LatinEach bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Sevgili Peyğəmbərim - 38
Total number of words is 3696
Total number of unique words is 1853
27.5 of words are in the 2000 most common words
37.1 of words are in the 5000 most common words
42.8 of words are in the 8000 most common words
etmək deməkdir. Bunlara bilə-bilə əhəmiyyət verməmək niyyətiylə riayətsizlik, külf
qapılarına yol açar.
Qur’ani Kərimin və hədis kitablarının üstünə, başqa hər hansı bir kitab vəya
hər hansı bir ev əşyası qoymamaq da Allah Təala və Rəsulunə tə’zim əlamətlərindəndir.
Onların üstündə yığılan tozu silmək, içərisində Allah Təalanın adı vəya Rəsulullahın
mübarək adlarının olduğu bir kağızı atmamaq da Allah Təalaya və Rəsuluna tə’zim
etmək deməkdir.
Belə kağızlar cırılmaz. İslami hərflərlə yazılan kağızlara daha çox hörmət
etmək lazımdır. Şayəd, içərisində Allah Təalanın adı, ayələr olan kitablar və kağızlar
köhnəldiyi üçün cırılarsa, bunları təmiz parçaya büküb torpağa basdırmaq vəya su ilə
yuyaraq üstündəki yazıları silmək ya da yandırmaq lazımdır. Yandırdıqdan sonra isə
küllərini basdırmaq lazımdır. Yandırmaq, yuyub yazıları yox etməkdən daha yaxşı olar.
Çünki, yuyulmaq üçün istifadə edilən su ayaq altında da qala bilər.
Rəsulullahın harəmi olan Mədinəyi münəvvərəyə tə’zim və hörmət etmək, orda
qadağan edilən şeylərdən (vəya günah iş tutmaqdan) çəkinmək və Mədinəyi münəvvərə
əhalisinə maddi köməklik göstərmək də Rəsulullaha tə’zim etmək sayılır.
E^qin ib aşiqlər yansın ya Rdsulallah
Suyuti, Əvsafun-Nəbi, s. 81; Qəzzali, İhya, II, 877.
470
içib eçqin şərabın doysun ya Rəsulallah
§ol səni sevən kəs, qoymuş yoluna başı
İki cahan günəşi sənsən ya Rəsulallah
§ol səni sevənlərə qıl şəfaət onlara
Mö 'min olan tənlərə cansan ya Rəsulallah
Eşıqim şol didara, bülbülüm şol gülzara
Səni sevməyən nara, yansın ya Rəsulallah
§ol səni sevən sübhan oldu hamıya hökmdar
Canım yoluna qurban olsun Ya Rəsulallah
Dərviş Yunisin canı aləm şəfaət kam
İki cahan hökmdarı sənsən ya Rəsulallah!
FƏZİLƏTLƏRİ
Yüksək əxlaqı
Allah Təala, sevgili Peyğəmbərinə (səlləllahu əleyhi və səlləm) verdiyi
yaxşılıqları, ehsanları sayaraq, Onun mübarək könlünü alarkən, özünə gözəl
xüsusiyyətlər verdiyini də sadalamaqda, məalən; “Sən, gözəl xasiyyətli olaraq
yaradıldın” buyurmaqdadır. Həzrəti İkrimə belə buyurmuşdur ki; “Abdullah ibn
Abbasdan eşitdim ki, bu ayə haqqında belə deyb; “Xuluqi əzim” yəni, gözəl xasiyyətlər.
Qur’ani Kərimin bildbdiyi əxlaqdır. Ayədə məalən; “Sən xuluqi əzimlə yaradıldm”"^'*^
buyuruldu. Xuluqi əzim, Allah Təala ilə Onun arasında sbr, gizli şeylərin mövcud
olması, insanlar ilə də gözəl xasiyyətlə rəftar etmək, deməkdir. Bb çox insanın İslam
dinini qəbul etməsinə Rəsulullahın gözəl əxlaqı səbəb olmuşdur.
əl-Qələm, 68/4.
471
Şirin sözlü idi. Könülləri alar, ruhları cəzb edərdi. Ağlı o qədər çox idi ki,
Ərəbistan yarmadasında, kobud, inadkar insanlara başçılıq edib, onları çox gözəl idarə
edərək və verdikləri əziyyətlərə səbr edərək, onları yumuşaqbğa və itaətə gətbmişdi. Bu
insanların bir çoxu öz dinlərini tərk edib müsəlmanlığı qəbul etdi və İslam dini yolunda,
ata və oğullarına qarşı döyüşməyə məebur oldu. Onun uğrunda mallarını, el-obalarını
fəda edib, qanlarını axıtdı. Halbuki, belə şeylərə adət etməmişdilər. Xoş xasiyyəti,
yumuşaqbğı, təvazökarlığı, səbrliliyi, ehsanı və ürəyiaçıqbğı o qədər çox idi ki, hamı
Ona heyran qalardı. Görənlər və eşidənlər ürəkdən müsəlmanlığı qəbul edərdilər. Heç
bir hərəkətində, heç bir işində, heç bir sözündə, heç bir vaxt, heç bir kobudluq, heç bb
əksİklİk görülməmişdb. Özü üçün heç kimin xətrinə dəymədiyi halda, dinə iftira atan
din düşmənlərinə qarşı sərt və amansız idi.
Məhəmməd əleyhissalamın minlərlə mö’eüzəsi vardı. Bu mö’cüzələrini istər
dosları, istərsə də düşmənləri görmüşdülər. Bu mö’eüzələrin ən dəyərlisi, ədəbli və xoş
xasiyyətli olması idi. Obu Səid əl-Xudri Həzrətləri belə buyurmuşdur ki; “Rəsulullah
(səlləllahu əleyhi və səlləm) heyvanlara yem verər, dəvəni bağlayar, evini süpürər,
qoyunun südünü sağar, ayaqqabısını tə’mb edər, paltarına yamaq tikərdi.Qulluqçusu
ilə birlikdə yemək yeyərdi. Qulluqçusu əl dəyirmanında dən üyüdərkən yorulunca, ona
kömək edərdi. Bazardan şey-şüy alıb, torbaya qoyub evə gətbərdi. Kasıbla, varbyla,
böyüklə, balaeayla üzbəüz gəbneə əvvəleə salam verərdi. Bunlarla görüşmək üçün,
mübarək əlini əvvəleə uzadardı. Kölə, ağa, bəy, rəngi qara və ağ olan arasında fərq
görməzdi. Hər kim çağırsa, də’vət edilən yerə gedərdi. Qabağına qoyulan şeyi, az olsa
da. O, az görməzdi. Axşamdan səhərə və səhərdən də axşama yemək saxlamazdı. Xoş
xasiyyətli idi. Yaxşılıq etməyi sevər, hamıya yaxşı davranardı. Gülər üzlü, şbin sözlü
olub danışarkən gülməzdi. Kədərli görünərdi. Aneaq, qanı qara olmazdı. Alçaq könüllü
idi. Aneaq, alçaq təbiətli deyildi. Qarşısındakı adamda hörmət və qorxu hasil edəeək
qədər heybətli idi. Aneaq, kobud deyildi. Zərif və ürəyiaçıq idi. Aneaq, israf etməz, boş
yerə bir şey verməz, hamıya ürəyi yanardı. Mübarək başı həmişə qabağa əyilmiş
vəziyyətdə idi. Heç kimdən bb şey ummazdı. Səadət və hüzur istəyən. Onun kimi
olmağa çalışmalıdır”.
Qəzzali, Ihya, II, 877.
472
Ənəs ibn Malik belə buyurmuşdur ki; “Rəsulullaha on il xidmət etdim, bir dəfə
də olsun “of’ demədi. Bunu nə üçün belə etdin, bunu nə üçün etmədin buyurmadf
Əbu Hüreyrə; “Bir qəzvədə, kafirlərin yox olması üçün dua etməsini xahiş
etdik; “Mən, lə’nət etmək üçün, insanların əzab çəkməsi üçün göndərilmədim. Mən,
hamıya yaxşılıq etmək və insanların hüzura qovuşması üçün göndərildim” buyurdu”."*"
Allah Təala, Ənbiya surəsinin 107-oi ayəsində məalən; “Səni, aləmlərə rəhmət,
yaxşılıq etmək üçün göndərdik” buyurur.
Əbu Səid il-Xudri belə buyurmuşdur ki; “Rəsulullahın həyası, bakirə İslam
qızlarının həyalarından daha çox idi”."**^
Ənəs ibn Malik belə demişdir ki; “Rəsulullah, bir nəfərlə görüşüneə, o adam
əlini çəkmədİkeə, mübarək əlini ondan çəkməzdi."**^ O adam, üzünü çevirmədİkeə,
mübarək üzünü ondan çevirməzdi. Bir nəfərin yanında oturarkən, dizləri üstündə oturar,
qarşısındakı adama qarşı ədəbli olmaq üçün mübarək ayağını uzadıb oturmazdı”.
Cabir ibn Sümürə də belə rəvayət etmişdir ki; “Rəsulullah az danışardı. Lazım
gəldiyində vəya bir şey soruşulanda eavab verərdi”.
Bundan belə başa düşülür ki, hər bir müsəlman boş və faydasız şeylər
danışmayıb, susmalıdır. Mübarək sözlərində tərtil və tərsil vardı. Yəni, çox açıq və
səlist danışar və asan başa düşülərdi.
Ənəs ibn Malik belə buyurmuşdur ki; “Rəsul əleyhissalam xəstələri ziyarət
edər, eənazə arxasmea gedər, də’vət edilən yerə gedərdi. Uzunqulağa da minərdi. Rəsul
əleyhissalamı Xeybər qəzvəsində gördüm. İpdən bir yüyəni olan uzunqulağa minmişdi.
Rəsul əleyhissalam, sübh namazından çıxınea. Mədinə uşaqları və işçiləri su dolu
qablarını onun qabağına qoyar, mübarək barmağını içinə salmasını istəyərdilər. Həzrəti
Peyğəmbər su soyuq olsa da, onların istəklərini yerinə yetirər, könüllərini xoş
edərdi”."**"*
Yenə Ənəs belə demişdir ki; “Bir kiçİk kız. Rəsul əleyhissalamın əlindən tutub
bir iş üçün aparsaydı, birlikdə gedər, işini həll edərdi”.
Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, III, 255; Kastalani, əl-Məvahibu ’l-Ləduniyyə, s. 291.
Qəzzali, İhya, II, 878.
Müsləm, “Fəzail”, 99; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, III, 71; İbn Əbi Şeybə, əl-Musannəf, V, 213;
ibn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 368; Beyhəqi, əs-Sünən, II, 477; Bəğavi, əl-Ənvar, I, 264.
Qəzzali, İhya, II, 879.
İbn Масә, “Zühd”, 16; Hakim, əl-Müstədrək, II, 506; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 371; Beyhəqi, Şuabulİman, VI, 289.
473
Cabir də belə demişdir ki; “Rəsul əleyhissalamdan bir şey istəndiyində, yox
dediyi əsla eşidilməmişdir”.
Cənabi Peyğəmbərimiz, həya sahibi olmaq eəhətiylə də bütün məxluqatdan
üstün idi. Münasib olmayan şeyləri gözləri sanki görməzdi. Heç kimə xoşlanmadığı
şeylə xitab etməzdi.
Həzrəti Aişə anamız belə nəql etmişdir ki; “Rəsulullaha, bir nəfərin,
xoşlanılmayan bir şeyi etdiyi xəbər verildiyində, adını çəkmədən ümumi mənada “Nə
üçün belə edirlər?” buyurardı. Belə edərək o adamı, etdiyi pis işdən vəya dediyi pis
sözdən çəkindirərdi. Aneaq adını əsla çəkməzdi."*'^
Ənəs ibn Malik belə nəql etmişdir ki; “Bir dəfə Cənabi Peyğəmbərimizin
hüzuruna, üzünə sarı rənkdə bir şey sürtmüş bir nəfər gəldi. Ona heç bir şey demədi.
Xətrinə də dəymədi. O çölə çıxınea; “Kaş ki, ona üzünü yumağı desəydiniz ki, üzündəki
şeyi yusaydı!” buyurdu."*'^
Rəsulullah, qövmləri bir-birilərinə yaxınlaşdırardı, onları bir-birilərindən
ayırmazdı. Hər qövmün başçısına hədiyyələr verər və ona baş tərəfdə yer verərdi.
Heç kimi öz mübarək eamahndan məhrum etməzdi. Əshabi kiramı ilə
maraqlanar, görsənməyənləri soruşardı. Yanına oturanlara nəsihət edər, onlara xeyirli
məsləhətlər verərdi.
Davranışı ilə, birini o birindən daha çox sevir, düşüneəsi heç kimi ürəyinə
gəlməzdi. Yanına şikayət üçün gələn bir nəfərə qarşı vaxt ayırıb və ona qulaq asardı.
Gələn şəxs yanından getmədİkoə, onu qoyub getməzdi. Bütün insanlara xoş
xasiyyət və əxlaqını ən yaxşı şəkildə göstərərdi. Onun yanında, haqq və ədalət eəhətiylə
hamı bərabər idi. Heç kimin, heç kimdən bir üstünlüyü, bir ueahğı yoxdu.
Həzrəti Aişə anamız belə buyurmuşdur ki; “Rəsulullah qədər gözəl əxlaqa
sahib heç kim görmədim. Nə zaman Oshabından vəya Ohli beytindən biri Onu
çağırmışsa mütləq, “Buyur” deyərək eavab vermişdir”."''^
Rəsulullah, Oshabını ən gözəl adlarla çağırar, heç kimin sözünü ağzında
qoymazdı. Danışdığı adam sözünü qurtarmadan vəya getmək üçün ayağa qalxmadan
sözünü kəsməzdi.
Qazı İyaz, Şifayi Şərif s. 116.
Qazı iyaz, Şifayi Şərif, s. 116.
Əhməd Şami, Sübülül-Huda, VI, 7.
474
Onun gözəl davranışı, şəfqəti və mərhəməti haqqında Allah Təala məalən;
“Zəhmət çəkməyiniz Onu incidər və üzər. Sizə çox bağlıdır, mö’mini ərə qarşı çox
mərhəmətlidir, onlara çox xeyir gəlməsini diləyər” buyurur.
Ənbiya surəsinin 107-ci ayəsində məalən; “(Ey Həbibim!) Səni ancaq aləmlərə
rəhmət olaraq göndərdik” buyurur.
Cənabi Peyğəmbərimiz, öz ümmətinə bəzi şeylərin çətin olaeağını düşünərək
asanlaşdırardı. “Ümmətimə çətinlik verməmiş olsaydım, hər dəstəmazda misvaqdan
istifadə etmələrini əmr edərdim” buyurmuşdur."*'^
Sözünü tutmaq cəhətiylə də insanlar arasında Cənabi Peyğəmbərimizdən daha
üstün bb nəfər gəlmədi.
Abdullah ibn Əbil-Hamsə belə nəql etmişdb ki; “Peyğəmbərimizlə, hələ
peyğəmbərliyi verilmədən qabaq alver etmişdim. Mənə bi az verəeəyi qalmışdı. Ona,
filan vaxtda filan yerdə görüşmək üçün söz verdim, aneaq unutdum. Üç gün sonra
verdiyim sözü xatırlayınea dərhal o yerə qaçdım. Onun üç gündür orda gözləməkdə
olduğunu görüncə təəccüb etdim. Mənə; “Cavan oğlan, məni yordun! Mən səni burda
düz üç gündür gözləybəm” buyurdu.
Cənabi Peyğəmbərimizin təvazökarlıq xisləti, heç kimdə, hətta heç bb
peyğəmbərdə (əleyhimussalam) olmamışdır.
Lovğalıq hissi. Onda əsla meydana gəlməmişdb. Peyğəmbərimizə, mələk vəya
qul peyğəmbər olmaq təklif edilmiş. O, qul peyğəmbər olmağı seçmişdi.
Bundan sonra İsrafil əleyhissalam, Cənabi Peyğəmbərimizə; “Heç bb şübhə
yoxdur ki, Allah Təala təvazökarlıq göstərdiyin o xisləti də sənə vermişdir. Çünki
qiyamətdə sən. Adəm oğullarının ən büyüyüsən. Qəbrindən qalxan ilk insan sən
olacaqsan. İlk şəfaət edən də sən olaeaqsan” dedi.
Cənabi Peyğəmbərimiz Həzrəti Aişə anamıza belə buyurmuşdur ki; “Mənə
Məkkənin daşının, torpağının qızıla çevrilməsi təklif edildi. “Xeyr, ya Rəbbi”, dedim.
Bb gün ac qalıb, bir gün də tox qalmağı, ac qaldığım gün sənə yalvarıb dua edərəm.
Tox olduğum gün də sənə həmdu səna edərəm”."*^®
Buxari, “Təmənni”, 9; Əbdurrəzzaq, əl-Musannəf I, 556; Qazı İyaz, Şifayi Şərif, s. 123.
Kastalani, əl-Məvahibu ’l-Ləduniyyə, s. 309.
İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 381; Əhməd Şami, Sübülül-Huda, VII, 75; Kastalani, əl-Məvahibu’lLəduniyyə, s. 308-309; Qəzzali, İhya, III, 196.
475
Cəbrayıl əleyhissalam, Cənabi Peyğəmbərimizə gəlib; “Allah Təalamn sənə
salamı var. İstəyirsə bu dağları Onun üçün qızıla çevirim. Hara getsə o qızıl dağları
Onunla birlikdə getsin” buyurmuşdu. Sevgili Peyğəmbərimiz də belə buyurmuşdur ki;
“Ey Cəbrayıl! Dünya, evsizlərin evidir. Dünya, malı olmayanların malıdır. Bunları ağlı
olmayanlar yığar”. Bundan sonra Cəbrayıl əleyhissalam; “Ya Məhəmməd! Allah
Təala səni, dəyişməz kəlamıyla məğrur yaratmışdır” demişdir.
Həzrəti Aişə anamız; “Bəzən düz bir ay gözləyərdik, evimizdə (yemək
bişirmək üçün) oeaq yandırmazdıq. Тәкеә xurma ilə su tapılardı” buyurmuşdur.
İbn Abbas; “Rəsulullah və Əhli beyti, çox vaxtı axşam yeməyi yemədən
yatardılar. Axşam yemək üçün bir şey tapa bilməzdilər” buyurmuşdur.
Aişə anamız buyurmuşdur ki; “Rəsulullahın mübarək mə’dəsi, heç bir zaman
yeməkdən doymamışdır. Bu barədə heç kimə də gileylənməmişdir. Ehtiyae, Onun üçün
varlı olmaqdan daha yaxşı idi. Bütün geeə aclıqdan əziyyət çəksə belə, gündüzləri oruc
tutardı.
İstəsəydi, Rəbbindən yer üzünün bütün xəzinələrini, yeməklərini və firavan
həyatı istəyərdi. And içirəm ki. Onun bu halını gördüyüm zaman, ürəyim yanar,
ağlayardım. Əlimlə mübarək qarnını sığallayar; “Canım sənə fəda olsun! Bir az da
dünya ne’mətlərindən faydalansan olmaz bəyəm?” deyərdim.
O da, “Ey Aişə! Dünya mənim nəyimə lazımdır? Ulul-Azmdan olan
peyğəmbər qardaşlarım, bundan daha çətin vəziyyətlərlə dözdülər. Ancaq, o öz
həyatlarına eləcə də davam etdilər. Rəblərinə qovuşdular.
Bu səbəblə Rəbləri, onların özünə qayıdışlarını çox gözəl bir şəkildə etdi və
savablarını artırdı. Mən firavan bir həyat yaşamaqdan həya edirəm. Çünki, belə bir
həyat məni onlardan dala salır.
Mənim üçün ən gözəl və sevimli şey, qardaşlarıma, dostlarıma qovuşmaq və
onlarla birlikdə olmaqdır” buyururdu.
Həzrəti Aişə anamız belə buyurmuşdur ki; “Rəsulullah, bu sözlərindən
təxminən bir ay sonra vəfat etdi”.
Cənabi Peyğəmbərimiz ürəyiaçıqhğı ilə də dillərdə dastan olmuşdu. Bu gözəl
xasiyyətdə də Peyğəmbərimizə heç kim çata bilməzdi.
Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, VI, 71; İbn Əbi Şeybə, əl-Musannəf, VII, 243; Beyhəqi, Şuabul-İman,
VII, 375.
Beyhəqi, Şuabul-İman, V, 25; Əbu Ya’la, əl-Müsnəd, VIII, 139; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 406.
476
ibn Abbas “Rəsulullah yaxşılıq etmək cəhətiylən insanların ən ürəyiaçığı idi.
Ramazan! şərifdə və Cəbrayıl əleyhissalamla görüşdükləri zaman, səhər küləyindən
daha həlimn olardı” demişdir.
Ənəs ibn Malik belə buyurmuşdur ki; “Rəsul əleyhissalam ilə birlikdə yol
gedirdim. Əynində Nəerani bürdə vardı. Yəni, Yəmən parçasından tikilmiş bir palto
vardı. Arxadan bir kəndli gəlib, yaxasından elə dartdı ki, paltonun yaxası mübarək
boynunu siyirdi və izi qaldı. Rəsul əleyhissalam, adamın bu halına güldü və ona bir şey
verilməsi üçün əmr etdi”.
Rəsul əleyhissalamın qonşusu olan yaşlı qadın vardı. Qızını, Rəsul
əleyhissalamın yanına göndərib; “Namaz qılmaq üçün geyinəeək bir paltarm yoxdur.
Mənə, namazda geyinəeək bir paltar göndər” deyə yalvardı. Rəsul əleyhissəlamın o
əsnada başqa paltarı yoxdu. Mübarək əynindəki köynəyini çıxardıb, o qadına göndərdi.
Namaz vaxtı gəlineə, paltarsiz məseidə gedə bilmədilər. Əshabi kiram, vəziyyətdən
xəbər tutunea. Rəsul əleyhissalam o qədər ürəyiaçıqhq edir ki, köynəksiz qalıb, məseidə
eamaat namazı qıldırmağa gələ bilmir. Biz də hər şeyimizi kasıblara paylayaq, dedilər.
Allah Təala, bu vaxt İsra surəsinin 29-eu ayəsini göndərdi. Əvvəleə Həbibinə məalən;
“Xəsislik etmə” buyurub, sonra da; “Çətinliyə düşəeək və namaz vaxtını keçirdəeək,
kədərlənəeək qədər də paylama! Sədəqədə verməkdə mö’tədil ol” buyurdu.
O gün namazdan sonra Həzrəti Əh Rəsulullahın yanına gəlib; “Ya Rəsulallah!
Bu gün, ailə-uşağımın dolanışığını tə’min etmək üçün səkkiz dirhəm gümüş bore
almışam. Bunun yarısını sizə verim. Özünüzə əntari (paltar) alın” dedi. Rəsul
əleyhissalam bazara çıxıb, üd dirhəmlə bir əntari aldı. Artıq qalan İki dirhəmlə də
yemək almağa gedərkən kor bir adamın oturduğunu gördü; “Allah rizası üçün və Cənnət
paltarlarına qovuşmaq üçün, mənə kim bir köynək verər?” deyirdi. Aldığı əntarini ona
verdi. Kor adam əntarini əlinə götürüneə, müşg kimi gözəl ətir hiss etdi. Bunun, Rəsul
əleyhissalamın mübarək əlindən gəldiyini başa düşdü. Çünki, Rəsul əleyhissalamın bir
dəfə geydiyi hər paltar, köhnəlib yırtılsa belə, hər parçası müşg kimi gözəl iy verərdi.
Kor adam dua edərək; “Ya Rəbbi! Bu köynəyin hörmətinə, mənim gözlərimi
aç” dedi. İki gözü də o dəqiqə görməyə başladı. Rəsul əleyhissalam da yoluna davam
etdi. Bir dirhəmlə bir əntari aldı. Bir dirhəmlə yemək almağa gedərkən, bir qulluqçu
qızın ağladığını görüb; “Qızım, nə üçün belə ağlayırsan?” buyurdu. “Bir yəhudinin
qulluqçusuyam. Mənə bir dirhəm verib “Yarısıyla bir şüşə, yarsıyla da yağ al” dedi.
477
Bunları alıb gedirdim ki, əlimdən düşdü. Həm şüşə sındı, həm də yağ zay oldu. İndi nə
edəcəyimi bilmirəm” dedi. Rəsul əleyhissalam, axırıncı dirhəmini qıza verib; “Bununla
şüşə və yağ al, evinə apar” buyurdu. Kızcığaz; “Evə gec getdiyim üçün yəhudinin məni
döyəcəyindən qorxuram” deyincə, Rəsulullah; “Qorxma! Səninlə birlikdə gəlib, sənə bir
şey etməməsini söyləyərəm” buyurdu.
Evə gəlib qapını döydülər. Yəhudi qapını açıb, Rəsulullahı (səlləllahu əleyhi və
səlləm) görüncə, çaşib qaldı. Rəsulullah yəhudiyə, baş verənləri danışıb, qıza bir şey
etməməsi üçün tapşırdı. Yəhudi, Rəsulullahın ayaqlarına düşüb; “Minlərlə insanın baş
tacı olan, minlərlə aslanın, əmrini yerinə yetirmək üçün növbədə gözlədiyi ey böyük
Peyğəmbər! Bir qulluqçu qız üçün, mənim kimi bir yazığın qapısını şərəfləndirdin. Ya
Rəsulallah! Bu qızı sənin şərəflnə azad etdim. Mənə imanı, İslamı öyrət ki, hüzurunda
müsəlman olum” dedi. Rəsul əleyhissalam ona müsəlmanlığı öyrətdi. Yəhudi müsəlman
olduqdan sonra, ailə-uşaqları da müsəlmanlığı qəbul etdilər. Bunların hamısı,
Rəsulullahın gözəl əxlaqının bərəkətiylə baş verdi.
Rəsul əleyhissalamın gözəl əxlaqı həddən artıq çoxdur. Hər müsəlmanın
bunları bilməsi və tətbiq etməsi lazımdır. Beləcə, dünyada və axirətdə fəlakətlərdən,
çətinliklərdən xilas olmaq və o İki cahanın sahibinin şəfaətinə qovuşmaq nəsib olar.
Onun gözəl əxlaqından bəziləri aşağıdakılardır;
1- Rəsulullahın elm və irfanı, fəhmi, anlayışı, ağlı, zəkası, ürəyiaçıqhğı,
təvazökarlığı, şəfqəti, səbrliliyi, qeyrəti, mühafizəkarlığı, sədaqəti, əmanəti, şücaəti,
məhəbbəti, bəlağəti, fəsahəti, fətanəti, məlahətliliyi, doğruluğu, iffəti, kərəmi, insafı,
həyası, zahidliyi, təqvası bütün peyğəmbərlərdən daha çoxdu. Dostundan və
düşmənindən gördüyü zərərləri və əziyyətləri bağışlayardı. Heç birindən intiqam
almazdı. Ühüd qəzvəsində kafirlər yanağını qanadıb, mübarək dişlərini sındırdıqları
zaman, bunu edənlər üçün; “Ya Rəbbi, bunları bağışla! Cahilliklərinə bağışla”
buyurmuşdu.
2- Özünü heç kimdən üstün tutmazdı. Bir səfərdə, bir qoyun kababı bişiriləcəyi vaxt,
biri; “Mən kəsərəm” dedi. Bir başqası da; “Mən dərisini soyaram” dedi. Digəri də;
“Mən bişirərəm” dedi, Rəsulullah da; “Mən odun yığaram” deyincə; “Ya Rəsulallah!
Sən istirahət et! Biz toplayarıq” dedilər. Rəsulullah; “Bəh! Sizin hər şeyi edəcəyinizi
bilirəm. Ancaq, iş görənlərdən ayrılaraq oturmaq istəmərəm. Allah Təala, dostlarından
ayrılıb oturanı sevməz” buyurdu və odun toplamağa getdi.
478
3- Əshabının oturduqları yerə gəlincə, baş tərəfə keçməzdi. Gördüyü boş yerdə
oturardı. Əlində əsası olduğu balda, bb gün küçəyə çıxdığında, görənlər ayağa qalxdılar.
Rəsulullah; “Başqalarının bir-birilərinə etdikləri kimi, mənim üçün ayağa qalxmayın!
Mən də, sizin kimi bir insanam. Hamı kimi yeyərəm. Yorulunca oturaram” buyurdu.
4- Çox vaxt diz üstündə oturardı. Dizlərini yığıb, qollarını dizlərinə sarıyaraq
oturduğu da görülmüşdür. Yeməkdə, geyinməkdə və hər şeydə qulluqçularını
özündən ayırmazdı. Onların işlərinə kömək edərdi. Heç kimi döydüyü vəya pis söz
dediyi əsla görülmədi. Həmişə Ona xidmət edən Ənəs ibn Malik; “Rəsulullaha on il
xidmət etdim. Onun mənə etdiyi xidmət, mənim ona etdiyimdən çox idi. Məndən acığı
gəldiyini, mənimlə sərt danışdığını əsla görmədim” demişdir."*^"^
5- Sübh namazlarını qıldırdıqdan sonra, camaata üzünü çevirib oturar; “Xəstə olan
qardaşımız var görəsən? Varsa onu ziyarət etməyə gedək!” buyurardı. Xəstə yoxdursa;
“Cənazəsi olan var görəsən? Varsa köməyə gedək!” buyurardı. Cənazə varsa,
yuyulmasına, kəfənə bükülməsinə kömək edər, namazını qıldırar, qəbrinə qədər gedərdi.
Cənazə yoxdursa; “Yuxu görən varsa danışsın! Qulaq asıb, tə’bb edək!” buyurardı.
6- Qonaqlarına, Əshabına xidmət edər; “Bir camaatın ən üstünü, onların xidmət
edənidir” buyurardı.
7- Qəhqəhə ilə güldüyü əsla görülmədi. Səssizcə təbəssüm edərdi. Bəzən gülərkən
mübarək qabaq dişləri görünərdi.
8- Gərəksiz və faydasız bir şey deməzdi. Lazım olunca, qısa, faydalı və mənası açıq
olaraq deyərdi. Yaxşı başa düşülməsi üçün bəzən üç dəfə təkrar edərdi.
9- Heybətindən heç kim üzünə baxa bilməzdi. Bbi gəlib mübarək üzünə baxınca, ona
baxanın üzü tərləyərdi. Rəsulullah da; “Həyəcanlanma! Mən mələk deyiləm, zülmkar da
deyiləm. Ət suyu içən zavallı bir qadının oğluyam” deyərdi. Bundan sonra adamın
həyəcanı yox olub, dərdini danışmağa başlayardı.
10- “Aranı z da Allah Təalanı ən yaxşı qavrayan və Ondan ən çox qorxan mənəm”,
“Mənim gördüyümü siz görsəydiniz, az gülüb, çox ağlayardınız”"*^^ buyurardı. Havada
bulud görüncə; “Ya Rəbbi! Bu buludla bizə əzab göndərmə!”, külək əsincə; “Ya Rəbbi!
Bizə xeybli bir külək göndər”, göy guruldayınca; “Ya Rəbbi! Bizdən inciyib, bizi
öldürmə. Əzabını göndərmə. Xeyb ehsan et!” deyə dua edərdi. Namaz qılarkən, ağlayan
Əbu Davud, “Ədəb”, 25.
Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, III, 255.
Qazı İyaz, Şifayi Şərif, s. 145.
479
bir nəfərin hıçqırdığı kimi, sinəsində səs eşidilərdi. Qur’ani Kərim oxuyarkən də belə
olardı.
11- İradə qüvvəti, şücaəti insanı heyrətə salacaq qədər çox idi. Huneyn qəzvəsində
müsəlmanlar pərən-pərən olub, üç-dörd nəfərlə birlikdə qalmışdı. Bir neçə dəfə
kafirlərin hücumuna tək başına sinə gərdi və əsla dala çəkilmədi.
12- Çok ürəyiaçıq idi. Yüzlərlə dəvə və qoyun bağışlar, özünə bir şey saxlamazdı. Bir
çox daş qəlbli kafir. Onun bu ehsanlarını görərək iman etmişdilər.
13- Xanımlarına və bir neçə qulluqçusuna bəzən bir illİk arpa və xurma ayırar,
bundan kasıblara də sədəqə verərdi.
14- Yeməklərdən qoyun ətini, ət suyunu, balqabağı, şirniyyatı, balı, xurmanı, südü,
qaymağı, qarpızı, qovunu, üzümü və xiyarı sevərdi."*^^
15- Suyu yavaş-yavaş, Bismillahla başlayaraq üç qurtumda içər, axırda da;
“Əlhəmdulillah” deyər və dua edərdi.
16- Caiz olan hər paltarı geyərdi. Qalın parçadan ehram şəkilində tikilməmiş şeylərlə
örtünər, qətfəyə bürünər, qaftan (köynək) və əba da geyərdi. Bunlar pambıqdan, yundan
vəya (keçi) tükündən toxunmuşdu. Çox vaxt ağ, bəzən də yaşıl geyərdi. Nadirən tikili
paltar da geyərdi. Cümə günündə, bayramlarda, xarici elçilər gəldikdə və döyüş
zamanlarında qiymətli qaftanlər, əbalar, yaşıl, qırmızı və qara da geyərdi. Qollarını
biləklərinə qədər, mübarək ayaqlarını baldırının yarısına qədər örtərdi.
17- Ərəbistandakı adətə riayət edərək saçlarını qulaqlarının yarısına qədər uzadar,
artığını qırxdırardı. Saçlarına xüsusi hazırlanmış, xoş ətirli yağ sürtərdi.
18- Əllərinə, başına və üzünə müşg vəya başqa ətirlər sürtər, ud ağacı və kafurla xoş
ətir hopdurdardı.
19- Yatağı dəridən idi. Yatağının içi xurma ağacının qabıqlarıyla doldurulmuşdu. İçi
yunla dolmuş bir yataq gətirdiklərində, qəbul etməmiş və; “Ey Aişə! Allah Təalaya and
içirəm ki, əgər istəsəm, Allah Təala hər yerdə mənim başıma qızıl-gümüş yağdırar”
buyurmuşdu. Bəzən həsir, taxta, döşək, yundan toxunmuş keçə vəya quru torpaq
üstündə yatardı.
20- Hər gecə gözlərinə üç dəfə sürmə çəkərdi.
21- Evində güzgü, daraq, sürmə qabı, misvaq, qayçı, iynə və iplİk əksİk olmazdı. Hər
səfərə çıxdığında bunları özüyləə götürərdi.
Qəzzali, İhya, II, 884.
480
22- Xiftən namazından sonra, gecə yarısına qədər yatıb, sonra sübh namazına qədər
ibadət edərdi. Sağ tərəfi üstündə yatar, sağ əlini yanağının altına qoyar, yatmamışdan
qabaq bəzi surələri oxuyardı.
23- Təfəul edərdi. Yəni, ilk gördüyü, birdən-birə gördüyü şeyləri xeyrə yozardı. Heç
bir şeyi uğursuz saymazdı.
24- Kədərli olduğu vaxtlarda saqqalını tutar, düşünərdi.
25- Kədərləndiyi zaman, dərhal namaza başlardı. Namazın ləzzət və səfasıyla qəmqüssvsi yox olub gedərdi.
Cənabi Peyğəmbərimizin, Allah Təaladan qorxması. Ona itaət və ibadət etməsi
0 qədər çodu ki. Onun bu halına heç kim taqət gətirə bilməzdi. Mübarək ayaqları
şişincəyə qədər namaz qılardı. “Ya Rəsulallah! Sizin gəlmiş-keçmiş bütün günahlarınız
bağışlandığı halda, niyə bu qədər özünüzə zəhmət verirsiniz?” deyildiyində; “Mən,
Allah Təalanın ən çox şükr edən qulu olmayım bəyəm?” deyə cavab verdi.
Fəzlətləri
Məhəmməd əleyhissalamın fəzlətlərindən xəbər verən yüzlərlə kitab vardır.
Fəzilət, üstünlük deməkdir. Üstünlüklərindən bəziləri aşağıda verilmişdir;
1- Məxluqlar içində, ilk olaraq Məhəmməd əleyhissalamın nuru və ruhu
yaradılmışdır.
2- Allah Təala Onun adını Ərşə, Cənnətlərə və yeddi qat göyə yazmışdır.
3- Hindistanda bitən bir gülün yarpaqlarında, “La ilahə illallah Muhammədən
rəsulullah” yazılıdır.
4- Bəsrə şəhərinə yaxın bir çayda tutulan balığın sağ tərəfində “Allah”, sol tərəfində
“Məhəmməd” yazılmış olduğu görülmüşdür.
5- Məhəmməd əleyhissalamın adını zİkr etməkdən başqa vəzifəsi olmayan mələklər
vardır.
6- Mələklərin Həzrəti Adəmə səcdə etməsi üçün əmr verilməsinin səbəbi, alnında
Məhəmməd əleyhissalamın nurunun olması idi.
7- Allah Təala bütün peyğəmbərlərə. Məhəmməd əleyhissalamın gələcəyini, ayrıca,
öz ümmətlərinə. Onun dövrünə çatdıqlarında. Ona inanmalarını əmr etməyi
tapşırmışdır.
481
8- Dünyaya gələcəyi zaman, çox böyük əlamətlər görülmüşdür. Bu əlamətlər tarix və
mövlud kitablarında yazılıdır.
9- Dünyaya gəldiyi zaman, göbəyinin kəsik və sünnət olduğu görülmüşdür.
I O-Dünyaya gəlincə, şeytanlar göyə qalxıb, mələklərdən xəbər ala bilmədilər.
II Dünyaya gəldiyi zaman, yer üzündəki bütün bütlər, sitayiş edilən heykəllər üzü
üstə yıxıldı.
12- Beşiyini mələklər yırğaladılar.
13- Beşikdə İkən göydəki ayla danışardı. Ay, mübarək barmağı ilə işarə etdiyi tərəfə
meyl edərdi.
14- Beşikdə İkən danışmağa başladı.
15- Uşaq İkən, çöldə gəzərkən, başının üstündə bir bulud gəzərək kölgə salardı. Bu
hal, peyğəmbərliyi başlayana qədər davam etdi.
16- Hər peyğəmbərin sağ əlinin üstündə nübüvvət möhürü vardı. Məhəmməd
əleyhissalamın möhürü isə, mübarək kürəyinin ortasında sol tərəfə yaxın, ürəyinin
tuşundaydı.
17- Həm qabağını, həm də arxasını görərdi.
18- Aydınlıqda da, qaranlıqda da görərdi.
19- Ağzının suyu ilə aeı suyu şirinə çevirərdi, xəstələrə şəfa verərdi. Körpələrə də süd
kimi qida olardı.
20- Gözləri yumularkən, ürəyi oyaq olardı. Bütün peyğəmbərlər də belə idi.
21- Ömründə heç əsnəmədi. (Bütün peyğəmbərlər də belə idi.)
22- Mübarək təri, gül kimi gözəl iy verərdi. Bir kasıb adam qızını evləndirirkən.
Ondan kömək istəmişdi. O əsnada verməyə bir şeyi yox idi. Balaea bir şüşəyə tərindən
qoyub verdi. O qız, üzünə, başına sürtüneə, evi müşg kimi iy verərdi. Evi, (Xoş ətirli ev)
adı ilə məşhur oldu.
23- Orta boylu olduğu halda, uzun adamların yamndaykən, onlardan da hündür
görünərdi.
24- Günəş və ay işığında yol gedərkən, kölgəsi yerə düşməzdi.
25- Bədəninə və paltarına milçək, ağeaqanad və başqa böeəklər qonmazdı.
26- Nə qədər geysə də pal-paltarları qət’iyyən kirlənməzdi.
27- Hər yol getdiyində, arxasmea mələklər gedərdi. Bunun üçün, Əshabına qabaqdan
getməsini tapşırar; “Qoyun mələklər arxamdan gəlsinlər” buyurardılar.
482
28- Daşın üstünə ayaq qoyunca, daşda ayağının izi qalardı. Qumun üstündə gedərkən
heç iz qoymazdı. Dəstəmaz pozduğu zaman, yer aralanıb bövl (sidİk) və s. torpağın
qapılarına yol açar.
Qur’ani Kərimin və hədis kitablarının üstünə, başqa hər hansı bir kitab vəya
hər hansı bir ev əşyası qoymamaq da Allah Təala və Rəsulunə tə’zim əlamətlərindəndir.
Onların üstündə yığılan tozu silmək, içərisində Allah Təalanın adı vəya Rəsulullahın
mübarək adlarının olduğu bir kağızı atmamaq da Allah Təalaya və Rəsuluna tə’zim
etmək deməkdir.
Belə kağızlar cırılmaz. İslami hərflərlə yazılan kağızlara daha çox hörmət
etmək lazımdır. Şayəd, içərisində Allah Təalanın adı, ayələr olan kitablar və kağızlar
köhnəldiyi üçün cırılarsa, bunları təmiz parçaya büküb torpağa basdırmaq vəya su ilə
yuyaraq üstündəki yazıları silmək ya da yandırmaq lazımdır. Yandırdıqdan sonra isə
küllərini basdırmaq lazımdır. Yandırmaq, yuyub yazıları yox etməkdən daha yaxşı olar.
Çünki, yuyulmaq üçün istifadə edilən su ayaq altında da qala bilər.
Rəsulullahın harəmi olan Mədinəyi münəvvərəyə tə’zim və hörmət etmək, orda
qadağan edilən şeylərdən (vəya günah iş tutmaqdan) çəkinmək və Mədinəyi münəvvərə
əhalisinə maddi köməklik göstərmək də Rəsulullaha tə’zim etmək sayılır.
E^qin ib aşiqlər yansın ya Rdsulallah
Suyuti, Əvsafun-Nəbi, s. 81; Qəzzali, İhya, II, 877.
470
içib eçqin şərabın doysun ya Rəsulallah
§ol səni sevən kəs, qoymuş yoluna başı
İki cahan günəşi sənsən ya Rəsulallah
§ol səni sevənlərə qıl şəfaət onlara
Mö 'min olan tənlərə cansan ya Rəsulallah
Eşıqim şol didara, bülbülüm şol gülzara
Səni sevməyən nara, yansın ya Rəsulallah
§ol səni sevən sübhan oldu hamıya hökmdar
Canım yoluna qurban olsun Ya Rəsulallah
Dərviş Yunisin canı aləm şəfaət kam
İki cahan hökmdarı sənsən ya Rəsulallah!
FƏZİLƏTLƏRİ
Yüksək əxlaqı
Allah Təala, sevgili Peyğəmbərinə (səlləllahu əleyhi və səlləm) verdiyi
yaxşılıqları, ehsanları sayaraq, Onun mübarək könlünü alarkən, özünə gözəl
xüsusiyyətlər verdiyini də sadalamaqda, məalən; “Sən, gözəl xasiyyətli olaraq
yaradıldın” buyurmaqdadır. Həzrəti İkrimə belə buyurmuşdur ki; “Abdullah ibn
Abbasdan eşitdim ki, bu ayə haqqında belə deyb; “Xuluqi əzim” yəni, gözəl xasiyyətlər.
Qur’ani Kərimin bildbdiyi əxlaqdır. Ayədə məalən; “Sən xuluqi əzimlə yaradıldm”"^'*^
buyuruldu. Xuluqi əzim, Allah Təala ilə Onun arasında sbr, gizli şeylərin mövcud
olması, insanlar ilə də gözəl xasiyyətlə rəftar etmək, deməkdir. Bb çox insanın İslam
dinini qəbul etməsinə Rəsulullahın gözəl əxlaqı səbəb olmuşdur.
əl-Qələm, 68/4.
471
Şirin sözlü idi. Könülləri alar, ruhları cəzb edərdi. Ağlı o qədər çox idi ki,
Ərəbistan yarmadasında, kobud, inadkar insanlara başçılıq edib, onları çox gözəl idarə
edərək və verdikləri əziyyətlərə səbr edərək, onları yumuşaqbğa və itaətə gətbmişdi. Bu
insanların bir çoxu öz dinlərini tərk edib müsəlmanlığı qəbul etdi və İslam dini yolunda,
ata və oğullarına qarşı döyüşməyə məebur oldu. Onun uğrunda mallarını, el-obalarını
fəda edib, qanlarını axıtdı. Halbuki, belə şeylərə adət etməmişdilər. Xoş xasiyyəti,
yumuşaqbğı, təvazökarlığı, səbrliliyi, ehsanı və ürəyiaçıqbğı o qədər çox idi ki, hamı
Ona heyran qalardı. Görənlər və eşidənlər ürəkdən müsəlmanlığı qəbul edərdilər. Heç
bir hərəkətində, heç bir işində, heç bir sözündə, heç bir vaxt, heç bir kobudluq, heç bb
əksİklİk görülməmişdb. Özü üçün heç kimin xətrinə dəymədiyi halda, dinə iftira atan
din düşmənlərinə qarşı sərt və amansız idi.
Məhəmməd əleyhissalamın minlərlə mö’eüzəsi vardı. Bu mö’cüzələrini istər
dosları, istərsə də düşmənləri görmüşdülər. Bu mö’eüzələrin ən dəyərlisi, ədəbli və xoş
xasiyyətli olması idi. Obu Səid əl-Xudri Həzrətləri belə buyurmuşdur ki; “Rəsulullah
(səlləllahu əleyhi və səlləm) heyvanlara yem verər, dəvəni bağlayar, evini süpürər,
qoyunun südünü sağar, ayaqqabısını tə’mb edər, paltarına yamaq tikərdi.Qulluqçusu
ilə birlikdə yemək yeyərdi. Qulluqçusu əl dəyirmanında dən üyüdərkən yorulunca, ona
kömək edərdi. Bazardan şey-şüy alıb, torbaya qoyub evə gətbərdi. Kasıbla, varbyla,
böyüklə, balaeayla üzbəüz gəbneə əvvəleə salam verərdi. Bunlarla görüşmək üçün,
mübarək əlini əvvəleə uzadardı. Kölə, ağa, bəy, rəngi qara və ağ olan arasında fərq
görməzdi. Hər kim çağırsa, də’vət edilən yerə gedərdi. Qabağına qoyulan şeyi, az olsa
da. O, az görməzdi. Axşamdan səhərə və səhərdən də axşama yemək saxlamazdı. Xoş
xasiyyətli idi. Yaxşılıq etməyi sevər, hamıya yaxşı davranardı. Gülər üzlü, şbin sözlü
olub danışarkən gülməzdi. Kədərli görünərdi. Aneaq, qanı qara olmazdı. Alçaq könüllü
idi. Aneaq, alçaq təbiətli deyildi. Qarşısındakı adamda hörmət və qorxu hasil edəeək
qədər heybətli idi. Aneaq, kobud deyildi. Zərif və ürəyiaçıq idi. Aneaq, israf etməz, boş
yerə bir şey verməz, hamıya ürəyi yanardı. Mübarək başı həmişə qabağa əyilmiş
vəziyyətdə idi. Heç kimdən bb şey ummazdı. Səadət və hüzur istəyən. Onun kimi
olmağa çalışmalıdır”.
Qəzzali, Ihya, II, 877.
472
Ənəs ibn Malik belə buyurmuşdur ki; “Rəsulullaha on il xidmət etdim, bir dəfə
də olsun “of’ demədi. Bunu nə üçün belə etdin, bunu nə üçün etmədin buyurmadf
Əbu Hüreyrə; “Bir qəzvədə, kafirlərin yox olması üçün dua etməsini xahiş
etdik; “Mən, lə’nət etmək üçün, insanların əzab çəkməsi üçün göndərilmədim. Mən,
hamıya yaxşılıq etmək və insanların hüzura qovuşması üçün göndərildim” buyurdu”."*"
Allah Təala, Ənbiya surəsinin 107-oi ayəsində məalən; “Səni, aləmlərə rəhmət,
yaxşılıq etmək üçün göndərdik” buyurur.
Əbu Səid il-Xudri belə buyurmuşdur ki; “Rəsulullahın həyası, bakirə İslam
qızlarının həyalarından daha çox idi”."**^
Ənəs ibn Malik belə demişdir ki; “Rəsulullah, bir nəfərlə görüşüneə, o adam
əlini çəkmədİkeə, mübarək əlini ondan çəkməzdi."**^ O adam, üzünü çevirmədİkeə,
mübarək üzünü ondan çevirməzdi. Bir nəfərin yanında oturarkən, dizləri üstündə oturar,
qarşısındakı adama qarşı ədəbli olmaq üçün mübarək ayağını uzadıb oturmazdı”.
Cabir ibn Sümürə də belə rəvayət etmişdir ki; “Rəsulullah az danışardı. Lazım
gəldiyində vəya bir şey soruşulanda eavab verərdi”.
Bundan belə başa düşülür ki, hər bir müsəlman boş və faydasız şeylər
danışmayıb, susmalıdır. Mübarək sözlərində tərtil və tərsil vardı. Yəni, çox açıq və
səlist danışar və asan başa düşülərdi.
Ənəs ibn Malik belə buyurmuşdur ki; “Rəsul əleyhissalam xəstələri ziyarət
edər, eənazə arxasmea gedər, də’vət edilən yerə gedərdi. Uzunqulağa da minərdi. Rəsul
əleyhissalamı Xeybər qəzvəsində gördüm. İpdən bir yüyəni olan uzunqulağa minmişdi.
Rəsul əleyhissalam, sübh namazından çıxınea. Mədinə uşaqları və işçiləri su dolu
qablarını onun qabağına qoyar, mübarək barmağını içinə salmasını istəyərdilər. Həzrəti
Peyğəmbər su soyuq olsa da, onların istəklərini yerinə yetirər, könüllərini xoş
edərdi”."**"*
Yenə Ənəs belə demişdir ki; “Bir kiçİk kız. Rəsul əleyhissalamın əlindən tutub
bir iş üçün aparsaydı, birlikdə gedər, işini həll edərdi”.
Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, III, 255; Kastalani, əl-Məvahibu ’l-Ləduniyyə, s. 291.
Qəzzali, İhya, II, 878.
Müsləm, “Fəzail”, 99; Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, III, 71; İbn Əbi Şeybə, əl-Musannəf, V, 213;
ibn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 368; Beyhəqi, əs-Sünən, II, 477; Bəğavi, əl-Ənvar, I, 264.
Qəzzali, İhya, II, 879.
İbn Масә, “Zühd”, 16; Hakim, əl-Müstədrək, II, 506; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 371; Beyhəqi, Şuabulİman, VI, 289.
473
Cabir də belə demişdir ki; “Rəsul əleyhissalamdan bir şey istəndiyində, yox
dediyi əsla eşidilməmişdir”.
Cənabi Peyğəmbərimiz, həya sahibi olmaq eəhətiylə də bütün məxluqatdan
üstün idi. Münasib olmayan şeyləri gözləri sanki görməzdi. Heç kimə xoşlanmadığı
şeylə xitab etməzdi.
Həzrəti Aişə anamız belə nəql etmişdir ki; “Rəsulullaha, bir nəfərin,
xoşlanılmayan bir şeyi etdiyi xəbər verildiyində, adını çəkmədən ümumi mənada “Nə
üçün belə edirlər?” buyurardı. Belə edərək o adamı, etdiyi pis işdən vəya dediyi pis
sözdən çəkindirərdi. Aneaq adını əsla çəkməzdi."*'^
Ənəs ibn Malik belə nəql etmişdir ki; “Bir dəfə Cənabi Peyğəmbərimizin
hüzuruna, üzünə sarı rənkdə bir şey sürtmüş bir nəfər gəldi. Ona heç bir şey demədi.
Xətrinə də dəymədi. O çölə çıxınea; “Kaş ki, ona üzünü yumağı desəydiniz ki, üzündəki
şeyi yusaydı!” buyurdu."*'^
Rəsulullah, qövmləri bir-birilərinə yaxınlaşdırardı, onları bir-birilərindən
ayırmazdı. Hər qövmün başçısına hədiyyələr verər və ona baş tərəfdə yer verərdi.
Heç kimi öz mübarək eamahndan məhrum etməzdi. Əshabi kiramı ilə
maraqlanar, görsənməyənləri soruşardı. Yanına oturanlara nəsihət edər, onlara xeyirli
məsləhətlər verərdi.
Davranışı ilə, birini o birindən daha çox sevir, düşüneəsi heç kimi ürəyinə
gəlməzdi. Yanına şikayət üçün gələn bir nəfərə qarşı vaxt ayırıb və ona qulaq asardı.
Gələn şəxs yanından getmədİkoə, onu qoyub getməzdi. Bütün insanlara xoş
xasiyyət və əxlaqını ən yaxşı şəkildə göstərərdi. Onun yanında, haqq və ədalət eəhətiylə
hamı bərabər idi. Heç kimin, heç kimdən bir üstünlüyü, bir ueahğı yoxdu.
Həzrəti Aişə anamız belə buyurmuşdur ki; “Rəsulullah qədər gözəl əxlaqa
sahib heç kim görmədim. Nə zaman Oshabından vəya Ohli beytindən biri Onu
çağırmışsa mütləq, “Buyur” deyərək eavab vermişdir”."''^
Rəsulullah, Oshabını ən gözəl adlarla çağırar, heç kimin sözünü ağzında
qoymazdı. Danışdığı adam sözünü qurtarmadan vəya getmək üçün ayağa qalxmadan
sözünü kəsməzdi.
Qazı İyaz, Şifayi Şərif s. 116.
Qazı iyaz, Şifayi Şərif, s. 116.
Əhməd Şami, Sübülül-Huda, VI, 7.
474
Onun gözəl davranışı, şəfqəti və mərhəməti haqqında Allah Təala məalən;
“Zəhmət çəkməyiniz Onu incidər və üzər. Sizə çox bağlıdır, mö’mini ərə qarşı çox
mərhəmətlidir, onlara çox xeyir gəlməsini diləyər” buyurur.
Ənbiya surəsinin 107-ci ayəsində məalən; “(Ey Həbibim!) Səni ancaq aləmlərə
rəhmət olaraq göndərdik” buyurur.
Cənabi Peyğəmbərimiz, öz ümmətinə bəzi şeylərin çətin olaeağını düşünərək
asanlaşdırardı. “Ümmətimə çətinlik verməmiş olsaydım, hər dəstəmazda misvaqdan
istifadə etmələrini əmr edərdim” buyurmuşdur."*'^
Sözünü tutmaq cəhətiylə də insanlar arasında Cənabi Peyğəmbərimizdən daha
üstün bb nəfər gəlmədi.
Abdullah ibn Əbil-Hamsə belə nəql etmişdb ki; “Peyğəmbərimizlə, hələ
peyğəmbərliyi verilmədən qabaq alver etmişdim. Mənə bi az verəeəyi qalmışdı. Ona,
filan vaxtda filan yerdə görüşmək üçün söz verdim, aneaq unutdum. Üç gün sonra
verdiyim sözü xatırlayınea dərhal o yerə qaçdım. Onun üç gündür orda gözləməkdə
olduğunu görüncə təəccüb etdim. Mənə; “Cavan oğlan, məni yordun! Mən səni burda
düz üç gündür gözləybəm” buyurdu.
Cənabi Peyğəmbərimizin təvazökarlıq xisləti, heç kimdə, hətta heç bb
peyğəmbərdə (əleyhimussalam) olmamışdır.
Lovğalıq hissi. Onda əsla meydana gəlməmişdb. Peyğəmbərimizə, mələk vəya
qul peyğəmbər olmaq təklif edilmiş. O, qul peyğəmbər olmağı seçmişdi.
Bundan sonra İsrafil əleyhissalam, Cənabi Peyğəmbərimizə; “Heç bb şübhə
yoxdur ki, Allah Təala təvazökarlıq göstərdiyin o xisləti də sənə vermişdir. Çünki
qiyamətdə sən. Adəm oğullarının ən büyüyüsən. Qəbrindən qalxan ilk insan sən
olacaqsan. İlk şəfaət edən də sən olaeaqsan” dedi.
Cənabi Peyğəmbərimiz Həzrəti Aişə anamıza belə buyurmuşdur ki; “Mənə
Məkkənin daşının, torpağının qızıla çevrilməsi təklif edildi. “Xeyr, ya Rəbbi”, dedim.
Bb gün ac qalıb, bir gün də tox qalmağı, ac qaldığım gün sənə yalvarıb dua edərəm.
Tox olduğum gün də sənə həmdu səna edərəm”."*^®
Buxari, “Təmənni”, 9; Əbdurrəzzaq, əl-Musannəf I, 556; Qazı İyaz, Şifayi Şərif, s. 123.
Kastalani, əl-Məvahibu ’l-Ləduniyyə, s. 309.
İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 381; Əhməd Şami, Sübülül-Huda, VII, 75; Kastalani, əl-Məvahibu’lLəduniyyə, s. 308-309; Qəzzali, İhya, III, 196.
475
Cəbrayıl əleyhissalam, Cənabi Peyğəmbərimizə gəlib; “Allah Təalamn sənə
salamı var. İstəyirsə bu dağları Onun üçün qızıla çevirim. Hara getsə o qızıl dağları
Onunla birlikdə getsin” buyurmuşdu. Sevgili Peyğəmbərimiz də belə buyurmuşdur ki;
“Ey Cəbrayıl! Dünya, evsizlərin evidir. Dünya, malı olmayanların malıdır. Bunları ağlı
olmayanlar yığar”. Bundan sonra Cəbrayıl əleyhissalam; “Ya Məhəmməd! Allah
Təala səni, dəyişməz kəlamıyla məğrur yaratmışdır” demişdir.
Həzrəti Aişə anamız; “Bəzən düz bir ay gözləyərdik, evimizdə (yemək
bişirmək üçün) oeaq yandırmazdıq. Тәкеә xurma ilə su tapılardı” buyurmuşdur.
İbn Abbas; “Rəsulullah və Əhli beyti, çox vaxtı axşam yeməyi yemədən
yatardılar. Axşam yemək üçün bir şey tapa bilməzdilər” buyurmuşdur.
Aişə anamız buyurmuşdur ki; “Rəsulullahın mübarək mə’dəsi, heç bir zaman
yeməkdən doymamışdır. Bu barədə heç kimə də gileylənməmişdir. Ehtiyae, Onun üçün
varlı olmaqdan daha yaxşı idi. Bütün geeə aclıqdan əziyyət çəksə belə, gündüzləri oruc
tutardı.
İstəsəydi, Rəbbindən yer üzünün bütün xəzinələrini, yeməklərini və firavan
həyatı istəyərdi. And içirəm ki. Onun bu halını gördüyüm zaman, ürəyim yanar,
ağlayardım. Əlimlə mübarək qarnını sığallayar; “Canım sənə fəda olsun! Bir az da
dünya ne’mətlərindən faydalansan olmaz bəyəm?” deyərdim.
O da, “Ey Aişə! Dünya mənim nəyimə lazımdır? Ulul-Azmdan olan
peyğəmbər qardaşlarım, bundan daha çətin vəziyyətlərlə dözdülər. Ancaq, o öz
həyatlarına eləcə də davam etdilər. Rəblərinə qovuşdular.
Bu səbəblə Rəbləri, onların özünə qayıdışlarını çox gözəl bir şəkildə etdi və
savablarını artırdı. Mən firavan bir həyat yaşamaqdan həya edirəm. Çünki, belə bir
həyat məni onlardan dala salır.
Mənim üçün ən gözəl və sevimli şey, qardaşlarıma, dostlarıma qovuşmaq və
onlarla birlikdə olmaqdır” buyururdu.
Həzrəti Aişə anamız belə buyurmuşdur ki; “Rəsulullah, bu sözlərindən
təxminən bir ay sonra vəfat etdi”.
Cənabi Peyğəmbərimiz ürəyiaçıqhğı ilə də dillərdə dastan olmuşdu. Bu gözəl
xasiyyətdə də Peyğəmbərimizə heç kim çata bilməzdi.
Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, VI, 71; İbn Əbi Şeybə, əl-Musannəf, VII, 243; Beyhəqi, Şuabul-İman,
VII, 375.
Beyhəqi, Şuabul-İman, V, 25; Əbu Ya’la, əl-Müsnəd, VIII, 139; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 406.
476
ibn Abbas “Rəsulullah yaxşılıq etmək cəhətiylən insanların ən ürəyiaçığı idi.
Ramazan! şərifdə və Cəbrayıl əleyhissalamla görüşdükləri zaman, səhər küləyindən
daha həlimn olardı” demişdir.
Ənəs ibn Malik belə buyurmuşdur ki; “Rəsul əleyhissalam ilə birlikdə yol
gedirdim. Əynində Nəerani bürdə vardı. Yəni, Yəmən parçasından tikilmiş bir palto
vardı. Arxadan bir kəndli gəlib, yaxasından elə dartdı ki, paltonun yaxası mübarək
boynunu siyirdi və izi qaldı. Rəsul əleyhissalam, adamın bu halına güldü və ona bir şey
verilməsi üçün əmr etdi”.
Rəsul əleyhissalamın qonşusu olan yaşlı qadın vardı. Qızını, Rəsul
əleyhissalamın yanına göndərib; “Namaz qılmaq üçün geyinəeək bir paltarm yoxdur.
Mənə, namazda geyinəeək bir paltar göndər” deyə yalvardı. Rəsul əleyhissəlamın o
əsnada başqa paltarı yoxdu. Mübarək əynindəki köynəyini çıxardıb, o qadına göndərdi.
Namaz vaxtı gəlineə, paltarsiz məseidə gedə bilmədilər. Əshabi kiram, vəziyyətdən
xəbər tutunea. Rəsul əleyhissalam o qədər ürəyiaçıqhq edir ki, köynəksiz qalıb, məseidə
eamaat namazı qıldırmağa gələ bilmir. Biz də hər şeyimizi kasıblara paylayaq, dedilər.
Allah Təala, bu vaxt İsra surəsinin 29-eu ayəsini göndərdi. Əvvəleə Həbibinə məalən;
“Xəsislik etmə” buyurub, sonra da; “Çətinliyə düşəeək və namaz vaxtını keçirdəeək,
kədərlənəeək qədər də paylama! Sədəqədə verməkdə mö’tədil ol” buyurdu.
O gün namazdan sonra Həzrəti Əh Rəsulullahın yanına gəlib; “Ya Rəsulallah!
Bu gün, ailə-uşağımın dolanışığını tə’min etmək üçün səkkiz dirhəm gümüş bore
almışam. Bunun yarısını sizə verim. Özünüzə əntari (paltar) alın” dedi. Rəsul
əleyhissalam bazara çıxıb, üd dirhəmlə bir əntari aldı. Artıq qalan İki dirhəmlə də
yemək almağa gedərkən kor bir adamın oturduğunu gördü; “Allah rizası üçün və Cənnət
paltarlarına qovuşmaq üçün, mənə kim bir köynək verər?” deyirdi. Aldığı əntarini ona
verdi. Kor adam əntarini əlinə götürüneə, müşg kimi gözəl ətir hiss etdi. Bunun, Rəsul
əleyhissalamın mübarək əlindən gəldiyini başa düşdü. Çünki, Rəsul əleyhissalamın bir
dəfə geydiyi hər paltar, köhnəlib yırtılsa belə, hər parçası müşg kimi gözəl iy verərdi.
Kor adam dua edərək; “Ya Rəbbi! Bu köynəyin hörmətinə, mənim gözlərimi
aç” dedi. İki gözü də o dəqiqə görməyə başladı. Rəsul əleyhissalam da yoluna davam
etdi. Bir dirhəmlə bir əntari aldı. Bir dirhəmlə yemək almağa gedərkən, bir qulluqçu
qızın ağladığını görüb; “Qızım, nə üçün belə ağlayırsan?” buyurdu. “Bir yəhudinin
qulluqçusuyam. Mənə bir dirhəm verib “Yarısıyla bir şüşə, yarsıyla da yağ al” dedi.
477
Bunları alıb gedirdim ki, əlimdən düşdü. Həm şüşə sındı, həm də yağ zay oldu. İndi nə
edəcəyimi bilmirəm” dedi. Rəsul əleyhissalam, axırıncı dirhəmini qıza verib; “Bununla
şüşə və yağ al, evinə apar” buyurdu. Kızcığaz; “Evə gec getdiyim üçün yəhudinin məni
döyəcəyindən qorxuram” deyincə, Rəsulullah; “Qorxma! Səninlə birlikdə gəlib, sənə bir
şey etməməsini söyləyərəm” buyurdu.
Evə gəlib qapını döydülər. Yəhudi qapını açıb, Rəsulullahı (səlləllahu əleyhi və
səlləm) görüncə, çaşib qaldı. Rəsulullah yəhudiyə, baş verənləri danışıb, qıza bir şey
etməməsi üçün tapşırdı. Yəhudi, Rəsulullahın ayaqlarına düşüb; “Minlərlə insanın baş
tacı olan, minlərlə aslanın, əmrini yerinə yetirmək üçün növbədə gözlədiyi ey böyük
Peyğəmbər! Bir qulluqçu qız üçün, mənim kimi bir yazığın qapısını şərəfləndirdin. Ya
Rəsulallah! Bu qızı sənin şərəflnə azad etdim. Mənə imanı, İslamı öyrət ki, hüzurunda
müsəlman olum” dedi. Rəsul əleyhissalam ona müsəlmanlığı öyrətdi. Yəhudi müsəlman
olduqdan sonra, ailə-uşaqları da müsəlmanlığı qəbul etdilər. Bunların hamısı,
Rəsulullahın gözəl əxlaqının bərəkətiylə baş verdi.
Rəsul əleyhissalamın gözəl əxlaqı həddən artıq çoxdur. Hər müsəlmanın
bunları bilməsi və tətbiq etməsi lazımdır. Beləcə, dünyada və axirətdə fəlakətlərdən,
çətinliklərdən xilas olmaq və o İki cahanın sahibinin şəfaətinə qovuşmaq nəsib olar.
Onun gözəl əxlaqından bəziləri aşağıdakılardır;
1- Rəsulullahın elm və irfanı, fəhmi, anlayışı, ağlı, zəkası, ürəyiaçıqhğı,
təvazökarlığı, şəfqəti, səbrliliyi, qeyrəti, mühafizəkarlığı, sədaqəti, əmanəti, şücaəti,
məhəbbəti, bəlağəti, fəsahəti, fətanəti, məlahətliliyi, doğruluğu, iffəti, kərəmi, insafı,
həyası, zahidliyi, təqvası bütün peyğəmbərlərdən daha çoxdu. Dostundan və
düşmənindən gördüyü zərərləri və əziyyətləri bağışlayardı. Heç birindən intiqam
almazdı. Ühüd qəzvəsində kafirlər yanağını qanadıb, mübarək dişlərini sındırdıqları
zaman, bunu edənlər üçün; “Ya Rəbbi, bunları bağışla! Cahilliklərinə bağışla”
buyurmuşdu.
2- Özünü heç kimdən üstün tutmazdı. Bir səfərdə, bir qoyun kababı bişiriləcəyi vaxt,
biri; “Mən kəsərəm” dedi. Bir başqası da; “Mən dərisini soyaram” dedi. Digəri də;
“Mən bişirərəm” dedi, Rəsulullah da; “Mən odun yığaram” deyincə; “Ya Rəsulallah!
Sən istirahət et! Biz toplayarıq” dedilər. Rəsulullah; “Bəh! Sizin hər şeyi edəcəyinizi
bilirəm. Ancaq, iş görənlərdən ayrılaraq oturmaq istəmərəm. Allah Təala, dostlarından
ayrılıb oturanı sevməz” buyurdu və odun toplamağa getdi.
478
3- Əshabının oturduqları yerə gəlincə, baş tərəfə keçməzdi. Gördüyü boş yerdə
oturardı. Əlində əsası olduğu balda, bb gün küçəyə çıxdığında, görənlər ayağa qalxdılar.
Rəsulullah; “Başqalarının bir-birilərinə etdikləri kimi, mənim üçün ayağa qalxmayın!
Mən də, sizin kimi bir insanam. Hamı kimi yeyərəm. Yorulunca oturaram” buyurdu.
4- Çox vaxt diz üstündə oturardı. Dizlərini yığıb, qollarını dizlərinə sarıyaraq
oturduğu da görülmüşdür. Yeməkdə, geyinməkdə və hər şeydə qulluqçularını
özündən ayırmazdı. Onların işlərinə kömək edərdi. Heç kimi döydüyü vəya pis söz
dediyi əsla görülmədi. Həmişə Ona xidmət edən Ənəs ibn Malik; “Rəsulullaha on il
xidmət etdim. Onun mənə etdiyi xidmət, mənim ona etdiyimdən çox idi. Məndən acığı
gəldiyini, mənimlə sərt danışdığını əsla görmədim” demişdir."*^"^
5- Sübh namazlarını qıldırdıqdan sonra, camaata üzünü çevirib oturar; “Xəstə olan
qardaşımız var görəsən? Varsa onu ziyarət etməyə gedək!” buyurardı. Xəstə yoxdursa;
“Cənazəsi olan var görəsən? Varsa köməyə gedək!” buyurardı. Cənazə varsa,
yuyulmasına, kəfənə bükülməsinə kömək edər, namazını qıldırar, qəbrinə qədər gedərdi.
Cənazə yoxdursa; “Yuxu görən varsa danışsın! Qulaq asıb, tə’bb edək!” buyurardı.
6- Qonaqlarına, Əshabına xidmət edər; “Bir camaatın ən üstünü, onların xidmət
edənidir” buyurardı.
7- Qəhqəhə ilə güldüyü əsla görülmədi. Səssizcə təbəssüm edərdi. Bəzən gülərkən
mübarək qabaq dişləri görünərdi.
8- Gərəksiz və faydasız bir şey deməzdi. Lazım olunca, qısa, faydalı və mənası açıq
olaraq deyərdi. Yaxşı başa düşülməsi üçün bəzən üç dəfə təkrar edərdi.
9- Heybətindən heç kim üzünə baxa bilməzdi. Bbi gəlib mübarək üzünə baxınca, ona
baxanın üzü tərləyərdi. Rəsulullah da; “Həyəcanlanma! Mən mələk deyiləm, zülmkar da
deyiləm. Ət suyu içən zavallı bir qadının oğluyam” deyərdi. Bundan sonra adamın
həyəcanı yox olub, dərdini danışmağa başlayardı.
10- “Aranı z da Allah Təalanı ən yaxşı qavrayan və Ondan ən çox qorxan mənəm”,
“Mənim gördüyümü siz görsəydiniz, az gülüb, çox ağlayardınız”"*^^ buyurardı. Havada
bulud görüncə; “Ya Rəbbi! Bu buludla bizə əzab göndərmə!”, külək əsincə; “Ya Rəbbi!
Bizə xeybli bir külək göndər”, göy guruldayınca; “Ya Rəbbi! Bizdən inciyib, bizi
öldürmə. Əzabını göndərmə. Xeyb ehsan et!” deyə dua edərdi. Namaz qılarkən, ağlayan
Əbu Davud, “Ədəb”, 25.
Əhməd ibn Hənbəl, əl-Müsnəd, III, 255.
Qazı İyaz, Şifayi Şərif, s. 145.
479
bir nəfərin hıçqırdığı kimi, sinəsində səs eşidilərdi. Qur’ani Kərim oxuyarkən də belə
olardı.
11- İradə qüvvəti, şücaəti insanı heyrətə salacaq qədər çox idi. Huneyn qəzvəsində
müsəlmanlar pərən-pərən olub, üç-dörd nəfərlə birlikdə qalmışdı. Bir neçə dəfə
kafirlərin hücumuna tək başına sinə gərdi və əsla dala çəkilmədi.
12- Çok ürəyiaçıq idi. Yüzlərlə dəvə və qoyun bağışlar, özünə bir şey saxlamazdı. Bir
çox daş qəlbli kafir. Onun bu ehsanlarını görərək iman etmişdilər.
13- Xanımlarına və bir neçə qulluqçusuna bəzən bir illİk arpa və xurma ayırar,
bundan kasıblara də sədəqə verərdi.
14- Yeməklərdən qoyun ətini, ət suyunu, balqabağı, şirniyyatı, balı, xurmanı, südü,
qaymağı, qarpızı, qovunu, üzümü və xiyarı sevərdi."*^^
15- Suyu yavaş-yavaş, Bismillahla başlayaraq üç qurtumda içər, axırda da;
“Əlhəmdulillah” deyər və dua edərdi.
16- Caiz olan hər paltarı geyərdi. Qalın parçadan ehram şəkilində tikilməmiş şeylərlə
örtünər, qətfəyə bürünər, qaftan (köynək) və əba da geyərdi. Bunlar pambıqdan, yundan
vəya (keçi) tükündən toxunmuşdu. Çox vaxt ağ, bəzən də yaşıl geyərdi. Nadirən tikili
paltar da geyərdi. Cümə günündə, bayramlarda, xarici elçilər gəldikdə və döyüş
zamanlarında qiymətli qaftanlər, əbalar, yaşıl, qırmızı və qara da geyərdi. Qollarını
biləklərinə qədər, mübarək ayaqlarını baldırının yarısına qədər örtərdi.
17- Ərəbistandakı adətə riayət edərək saçlarını qulaqlarının yarısına qədər uzadar,
artığını qırxdırardı. Saçlarına xüsusi hazırlanmış, xoş ətirli yağ sürtərdi.
18- Əllərinə, başına və üzünə müşg vəya başqa ətirlər sürtər, ud ağacı və kafurla xoş
ətir hopdurdardı.
19- Yatağı dəridən idi. Yatağının içi xurma ağacının qabıqlarıyla doldurulmuşdu. İçi
yunla dolmuş bir yataq gətirdiklərində, qəbul etməmiş və; “Ey Aişə! Allah Təalaya and
içirəm ki, əgər istəsəm, Allah Təala hər yerdə mənim başıma qızıl-gümüş yağdırar”
buyurmuşdu. Bəzən həsir, taxta, döşək, yundan toxunmuş keçə vəya quru torpaq
üstündə yatardı.
20- Hər gecə gözlərinə üç dəfə sürmə çəkərdi.
21- Evində güzgü, daraq, sürmə qabı, misvaq, qayçı, iynə və iplİk əksİk olmazdı. Hər
səfərə çıxdığında bunları özüyləə götürərdi.
Qəzzali, İhya, II, 884.
480
22- Xiftən namazından sonra, gecə yarısına qədər yatıb, sonra sübh namazına qədər
ibadət edərdi. Sağ tərəfi üstündə yatar, sağ əlini yanağının altına qoyar, yatmamışdan
qabaq bəzi surələri oxuyardı.
23- Təfəul edərdi. Yəni, ilk gördüyü, birdən-birə gördüyü şeyləri xeyrə yozardı. Heç
bir şeyi uğursuz saymazdı.
24- Kədərli olduğu vaxtlarda saqqalını tutar, düşünərdi.
25- Kədərləndiyi zaman, dərhal namaza başlardı. Namazın ləzzət və səfasıyla qəmqüssvsi yox olub gedərdi.
Cənabi Peyğəmbərimizin, Allah Təaladan qorxması. Ona itaət və ibadət etməsi
0 qədər çodu ki. Onun bu halına heç kim taqət gətirə bilməzdi. Mübarək ayaqları
şişincəyə qədər namaz qılardı. “Ya Rəsulallah! Sizin gəlmiş-keçmiş bütün günahlarınız
bağışlandığı halda, niyə bu qədər özünüzə zəhmət verirsiniz?” deyildiyində; “Mən,
Allah Təalanın ən çox şükr edən qulu olmayım bəyəm?” deyə cavab verdi.
Fəzlətləri
Məhəmməd əleyhissalamın fəzlətlərindən xəbər verən yüzlərlə kitab vardır.
Fəzilət, üstünlük deməkdir. Üstünlüklərindən bəziləri aşağıda verilmişdir;
1- Məxluqlar içində, ilk olaraq Məhəmməd əleyhissalamın nuru və ruhu
yaradılmışdır.
2- Allah Təala Onun adını Ərşə, Cənnətlərə və yeddi qat göyə yazmışdır.
3- Hindistanda bitən bir gülün yarpaqlarında, “La ilahə illallah Muhammədən
rəsulullah” yazılıdır.
4- Bəsrə şəhərinə yaxın bir çayda tutulan balığın sağ tərəfində “Allah”, sol tərəfində
“Məhəmməd” yazılmış olduğu görülmüşdür.
5- Məhəmməd əleyhissalamın adını zİkr etməkdən başqa vəzifəsi olmayan mələklər
vardır.
6- Mələklərin Həzrəti Adəmə səcdə etməsi üçün əmr verilməsinin səbəbi, alnında
Məhəmməd əleyhissalamın nurunun olması idi.
7- Allah Təala bütün peyğəmbərlərə. Məhəmməd əleyhissalamın gələcəyini, ayrıca,
öz ümmətlərinə. Onun dövrünə çatdıqlarında. Ona inanmalarını əmr etməyi
tapşırmışdır.
481
8- Dünyaya gələcəyi zaman, çox böyük əlamətlər görülmüşdür. Bu əlamətlər tarix və
mövlud kitablarında yazılıdır.
9- Dünyaya gəldiyi zaman, göbəyinin kəsik və sünnət olduğu görülmüşdür.
I O-Dünyaya gəlincə, şeytanlar göyə qalxıb, mələklərdən xəbər ala bilmədilər.
II Dünyaya gəldiyi zaman, yer üzündəki bütün bütlər, sitayiş edilən heykəllər üzü
üstə yıxıldı.
12- Beşiyini mələklər yırğaladılar.
13- Beşikdə İkən göydəki ayla danışardı. Ay, mübarək barmağı ilə işarə etdiyi tərəfə
meyl edərdi.
14- Beşikdə İkən danışmağa başladı.
15- Uşaq İkən, çöldə gəzərkən, başının üstündə bir bulud gəzərək kölgə salardı. Bu
hal, peyğəmbərliyi başlayana qədər davam etdi.
16- Hər peyğəmbərin sağ əlinin üstündə nübüvvət möhürü vardı. Məhəmməd
əleyhissalamın möhürü isə, mübarək kürəyinin ortasında sol tərəfə yaxın, ürəyinin
tuşundaydı.
17- Həm qabağını, həm də arxasını görərdi.
18- Aydınlıqda da, qaranlıqda da görərdi.
19- Ağzının suyu ilə aeı suyu şirinə çevirərdi, xəstələrə şəfa verərdi. Körpələrə də süd
kimi qida olardı.
20- Gözləri yumularkən, ürəyi oyaq olardı. Bütün peyğəmbərlər də belə idi.
21- Ömründə heç əsnəmədi. (Bütün peyğəmbərlər də belə idi.)
22- Mübarək təri, gül kimi gözəl iy verərdi. Bir kasıb adam qızını evləndirirkən.
Ondan kömək istəmişdi. O əsnada verməyə bir şeyi yox idi. Balaea bir şüşəyə tərindən
qoyub verdi. O qız, üzünə, başına sürtüneə, evi müşg kimi iy verərdi. Evi, (Xoş ətirli ev)
adı ilə məşhur oldu.
23- Orta boylu olduğu halda, uzun adamların yamndaykən, onlardan da hündür
görünərdi.
24- Günəş və ay işığında yol gedərkən, kölgəsi yerə düşməzdi.
25- Bədəninə və paltarına milçək, ağeaqanad və başqa böeəklər qonmazdı.
26- Nə qədər geysə də pal-paltarları qət’iyyən kirlənməzdi.
27- Hər yol getdiyində, arxasmea mələklər gedərdi. Bunun üçün, Əshabına qabaqdan
getməsini tapşırar; “Qoyun mələklər arxamdan gəlsinlər” buyurardılar.
482
28- Daşın üstünə ayaq qoyunca, daşda ayağının izi qalardı. Qumun üstündə gedərkən
heç iz qoymazdı. Dəstəmaz pozduğu zaman, yer aralanıb bövl (sidİk) və s. torpağın
You have read 1 text from Azerbaijani literature.
Next - Sevgili Peyğəmbərim - 39
- Parts
- Sevgili Peyğəmbərim - 01Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3696Total number of unique words is 171529.3 of words are in the 2000 most common words41.0 of words are in the 5000 most common words46.0 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 02Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3747Total number of unique words is 196326.1 of words are in the 2000 most common words36.8 of words are in the 5000 most common words42.6 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 03Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3807Total number of unique words is 184526.5 of words are in the 2000 most common words37.4 of words are in the 5000 most common words44.0 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 04Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3754Total number of unique words is 192127.6 of words are in the 2000 most common words39.0 of words are in the 5000 most common words45.6 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 05Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3777Total number of unique words is 171229.1 of words are in the 2000 most common words41.1 of words are in the 5000 most common words46.4 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 06Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3803Total number of unique words is 173027.8 of words are in the 2000 most common words39.4 of words are in the 5000 most common words44.8 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 07Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3807Total number of unique words is 180330.1 of words are in the 2000 most common words41.8 of words are in the 5000 most common words47.5 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 08Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3753Total number of unique words is 180829.2 of words are in the 2000 most common words39.8 of words are in the 5000 most common words45.0 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 09Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3766Total number of unique words is 183027.6 of words are in the 2000 most common words38.8 of words are in the 5000 most common words46.2 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 10Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3692Total number of unique words is 183829.4 of words are in the 2000 most common words41.3 of words are in the 5000 most common words46.6 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 11Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3755Total number of unique words is 182429.7 of words are in the 2000 most common words40.6 of words are in the 5000 most common words47.1 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 12Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3817Total number of unique words is 178827.9 of words are in the 2000 most common words39.6 of words are in the 5000 most common words45.0 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 13Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3744Total number of unique words is 172931.2 of words are in the 2000 most common words42.1 of words are in the 5000 most common words47.6 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 14Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3672Total number of unique words is 186827.9 of words are in the 2000 most common words40.3 of words are in the 5000 most common words46.1 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 15Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3754Total number of unique words is 184329.4 of words are in the 2000 most common words39.9 of words are in the 5000 most common words45.8 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 16Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3682Total number of unique words is 176831.2 of words are in the 2000 most common words42.3 of words are in the 5000 most common words48.2 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 17Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3690Total number of unique words is 180529.1 of words are in the 2000 most common words41.0 of words are in the 5000 most common words46.5 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 18Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3704Total number of unique words is 174928.4 of words are in the 2000 most common words39.0 of words are in the 5000 most common words45.0 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 19Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3884Total number of unique words is 181128.8 of words are in the 2000 most common words39.3 of words are in the 5000 most common words46.0 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 20Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3577Total number of unique words is 177429.3 of words are in the 2000 most common words40.9 of words are in the 5000 most common words45.9 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 21Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3707Total number of unique words is 164928.3 of words are in the 2000 most common words39.4 of words are in the 5000 most common words45.4 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 22Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3668Total number of unique words is 180727.8 of words are in the 2000 most common words39.4 of words are in the 5000 most common words44.0 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 23Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3647Total number of unique words is 184629.7 of words are in the 2000 most common words40.1 of words are in the 5000 most common words46.6 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 24Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3702Total number of unique words is 176928.8 of words are in the 2000 most common words40.5 of words are in the 5000 most common words46.5 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 25Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3651Total number of unique words is 175828.2 of words are in the 2000 most common words40.1 of words are in the 5000 most common words46.7 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 26Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3582Total number of unique words is 168729.2 of words are in the 2000 most common words39.8 of words are in the 5000 most common words46.6 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 27Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3704Total number of unique words is 167229.6 of words are in the 2000 most common words39.0 of words are in the 5000 most common words44.5 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 28Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3576Total number of unique words is 192526.8 of words are in the 2000 most common words36.5 of words are in the 5000 most common words42.6 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 29Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3581Total number of unique words is 183028.6 of words are in the 2000 most common words40.4 of words are in the 5000 most common words46.1 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 30Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3582Total number of unique words is 175430.0 of words are in the 2000 most common words41.6 of words are in the 5000 most common words46.9 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 31Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3535Total number of unique words is 172528.5 of words are in the 2000 most common words39.9 of words are in the 5000 most common words45.5 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 32Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3568Total number of unique words is 174929.3 of words are in the 2000 most common words41.4 of words are in the 5000 most common words47.5 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 33Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3659Total number of unique words is 173429.1 of words are in the 2000 most common words39.1 of words are in the 5000 most common words44.5 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 34Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3610Total number of unique words is 171431.4 of words are in the 2000 most common words43.0 of words are in the 5000 most common words49.9 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 35Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3607Total number of unique words is 173528.4 of words are in the 2000 most common words37.9 of words are in the 5000 most common words42.5 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 36Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3689Total number of unique words is 180128.7 of words are in the 2000 most common words39.5 of words are in the 5000 most common words45.1 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 37Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3611Total number of unique words is 188725.0 of words are in the 2000 most common words34.6 of words are in the 5000 most common words40.2 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 38Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3696Total number of unique words is 185327.5 of words are in the 2000 most common words37.1 of words are in the 5000 most common words42.8 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 39Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3644Total number of unique words is 171029.8 of words are in the 2000 most common words40.5 of words are in the 5000 most common words47.4 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 40Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3699Total number of unique words is 173629.5 of words are in the 2000 most common words40.6 of words are in the 5000 most common words46.4 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 41Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3677Total number of unique words is 166930.1 of words are in the 2000 most common words39.9 of words are in the 5000 most common words44.7 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 42Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3584Total number of unique words is 154225.7 of words are in the 2000 most common words35.1 of words are in the 5000 most common words40.0 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 43Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3560Total number of unique words is 171722.7 of words are in the 2000 most common words31.9 of words are in the 5000 most common words36.8 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 44Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3493Total number of unique words is 154824.2 of words are in the 2000 most common words32.5 of words are in the 5000 most common words37.6 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 45Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3535Total number of unique words is 182625.1 of words are in the 2000 most common words34.7 of words are in the 5000 most common words39.8 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 46Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3672Total number of unique words is 187426.5 of words are in the 2000 most common words36.9 of words are in the 5000 most common words43.4 of words are in the 8000 most common words
- Sevgili Peyğəmbərim - 47Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 712Total number of unique words is 49928.6 of words are in the 2000 most common words38.5 of words are in the 5000 most common words44.5 of words are in the 8000 most common words