Sevgili Peyğəmbərim - 10

yaşayın. Sizə pislik edəni öldürdərəm. Mənə dağ qədər qızıl versələr sizlərdən bbini
mə’yus etmərəm” dedi.^^
Nəcaşi, bundan sonra, Qüreyş elçilərinin gətbdİkləri hədiyyələr üçün; “Mənim
bunlara ehtiyacım yoxdur! Başqalarının qəsb etdiyi bu mülkümü, Allah Təala mənə dala
qaytararkən və xalqı mənə tabe etdbərkən, məndən rüşvət almadf’ deyərək
hədiyyələrini özlərinə qaytardı. Qüreyş elçiləri, Nəcaşinin hüzurundan əli boş qayıtdı.
Bəxtiyar Nəcaşi də İslamiyyəti seçmiş, Əshabi kiramı artıqlamasıyla sevindirmişdi.
Hüzün illəri... Mühasirə
Müşriklər, İslamın qəlblərə nüfuz etməsini və yayılmasının qarşısını almaq
üçün dayanmadan çalışırdılar. Buna baxmayaraq, gün keçdikcə müsəlmanlar daha da
çoxalırdılar. Müsəlmanlara edilən işgəncə və zülmlər, onları yollarından döndərmir,
əksinə bb birinə daha çox yaxınlaşdırır, qaynayıb-qarışmasına səbəb olurdu. Heç bbisi
dinindən dönmür, Rəsulullahın uğrunda canlarını fəda etməkdən çəkinmbdilər. Bunu
eşidən Məkkə xaricindəki qəbilələrin maraqları artır və İslamın işıqları daha uzaq
ibn ishaq, əs-Sirə, s, 195; İbn Hişam, əs-Sirə, I, 334; Yaqubi, Tarix, II, 23-24.

118


yerləri də işıqlandırırdı. Müşriklər, Həbəşistana göndərdikləri adamların istədiklərinə
nail ola bilmədiklərini, hətta Nəcaşi Əshamənin müsəlman olduğunu və müsəlmanları
qoruyub onlara gözəl rəftar etdiyini öyrənincə, özlərindən çıxdılar. Bunların hayıfını
artıqlamasıyla almaq, İslamın kökünü qurutmaq üçün, toplanaraq, bu qərarı aldılar ki;
“Harada olursa olsun, harada görülürsə görülsün. Məhəmməd əleyhissalam mütləq
öldürüləcəkdir!” Kafirlər bunun üçün dəfələrlə and içdilər.
Müşriklərin bu qərarını öyrənən Əbu Talib, çox üzüldü. Əzizi, mübarək
qardaşının oğlunun həyatından nigaran qaldı. Qəbiləsini başına yığıb onlara. Kainatın
hökmdarını Qureyşli müşriklərə qarşı qorumaları üçün əmr verdi. Haşım oğulları
qohumluq qeyrəti ilə bu əmri yerinə yetirmək üçün birləşdilər. Bunun üçün də Cənabi
Peyğəmbərimizi və Ona inanan bütün Əshabını Məkkənin şimal tərəfində Beytullaha
təxminən üç km. məsafə qədər uzaqlıqdakı təpə üstündə yerləşən Şıb’i Əbu Tahba, yəni
Əbu Talib məhəlləsinə də’vət etdilər. Rəsulullah (səlləllahu əleyhi və səlləm), Əshabını
toplayaraq, Şıbda yaşamağa başladı. Haşım oğullarından təkcə Əbu Ləhəb, Cənabi
Peyğəmbərimizi qorumaq qərarına e’tiraz etdi və Şıba getmədi. O da, müşriklərlə
birləşib. Peyğəmbərimizi öldürmək üçün fiirsət gözləməyə başladılar.
Müşriklər, Cənabi Peyğəmbərimizin və Əshabının, Əbu Talib məhəlləsində
toplandıqlarını görüncə, təzədən bir yerə toplaşdılar. Sonra, bu qərarı aldılar;
“Məhəmməd əleyhisalam öldürülmək üçün Qureyşlilərə təslim edilincəyə qədər Haşım
oğullarından qız alınmayacaq! Onlara qız verilməyəcək! Onlara heç bir şey
satılmayacaq! Onlardan heç bir şey alınmayacaq! Onlarla baş-başa verib
danışılmayacaq, görüşülməyəcək! Onların evlərinə məhəllələrinə girilməyəcək! Onların
barışıq təklifi əsla qəbul edilməyəcək! Heç bir zaman onlara yazığı gəlinməyəcək!”
Mənsur ibn İkrimə adındakı müşrikin bir kağıza yazdığı bu qərarı möhürlədilər.
Hamının görüb riayət etməsi üçün Kəbəyi müəzzəmənm divarına asdılar.
Bu xəbər sevgili Peyğəmbərimizə çatınca, çox üzüldü və dua etdi. Duası dərhal
qəbul olunub. Mənsur bədbəxtin əlləri bir anda qurudu. Müşriklər çaşıb qaldılar və;
“Baxın! Haşım oğullarına etdiyimiz zülmün əvəzində Mənsurun əlləri quruyub,
müsibətə düçar oldu” dedilər. Ağılları başlarına gəlmək yerinə daha da çox yollarını
azdılar. Şıba gedən yolun başına gözətçilər qoydular. Oraya yemək və geyim
bn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 130-140; Təbəri, Tarix, II. 335-336; İbn Kəsir, əl-Bidayə, III, 84-87; Yaqubi,
Tarix, II, 24-25; Bəlazuri, Ənsab, I, 230.

119



aparılmasına mane oldular. Məkkəyə gələn satıcıların Şıba girməməsini, mallarını oraya
aparmamalarını, lazım olarsa baha qiymətlə özlərinin alacağını söylədilər. Beləcə Şıbda
yaşayanları aclıqdan öldürəcəklərini veya Haşım oğullarının peşman olub Cənabi
Peyğəmbərimizi onlara təslim edəcəklərini zənn etdilər. Bu vəziyyət hər il Kə’bənin
ziyarət mövsümünə qədər davam edərdi.
Adətlərə görə bu mövsümdə qan tökülməzdi. Bu səbəblə Haşım oğulları
sərbəst şəkildə Məkkəyə gedər, alış-veriş edərək bir illik ehtiyaclarını tə’min etməyə
çalışırdılar. Onlardan birisi bir tacirin yanına mal almağa gəlsə, müşriklərin başda
gələnlərindən Əbu Ləhəb və Əbu Cəhil kimi müşriklər dərhal özlərini çatdmb tacirlərə;
“Ey tacirlər! Məhəmmədin Əshabına yuxarı qiymətdən satın. Elə ki, bahalı olduğu üçün
heç kim bir şey ala bilməsin! Əgər mallarınız satılmayıb, əlinizdə qalsa, biz hamısını
almağa hazırıq” deyərdilər. Onlar da mallarına yuxarı qiymət deyər, müsəlmanlar da
almadan dala qayıdardılar...
Bu yolda sevgili Peyğəmbərimiz, Həzrəti Xədicə anamız, Əbu Bəkri Siddiq
bütün mallarını xərclədilər, uşaqların aclıqdan göyə yüksələn qışqırıqlarını yatışdırmağa
çalışdılar. Əldə ovucda olanların hamısı qurtarınca otları, ağac yarpaqlarını yeyərək
ruzilərini tə’min etməyə çalışdılar. Elşaqların ağlamaması üçün, qurumuş dəri
parçalarını isladıb ocaqda bişirərək yedirdirdilər. Başda Cənabi Peyğəmbərimiz
olmaqla, digər Əshabi kiram da aclıqdan mübarək qarınlarına daş bağladılar. Uşaqların
ağlamaması üçün analar bir dəri bir sümük qalmışdılar. Müşriklərdən birinin yazığı
gəlib gizlicə bir şey gətirsəydi, onu döyər və təhqir edərdilər. Qısacası gediş-gəliş
kəsilmiş və çətin vəziyyətə düşmüşdülər.
Müşriklər, etdikləri bu şiddətli zülm ilə Haşım oğullarının yola gəlib, Əbu
Talibin Cənabi Peyğəmbərimizi onlara təslim etməsini gözləyirdilər. Əbu Talib
məhəlləsindəki müsəlmanlar isə onların bu düşüncələrinin tam tərsinə Cənabi
Peyğəmbərimizi qoruyur və ona zərər verilməməsi üçün hər tədbirə əl atırdılar. Əbu
Talib, ehtimal edilən bir sui qəsdin qarşısını almaq üçün, Rəsulullahın yatdığı yerə
növbə ilə gözətçilər yerləşdirər veya öz evində yatmasına şərait yaradardı. Cənabi
Peyğəmbərimiz isə heç qorxmadan, Allahu Təalanın əmrini yerinə yetirmək, İslamiyyəti
yaymaq üçün bir saniyəsini də boşa xərcləmir, insanları dinə də’vət edərək onların
Cəhənnəmdən xilas olmasına çalışır, bu yolda, səbrlə nəsihətlərinə davam edirdi. Ona
yalançı deyən Qureyşli müşriklərin də, aclığın nə demək olduğunu başa düşmələri üçün.

120

bir dəfə Rəsulullah; “Ey Allahım! Bunlara da, Yusifin (əleyhissalam) zamanındakı
yeddi qıtlıq ili kimi yeddi qıtlıq əzabı verərək mənə yardım eylə” deyərək dua etdi.
Bundan sonrakı günlərdə, göy üzündən bir dameı yağış da yağmadı. Torpaq
susuzluqdan çatladı. Yerdə yaşıl bir bitgi belə tapılmırdı. Qureyşli müşriklər nə
olduğunu başa düşməyib çaş-baş qaldılar. Aclıqdan ölmüş heyvan leşlərini, iylənmiş it
dərilərini yeyərək ölməməyə çalışdılar. Onların da uşaqları aclıqdan qışqır-bağır
salmağa başladı. Bir çoxu aclıqdan öldü. Aclıqdan, göyə baxdıqlarında hər tərəfi duman
bürümüş kimi görərdilər. Ağılları başlarına gəlib, etdikləri zülmün böyüklüyünü sanki
başa düşdülər. Aralarından Əbu Süfyanı Cənabi Peyğəmbərimizin hüzuru şərifinə
göndərdilər. Əbu Süfyan gəlib; “Ey Məhəmməd! Sən, özünün aləmlərə rəhmət olaraq
göndərildiyini söyləyirsən, Allaha inanmağı, qohumluq haqlarına riayət etməyi bizə əmr
edirsən. Halbuki qövmün, quraqlıqdan və aclıqdan tələf olmaqdadır. Bu müsibətin
bizdən uzaq olması üçün Rəbbinə bir dua et; Allah, sənin etdiyin duanı qəbul edər. Əgər
belə bir dua etsən, hamımız iman edəcəyik!” deyərək and içdi.
Beləcə etdikləri zülm və işgəncələri bir qırağa qoyaraq, çətinliyə düşmüş və
Rəsulullaha yalvarmağa başlamışdılar. Cənabi Peyğəmbərimiz, etdiklərini üzlərinə
vurmamış, “iman edəcəyik” dedikdən sonra da mübarək əllərini açaraq Cənabi Haqqa
dua etmişdi. Allah Təala, Həbibinin duasını qəbul edib, Məkkə üzərinə bol-bol yağış
yağdırmış, torpaqlara su hopmuş və bitgilər yaşıllaşmağa başlamışdı. Müşriklər quraqlıq
və qıtlıqdan xilas olmalarına baxmayaraq, verdikləri sözü yaddan çıxardaraq küfrdə
israr etdilər...
Allah Təala, bunlara cavab olaraq endirdiyi ayələrdə məalən; “Əksinə onlar,
(Qur’ani Kərim və yenidən dirilmə haqqında) şübhə içində olub (sənə) istehza, lağ
edərlər. O halda (Ey Həbibim!) Səmanın bir duman gətirəcəyi günü gözlə. O duman,
bütün insanları bürüyəcək; “Bu, çox şiddətli bir əzabdır! Ey Rəbbimiz! Bizi bu əzabdan
qurtar ki, biz iman edək” deyəcəklər. Onlar çətin ki, düşünüb bundan ibrət alsınlar.
Özlərinə həqiqətləri izah edən bir Peyğəmbər gəldiyi halda. Yenə Ondan üz döndərdilər.
Ona; “Öyrədilmişdir, məcnundur” dedilər. Biz bu əzabı (duman veya aclığı) bir az
(vəya az bir müddətdə) yox edərik. Ancaq siz yenə küfr və şirkinizə dönənlərsiniz. Çox
böyük bir şiddət və sərt bir şəkildə (onları) vuracağımız gün (Bədr günü), şübhəsiz ki,
biz (onlardan) intiqam alanlarıq.

121


Cəlalım haqqı üçün, şübhəsiz ki biz, bunlardan (Qüreyş qövmündən) əvvəl,
Fbon qövmünü də (möhlət və çox mal verməklə) imtahan etmişdik. Onlara, bizim
tərəfimizdən şərəfli bir Peyğəmbər gəldi (ki O, Musa əleyhissalamdır). O, onlara belə
dedi; “Allahın qullarını (Bəni İsraili) mənə verin. (Onları mənimlə göndərin. Onlardan
əl çəkin, onlara əzab etməyin). Şübhəsiz ki mən, Allah Təala tərəfindən sizə vəhylə
göndərilmiş əmin bir Peyğəmbərəm. Allah Təalaya qarşı təkəbbürlü olmayın. Çünki
mən, sizə mübarizəmin doğru olduğunu təsdiq edən dəlil ilə, açıq mö’eüzə ilə gəldim.
Bilin ki, mən, məni daşlamağınızdan, öldürməyinizdən, mənim və sizin Rəbbiniz olan
Allah Təalaya sığınıram ki, O məni qoruyar. Əgər məni təsdiq və iman etməzsəniz,
mənə fikb verməyin. (Mənə bb xeyriniz toxunmadı, barı şərriniz də toxunmasın”. Onlar
iman etmədikləri, ona yalançı dedikləri kimi, əksinə bb növ əziyyət və eəfaya
başlaymea) Musa (əleyhissalam) Allah Təalaya dua edib; “Ya Rəbbi! Bunlar küfr üçün
israr edən bir qövmdür” dedi. Allah Təala Musaya (əleyhissalam) vəhy edib, buyurdu
ki; “Qullarım (Bəni İsrail) ilə geeə (Misbdən) çıxıb get! Firon və əlaltıları sizin
çıxdığınızdan xəbər tutan kimi arxamzea düşüb, mütləq tə’qib edəeəklər. Qövmünlə
dənizi keçdikdən sonra, onu olduğu kimi qoy qalsın (əsanı təkrar vurub, açılmış olan
yolları bağlama. Açıq qalsın). Çünki, Firon və əsgərləri o yollara gbib gərq olaeaq,
boğulaoaqlar”.^°
Müşriklər; “İman edəeəyİk” sözlərindən dönüb yenə zülmə başladılar. Allahu
Təala, bb dəfə Cənabi Peyğəmbərimizə vəhy ilə; “Kə’bədə asılı olan səhifəyə bb ağae
qurdunu (güvəsini) saldığını və güvənin Allahu Təalanın adından başqa bütün yazıları
yediyini xəbər verdi. Cənabi Peyğəmbərimiz də Əbu Tabba üzünü tutaraq; “Ey Əmi!
Mənim Rəbbim olan Allah Təala Qureyşlilərin səhifəsinə ağae qurdunu salmışdır. Allah
Təalanın adından başqa onda ifadə edilən zülüm, qohum ilə əlaqəni kəsmək, böhtan...
kimi şeylərin hamısını yeyib yox etdi” buyurdu.
Əbu Talib; “Bunu sənə Rəbbin xəbər verdi?” deyə soruşunea, Cənabi
Peyğəmbərimiz; “Bəli” buyurdu. O zaman Əbu Talib; “Mən şəhadət edbəm ki, sən
aneaq doğrunu deyərsən” dedi. Dərhal geyinib Kə’bəyə getdi. Müşriklərin başda
gələnləri orada oturmuşdular. Əbu Talibin gəldiyini görüneə; “Hər halda Məhəmmədi
bizə təslim etmək üçün gəlir!” dedilər. Əbu Talib, yanlarına çatınea; “Ey Qüreyş

əd-Duxan 44/17-24.

122


camaatı! “əl-Əmin” olub, heç bir zaman yalan danışmamış olan qardaşımın oğlu,
yazmış olduğunuz səhifədəki Allah Təalanın adından başqa bütün yazıları bir ağac
qurdunun yediyini xəbər verdi. Gedək əleyhimizdə yazdığınız kağızı gətirin ki, görək!
Əgər bu söz doğru isə, and içirəm ki, hamımız ölüncəyə qədər Onu qorumağa davam
edəcəyik. Artıq siz də bu zülüm və pis davranışınızdan əl çəkin...” dedi.
Müşriklər həyəcanla Kə’bənin divarından səhifəni götürüb gətirdilər. Əbu
Talib; “Oxuyun!” deyincə, aralarından biri oxumaq üçün səhifəni açdığında, “Rism ik ə
Allahummə”dən başqa bütün yazıların silinmiş olduğunu gördü. Müşriklər nə
deyəcəklərini və nə edəcəklərini bilmədilər. Hətta bəzilərinin əl çəkməsindən sonra, üç
ildir davam edən unudulmaz əziyyətlərdən əl çəkərək, könüllərdə dərin yaralar buraxan
bu ağır mühasirəni ləğv etdilər. Ancaq düşmənliklərindən heç vaxt əl çəkmədilər,
üstəlik daha da sərt davrandılar. İslamiyyətin yayılmasına mane olmaq üçün bütün
yolları sınaqdan çıxartdılar. Bütün bu cəhdlərinə baxmayaraq, İslamiyyət sür’ətlə
yayılır, sevgili Peyğəmbərimiz Məhəmməd əleyhissalam, cahiliyə dövrünün
zülmətindən bezən insanlara kömək etməyə çalışır və həqiqi səadətə çatdırırdı. Bu
səadətə çatanlar, böyük ne’mətə şükr edir, müşriklərin həqarətləri və işgəncələri
qarşısında əsla ruhdan düşmürdülər. Məhəmməd əleyhissalamın mö’cüzələrini və
müsəlmanların dinlərindəki dözümlülüyünü görən bir çox könülü İslam nuru ilə
işıqlanırdı.

Ayın ikiyə bölünməsi
Cənabi Peyğəmbərimizin böyük mö’cüzələrindən biri də ayın İkiyə
bölünməsidir. Aralarında Obu Cəhil və Vəlid ibn Muğirənin də olduğu bir müşrik
camaatı, Rəsuli əkrəmə (səlləllahu əleyhi və səlləm); “Ogər, sən həqiqətən
Peyğəmbərsənsə, ayı yarısı Kuaykian dağı, yarısı da Obu Qubeys dağının üzərində
görünən şəkildə ikiyə böl!” dedilər. Rəsulullah da; “Ogər bunu etsəm iman edərsiniz?”
buyurdu. Onlar; “Bəh, iman edərik” dedilər. Rəsulullah ayın İkiyə bölünməsi üçün
Allah Təalaya dua etdi. Cəbrayıl əleyhissalam, dərhal sevgili Peyğəmbərimizin yanında
hazır oldu və; “Ey Məhəmməd! Bu gecə Məkkəlilərə, mö’cüzəni seyr etmələri üçün
ibn ishaq, əs-Sirə, s, 210; İbn Hişam, əs-Sirə, I, 376; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 209; Təbəri, Tarix, II. 79;
Süheyli, ər-Rövzul-Unf, II, 159; İbn Kəsir, əs-Sirə, II, 69,

123


xəbər ver” dedi. Cənabi Peyğəmbərimiz, ayın on dördü, bədr, yəni yuvarlaq olduğu o
geeə, ayın İkiyə bölünəcəyini, ibrət almaq istəyənlərin seyr etməsini hamıya çatdırdı. O
gecə, sevgili Peyğəmbərimiz mübarək barmağı ilə işarə edincə, ay İkiyə bölündü. Biri
Əbu Qubeys, digəri də Kuaykian dağı üzərində göründü. Sonra təkrar göy üzündə
birləşdi.
Rəsulullah, Əshabına; “Ey Əbu Sələmə ibn Əbdüləsəd, Ərqam ibn ƏbilƏrqam! Şahid olun!” buyurdu. Yanında olan digər Əshabına da; “Şahid olun!” buyurdu.
Müşriklər isə gözləriylə açıq-aşkar bir mö’cüzə daha gördülər.
Ancaq sözlərində durub iman etmədikləri bir tərəfə, başqalarının da iman
etməsinə əngəl olmaq üçün; “Bu Ancaq Məhəmmədin bizə göstərdiyi bir sehrdir!
Ancaq bütün insanları da sehirləyə bilməz ki! Bir də başqa bölgələrdən gələn insanlara
soruşaq. Görək onlar da eyni hadisənin şahid olublar? Əgər görüblərsə Məhəmmədin
peyğəmbərlik iddiası doğrudur. Belə deyilsə, bu bir sehrdir” dedilər. Gələnlərdən
soruşdular, hətta başqa yerlərə adam göndərərək xəbər aldılar. “Bəh, o gecə ayın ikiyə
bölündüyünü gördük!” deyə hamıdan eyni şeyi eşitdilər. Yenə də inkar etdilər. İnkar
edənlərin başında Əbu Cəhil var idi. İnsanların iman ne’mətinə qovuşmaması üçün;
“Əbu Talibin yetiminin sehri, göyə də tə’sir etdi! deyərək, qəlblərdə şübhə yaradırdı.
Onun bu inkarından sonra Allah Təala ayələr endirdi, məalən; “Saat (qiyamət)
yaxınlaşdı və ay yarıldı (İkiyə bölündü). Onlar (Qüreyş kafirləri. Məhəmməd
əleyhissalamın peyğəmbərliyini sübut edən) bir mö’cüzə görən kimi, (onu
düşünməkdən və iman etməkdən) imtina edirlər və; “Daim (ardı-arxası kəsilməyən,
möhkəm, şiddətli) bir sehrdir” deyərlər, və onlar, (Peyğəmbəri veya mö’cüzəni) yalan
saydılar, inanmadılar, öz dediklərinə (nəfislərinin arzularına və istəklərinə) tabe oldular.
Halbuki, (Cənnət əhalisinə xeyir. Cəhənnəm əhalisinə də şər) hər iş olacaqdır (Cənnət
əhalisi Cənnətə, Cəhənnəm əhalisi Cəhənnəmə girəcək). And olsun ki, onlara (Məkkə
müşriklərinə, Qur’ani Kərimdə, keçmiş ümmətlərə və axirət hallarına dair, onları külf
və inaddan şiddətlə) əl çəkdirəcək o qədər əhəmiyyətli xəbərlər gəlmişdir ki, bunlar
tamamiyə bir hikmətdir. ( Onu təsdiq etmədikləri halda) xəbərdarlıq edən, (Cəhənnəm
əzabı ilə qorxudan) peyğəmbərlər əsla (onlara) fayda verməz. O halda (ey Həbibim!
Onlara risalətini, peyğəmbərliyini təbliğ və haqqa də’vətdən sonra) sən də onlardan üz
Hakim, əl-Müstədrək, II, 512; Beyhəqi, Dəlailun-Nübüwə, II, 141; Fakihi, Əxbaru Məkkə, VII, 137;
ibn Kəsir, əs-Sirə, II, 116; Qazı lyaz, Şifayi Şərif, s. 278-279; Kastalani, əl-Məvahibu ’l-Ləduniyyə, s. 352.

124

döndər, O də’vət edicinin (İsrafil veya Cəbrayılın) kafirləri inkar etdiyi şeyə (hesaba)
də’vət etdiyi gün, (şiddətindən) gözləri bərəlmiş vəziyyətdə (qorxu və dəhşətdən hara
gedəeəklərini yaddan çıxartmış bir halda) ətrafa yayılmış çəyirtkələr kimi, qəbirlərindən
çıxaeaqlar. Kafirlər, (boyunlarını əyərək) o də’vət edieiyə tərəf gələrək; “Bu gün bizim
üçün neeə də çətin bir gündür” deyəoəklər”.^^
Rəbbim sizə də hidayət nəsib etsin!
Müşriklərin, müsəlmanlara tətbiq etdikləri üç illik mühasirənin bitməsindən
sonra, Nəerandan bir qrup Rəsulullahın yanına gəldi. Bunlar iyirmi nəfərə yaxın bir
qrup olub, Həbəşistana hierət edən Əshabi kiramdan İslamiyyət haqqında məlumat
almışdılar. Ona görə də, İslamiyyəti öyrənmək və Cənabi Peyğəmbərimizi görmək
səadətinə qovuşmaq üçün Məkkəyə gəlmişdilər. Kə’bəyi müəzzəmənin yanında
Rəsulullahla görüşdülər. Bir çox sual verərək, arzu etdiklərindən daha gözəl və ətraflı
eavablar aldılar. Qureyşli müşriklər də kənardan onları seyr edirdi. Aləmlərə rəhmət
olaraq göndərilən sevgili Peyğəmbərimiz, onlara Qur’ani Kərimdən bəzi ayələr oxudu.
Bundan, həddən çox tə’süləndilər və göz yaşlarını saxlaya bilməyərək ağladılar. Sonra
da Rəsulullahın də’vətini qəbul edərək və böyük bir sevinelə kəlimeyi şəhadət gətüib,
müsəlman olmaqla şərəfləndilər. Ölkələrinə qayıtmaq üçün ieazə istədiklərində, Əbu
Cəhil yanlarına gəlib; “Sizin qədər axmaq adamlar görmədik! Onun yanında bir dəfə
oturmaqla dininizdən ayrıldınız və nə söylədisə təsdiq etdiniz!” şəklində həqarətamiz
sözlər sərf etdi. Hələ yeni Əshab olmaqla şərəflənən bu adamlar; “Allah Təalanın sizə
də hidayət nəsib etməyini arzu edirik. Bizə etdiyiniz bu həqarət və eahilliyi, biz sizə
etmərik. Hərçənd ki biz, hər hansı bü haqqınızı tapdalamamışıq. Aneaq bunu yaxşı bilin
ki, bir neçə eahilin sözüylə, qovuşduğumuz bu böyük ne’məti əsla itirmək istəmərik, bu
haqq dindən dönmərik” deyə eavab verdilər.
Allah Təala, bu hadisədən sonra göndərdiyi ayələrdə məalən buyurdu ki;
“Bundan (Qur’ani Kərimdən) əvvəl, özlərinə kitab verdiyimiz bəzi adamlar vardır ki,
onlar buna (Qur’ani Kərimə) inanırlar. Onlara (Qur’ani Kərim) oxunduğu zaman; “Buna
inandıq. Şübhə yoxdur ki, bu. Rəbbimizdən (gələn) bir haqdır. Həqiqətən biz bundan
əl-Qəmər 54/1-8.
ibn İshaq, İbn Hişam, əs-Sirə, s. 199-200; İbn Hişam, əs-Sirə, I, 391-392.

125

əvvəl də İslamı qəbul etmiş kəslərdik” dedilər. Bax bunlara, səbr (və ehtiyat) etmələri
səbəbiylə mükafatları, üd dəfə veriləeəkdir. Bunlar, pisliyə yaxşılıqla eavab verərlər.
Özlərinə ruzi verdiyimiz şeylərdən (xeyir üçün) xəreləyərlər. Bunlar, çirkin söz
eşitdikləri zaman ondan üz çevirər və; “Bizim əməllərimiz bizə, sizin əməlləriniz də
sizə aiddir. Sizə salam olsun, bizə eahillər lazım deyil (onlarla dostluq qurmaq da
istəmirik)” deyərlər”.

Hüzün ili
Cənabi Peyğəmbərimizin (səlləllahu əleyhi və səlləm) böyük oğlu Qasım on
yeddi aylıq olarkən vəfat etmişdi. Bu kədərli hədisədən illər sonra, digər oğlu Abdullah
da vəfat etdi. Rəsulullahın mübarək gözlərindən yaş axdığı halda üzünü dağa tutub; “Ey
dağ! Mənim başıma gələn şey, sənin başına gəlsəydi, dözə bilməz, dağılardın!” buyurdu
və kədərini dilə gətirdi. Hazrəti Xədieə anamızın; “Ya Rəsulallah! Onlar indi
haradadır?” sualına da; “Onlar, Cənnəttədirlər” buyurdu.
Kainatın hökmdarı sevgili Peyğəmbərimizin iki oğlunun da vəfat etməsiylə,
müşriklər çox sevindilər. Əbu Cəhil kimi kafirlər, bu fürsətdən istifadə edərək; “Artıq
Məhəmməd sonsuzdur, nəsli kəsilmişdir. Nəslini davam etdirə biləeək oğlan uşağı
qalmamışdır. Özü də vəfat edineə adı-sanı yaddan çıxaeaqdır” deyə hər yerdə şayiə
yaymağa başladılar. Bundan sonra Allah Təala, Kövsər surəsini endirərək Rəsulunu
təsəlli etdi. Məalən; “(Həbibim!) Həqiqətən, biz sənə Kövsəri verdik (Kövsər hovuzunu,
çoxlu xeyir ehsan etdik). O halda Rəbbin üçün namaz qıl. Qurban kəs. Doğrusu sənə
(nəsli kəsik deyib) söz atanlar, özləri xeyirsiz və nəsli kəsikdirlər... (Sənə sonsuz deyən
adamın özü zürriyyətsiz, şərəfsiz və bədnamdır. Sənə gəlineə. Həbibim, sənin pak
nəslin, şan və şərəfin qiyamət gününə qədər davam edəeəkdir. Axirətdə də sənə
təsəvvür edilə bilməyəeək neçə böyük şərəflər ehsan edilmişdir)” buyuruldu.
Rəsulullahın (səlləllahu əleyhi və səlləm) oğullarının vəfatından sonrakı
günlərdə Əbu Talib xəstələndi və gün keçdİkeə xəstəliyi daha da artdı. Bunu eşidən
Qureyşli müşriklər; “Əbu Talib həyatda İkən, Məhəmmədin himayəsinə çox eəhd
etmişdi. İndi isə köçüb getmə zamanı yaxınlaşdı. Son vaxtında da olsa, ona bir baş
çəkək. Çünki, Həmzə kimi tayı bərabəri olmayan bir Ərəb igidi və heybəti, pəhlivanhğı
əl-Qasas 28/52-55.

126


və qorxmazlığı ilə tanınan Ömər müsəlman oldular. Hər ötən gün Ərəb qəbilələrindən
insanlar gələrək dəstə-dəstə Ona tabe olurlar. Beləcə müsəlmanlar gündən günə çoxalır
və səsləri aləmə yayılır. Bu vəziyyətə görə, ya bizim onlara tabe olmağımız vəya
çaxnaşma və müharibəyə hazır olmağımız lazımdır. Əbu Talibin yanına gəlib vəziyyəti
başa salaq ki, bizim aramızı düzəltsin. Onun dininə sataşmayaq, O da bizim dinimizə bir
söz deməsin” niyyəti ilə Obu Talibin yanına gəldilər.
Ukbə, Şeybə, Obu Cəhil, Ümeyyə ibn Xələf kimi tanınmış şəxslər. Obu Talibin
yatağı üstündə oturdular. Dedilər ki; “Sənin böyüklüyünə inanır, nüfuzunu qəbul edirik.
Bu səbəblə sənə əsla zidd getmədik. Ondan qorxuruq ki, sən öldükdən sonra.
Məhəmməd bizim işlərimizə qarışar, beləcə aramızdakı düşmənlik davam edər. Bizi
barışdır ki, bir birimizin dininə qarışmayaq”.
Obu Talib, Cənabi Peyğəmbərimizə xəbər göndərib; “Qüreyşin bütün başda
gələnləri səndən, onların dininə qarışmamağmı xahiş edirlər. Bunu qəbul etsən, sənin
əmrində çalışar və sənə yardım edərlər” dedi. Aləmlərin sahibi buyurdu ki; “Ey Omi!
Mən onları, ancaq bir sözü deməyə də’vət etmək istəyirəm ki, o söz ilə bütün Orəblər,
onlara boyun əyərlər. Orəb olmayanlar da cizyə ödəyərlər” buyurdu. Qüreyş əşrafına da;
“Bəh! Siz, mənə bu bir sözü desəniz, onunla bütün Orəblərə hakim olarsınız, Orəb
olmayanlar da sizə boyun əyərlər” buyurdu. Obu Cəhil; “Niyə də olmasın. Onu on qat
artıq deyərik. Nədir o söz?” dedi. Rəsulullah; “La ilahə illallah” deyin və Allah
Təaladan başqa sitayiş etməkdə olduğunuz bütləri də atın” buyurunca, müşriklər dərhal;
“Sən, bizdən, bundan başqa bir şey istə!” dedilər. Cənabi Peyğəmbərimiz; “Siz, günəşi
gətirib ovcuma qoysanız belə, mən sizdən, bundan başqasını istəmərəm” buyurdu.
Müşriklər; “Ya Obəl-Qasım! çox qəribə bir təklif edirsən. Biz sənin xətrin
üçün bunu istəyirik. Sən isə, bizim xətrimizə dəyirsən!” dedilər və qalxıb getdilər. Onlar
gedincə. Obu Talib, Cənabi Peyğəmbərimizə; “Sənin Qüreyşdən istədiyin şey, yerli
yerindəydi. Doğru söylədin” dedi. Omisinın bu sözü, Rəsulullaha ümid verdi və Obu
Talibin imana gələcəyini başa düşüb; “Ey Omi! Bir dəfə; “Ea ilahə illallah” de ki,
qiyamət günü sənə şəfaət edim” buyurdu. Obu Talib; “Xalqın, ölməkdən qorxdu ve
onun üçün müsəlman oldu, deyərək istehza etməsindən çəkinirəm. Yoxsa, sənin xətrinə

127


dəyməzdim” deyərək nəfsinə ağır gəldiyini söylədi və xəstəliyinin daha da artması
səbəb iylə vəfat etdi.^^
Ey padişahi cahan, ey Hökmdarı bəhrü bər!
Ey mələklərdən üstün, son və bənzərsiz Peyğəmbər!
“Li məallahi vaqtun” verər halından xəbər.
Sənsən bədənə həyat, dilə dad, könülə hökmdar.
Əhməd, Məhəmməd, Mahmud, daim öyər səni Allah;
Sənin isminlə bitər La ilahə illallah.
Bundakı incə sirri anlamaz, bilməz gümrah;
Öz adıyla yazmış, sənin adını Rəhman.
Səni sevən kölələr, hökmdar olar şahım!
Otur könül taxtıma, ey bənzərsiz padişahım!
Çox sevirəm səni, olsa da çox günahım!
İnandım ki, sevənlər, pay alır ikramından.
Necə sevmeyim ki, bədənimdə canımsan.
Hörmətinlə var oldum, səbəbi həyatımsan.
Damarımda qanımsan, mənə məndən yaxınsan.
Sən aşiqlərə məşuq və daim canlara canan.
Hər dərdə dəva sənsən, hər ruha, şəfa sənsən.
Gözə sürmə, başa tac, qəlblərə cila sənsən.
Beyhəqi, Dəlailun-Nübüvvə, II, 214; İbn Kəsir, əs-Sirə, II, 127.

128


Həbibullahsan, fövqimələi ə ’la sənsən,
Başqa qapını döyməz, səni bir az tanıyan.
Övliyanın mürşidi, alimlərin rəhbəri;
Təşrifi sevindirən yeddi qat göyü, yeri.
İnsanlara, cinlərə Haqqın son Peyğəmbəri;
Torpaq altında qalsın, qapında qul olmayan.

Həzrəti Xədicə anamızın vəfatı
Rəsulullahın dərd ortağı, iyirmi dörd illik həyat yoldaşı olan mübarək Həzrəti
Xədicə anamız da, dərd və kədərlə keçən üç illik mühasirədən sonra, hicrəttən üç il
qabaq. Ramazan ayının əvvəlində, 65 yaşında vəfat etdi. Fəxri Kainat (səlləllahu
əleyhi və səlləm), Hazrəti Xədieə anamızı öz mübarək əlləriylə dəfn etdi. Onun ayrılığından, çox kədərləndi. Eyni il içində Həzrəti Xədieə anamızın və əmisi Əbu Talibin
vəfatı, Cənabi Peyğəmbərimizi üzüntüyə qərq etmişdi. Buna görə də bu ilə “Sənətülhüzn” yəni hüzn ili deyildi.
Həzrəti Xədieə anamızın vəfatı, sevgili Peyğəmbərimizə çox pis tə’sb etmiş və
Onu həddindən artıq üzmüşdü. Çünki, hamıdan da qabaq iman edən və Rəsulullahı
təsdiq edən o idi. Ayrıea, Onun ən böyük dəstəyi və təsəlli verəni idi. Hamı düşmən
ikən, 0 , bütün qəlbini açmış və Peyğəmbərimizin məhəbbətiylə dolmuşdu. Bütün
malını, sərvətini, hər şeyini İslamiyyət uğrunda xəreləmiş, sevgili Peyğəmbərimizə
qulluq etmək üçün, geeəsini gündüzünə qatmışdı. Rəsulullahı heç bir zaman ineitməmiş,
əsla xətrinə dəyməmişdi. Cənabi Peyğəmbərimiz, bunu vaxtaşırı nəql edər, beləeə
mübarək xanımının fəzlətlərini yad edərdi.
Əbu Ya’la, əl-Müsnəd, IV, 299; VIII, 74.

129


Bir dəfə, Həzrəti Xədicə, Peyğəmbərimiz çöldəykən. Onu axtarmaq üçün
çıxmışdı. Cəbrayıl əleyhissalam insan cildində Həzrəti Xədicənin gözünə göründü.
Həzrəti Xədicə anamız, ona, Cənabi Peyğəmbərimizi soruşmaq istədisə də,
düşmənlərdən olma ehtimalını düşünərək fikrindən döndü. Sevgili Peyğəmbərimizi
evdə görüncə, hadisəni Ona danışdı. Fəxri kainat Rəsulullah buyurdu ki; “Sənin
gördüyün və məni soruşmaq istədiyin o zatm heç kim olduğunu bilirsən? O, Cəbrayıl
(əleyhissalam) idi. Salamını sənə çatdırmağımı söylədi. Bunu da sənə çatdırmağımı
istədi ki. Cənnətdə sənin üçün incilərdən düzəldilmiş bir bina hazırlanmışdır. Tabii ki,
orda belə üzüntülü, problemli, zəhmətli və əziyyətli şeylər olmayacaqdır”.
Əli boynuna yapışdı
Sevgili Peyğəmbərimiz (salllallahu əleyhi və səlləm), insanların ən
bəxtiyarlarından olan Əshabına, heç bir oxşarı olmayan söhbətlər edərək, onların
könüllərini nurlandırırdı. Gələn ayələri izah edər, izah edilməyən, başa düşülməyən heç
bir şey saxlamazdı. Bu müddətdə müşriklərin də imana gəlməsi üçün, yığışdıqları
yerlərə gedər, bezmədən və yorulmadan imana də’vət edərdi. Bu vəziyyətə, Əbu Cəhil
ilə Vəlid ibn Muğirə çox əsbləşər; “Belə getsə Məhəmməd, hamıya öz dinini qəbul
etdirəcək, bütlərimizə sitayiş edən heç kim qalmayacaq” deyərdilər. Bir dəfə, bu işi həll
etməyin yeganə əlacı, aləmlərin sahibi olan sevgili Peyğəmbərimizi öldürmək olduğuna
qərar verdilər. Əbu Cəhil, Vəlid ibn Muğirəni və Məhzum oğullarından bir neçə cavanı
da yanında götürərək Beytullaha gəldi. O əsnada sevgili Peyğəmbərimiz namaz qılırdı.
Əbu Cəhil, əlinə aldığı bir daş ilə dərhal qabağa çıxdı. Həbibi əkrəm və Nəbiyyi
möhtərəm Rəsulullaha daşı vurmaq üçün əlini qaldırdığı an, əlləri havada quruyub
qaldı. Heç bir şey edə bilmədi və çaşıb qaldı. Necə gəlmişdisə, elə də mə’yus geri
qayıtdı. Müşriklərin yanma çatınca, əh açıldı və daş yerə düşdü.
Eyni daşı Məhzum oğullarından biri götürüb; “Görəcəksiniz! Onu mən
öldürəcəyəm!” deyərək, Cənabi Peyğəmbərimizə hücum etdi. Yaxınlaşınca, bir anda
gözü kor olub, ətrafı görə bilmədi. Bundan sonra, Məhzum oğullarının hamısı birlikdə
sevgili Peyğəmbərimizə tərəf gəlməyə başladılar. Cənabi Peyğəmbərimizə əməlli-başlı
yaxınlaşdıqları an, onu görə bilmədilər. Ancaq Mübarək səsini eşidirdilər. Səsin gəldiyi