Sevgili Peyğəmbərim - 07

istəməz bu işi ciddiyə almağa məcbur olmuşdular. Nəhayət Həzrəti Həbbaba etdikləri
işgəncəlləri daha da artırdılar. Həddən çox vurdular, döydülər, yaraladılar, işgəncə
üstünə işgəncə etdilər...
Bütün bunlara baxmayaraq. Həzrəti Həbbab imanından zərrə qədər də geri
çəkilmədi. Ancaq əziyyət və işgəncələr də dözülməz hal almışdı. Baş verənləri Kainatın
sahibinə çatdırıb; “Ya Rəsulallah! Bizə verilən işgəncələrdən xilas olmağımız üçün, dua
edərsiniz?” dedi. Bundan sonra Rəsulullah; “Sizdən əvvəlki ümmətlərin arasında elə
adamlar vardı ki, dəmir daraqla dəriləri, ətləri soyulub qazılırdı, bu işgəncə yenə onları
dinindən döndərə bilməzdi. Balta ilə başından üd yerə bölünərdi, yenə bu işgəncələr
onları dinlərindən qaytara bilməzdi. Allah Təala əlbəttə bu işi (İslamiyyəti) tamamlayacaqdır. Bütün dinlərdən üstün eləyəcəkdir. Elə ki, miniyinə minib, Sən’adan
Hədramuta qədər tək tənha gedən bir nəfər, Allah Təaladan başqasından qorxmayacak,
qoyunları haqqında da canavar parçalamasından başqa bir təşvişə düşməyəcəkdir.
Ancaq, siz tələsirsiniz” buyurdu və kürəyini sığallayıb dua etdi. Rəsulullahın ruhlara
gida və şəfa olan bu lətif sözləri, Həbbabın ağrılarını sakitləşdirmirmişdi.
Həzrəti Həbbabın ələlxüsus qudurğan bir müşrik olan As ibn Vaildən bir xeyli
alacağı vardı. Onu istəmək üçün yanına getdi. As ibn Vail, Həbbaba; “Məhəmmədi
inkar etmədİkcə sənə alacağını vermərəm” deyincə. Həzrəti Həbbab; “Vallahi mən
həyatımda olduğu kimi öldükdən sonra qəbrimdən qalxınca da əsla peyğəmbərimi rədd
və inkar edə bilmərəm. Hər şeydən imtina edərəm, ancaq inkar etmərəm” cavabını
verdi. Bundan sonra As ibn Vail; “Öldükdən sonra diriləcəyik? elə bir şey varsa o
zaman malım da, övladım da olacaq. Borcumu, sənə o gün ödəyərəm” dedi. As ibn
Vailin bu sözlərindən sonra, Allah Təala Qur’ani Kərimdə Məryəm surəsinin 77-79-cu

83

ayələrində məalən belə buyurdu; “(Ey Həbibim!) İndi bu ayələrimizi inkar edən və;
“Əlbəttə mənə (qiyamət günü) mal və övlad veriləeəkdir” deyən adamı (As ibn Vaili)
gördün? O, geybdən bir xəbər alıb, yoxsa Rəhmanın hüzurunda bir və’d alıb? Xeyr, biz
onun dediyini yazaeağıq. (Qiyamət günü buna görə onu hesaba tutaeağıq) və əzabını da
0 ki var çoxaldaeağıq”.

Huşunu itirənə qədər işgəncə...
Müşriklər qadın vəya kişi olduğuna məhəl qoymadan işgəneə edərdilər. İlk
müsəlmanlardan olan və heç kimi olmayan Zinnirə Xatun da bir kölə idi. Müsəlman
olduğunu öyrənən müşriklər, ona da işgəneə etməkdən heç çəkinmədilər. Zinnirə Xatun,
Lat və Uzza bütlərinə sitayiş etməsi üçün məebur edilir, boğazı sıxılır, nəfəs ala
bilməyib huşunu itirənə qədər işgəneə edilirdi. Bununla belə dinindən əsla dönməz,
onların dediklərinə əməl etməzdi. Ələlxüsus Əbu Cəhl həddən çox işgəneə edərdi. Bu
səbəbdən də Zinnirənin gözləri kor olmuşdu. Bir dəfə Əbu Cəhil; “Gördün? Lat və Uzza
sənin gözünü kor etdi!” deyineə, Zinnirə Xatun, imanının təzahürü olaraq; “Ey Əbu
Cəhil! Vallahi o, sənin dediyin kimi deyildir. Lat və Uzza dediyin bütlər heç bir işə
yaramaz, özlərinə sitayiş edənlərdən və etməyənlərdən xəbərləri yoxdur. Mənim
Rəbbim, gözümün nurunu verməyə və məni əvvəlki halıma qaytarmağa əlbəttə
qadirdir” dedi.
Əbu Cəhil, Həzrəti Zinnirənin sarsılmayan imanı qarşısında nə deyəeəyini
bilmədi. Allah Təala, Zinnirənin duasını qəbul etmişdi və gözü əvvəlkindən daha yaxşı
görürdü. Əbu Cəhil və Qüreyş müşrikləri bu halı gördükləri halda inad edib, iman
etmədilər. Üstəlik; “Bu da, peyğəmbərlərinin bir sehridir! Məgər Məhəmmədin yolunda
gedən ağılsızlara heyrət etmirsiniz? Əgər onların getdiyi yol xeyirli və həqiqət yolu
olsaydı, əvvəleə biz onun dalınea düşərdik. Demək, bizdən əvvəl bir kölə doğrunu
tapdı?” dedilər.
Bundan sonra Allah Təala, Əhqaf surəsinin 11-ei ayəsini nazil etdi. Məalən;
“O kafirlər, iman edənlər üçün; “Əgər onda (İslamiyyətdə) bir xeyir olsaydı, bu xüsusda
onlar (kasıblar, biçarələr) bizdən qabağa keçə bilməzdilər, bizdən əvvəl, ondan
yapışmazdılar” dedilər. Halbuki onlar, onunla (Qur’ani Kərimlə mö’minlər kimi)

84


hidayətə gəlmədikləri üçün (Qur’ani Kərimi inkar etmək üçün); “Bu Qur’ani Kərim
(Məhəmmədin ortaya çıxartdığı) məlum bir yalandır” deyəcəkdilər” buyuruldu.

Darul-Ərqam
Sevgili Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm), müşriklərin, Əshabına
etdikləri zülm və işgəncələrə çox üzülürdü. İslamiyyətin yayılması və öyrənilməsi üçün
əmniyyətli bir yer lazım idi. Rəsulullah, bu müqəddəs vəzifə üçün Həzrəti Ərqamm
evini seçdi. Bu ev. Səfa təpəsinin şərqində, dar bir küçədə və hündür bir yerdə idi.
Buradan Kə’bəyi müəzzəmə rahatca görünürdü. Evin giriş və çıxışı, gəlib-kəçənlərə
nəzarət etmək cəhətindən çox əlverişli idi. Ayrıca Həzrəti Ərqam, Məkkənin başda
gələnlərindən, e’tibarıh bir zat idi. Həbibi əkrəm Rəsulullah, bu evdə Əshabına
İslamiyyəti təbliğ edərdi. Yeni müsəlman olmaq istəyənlər buraya gəlib İslamiyyətlə
şərəflənir, Rəsulullahin qəlblərə dəva olan Mübarək sözlərini dinləməklə
bərəkətlənirdilər. Cənabi Peyğəmbərimizə, sanki başlarına quş qonmuş, danışan kimi
uçub gedəcək kimi nəfəs almadan qulaq asardılar. Mübarək sözlərini, dərhal yadda
saxlayıb, heç bir kəliməsini qaçırtmadan, əzbərləyərdilər. Peyğəmbərimiz (səlləllahu
əleyhi və səlləm), gündüzlər Ərqamm evində qalır və sabahdan axşama qədər Əshabına
öyrətməklə məşğul olardı. Bura müsəlmanların ilk qərargahı, “Darul-İslam” idi. İlk
müsəlmanlar burada yığılar, beləcə müşriklərin hər cür pislüklərindən qorunmuş
olardılar.
Əmmar ibn Yasir belə nəql edir; “Darul-Ərqama” gedib Rəsulullahı görərək
müsəlman olmaq istəyirdim. Qapıda Həzrəti Süheybə rast gəldim. “Burada nə
edirsən?!” deyə soruşduğumda, eyni sualı mənə soruşdu. Mən də; “Həzrəti
Məhəmmədin hüzuruna gedib, sözlərini dinləyib müsəlman olmaq istəyirəm” dedim. O
da; “Mən də bunun üçün gəlmişdim” dedi. Birlikdə uca və şərəfli hüzuruna daxil olduq.
Bizə İslamı başa saldı. Sevərək müsəlman olduq”.
Əmmar müsəlmanlığını açıqlamaqdan çəkinməyən mücahidlərdən biri idi.
Dinindən dönməmək üçün ən ağır işgəncələrə dözərdi. Müşriklər onu tənha gördükləri
zaman. Ramda cəhətinə, Məkkə qayalıqlarına aparıb, paltarlarını soyundurub, dəmir
paltar geyindirərdilər. Bu şəkildə yandmcı günəşin altında saxladır və işgəncə edilirdi.
İbn Sə’d, ət-Təbəqat, III, 227; Hakim, əl-Müstədrək, III, 449; İbn Əsakir, Tarixu Dəməşq, XXIV, 219.

85


Bəzən da kürəyinə odla dağ basdırdı. O, dayanmadan işgəncələrə məruz qalardı. Hər
dəfəsində; “İnkar et! İnkar et! Lat və Uzzaya sitayiş et ki xilas ol!” deyərdilər. Həzrəti
Əmmar, bu dözülməz işgəneələrə böyük bir səbrlə; “Rəbbim Allah, peyğəmbərim
Məhəmməd əleyhissalamdır” deyərək cavab verərdi. Müşriklər buna daha çox
əsəbiləşər, sinəsi üstünə, isinmiş qaya parçalarını qoyardılar, bəzən da quyu içinə ataraq
suda boğmağa çalışırdılar. Əmmar ibn Yasir bir dəfə sevgili Peyğəmbərimizin hüzuruna
gəldiyində; “Ya Rəsulallah! Müşriklərin bizə etdiyi işgəncələr son həddinə çatdf’ deyincə, Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm). Həzrəti Əmmarın halına üzüldü və;
“Səbr edin ey Yəqzanın atası!” buyurduqdan sonra; “Ya Rəbbi! Əmmar ailəsindən heç
kimə Cəhənnəm əzabını göstərmə” deyə dua etdi.
İlk şəhid
Həzrəti Əmmarın atası Yasir, anası Sümeyyə, qardaşı Abdullah ailəvi şəkildə
müsəlman olmuşdular. Müşriklər, Həzrəti Əmmara etdikləri işgəneələrdən daha çoxunu
anasına, atasına və qardaşına edirdilər. İşgəncə əsnasında, küfr olan sözlərini bunlara
söylətdirmək istəyər, onlar da; “Dərimizi soysanız, ətimizi parça-parça doğrasanız, sizə
qulaq asmarıq” deyə cavab verərlər; “La ilahə illallah, Məhəmmədən Rəsulullah”
deyərdilər. Yenə bir dəfə Bətha deyilən yerdə, Yasir ailəsinin hamısına bir yerdə
işgəncə edilərkən. Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm) ordan keçirdi. Əshabınm
bu dözülməz işgəneələrə mə’ruz qidığını görüncə çox üzüldü. Həzrəti Yasir; “Ya
Rəsulallah! Ömrümüz daim belə işgəncə ilə keçəcək?” deyə sual verincə, Rəsulullah;
“Səbr edin ey Yasir ailəsi! Sevinin ey Əmmar ailəsi! Heç şübhəsiz, sizin mükafat
yeriniz Cənnətdir” buyurdu.
Yenə bir dəfə, Məkkə müşrikləri. Əmman yandırmaqla əziyyət və işgəncə
edirdilər. Rəsulullah oraya təşrif etdi; “Ey alov! İbrahimə (əleyhissalam) olduğun kimi,
Əmmara da sərin və səlamət ol!” buyurdu. Daha sonra da Əmmar kürəyini açtığmda
odun izi görünürdü. Bu iz, Rəsulullahın duasından əvvəl idi.
Yenə Yasir ailəsinə işgəncə verilən bir gündə. Həzrəti Yasiri və oğlu Həzrəti
Abdullahı oxla şəhid etdilər. Əbu Cəhil, Həzrəti Sümeyyənin Mübarək ayaqlarını iplə
bağlatdı. İplərin uelarına da İki dəvəni bağladıb, ayrı istiqamətlərdə sürdürərək Həzrəti
Sümeyyəni İkiyə böldü və şəhid etdi. Mərhəmətsiz, gəddar, zalım Əbu Cəhil və digər

müşriklərin, işgəncələrlə Yasir ailəsini şəhid etdikləri xəbərini Cənabi Peyğəmbərimiz
və Əshabi kbam (əleyhimürrizvan) eşitdiklərində həddən çox üzüldülər. Bu hadisə,
Əshabın bir birlərinə daha çox bağlanmasına və bb olmasına səbəb oldu.^^
Əshabi kbam, namaz qılaeaqları zaman kimsənin olmadığı yerlərə gedər,
orada ibadətlərini gizlieə edərdilər. Yenə belə bir gün; Sə’d ibn Əbi Vəqqas, Səid ibn
Zeyd, Abdullah ibn Məs’ud, Əmmar ibn Yasir, Həbbab ibn Ərət, Məkkə vadilərindən
Əbu Düb deyilən tərəfdə namaz qılırdılar. O əsnada, onları tə’qib edən Əhnəs ibn Şərİk
və bəzi müşriklər yanlarına gəlib ibadətləriylə istehza etməyə, pisləməyə başladılar.
Buna dözə bilməyən Həzrəti Sə’d ibn Əbi Vəqqas və dostları, müşriklərə hüeum etdilər.
Həzrəti Sə’d, əlinə keçbtdiyi bb dəvə sümüyünü, kafirlərdən birinin başına vuraraq
yardı. Müşriklər qorxaraq qaçdılar. Beləeə müsəlmanlar ilk dəfə, kafir qanı axıtmış
oldular.

Əbu Zərr əl-Ğıfarinin müsəlman olması
İnsanlar, bir-bir hidayətə gəlib və İslamın nuru Məkkə xarieində də yayılaraq
aləmi aydınlatmağa başlayırdı.
İslamın zühuru xəbəri və yayıbşı qarşısında, müşriklər əngəl olma yollarına
baş vururdular. Axırda bu xəbər. Bəni Ğıfar qəbiləsinə də çatdı. Əbu Zərr əl-Ğıfari bu
xəbəri eşidən kimi qardaşı Üneysi Məkkəyə göndərib, vəziyyətin nə yerdə olduğunu
xəbər verməsini istədi. Üneys, Məkkəyə gedib, Cənabi Peyğəmbərimizin məelisinə
qatıldı. Heyran qalaraq dala qayıtdı. Qardaşı Əbu Zərr Həzrətləri; “Nə xəbər gətbdin?”
deyə soruşunea; “Rəsulullah! Vallahi daima xeyri, yaxşılığı əmr edən və pisliklərdən
çəkindirən çox uea mərtəbəli bb zat gördüm” dedi. Əbu Zərr əl-Ğıfari; “Yaxşı, insanlar
Onun haqqında nə deyblər?” deyineə, zamanın məşhur şairlərindən olan qardaşı Üneys;
“Şair, kahin, sehrbaz deyirlər. Aneaq Onun sözləri kahinlərin, sehrbazların sözlərinə
oxşamır. Ayrıea söylədiklərini, şairlərin hər cür şe’rləriylə müqayisə etdim. Onlara da
oxşmırdı. Oxşarı olmayan bu sözlər heç kimin sözüylə də müqayisə edilə bilməz.
Vallahi, 0 zat haqdan xəbər verb, doğru danışır. Ona inanmayanlar yalançıdır və ziyan
edənlərdir” deyə eavab verdi.

ibn Əbi Şeybə, əl-Musannəf, VIII, 42; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, VIII, 264; Süheyli, ər-Rövzul-Unf, II, 86.

87

Əbu Zərr əl-Ğıfari bu xəbəri eşidən kimi, Məkkəyə getməyə və Cənabi
Peyğəmbərimizi görüb müsəlman olmağa qərar verdi. Əlinə bir dəyənək və bir az da
azuqə alaraq, həvəslə Məkkənin yolunu tutdu. Məkkəyə çatınea, halını heç kimə
demədi. Çünki müşriklər, Cənabi Peyğəmbərimizə və təzə müsəlman olanlara
qəddareasma düşmənlik edir, əziyyətlərini də get-gedə artırırdılar. Ələlxüsus müsəlman
olan, kimsəsiz və gərib adamlara daha çox işgəneə edirdilər. Əbu Zərr, Məkkədə heç
kimi tanımırdı. Qərib və yad idi. Bu eəhətdən heç kimə bir şey soruşmadı. Kə’bənin
yanında Rəsulullahı görmək üçün fiirsət gözləyir, harda olduğunu öyrənmək üçün
əlləşirdi.
Axşam üstü bir küçənin tinində dayanmışdı. Həzrəti Əh, Əbu Zərri gördü.
Qərib olduğunu başa düşərək evinə apardı. Halını soruşmaymea Əbu Zərr sirrini
açmadı. Səhər olunea yenə Kə’bəyə getdi. Axşama qədər gəzdiyinə baxmayaraq
istə’yinə nail ola bilmədi. Həmin yerə gedib oturdu. Həzrəti Əh, o geeə yenə oradan
keçirdi. “Bu biçarə hələ də evinə gedə bilməyib” deyərək təkrar apardı. Səhər yenə
Beytullaha getdi və bir tərəfdə oturdu. Həzrəti Əh yenə evinə də’vət etdi. Bu dəfə
hardan və nə üçün gəldiyini soruşdu. Əbu Zərr Həzrətləri də; “Əgər mənə doğru xəbər
verəcəyinə qət’i söz versən, deyərəm” dedi. Həzrəti Əh; “De, halını heç kimə demərəm”
deyincə, Əbu Zərr əl-Ğıfari; “Burada bir peyğəmbərin zühur etdiyini eşitdim. Onunla
görüşmək və Ona qatılmaq üçün gəldim” dedi. Həzrəti Əh; “Sən doğrunu dərk etdin,
ağıllı hərəkət etdin. İndi mən o zatın yanına gedirəm. Mənim dahmca gəl, mənim
girdiyim evə sən də gir. Əgər yolda sənə bir nəfərin zərər verəcəyini hiss etsəm,
ayaqqabımı düzəldircəsinə hərəkət edərəm. O zaman dayanmadan məni keçib gedərsən”
dedi.
Əbu Zərr əl-Ğıfari, Həzrəti Əlinin dalınca düşdü. Nəhayət Peyğəmbərimizin
Mübarək üzünü görməklə şərəfləndi. Və; “Əssalamu əleykum” deyərək salam verdi. Bu
salam İslamda verilən ilk salam və Əbu Zərr əl-Ğıfari də ilk salamlayan şəxs oldu.
Cənabi Peyğəmbərimiz salamına cavab verib; “Allah Təalanın rəhməti üzərinə olsun”
buyurdu. Cənabi Peyğəmbərimiz; “Sən kimsən?” deyə soruşunca; “Mən Ğıfar
qəbiləsindənəm” dedi. “Nə zamandan bəri buradasan?” buyurdu. “Üç gün üç gecədən
bəri buradayam.” “Sənin kim qarnını doyuzdurdu?” buyurunca; “Zəmzəmdən başqa bir
yemək, içgi tapa bilmədim. Zəmzəmi içdikcə heç bir aclıq və susuzluq hiss etmədim”
dedi. Peyğəmbərimiz; “Zəmzəm mübarəkdir. Ac olanı doydurur” buyurdu. Bundan

sonra Əbu Zərr əl-Ğıfari, Cənabi Peyğəmbərimizə; “Mənə İslamı başa sal” dedi.
Peyğəmbərimiz, ona Kəliməyi şəhadəti oxudu, o da deyərək, İslamiyyət ilə şərəflənib,
ilk müsəlmanlar arasına qatıldı.
Əbu Zərr əl-Ğıfari Həzrətləri, müsəlman olduqdan sonra Peyğəmbərimizə;
“Ya Rəsulallah! Səni haqq peyğəmbər olaraq göndərən Cənabi Haqqa and içirəm ki,
mən bunu müşriklərin arasında açıq-aşkar deyəeəyəm” dedi. Kə’bənin yanına gedib,
yüksək səslə; “Ey Qüreyş eamaatı! “Əşhədü ənla ilahə illallah və əşhədü ənnə
Məhəmmədən əbdühu və Rəsuluh - Mən şəhadət edirəm ki, Allahu Təaladan başqa ilah
yoxdur. Məhəmməd əleyhissalam Onun qulu və rəsuludur” dedi. Bunu eşidən
müşriklər, dərhal üstünə eumdular. Daş, dəyənək və sümük parçalarıyla vuraraq qana
boyadılar. Bu vəziyyəti görən Həzrəti Abbas; “Əl çəkin! Yoxsa bu adamı
öldürəeəksiniz! O, sizin tiearət karvanınızın keçdiyi yolun üstündə yerləşən bir
qəbilədəndir. Bir daha oradan necə keçəcəksiniz?” dedi. Əbu Zərr Həzrətlərini
müşriklərin əlindən aldı. Əbu Zərr, müsəlman olmaqla şərəflənmənin verdiyi sevinclə
yerində dayana bilmirdi. Ertəsi gün yenə Kə’bənin yanında Kəliməyi şəhadəti yüksək
səslə, qışqıra-qışqıra dedi. Müşriklər bu dəfə də döydülər. Yerə yıxıldı. Yenə Həzrəti
Abbas özünü çatdırıb, əllərindən qurtardı.
Əbu Zərr əl-Ğıfari Həzrətlərinə, Cənabi Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və
səlləm) öz yaşadığı yerə qayıtmasını və orada İslamiyyəti yaymasını əmr etdi. Bu
əmrdən sonra o, öz qəbiləsi arasına qayıdıb, onlara Allah Təalanın birliyini. Məhəmməd
əleyhissalamın Onun rəsulu olduğunu təbliğ etdi. Xəbər verdikləri şeylərin həqiqət və
doğru olduğunu, sitayiş etdikləri bütlərin batil, boş və mənasızlığını söylədi. Ona qulaq
asan camaatdan bir hissəsə e’tiraz etməyə başladı. Bu əsnada, qəbilənin rəisi Həffaf,
qışqir-bağrr salanları sakitləşdirdi və; “Dayanın, qulaq asaq görək nə deyəcək” dedi.
Bundan sonra, Əbu Zərr Həzrətləri belə davam etdi;
“Mən müsəlman olmadan əvvəl, bir gün Nuhəm bütünün yanına gedib,
qabağına süd qoymuşdum. Bir itin yaxınlaşıb südü içdiyini və bütün üstünü
nəcislədiyini gördüm. Bütun buna mane olacaq gücə sahib olmadığını başa düşdüm. İtin
belə həqarət etdiyi bütə sitayiş etmək necə xoşunuza gələ bilər? Məgər bu dəlilik deyil?
Budur sizin sitayiş etdiyiniz.” Hamı başını aşağı salıb susurdu. Aralarından biri; “Yaxşı,

Buxari, “Mənaqib”, 11; “Fəzailus-Səhabə”, 62; Beyhsqi, Dəlailun-Nübüwə, II, 83.

89


sənin bəhs etdiyin Peyğəmbər nələrdən xəbər verir? Onun doğru dediyini neeə başa
düşdün?” deyineə, Əbu Zərr Həzrətləri yüksək səslə; “O, Allah Təalanın bir olduğunu,
Ondan başqa ilah olmadığını. Onun hər şeyi yaradan və hər şeyin maliki, sahibi
olduğunu xəbər verir... İnsanları Ona iman etməyə çağırır... yaxşılığa, gözəl əxlaqa və
yardımlaşmağa də’vət edir. Qız uşaqlarını diri-diri basdırmağın və etdiyiniz başqa hər
cür pisliyin, haqsızlığın, zülmün çirkinliyini və bunlardan uzaq qaçmağı xəbər verir”
dedi və İslamiyyəti uzun-uzadıya izah etdi. Qəbiləsinin içində var olan batil şeyləri birbir sadaladı. Sonra bunların zərərlərini və çirkinliyini anlatdı. Ona qulaq asanlar
arasında başda qəbilə rəisi Xəffaf və doğma qardaşı Üneys olmaqla çoxları
müsəlmanlığı qəbul etdi.^^
Kə’bədə açıq-aşkar Qur’ani Kərim oxunması
Əshabi kiram bir dəfə tənha bir yerdə toplanıb, danışırdılar ki; “Vallahi
Rəsulullahdan başqa bu Qureyşli müşriklərə Qur’ani Kərimi açıqdan eşitdirə bilən bir
adam çıxmadı. Görəsən onlara açıqdan Qur’ani Kərimi oxuyub eşitdirə biləcək bir nəfər
var?” dedilər. Orada Abdullah ibn Məs’ud Həzrətləri də vardı. “Mən eşitdirərəm!”
buyurdu. Əshabdan bəziləri; “Ey Abdullah! Müşriklərin sənə bir zərər verəcəyindən
qorxuruq. Biz elə bir adam istəyirik ki, lazım olan vaxtda özünü müşriklərdən
qoruyabiləcək bir qövmü və qəbiləsi olsun” deyincə, “Siz, mənə icazə verin, gedim.
Cənabi Haqq məni qoruyar” deyə israr etdi.
Ertəsi gün səhər tezdən Məqami İbrahimə getdi. Müşriklər orda
toplanmışdılar. İbn Məs’ud ayaqda Bəsmələyi şərifə dedi və Rəhman surəsini oxumaya
başladı. Müşriklər bir birilərinə; “Ümmü Əbdin oğlu nə deyir? Hər halda Məhəmmədin
gətirdiyi şeyləri oxuyur” deyərək üstünə cumdular. Yumruq, təpİk və şillələrlə üzünü,
gözünü qaraldaraq tanınmaz hala qoydular. Ancaq o, təpİk və yumruqlar altında
oxumağa davam edirdu. Üzü, gözü partlamış vəziyyətdə Əshabi kiramın yanına qayıtdı.
Əshabi kiram buna çox üzüldülər; “Onsuz da biz sənin başına bunu gətirəcəklərindən
qorxmuşduq. Nəhayət qorxduğumuz başına gəldi” dedilər.

® Buxari, “"Mənaqib”, 10; “Fəzailus-Səhabə”, 62; İbn İshaq, əs-Sirə, s, 122-123; Beyhəqi, DəlailunNübüvvə, II, 83.

90



Ancaq Abdullah ibn Məs’ud heç üzgün deyildi; “Allah Təalanın düşmənlərini
mən bu günkü qədər zəif görmədim. İstəyirsiz sabah səhər, onlara bir o qədər daha
eşitdirə bilərəm” buyurdu. Əshabi kiram; “Xeyr, sənə bu qədəri kifayət edər. O
qudurğan kafirlərə xoşlanmadıqları şeyi eşitdirdin” dedilər.
Tufeyl ibn Əmrin müsəlman olması
Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm) Məkkədə İslamiyyəti açıq şəkildə
yaymağa başladığı illərdə, geeə-gündüz insanlara nəsihət edər, onları, İslam dininə
də’vət edərdi. Məkkəli müşriklər, Rəsulullahın bu eəhdlərini boşa çıxartmaq üçün
çalışırdılar. Onun dediklərini qəbul edib iman edənlərə, hər eür yalan, iftira və işgəneəni
rəva görürdülər. Cənabi Peyğəmbərimizlə görüşən, danışan birini gördüklərində, dərhal
yanına gedər. Ona qulaq asmamasını və dediklərinə də inanmaması üçün hər eür hiyləyə
və yalana baş vururdular. Başqa yerlərdən Məkkəyə gələnləri Onunla görüşdürməmək
üçün, əllərindən gələni etməkdən dala qalmırdılar.
Müsəlmanların, çətinlik içində olduqları və kafirlərdən əziyyət gördükləri bir
zamanda, Tufeyl ibn Əmr əd-Devsi Məkkəyə gəlmişdi. Bunu görən müşriklərin başda
gələnləri, yanına gedərək; “Ey Tufeyl! Sən, bizim ölkəmizə gəldin. Aramızda zühur
edən Əbdülmüttəlibin yetiminin, heyrətamiz bəzi halları vardır. Söylədiyi sözlər sehr
kimidir. Oğlunu atasından, qardaşı qardaşdan, əri arvadından ayırır! Ortaya atdığı
fikirlərlə, ortalığı qarışdırır. Onun sözünü eşidən oğul, atasının sözünə baxmır. Ona tabe
olur. Artıq heç kim bir birinə fikir verməyib, müsəlman olur. Qorxuruq ki, bizim
başımıza gələn bu ayrılıq bəlası, səninlə qövmünin başına da gələr. Sənə nəsihətimiz
olsun. Onunla nə badə danışasan. Nə Ona bir söz söylə, nə də Onun sözünə qulaq as.
Dediklərinə də fikir vermə! Çox ehtiyatlı ol. Burda çox qalma. Dərhal çıxıb get!”
dedilər. Bundan sonrasını Tufeyl ibn Əmr belə nəql edir;
“And işərək deyirəm ki, bu sözü o qədər çox dedilər ki, artıq Onunla
danışmamağa və sözlərinə də əsla qulaq asmamağa qərar verdim. Hatta, Kə’bəyə
girdiyim zaman, ehtiyatı əldən verməmək üçün qulaqlarıma pambıq belə tıxamışdım.
Ertəsi gün, səhər tezdən Kə’bəyə getdim. Rəsul əleyhissalamın orda namaz qıldığını
gördüm. Ona yaxın bir yerdə durdum. Cənabi Haqqın hikməti olaraq, oxuduqlarından
ibn ishaq, əs-Sirə, s, 166; İbn Hişam, əs-Sirə, I, 314-315; Təbəri, Tarix, II. 234-235.

91


bəzisi qulağıma çatdı. Eşitdiyim sözlər nə qədər gözəldi. Öz özümə; “Mən, yaxşını
pisdən ayırd edə bilməyəcək bir adam deyiləm. Həm də şairəm. Bunun söylədiklərinə
niyə qulaq asmayım ki? Sözləri xoşuma gələrsə qəbul edərəm, xoşuma gəlməzsə tərk
edərəm” dedim və bir tərəfdə gizlənib, Rəsulullah namazını qılıb evinə tərəf hərəkət
edincəyə qədər orda gözlədim. Sonra onu tə’qib etdim. Evinə girincə, mən də girdim və;
“Ya Məhəmməd əleyhissalam! Mən bu diyara gəldiyimdə, sənin qövmün mənə sənin
haqqında danışıb. Səndən uzaq gəzməyimi istədilər. Qorxumdan sözünü eşitməmək
üçün qulaqlarıma pambıq tıxadım. Amma Allah Təala sənin oxuduqlarından bir qismini
eşitdirdi. Onlar çox xoşuma gəldi. İndi sən, mənə nə deyəcəksən de! Qəbul etməyə
hazıram” dedim. Rəsulullah mənə İslamiyyəti izah etdi və Qur’ani Kərimdən bir miqdar
oxudu. And içirəm ki, ömrümdə bundan daha gözəl söz eşitməmişdim. Dərhal kəlimeyi
şəhadəti deyib müsəlman oldum.
O anda dedim ki; “Ya Rəsulallah! Mən, qövmümdə sözü eşidilən, e’tibarh bir
adamam. Heç biri sözümdən çıxmaz. Gedib, onları da İslam dininə də’vət edəcəm. Dua
edin ki, Allah Təala mənim üçün bir əlamət, bir kəramət buyursun! Beləcə o əlamət,
qövmümi İslamiyyətə də’vət edərkən mənə bir rahatlıq, bir köməklik olsun!” Bu
ricamdan sonra Rəsulullah; “Ey Allahım! Onun üçün bir səbəb, əlamət yarat!” deyə dua
buyurdu.
Bundan sonra öz ölkəmə qayıtdım. Qaranlıq bir gecədə, qövmümün yerləşdiyi
su başına baxan təpəyə çatdığım zaman, alnımda bir nur peyda oldu və işıq saçmağa
başladı. O zaman dua edib; “Ey Allahım! Bu nuru alnımdan başqa bir yerə qoy! Devs
qəbiləsinin cahilləri görüb, dinindən döndüyü üçün, Allah, onun alnında ilahi bir cəza
olaraq bunu qoydu zənn etməsinlər!” dedim. O nur, dərhal əlimdəki qamçının ucuna
gəlip lampa kimi asıldı. Qəbiləmin yurduna yaxınlaşıb da, yoxuşdan aşağıya enməyə
başladığım əsnada, orda olanlar, əlimdəki qamçının başında lampa kimi parıldayan nuru
bir birilərinə göstərirdilər. Bu vəziyyətdə yoxuşdan aşağıya enib evimə gəldim. Yanıma
ilk öncə, atam gəlib, məni bu halda gördü. Mənə olan sevgisindən boynumu qucaqladı.
Atam çox yaşlanmışdı. Ona dedim ki; “Ata can! Əgər əvvəlki dinində qalsan, nə mən
səndənəm, nə də sən məndənsən!” Bu sözümü eşidincə atam çaşıb qaldı və; “Səbəbi
nədir ey oğlum!” deyə soruşdu. Ona cavab olaraq; “Mən artıq Məhəmməd
əleyhissalamın dininə girib müsəlman oldum” dedim. Bundan sonra atam; “Oğlum, mən
də sənin girdiyin dinə girdim. Sənin dinin mənim də dinim olsun!” deyib, dərhal

92


kəlimeyi şəhadət gətirərək müsəlman oldu. Bundan sonra İslam dinindən bildiyim
şeyləri ona öyrətdim. Sonra, yuyunub təmiz paltarlar geyindi. Daha sonra yanıma
xanımım gəldi. Ona da eyni şeyləri söylədim. O da qəbul edib müsəlman oldu.
Səhər olunca, Devs qəbiləsinin içinə girib, bütün Devsblərə İslamiyyəti izah
etdim. Onları da də’vət etdim. Ancaq qəbul etməyə tələsmədilər. Hatta çox vaxt
müxalifət etdilər. Günah və pislik olan işlərindən əl çəkmədilər. Daha da sərt davranıb,
göz-qaş hərəkətləri edərək mənə istehza etdilər; faiz və qumara həvəsli olduqlarından
sözlərimə qulaq asmadılar. İslamiyyətə boyun əymədilər. Allaha və Peyğəmbərinə asi
oldular.
Bir müddət sonra Məkkəyə gəlib, qövmümü Rəsulullaha şikayət edərək; “Ya
Rəsulallah! Devs qəbiləsi, Allah Təalaya asi oldu. İslama girmələri üçün etdiyim də’vəti
qəbul etmədilər. Onlar üçün dua buyurun!” dedim. Hamıya şəfqət və mərhəməti çox
olan sevgili Peyğəmbərimiz, əllərini açıb qibləyə tərəf çevrilərək; “Ya Rəbbi! Devs
xalqına doğru yolu göstər və onları İslam dininə gətir!’ deyə dua etdi. Mənə də;
“Qövmünün yanına geri qayıt, “Onları gülər üzlə və şirin dillə İslamiyyətə də’vət
etməyə davam et! Özlərinə də sərt davranma!” buyurdu. Dərhal ölkəmə geri qayıtdım,
Devs xalqını İslama də’vət etməkdən heç yorulmadım”.^'
Bazarlarda də’vət
Hər il müxtəlif şəhərlərdəki insanlar, müəyyən günlərdə Kə’bəyi müəzzəməni
ziyarət etmək üçün Məkkəyə gəlirdilər. Rəsub əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm) də
gələnləri qarşılayıb, hər qrupa İslamiyyəti izah edir, Allah Təalanın bir, özünün də haqq
peyğəmbər olduğunu və qurtuluşun bunda olduğunu deyərdi. Bir dəfə Vəbd ibn Muğirə,
müşrikləri başına yığıb; “Ey Qüreyş camaatı! Yenə Kə’bəni ziyarət etmə mövsümü
gəldi. Məhammədin səsi, aləmə yayılmışdır. Ərəb qəbilələri yanına gəlib, şirin sözlərinə
meyl edər və dininə girərlər. Buna bir tədbir tökmək lazımdır. Hamımız sözü bir yerə
qoyaq. Onun haqqında hərəmiz bir şey söyləyərək bir birimizi yalançı çıxartmış
olmayaq” dedi. Qureyşlilər; “Ey Əbdüşəmsin atası! Aramızda ən müdrik görüşlü olan
sənsən. Sən, nə söyləyək desən, biz də onu söylərik” dedilər. Vəbd; “Xeyr, siz söyleyin
mən eşidim” deyincə, onlar; “Kahin deyək” dedilər. Vəbd dərhal e’tiraz etdi və; “Xeyr!
ibn Hişam, əs-Sirə, I, 382-385; Süheyli, ər-Rövzul-Unf, II, 168; Əhməd Şami, Sübülül-Huda, II, 417.

93


And içirəm ki, O kahin deyildir. Biz, çox kahin gördük. Doğrunu da yalanı da heç
çəkinmədən deyərlər. Məhəmmədin oxuduğu şeylər, kahinlərin uydurduğu şeylərə heç
oxşamır. Bir də ki biz, indiyə qədər Məhəmməddən bir yalan da eşitmədik. Əgər belə
desək heç kim inanmaz” dedi. Bu dəfə; “Məenundur, dəlidir deyək” dedilər. Vəlid yenə
e’tiraz edərək; “Xeyr! And içirəm ki O, bir məenun və dəli də deyildir. Biz dəli və
məenunları tanıyırıq, dəlilik əlamətlərindən də başımız çıxır. Onun nə boğulması, nə
çırpınıb titrəməsi, nə də vəhmlənməsi vardır. Belə desək bizə yalançı deyərlər” dedi.
Qureyşlilər; “Şairdir deyək...” dedilər. Vəlid bu dəfə də e’tbaz etdi və; “O şair də
deyildb! Biz, şe’rin hər cürünü çox yaxşı bilirik. Onun oxuduqları şe’rə əsla bənzəməz”
dedi. Bu dəfə; “O, sehrbazdır deyək” dedilər. Vəlid; “O sehirbaz deyildir. Biz,
sehirbazları və göstərdikləri sehrləri gördük, onları da bilirik. Onun sözlərində sehrdən
əsər-əlamət yoxdur. Məhəmmədin kəlamı bütün aləmə tə’sir edir. Tanınıb bilinməyən
biri də deyildir. Xalqı Ondan ayırıb danışmalarına mane ola bilmərik. Sonra fəsahət və
bəlağətdə, gözəl və mənalı danışmaqda yaşıdlarından üstündür. Yəni Onun haqqında
hər nə desək, xalq bizim sözümüzün yalan olduğunu başa düşər” dedi. Qureyşlilər,
deyəcək bir şey tapa bilməyincə; “Aranızda ən yaşlı və təcrübəli sənsən, sən nə desən
biz ona razıyıq” dedilər.
Bundan sonra Vəlid ibn Muğbə bir müddət düşündükdən sonra; “Yenə
hamısından yaxşısı, biz Ona sehrbaz, cadugar deyək, ən ağla batanı elə budur. Çünki,
sözləriylə xalqı qövmündən və qohumlarından ayırır. Qardaşı qardaşdan, üd dostu bb
birindən soyudur” deyərək ətrafındakılara təlimat verdi. Qureyşlilər dərhal dağılışıb,
Məkkədə başlarına yığdıqları insanlara; “Məhəmməd sehrbazdır!.. “ dedilər və xalq
arasında yaydılar. Kə’bəni ziyarət etmək üçün qəbilələr gəlməyə başlayınca, qarşılayıb,
Cənabi Peyğəmbərimizlə görüşməkdən çəkindirmədikləri heç kim qoymadılar.
Müşriklərin bu hərəkətləri səbəb iylə, İslamiyyət bütün Orəb ölkələrində e Tan
edildi və zehniərdə bütlərə karşı böyük bir şübhə yarandı.
Allah Təala, Vəlid ibn Muğbə kafirinə acı əzablar daddıracağı haqqında ayələr
endirdi. Müddəssir surəsinin 11-ci ayəsindən e’tibarən məalən “(Ey Rəsulum!) O tək
başına yaratdığım şəxsin (sərvətdən məhrum bb halda doğulmuş olan Vəlid ibn Muğbə
kimi bir kafirin) işini (cəzasını) mənə həvalə et. (Ondan intiqam almağa mən kafiyəm.
O münkbi yaratdım) və ona həddən artıq mal verdim. (O bir şeyə malİk olmayan nankor
şəxsi, daha sonra ne’mətlərə boğdum. Cürbəcür bağlar, bostanlar, mallar ehsan etdim.)

94


Yanında olan (özüylə birlikdə Məkkəyi mükərrəmədə yaşayan) oğullar verdim. (Daim