərani, əl-Mu ’cəmul-Kəbir, XII, 320.

528



“Təkcə qurumuş çörək qırıntıları və sirkə var! Ancaq, bunları sənə verməkdən
utanıram!” dedi.
Cənabi Peyğəmbərimiz “Çörək qırıntılarını ufalayıb suyun içinə tök. Duz da
gətir!” buyurdu. Sirkəni də onun içinə töküb yedikdən sonra uea Allaha şükr etdi və;
“Ey Ümmü Hani! Sirkə nə gözəl iştah verir! Bir evdə sirkə olsa, orda iştahsız olmaz!”
buyurdu.
“İçgilərdən də hansı daha dadlıdır?” deyə soruşulduğu zaman, Cənabi
Peyğəmbərimiz; “Şirin və sərin sudur!” buyurmuşdur.^^^
Cənabi Peyğəmbərimiz, Buyutussuqyadan gətirilən şirin sudan içərdi.
Buyutussuqyadakı su. Mədinəyə İki günlük məsafədə idi.^^^
Cənabi Peyğəmbərimiz; “Sizdən biriniz, bir şey yeyərkən sağ əh ilə yesin. Bir
şey içərkən də, sağ əh ilə içsin. Çünki, Şeytan sol əh ilə yeyər və sol əh ilə içər!”.^"^°
“Sizdən biriniz bir şey içərkən, qabın içinə başını soxmasın!” buyurmuş,
yemək və içilən şeylərin içinə başı soxmağı qadağan etmişdi. Eyni zamanda qızıl və
gümüş qabların içində yeyib-içməyi də qət’i olaraq qadağan etmişdir.
Cənabi Peyğəmbərimiz su içərkən, bir stəkan suyu İki-üç dəfəyə içər və; “Bu,
daha yararlı və daha doyurucudur” deyərdi.
“Sizdən biriniz, bir şey içəeəyi zaman bir nəfəsə içməsin”.
“Dəvələr kimi bir nəfəsə içməyin! İki vəya üç nəfəsə için! Sonra, içəcəyiniz
zaman ”Bismillah!” və ağzınızı su qabından çəkdiyiniz zaman da “Əlhəmdulillah!”
deyin! ” buyurmuşdur. '
Nofəl ibn Müaviyə; “Kainatın sahibi bir şey içərkən üç dəfə nəfəs alardı.
Birineisində uea Allahın adını çəkər, “Bəsmələ” deyər, axırıncısında da,
“Əlhəmdulillah” deyərək həmd edərdi” demişdir.

Tirmizi, “Ətimə”, 35; Hakim, əl-Müstədrək, IV, 59; Təbərani, əl-Mu’cəmul-Kəbir, XXIV, 437; İbn
Əsakir, Tarixu Dəməşq, IV, 243; Tirmizi, Şəmaili Şərif, s. I8I; Kastalani, əl-Məvahibu’l-Ləduniyyə, s.
307; Suyuti, Əvsafun-Nəbi, s. 91.
ibn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 391.
Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, VI, 100; Hakim, əl-Müstədrək, IV, 154.
Müslim, “Əşribə”, 142; Əbu Davud, “Ətimə”, 20; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, II, 8, 33; Beyhəqi,
əs-Sünən, II, 43; Kastalani, əl-Məvahibu ’l-Ləduniyyə, s. 315.
Tirmizi, “Əşribə”, 13; Təbərani, əl-Mu ’cəmul-Kəbir, XII, 166; Beyhəqi, Şuabul-İman, V, 116.
Tirmizi, Şəmaili Şərif, s. 228; Suyuti, Əvsafun-Nəbi, s. 100.

529

Həzrəti Aişənin nəql etdiyinə görə Cənabi Peyğəmbərimiz, Onun üçün dəri
qabda səhər vaxtı düzəldilən şərbəti axşam vaxtı içərdi. Axşam vaxtı düzəldilən şərbəti
də, səhər-səhər içərdi.
Yeməkdən qabaq və yeməkdən sonra əliləri yumaq, sağ əllə yemək və sağ əllə
içmək Rəsulullahın adətiydi. Yeməkdən qabaq əl yuyarkən əvvəleə eavanlar, yeməkdən
sonra isə əvvəleə yaşlılar yuyardı.
Boşqabın bir kənarından yemək, öz qabağından yemək, sol ayağı üstündə
oturmaq Rəsulullahın sünnətidir. Həddən artıq isti yemək yeyilməməli və
iylənməməlidir. Yeyərkən tamamilə susmağı Cənabi Peyğəmbərimiz münasib
görməzdi. (Bu, Atəşpərəstlərin adətidir). Xoş sözlər danışılmalıdır. Yeməyə duzla
başlamaq və duzla qurtarmaq Rəsulullahın sünnətidir və şəfadır.
Yemə və içmə ədəbini öyrənmək, ibadət bilgisini öyrənməkdən əvvəl gəlir.
İslamiyyətdə əvvəleə ortaya çıxan bid’ətdən biri də doyuneaya qədər yeməkdir. Hər gün
ət yemək ürəyə güe salar. Mələklər də bunu sevməz. Əti az yemək isə əxlaqı pozar.
Sülfə, yəni yerə sərilmiş örtüyün üstündə yemək xoş olar. Süfrə dəridən olardı.
Tərəvəzli yeməklər çox xeyirlidir. Tərəvəzli yemək olmayan süfrə, ağlını itirmiş qoeaya
bənzədilmişdir.
İmam Cə’fəri Sadiq “Mah və övladının çox olmasını istəyən tərəvəzli
yeməklərdən çox yesin!” buyurmuşdur. Əvvəleə süfrəyə əyləşilməli, yemək sonra
gətirilməlidir. Peyğəmbərimiz; “Mən bir qulam. Qullar kimi yerdə oturub yeyərəm”
buyurmuşdur.
Aeımadan yeməməli, yeyərkən də çox yeyilməməməlidir. Doymadan süfrədən
qalxılmah, süfrə başında boş yerə gülüşülməməlidir. Cənabi Peyğəmbərimiz;
“Yaxşılıqların başı aehqdır, pisliklərin başı isə toxluqdur” buyurardı. Yeməyin dadı
aehğın çoxluğu qədər artar. Toxluq, yaddaşsızhğa aparıb çıxardar, ürəyi kor edər,
alkaqollu içgilər kimi qanı pozar. Aelıq isə zehni təmizləyər, qəlbi parıldadar.
Fasiqlərlə, pis adamlarla birlikdə bir süfrədə oturulmamalıdır. İsti yeməklər
ağzı örtülərək soyudmahdır. Rəsulullah; “Sağ əllə yeyin. Sağ əllə için” buyurardı.
Peyğəmbərimiz, çörəyi sağ əllə götürər, sonra qarpızı sol əh ilə yeyərdi. Çörək bir əllə
deyil, İki əllə kəsilməlidir.
İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 381; Qazı lyaz, Şifayi Şərif, s. 86.
Müslim, “Əşribə”, 142; Əbu Davud, “Ətimə”, 20; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, II, 8, 33; Beyhəqi,
əs-Sünən, II, 43; Kastalani, əl-Məvahibu ’l-Ləduniyyə, s. 315.

530


Loxma kiçik olmalı və yaxşı çeynənməlidir. Sağa, sola, havaya baxmamalı,
loxmaya və qabağa baxılmalıdır. Ağız çox açılmamalıdır. Süfrədə əl üst-başa
sürtülməməlidir. Öskürüləcəyi və asqırılacağı zaman, baş arxaya tutulmalıdır.
Çağrılmayan süfrədə oturulmamalıdır. Süfrədə hamıdan çox yeyilməməlidir.
Qarın doyunca, bunu günah iş görmək yolunda istifadə etməmək üçün dua edilməlidir.
Bunun qiyamətdəki hesabı düşünülməlidir. İbadət etməyə güc qazanmaq niyyəti ilə
yemək yeyilməlidir. Ac İkən də, yavaş-yavaş yeyilməlidir. Yeməyə əvvəlcə böyüklər
başlamalıdır. Üç dəfədən artıq “ye” deyərək heç kimə məcbur edilməməlidir. Birlikdə
yemək yediyi zaman, qonaqlar doymadan, ev sahibi yeməkdən əl çəkməməlidir.
Rəsulullah az yeyər, çox yeməməyi tövsiyə edərdi.
“İnsan ürəyi, tarladakı əkin kimidir. Yemək yağış kimidir. Çox su, əkini
qurutduğu kimi, çox qida da ürəyi öldürər. Çox yeyəni və çox içəni Allah Təala
sevməz” buyurardı.
Rəsulullah, mə’dənin üçdə birinin yeməyə, üçdə birinin içməyə ayrılmasını
tövsiyə edərdi. Üçdə birinin nəfəs almaq üçün boş qalması minimum həddir. Ən yaxşı
dərəcə az yemək və az yatmaqdır. Çox yemək xəstəliklərin başı, az yemək dərmanların
başıdır. Bir nəfərlik yemək İki nəfərə çatar. Qonaq, ev sahibindən duz-çörəkdən başqa
bir şey gözləməməlidir. Ev sahibi qonağa çörək təklif etməli, əlinə su tökməlidir.
Xəlifə Harun Ərrəşid, qonağının əlinə kuzə ilə su tökərdi. Qonağa xoşuna
gələn yeməklərdən verilməlidir. Təmiz yerə düşürdülən loxma götürülüb qonağa
verilməlidir. Kirlənmiş yerə düşən loxma isə, it-pişiyə atılmalıdır. Belə evin bərəkəti
artar. Bu bərəkət nəvələrinə belə çatar. Yerə düşən loxmalar yığılmasa onları şeytan
yeyər. Qabın dibini sıyırıb, yemək sünnətdir. Kompot və ayran kimi içgilərin dibində
qalan hissəsinə su tökərək çalxalayıb içmək çox savabdır. Boşqabın, stəkanın dibində
artıq qalması caizdir. Rəsulullah mö’minin artığını yeməsini sevərdi.
Yeməkdən sonra dişləri misvaqla vəya bir çöplə təmizləmək Rəsulullahın
sünnətidir. Bu bir təmizlİktir. Təmizlik də imanı artırar. Yeməkdən sonra ev sahibinə
bərəkət, rəhmət və məğfrrətlə dua edilər. Sonra, getməyə icazə istənilər. Yeməyə də’vət
edilər.
Yemək əsnasında qorxunc və iyrənc şeylərdən danışılmamalıdır. Ölümdən,
xəstəlikdən bəhs edilməməlidir. Süfrəyə gələn yeməklərə baxılmamalıdır. Bir loxma

531


udulmadan qabaq, ikinci loxma ələ götürülməməlidir. Yemək əsnasında bir şey üçün,
hətta namaz üçün, süfrədən durulmamalıdır. Namaz yeməkdən əvvəl qılınmalıdır.
Əgər, hazırlanmış yeməklər soyuyub xarab olaeaqsa və yeməkdən sonra
nazmaz qılmaq daha əlverişliysə, yemək namazdan qabaq yeyilməlidir. Yemək
yığışdırıldıqdan sonra, süfrədən əl çəkilməlidir. Yolüstü, ayaqüstü, yol gedə-gedə
yemək yeyilməməlidir.
Ağzından, əlindən ət vəya yemək iyi gələrkən yatılmamahdır. Uşaqların əlləri
də yuyulmalıdır. Tox İkən yatılmamahdır. Qida maddələrini, ehtiyac olduğu qədər
çəkərək götürməli, çəkməyərək çox götürülməməlidir. Yoxsa israf olar. Yemək və içgi
qablarının ağzı qapaqlı olmalıdır. Çaydan, hovuzdan əyilib, ağız ilə içilməməlidir. Kuzə
vəya səhəng ağzından da içilməməlidir. Fincanın, stəkanın qırıq yerindən içilməməlidir.
Yaz vaxtı sərin içilməlidir. Rəsulullah sərin şərbət içməyi sevərdi. Zəmzəm
ayaqüstü içilə bilər. Yolçuya, hər suyun ayaqüstü içilməsinin caiz olduğunu demişlər.
Ac qarına su içilməməlidir. Su yavaş-yavaş qurtumlayaraq içilməlidir.
Rəsullah hədiy yeməyini sevərdi. Hərisə, yəni keşkək bişirməyi, Cənabi
Peyğəmbərimizə Cəbrayıl əleyhissalam öyrətmişdi. Hərisə, insanı çox gücləndirər.
Bütün peyğəmbərlər arpa çörəyi yemişdir. Rəsulullah balqabaqdan düzəldilmiş
şirniyyatı, məreimək şorabasını, ov ətini və qoyun ətini sevərdi. Qoyunun qol, sinə və
kürək tərəfi xoşuna gələrdi. Oğlağın kürək ətini çox sevərdi. Oğlaq ətinin həzm edilməsi
asan və hamı üçün münasibdir.
Erkək heyvan əti, dişi heyvan ətindən, dana-quzu əti də quş ətindən daha asan
həzmə gedir. Həzmin asan olması və ləzzəti eəhətiylə qoyunun əti, inəyin isə südü daha
yaxşıdır. Ov ətlərinin ən yaxşısı ceyran ətidir. Dovşan əti də halaldır. Peyğəmbərimiz də