Sevgili Peyğəmbərim - 18

bağışlasın!”
Ramazanı şərifin on yeddisində eümə gününün günəşi parladı. Bb az sonra
tarixin ən amansız, ən nisbətsiz, ən əhəmiyyətli, ən böyük döyüşü başlayaeaqdı... Bb
tərəfdə Fəxri aləm (səlləllahu əleyhi və səlləm) və eanlarını fəda etməkdən zərrə qədər
qorxmayan bir ovue şərəfli Əshabı, digər tərəfdə isə, İslamı bb qaşıq suda boğmaq,
Allah Təalanın həbibi olmakla şərəflənən bb peyğəmbəri məhv etmək üçün toplaşan
qudurğan və yoldan azmış bir kafir qrupu vardı. Təəssüf ki, bunların içində Rəsub
əkrəmin qohumları da var idi. Onlar da sevgili qohumları ilə döyüşmək üçün Bədbə
gəlmişdilər.
Cənabi Peyğəmbərimiz, ordusunun intizamına bir də göz gəzdbib, verdiyi
təTimatları təkrarladı. Bu əsnada, Qüreyş müşrikləri qərargahlarından çıxıb, Bədr
vadisinə tərəf gəlməyə başladılar. Çoxu zirehli idilər. Böyük bb lovğalıq və təkəbbürlə
İslam ordusuna hüeuma keçmişdilər. Rəsulullah, müşriklərin bu halını görüneə. Həzrəti
Əbu Bəkblə çadıra girdi və mübarək əllərini qaldıraraq Cənabi Haqqa yalvarmağa
başladı; “Ey Rəbbim budur, Qüreyş müşrikləri lovğalıq ve təkəbbürlə gəlirlər! Sənə
meydan oxuyur. Peyğəmbərini yalançı çıxardırlar. Ey Allahım! Mənə etdiyin yardım və
qələbə və’dini yerinə yetbməyini Səndən istəyirəm! Allahım! Əgər bu bb ovue
müsəlmanın həlakını istəybsənsə, sonra sənə ibadət edən tapılmayaeaqdır!”.
Bu şəkildə, dayanmadan, dönə-dönə yardım istəyərək Allah Təalaya
yalvarırdılar. Cənabi Peyğəmbərimizin, belə kədərli, qəlbləri riqqətə gətbən yalvarışı,
huşunu itbərək ridasının (paltarının) mübarək çiynindən düşməsinə qədər davam etdi.
Bu ürəkdən yalvarışa dözə bilməyən Həzrəti Əbu Bəkir, mübarək ridanı böyük bir
ehtbamla yerdən götürüb, Rəsulullahın mübarək çiyninə qoyarkən; “Canım sənə fəda
olsun ey Rəsulallah! Bu qədər yalvarmağınız kifayətdb! Rəbbinə qarşı israrla dua
etdiniz! Şübhəsiz ki, Allah Təala, sənə və’d etdiyi qələbəni yaxında verəeəkdb” deyə
təsəlli etdi. O anda. Aləmlərin sahibi bu ayəti kərimələri oxuyaraq çadırdan çıxdı.
Məalən; “(Bədirdəki) bu eamaat, şübhəsiz ki az sonra darmadağın olub məğlubiyyətə

218



düçar olacaq və dabanlarına tüpürüb qaçacaqlar. Daha doğrusu, onların əsl əzab vaxtı
qiyamətdədir. O vaxtın əzabı daha çox, daha əziyyətlidir” buyurulurdu.
Sevgili Peyğəmbərimiz, ordusunun başına keçdi. Şanlı Əshabına, bu ayəti
kərimələri oxudu; “Ey iman edənlər! Siz, bir düşmən qrupu ilə üzbəüz gəldiyiniz zaman
səbirli olun və Allah Təalanı çox zİkr edin ki, xilas olasınız... Səbr və səbat göstərin.
Çünki, Allah Təala səbr edənlərlə birlikdədir”'^' Qrup şəklində olan ilk döyüş bu
olacaqdı. Döyüşün başlamasına az qalmışdı. Həyəcan son həddinə çatmışdı. Bütün
Əshabi kiram, Rəsuli əkrəmin; “Allah Təalanı çox zİkr edin...” məahndakı ayəti
oxumasından sonra, hamısı birlikdə “Allahu əkbər! Allahu əkbər!” demeyə və qələbə
ehsan etməsi üçün Cənabi Haqqa yalvarmağa başladılar. Artıq Cənabi Peyğəmbərimizin
bir işarəsini gözləyirdilər.
O zamankı adətlərə görə, üd ordu üz-üzə gəlməmişdən qabaq, hər İki tərəfdən
igidlər meydana çıxar, qarşılıqlı döyüşərdilər. Bu döyüşdə, hər üd tərəfin döyüş əzmi,
və arzusu çoxalar, döyüşə isinib eəsarətlənərdilər. Müşriklərdən Amir ibn Hədrami bu
qaydaya riayət etməyərək, İslam ordusuna tərəf bir ox atdı. Ox, Muhaeirlərdən Miheaya
dəydi və şəhid olub, mübarək ruhu Cənnətə yüksəldi. Peyğəmbərlərin sahibi, bu ilk
şəhid üçün; “Mihea, şəhidlərin sahibidir” buyurarak müjdə verdi. Əshabi kiram yerində
dura bilmirdilər. Aneaq, Rəsulullahdan bir əmr gəlmədən kiçİk bir hərəkət də etmirdilər.
Onlardan hər biri vulkan kimi qaynamağa başladı!
Bu əsnada, müşrik ordusundan üç nəfərin qabağa çıxdığı görüldü. Bunlar;
Rəbiə oğullarından qəddar İslam düşmənləri Ütbə, qardaşı Şeybə və oğlu Vəlid idi.
Müeahidlərə tərəf; “Aranızda bizimlə döyüşə bilən bir nəfər var bəyəm?” deyə
qışqırdılar. Əshabi kiramdan, ən birinci Həzrəti Əbu Huzeyfə, atası Ütbəyə qarşı
döyüşmək üçün qabağa çıxınca. Aləmlərin hökmdarı, ona; “Sən dayan!” buyurdu.
Mədinəli mücahidlərdən Alfa xatunun oğulları, Muaz və Müəvvəz, Abdullah ibn
Rəvaha qabağa çıxdılar. Ütbə, Şeybə və Vəlidin qabağında durdular. Əllərində qılınc
döyüşə hazır idilər.
Müşriklər; “Siz kimsiniz” deyərək özlərini tanıtmalarını istədilər. Onlar da;
“Mədinəli müsəlmanlardanıq” deyineə, müşriklər; “Bizim sizinlə bir işimiz yoxdur!
Bizə Əbdülmüttəlib oğulları lazımdır. Onlarla döyüşmək istəyirik” dedilər və İslam
əl-Qəmər 54/45-46.
əl-Ənfal 8/45-46.

219


ordusuna tərəf; “Ey Məhəmməd! Bizim qarşımıza, öz qövmümizdən tayımız olanları
çıxart!” deyə qışqırdılar.
Rəsuli əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm), meydandakı bu üç igid Əshabına
dua etdikdən sonra, yerlərinə qayıtmalarını əmr etdi. Sonra Əshabına göz gəzdirib; “Ey
Haşim oğulları! Qalxın! Allah Təalanın nurunu, batil dinləriylə söndürmək üçün
gələnlərə qarşı. Haqq yolunda vuruşun ki, Allah Təala onsuz da Peyğəmbərinizi bunun
üçün göndərmişdb. Qalx, ey Elbeydə! Qalx, ey Həmzə! Qalx, ey Əli!” buyurdu.
Allah Təalanın aslanları Həzrəti Həmzə, Həzrəti Əli və Həzrəti Elbeydə
dəbilqələrini taxıb meydana çıxdılar. Onların qarşılarına keçdiklərində, müşriklər; “Siz
kimsiniz? Əgər bizim tayımızsınızsa sizinlə döyüşərik” dedilər. Onlar da; “Mən
Həmzəyəm! Mən Əliyəm! Mən Übeydəyəm!” deyə cavab verincə, müşriklər; “Sizlər də
bizim kimi şərəfli adamlarsınız. Sizinlə döyüşməyi qəbul edbİk” dedilər. Qəhrəman
İslam mücahidləri, müşrikləri əvvəlcə imana də’vət etsələr də, onlar qəbul etmədilər.
Bundan sonra üçü bbdən qılınclarını sıyırıb müşriklərin üzərinə hücuma keçdilər.
Həzrəti Həmzə və Həzrəti Əli, Ütbə və Vəbd kafirlərini elə bbinci cəhddə öldürdülər.
Həzrəti Übeydə, Şeybəni yaraladı. Şeybə də, Übeydəni yaraladı. Həzrəti Həmzə və
Həzrəti Əli, Übeydənin köməyinə çatıb, Şeybəni oradaca öldürdülər. Həzrəti Übeydəni
qucaqlarına götürüb, Rəsulullahin yanına gətbdilər.'^^
Həzrəti Übeydə ibn Harisin mübarək ayaq biləyi qan içində idi. O, bu halına
heç əhəmiyyət verməyib; “Canım sənə fəda olsun ey Rəsulallah! Mən bu vəziyyətdə
ölsəm şəhid olaram?” deyə sual verdi. Cənabi Peyğəmbərimiz də; “Bəli, sən şəhidsən”
buyuraraq cənnətlik olduğunu müjdələdi. (Həzrəti Übeydə, döyüşdən qayıdarkən Səlfa
mövqeyində vəfat etdi).
Bu döyüşdə üç əhəmiyyətli adamını itbən müşriklər, çaş-baş qaldılar. Buna
baxmayaraq Əbu Cəhil, ordusunun ruh yüksəkliyini çoxaltmaq üçün; “Siz EJtbənin,
Şeybənin, Vəbdin öldürülməsinə baxmayın, onlar tələsib özlərini həlak etdilər! And
içirəm ki, müsəlmanları tutub qandallamadıqca dala qayıtmayacağıq!” deyərək təsəlli
vərməyə çalışırdı.
Qəhrəman Əshabi kiram isə, bu müşrik tayfasını qılmclarıyla cəzalandırmaq
üçün səbirsizliklə gözləyirdilər. Cənabi Peyğəmbərimiz də (səlləllahu əleyhi və səlləm)

İbn Hişam, əs-Sirə, I, 708; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, II, 17; Təbəri, Tarix, II; 134-135.

220


mübarək dilindən yerə salmadığı bu duanı təkrarlayırdı; “Allahım! Mənə etdiyin və’dini
yerinə yetir! Allahım! Bu bir ovuc İslam camaatını həlak etsən, artıq sənə yer üzündə
ibadət edən heç kim qalmaz!”.
Bu əsnada müşriklərin səflərində, Qüreyşin ən cəsarətli və sərrast ox
atanlarından Həzrəti Əbu Bəkirin hələ müsəlman olmayan oğlu Abdurrahman meydana
çıxıb, döyüşmək istədi. Mücahidlərin səflərindən də bir nəfərin, dərhal qılıncına sarılıb
qabağa çıxdığı görüldü. Bu adam, ilk müsəlman olmakqla və Siddiqlİk məqamıyla
şərəflənən, peyğəmbərlərdən sonra ən uca insan, qəhrəman Həzrəti Əbu Bəkir idi.
Oğluna qarşı döyüşmək üçün qabağa çıxmışdı. Ancaq Aləmlərin sahibi ona; “Ey Əba
Bəkir! Bilmirsən ki, sən mənim görən gözüm, eşidən qulağım yerindəsən?” buyuraraq
onun döyüşməyinə icazə vermədi. Əbu Bəkir Siddiq, oğluna; “Ey xəbis! Hanı mənə
olan hörmətin?” deməkdən özünü saxlaya bilmədi.
Sonra Peyğəmbərlərin hökmdarı Həbibi əkrəmin yerə əyilib bir ovuc qum
götürdüyü görüldü. Bu qumu düşmən tərəfə ataraq; “Üzləri qara olsun! Allahım!
Qəlblərinə qorxu sal, ayaqlarına titrəmə tutsun!” buyurdu və üzünü Əshabına tutub;
“Hücuma çıxın! Hücum edin” əmrini verdi. Bir işarət gözləyən şanlı Əshab, qabaqcadan
verilən tə’limata görə hərəkət etməyə başladı. “Allahu əkbər! Allahu əkbər!” sədaları
arasında oxlar vıyıldamağa, daşlar hədəflərinə dəyməyə, nizələr zirehləri dəlməyə
başladı. Allah Təalanın aslanları Həzrəti Həmzə əllərində tutduğu İki qılıncla vuruşur.
Həzrəti Əh, Həzrəti Ömər, Zübeyir ibn Əvvam, Sə’d ibn Əbi Vəqqas, Əbu Dücanə,
Abdullah ibn Cahş müşrik səflərinin bir tərəflndən girib digər tərəflndən çıxır, kaflrləri
çaşbaş salırdılar. Hər biri alınmaz bir qala olmuşdu. “Allahu əkbər! Allahu əkbər!”
sadalan aləmi doldurur, Allah Təalanın şanının böyüklüyü, kaflrlərin beyinlərinə həkk
edilirdi. Cənabi Peyğəmbərimiz; “Ya Həyyu! Ya Qəyyum!” deyə Allah Təalaya
yalvarırdı. Həzrəti Əli; “Bədirdə hamımızdan ən çox cəsarətli, ən qəhrəman Rəsul
əleyhissalamdı. Müşrik səflərinə ən yaxın olan da O idi. Çətin vəziyyətə düşdüyümüz
zaman Ona sığınardıq” demişdir.
Müşriklər, başçıları Əbu Cəhili içlərində gizlətdilər. Özlərindən birini Əbu
Cəhil kimi geyindirib ona oxşatdılar. Bu bədbəxtin adı Abdullah ibn Münzir idi. Həzrəti
Əh, Abdullaha hücum etdi. Əbu Cəhilin gözləri qabağına, Abdullahın başını kəsdi. Əbu
Qeysi geyindirdilər. Onu da Həzrəti Həmzə öldürdü.

221



Həzrəti Əli bir müşriklə döyüşürdü. Müşrik, qdıncını Həzrəti Əliyə elv
vurmuşdu ki, qalxana yapışıb çıxmırdı. Həzrəti Əli Zülfüqarım, müşrikin zirehli
bədəninə vurub, çiynindən sinəsinə qədər kəsmişdi ki, başının üstündə bir qılıncın
sıyrıldığını gördü. Tez başını yana əydi. Qılıncı sıyıran; “Al! Bu da Həmzə ibn
Əbdülmüttəlibdən” deyib, müşrikin kəlləsini dəbilqəsiylə bir yerdə yerə düşürtdü.
Həzrəti Əli çevrilib baxdığında gördü ki, əmisi Həzrəti Həmzə İki qılıncla döyüşürdü.
Peyğəmbərimiz, Əshabının belə igidcəsinə döyüşdüyünü gördükcə; “Onlar, Allah
Təalanın yer üzündəki aslanlarıdır” buyuraraq, onları ucaldırdı.
Bu dəmdə, Rəsulullahın ətrafında döyüşən Həzrəti Ukaşənin qılıncı qırıldı.
Bunu görən sevgili Peyğəmbərimiz, yerdə gördüyü bir dəyənəyi götürüb ona uzatdı və;
“Ey Ukaşə! Bununla döyüş!” buyurdu. Ukaşə dəyənəyi götürən kimi, dəyənək
Peyğəmbərimizin bir mö’cüzəsi olaraq, uzun və iti bir qılınca çevrildi. Döyüşün axırına
qədər bu qılıncla bir çox müşriki öldürdü.
Aləmlərin sahibi Rəsuli əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm) bir tərəfdən
döyüşür, digər tərəfdən də Əshabını cuşa gətirən bu mübarək hədisi şərifini deyirdi;
“Varlığım qüdrət əlində olan Allah Təalaya and içirəm ki, bu gün Cənabi Haqqın rizası
üçün səbr və səbat göstərərək döyüşənləri, qorxmadan düşmənə hücum edərkən
öldürülənləri. Haqq Təala, şübhəsiz Cənnətinə qoyacaqdır”. Bu mübarək sözü eşidən
Ümeyr ibn Hümam; “Necə də gözəl! Necə də gözəl! Demək, Cənnətə girə bilməyim
üçün şəhid olmağımdan başqa heç nə lazım deyilmiş” deyərək, hücumlarını daha da
artırdı. Bir tərəfdən düşmənlə vuruşur, bir tərəfdən də; “Allah Təalaya maddi şeylərlə
deyil, ancaq Haqq Təalanın qorxusu, axirət arzusu, cihada səbr və səbat göstərərək
gedilir. Bundan başqa bütün şeylər heç şübhə yoxdur ki, bitər, tükənər!” deyirdi. Beləcə,
şəhid olana qədər döyüşdü.
Muharəbə əməlli başlı qızışmışdı! Bir səhabənin üzərinə ən az üç müşrik
birdən hücum edirdi. Hər birinə ayrı-ayrılıqda qılınc vurmağa çalışan şanlı Əshabi
kiramı heç bir şey ruhdan düşürtmürdü. “Allahu əkbər! Allahu əkbər!” dedikcə təzədən
güclənir, dayanmadan vuruşmaqdan yorulmurdular. Bu dəmdə müşriklərin hücumu
daha da artdı. Əshabi kiram çətin vəziyyətə düşdülər. O əsnada Rəsulullah, Həzrəti Əbu
Bəkir ilə xurma budaqlarından düzəldilmiş çadırına girdilər. Peyğəmbərimiz, yenə
Allah Təalaya yalvarmağa başladı; “Ey Rəbbim! Mənə və’d etdiyin yardımı lütf eylə!”
O anda vəhy gəldi. Məalən buyurulurdu ki; “O vaxt Rəbbinizdən yardım və qələbə

222



istəyirdiniz. O sizə; “Həqiqətən mən dalbadal gələn min məlaikə ilə yardım edərəm”
deyə duanızı qəbul etmişdi”'^^ Cənabi Peyğəmbərimiz, dərhal ayağa qalxdı və; “Müjdə
ey Əbu Bəkir! Sənə, Allah Təalanın yardımı çatdı! Bax, bu da Cəbrayıldır. Qum
təpələrin üstündən, atının yüyənini tutub, silahlı vəziyyətdə, əmr gözləyir” buyurdu.
Ənfal surəsində nazil edildiyi kimi, sonra Cənabi Haqq, mələklərə məalən
buyurmuşdu ki; “Onda ki. Rəbbin mələklərə; (Müsəlmanlara kömək və yardım
barəsində) sizin yanınızdayam, deyə vəhy etdi. Gedin mö’minlərə (kömək müjdəsiylə
qəlblərinə) səbat ilham edin. Mən indi kafirlərin qəlblərinə dəhşət və qorxu salacağam.
Onların boyunlarını dərhal vurun. Barmaqlarının oynaqlarına qədər vurun! Çünki onlar,
Allah Təalaya və Rəsuluna qarşı gəldilər. Hər kim Allah Təala və Rəsuluna qarşı
gələrsə, Allah Təalanın (əzabına uğrayar) cəzası çox çətindir
Bu əmrdən sonra Cəbrayıl, Mikayıl və İsrafil əleyhimussalam, hərəsi min
mələk götürərək sevgili Peyğəmbərimizin yanında sırasıyla, sağında və solunda
yerlərini aldılar.
Cəbrayıl əleyhissalam, başına sarı bir əmmamə bağlamışdı. Digər mələklərin
başlarında isə ağ əmmamə vardı. Əmmamələrin uclarını dala sallamışdılar, ağ atlara
minmişdilər. Sərvəri aləm Rəsulullah Əshabına; “Mələklər, əlamətli və nişanlıdırlar. Siz
də özünüz üçün bir əlamət və nişan tə’yin edin!” buyurdu. Zübeyir ibn Əvvam, başına
sarı, Əbu Dücanə kırmızı bir parçanı əmmamə kimi bağladılar. Həzrəti Əli ağ bir lələk.
Həzrəti Həmzə də sinəsinə dəvəquşu lələyi taxdı.
Mələklərin döyüşə başlamasıyla vəziyyət dərhal dəyişdi. Əshabı kiram
qabağındakı kafrə qılıncını vurmamışdan qabaq, kafirin başı bədənindən qopub yerə
düşürdü. Cənabi Peyğəmbərimizin sağında, solunda, qabağında və arxasında kim
olduğu bilinməyən adamların müşriklərlə vuruşduğu görülürdü.
Həzrəti Səhl belə nəql etmişdir ki; “Bədr qəzvəsində, hər birimiz bir müşrikin
başına qılıncımızı vurmaq istədiyimizdə, hələ qılıncımız dəyməmiş kafirin kəlləsinin
qopub yerə diyirləndiyini görürdük!”.

əl-Ənfal 8/9.
əl-Ənfal 8/12-13.
Vaqidi, əl-Məğazi, I, 57; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 16; Beyhəqi, Dəlailun-Nübüvvə, III, 40; Hakim, əlMüstədrək, III, 72.

223


Əbu Cəhilin öldürülməsi...

Müşriklərin bayraqdan Əbu Əziz ibn Umeyr əsir alındı. Sərkərdələri Əbu
Cəhil isə Qureyşlilərə cəsarət vermək üçün dayanmadan şe’rlər söyləyərək, əsgərinin
ruh yüksəkliyini artırmağa çalışırdı. Cavanlar kimi hücuma keçərək; “Anam məni bu
günlər üçün doğmuşdur!” deyərək lovğalanır, gəncləri təşviq edirdi.
Müşriklərdən Ubeydə ibn Səid, baştan ayağa qədər zirehli idi. Təkcə gözləri
görünürdü. Atının üstündə bir o tərəfə, bir bu tərəfa çevrilib; “Mən, Əbu Zatulkərişəm!
Mən Əbu Zatulkərişəm!” yəni mənim qarnım böyükdür, deyərək öz aləmində meydan
oxuyurdu. Qəhrəman mücahid Həzrəti Zübeyir ibn Əvvam, ona yaxınlaşıb nizəsini düz
sinəsinə tuşladı və; “Allahu əkbər!” deyib atdı. Hədəfinə dəyən nizə, onu atından yerə
sərdi. Həzrəti Zübeyir, özünü ona çatdırana qədər Ubeydə ölmüşdü. Ayağını, üzünə
qoyub var gücüylə çıxrtmağma baxmayaraq nizəni çox çətinliklə çıxarda bildi.
Həzrəti Zübeyirin, Bədir döyüşündə göstərdiyi qəhrəmanlıq çox böyükdü.
Bədəni tamamiylə yara içində idi. Bu vəziyyəti oğlu Urvə; “Atam, üç ciddi qılınc yarası
almışdı. Bunlardan biri boynunda idi. Yara o qədər dərin bir iz qoymuşdu ki, içinə
barmağımı sala bilirdim” deyə nəql etmişdi.
Əbdürrəhman ibn Əvf də can-başla Qureyşlilərlə döyüşür, aldığı yaralardan
axan qanı vecinə almadan qabağına çıxanı aşırdırdı. Həzrəti Əbdürrəhman şahid olduğu
bir hadisəni belə nəql etmişdir ki; “Qabağımda heç kim qalmamışdı. Sağıma, soluma
baxdığımda. Ənsardan İki yeniyetmə gözümə dəydi. Bunlardan ən qüvvətli və güclü
olanı ilə bir yerdə olmaq istədim. Bu İki yeniyetmədən biri, məni başdan ayağa süzdü,
sonra mənə üzünü tutaraq; “Ey əmi! Əbu Cəhili tanıyırsan?!” deyə soruşdu. Mən də;
“Bəli tanıyıram” dedim və; “Ey qardaşımın oğlu, Əbu Cəhilə nə edəcəksən?” deyə
soruşunca; “Mənə xəbər verildiyinə görə o Rəsulullahı söyürmüş. Allah Təalaya and
içirəm ki, onu bir dəfə görsəm, öldürüncəyə veya özüm ölüncəyə qədər onunla
vuruşacağam” dedi. Bir gəncin həyəcanlı şəkildə dediyi bu qət’i və qərarh sözə çox
heyran qaldım”.
Bu İki gəncdən digəri də məni başdan ayağa süzərək o birisinin dediyini dedi.
Bu əsnada, Əbu Cəhili görmüşdüm! O, Qüreyş əsgəri içində dayanmadan dala-qabağa
çevrilib baxırdı. Mən; “Ey gənclər! Ora-bura həyəcanla gedən bu adam, Əbu Cəhddir”

224




deyincə, dərhal qdınclarına sardddar və Əbu Cəhdin yanına yaxınlaşaraq döyüşməyə
başladılar. Bu gənclər, Əfra xatunun uşaqları Muaz və Müəvvəz idilər.
Bu əsnada Əshabi kiramın qəhrəmanlarından Muaz ibn Əmr, fiirsət tapıb Əbu
Cəhdin yanına yaxınlaşdı və uzun quyruqlu bir ata minən Əbu Cəhdə hücum edib, var
gücüylə qılıncını ayağına vurdu. Əbu Cəhdin ayağı qopub yerə düşdü. O əsnada
atasının köməyinə çatan və hələ müsəlman olmayan İkrimə, Həzrəti Muaz ibn Əmr ilə
döyüşməyə başladı.
O əsnada Muaz və Müəvvəz qardaşları bir şahin kimi qabağa atıldılar.
Qarşılarına çıxanları aşırdaraq Əbu Cəhdə çatdılar. Onu öldürüncəyə qədər qdınclarıyla
vurdular.
Həzrəti Muaz ibn Əmr isə, İkrimə ilə döyüşdə əlindən və qolundan
yaralanmışdı. Mübarək əli biləyindən kəsilmiş, əli dərisindən sallanıb qalmışdı.
Döyüşməyə başı qarışan Muaz ibn Əmrin, öz əbylə vaxt itbməyə, onu sarımağa vaxtı
yoxdu. Kəsilmiş əli dərisindən sallanırkən belə qəhrəmanca döyüşürdü. “Allahu əkbər!”
Bu nə güclü imandır! Bu nə mənzərə idi! Həzrəti Muaz bir müddət belə vuruşduqdan
sonra, hərəkət qabiliyyətinin azaldığını gördü. Buna səbəb, kəsilmiş əli idi. Onu dərhal
ayağının altına qoyaraq qopardıb atdı...'^^
Qəddar İslam düşmənlərindən Nofəl ibn Xuveylid, Qüreyşin ən məşhur
pəhbvanlarından idi. Dayanmadan qışqmr, müşrik sürüsünü həyəcana və riqqətə
gətbməyə çalışırdı. Cənabi Peyğəmbərimiz, onun belə bir vəziyyətdə görüncə;
“Allahım! Nofəl ibn Xuveylidə qarşı mənə yardımçı ol. Onun öhdəsindən gəf’
buyuraraq dua etmişdi. Allah Təalanın aslanı Həzrəti Əli, müşrik Nofəli görüncə, dərhal
ona hücum etdi. Şiddətlə qılıncını endbdi. Elə vurmuşdu ki, ayaqları zirehli olmasına
baxmayaraq İkisi də birdən kəsildi. Sonra boynuna da vurub, başını gövdəsindən
ayırdı.
Bilali Həbəşini qızmar qumun üstünə uzadıb, sinəsinə böyük daşları qoyan
Ümeyyə ibn Xələf müşriklərin ən qəddarlarından biriydi. Rəsulullaha (səlləllahu əleyhi
və səlləm) işgəncə vermək üçün hər bir fürsətdən istifadə edən bu böyük İslam düşməni
də Bədb vadisində müşrikləri qızışdırmağa çalışır, İslamın nurunu söndürmək üçün
Buxari, “Məğazi”, 8; Müslim, “Cihad və Siyər”, 147; İbn Hişam, əs-Sirə, I, 634; Beyhəqi, DəlailunNübüvvə, III, 83; Süheyli, ər-Rövzul-Unf, III, 77.
Vaqidi, əl-Məğazi, I, 92; Beyhəqi, Dəlailun-Nübüwə, III, 98; Əhməd Şami, Sübülül-Huda, IV, 94.

225


dəridən qabıqdan çıxırdı. Onun bu halını görən Həzrəti Bilal, əlində qılıncı tutmuş halda
yaxınlaşaraq qabağında durdu və; “Ey küfrün başı olan Ümeyyə ibn Xələf! Sən xilas
olsan mən olmaram!” deyib hücum etdi. Bir tərəfdən də; “Ey Ənsar qardaşlarım! Gəlin,
küfrün başı buradadır!” deyən kimi Əshabi kiram toplaşıb Ümeyyəni dərhal
öldürdülər.
Müşrik ordusunda, artıq başçı qalmamışdı. Hər biri nə edəcəklərini bilmir, hara
oldu qaçmağa çalışırdılar. Küfrün qalası yıxılmışdı. Şanlı Əshab isə tə’qib etməyə
davam etdi. Müşriklərdən bir hissəsi tutularaq əsir alındı. Cənabi Peyğəmbərimizin
əmisi Abbas da əsirlər arasındaydı.'^^
Qələbə inananlarındır...
Cənabi Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm), şanlı Əshabına; “Nofəl
ibn Xuveylid haqqında məlumatı olan var” buyurdu. Həzrəti Əh qabağa çıxıb; “Ey
Rəsulallah! Onu mən öldürdüm” dedi. Bu xəbərə çox sevinən sevgili Peyğəmbərimiz;
“Allahu əkbər!” deyərək təkbir gətirdi və; “Allahu Təala, onun haqqındakı duamı qəbul
etdi” buyurdu.
Ümeyyə ibn Xələfin öldürüldüyünü eşidəndə də çox sevindilər və;
“Əlhəmdulillah! Allah Təalaya şükrlər olsun. Rəbbim qulunu təsdiq etdi, dinini ucaltdı”
buyurdu.
Rəsuli əkrəm, Əbu Cəhil üçün; “Görəsən Əbu Cəhil nə etdi, nə oldu, kim gedib
bir baxar?” buyuraraq, ölülər arasında onun axtarılmasını əmr etdi. Axtardılarsa da tapa
bilmədilər. Cənabi Peyğəmbərimiz; “Axtarın, onun barəsində sözüm var. Əgər onu
tanıya bilməsəniz dizindəki yara izinə baxın. Bir dəfə mən və o Abdullah ibn Cüdanın
də’vət etdiyi qonaqlıqda idİk. İkimiz də cavan idİk. Mən ondan bir az böyük idim.
Yerimiz dar olunca onu itələdim. Dizi üstünə düşdü. Dizlərindən birisi yaralandı və bu
yaranın izi dizindən getmədi” buyurdu.
Bundan sonra Abdullah ibni Məs’ud, Əbu Cəhili axtarmağa getdi. Onu yaralı
halda tapdı və tanıdı. “Əbu Cəhil sənsən?” dedi. Boynuna ayağını basdı. Saqqalından

Buxari, “Vəkalət”, 2; İbn Hişam, əs-Sirə, II, 631; İbn Əbi Şeybə, əl-Musannəf VIII, 477; Beyhəqi,
Dəlailun-Nübüwə, III, 94; Təbəri, Tarix, II. 153.
İbn Hişam, əs-Sirə, I, 715; Süheyli, ər-Rövzul-Unf, III, 173.

226

tutub dartdı və; “Ey Allah Təalanın düşməni! Allah Təala axırda səni xor və həqir gördü
ki!” dedi. Əbu Cəhil; “Niyə məni xor və həqir görsün! Ey qoyun çobanı! Allah səni xor
və həqir etsin. Sən sıldırımlı bir qayaya çıxmısan! Sən mənə bu gün zəfər və qələbənin
hansı tərəfdə olduğunu xəbər ver” dedi. İbni Məs’ud Həzrətləri; “Qələbə, Allah və
Rəsulunun tərəfindədir” dedi. Əbu Cəhilin dəbilqəsini başından çıxardarkən; “Ey Əbu
Cəhil! Səni öldürəeəyəm” dedi. Əbu Cəhil; “Sən qövmünin xalqını öldürənlərin
birineisi deyilsən. Aneaq doğrusu, sənin məni öldürməyin mənə çox ağır gələeək. Heç
olmasa boynumu sinəmə yaxın hissəsindən kəs ki, başım məğrur görünsün!” deyərək
külfünün, qürur və təkəbbürünün nə dərəeəyə çıxmış olduğunu göstərdi.
İbni Məs’ud, Əbu Cəhilin başını öz qılmeıyla kəsə bilməyincə, Əbu Cəhilin
qılmeıyla kəsdi və silahını, zirehini, dəbilqəsini və başını gətirib, Cənabi
Peyğəmbərimizin qabağına qoydu. “Anam-atam sənə fəda olsun ey Rəsulallah! Bu,
Allah Təalanın düşməni Əbu Cəhilin başıdır” dedi. Sevgili Peyğəmbərimiz; “O Allah
ki. Ondan başqa ilah yoxdur” buyurdu. Sonra qalxıb Əshabıyla birlikdə Əbu Cəhilin
meyitinin yanına qədər getdi. Orada; “Allah Təalaya həmd olsun ki, səni zəlil və həqir
gördü. Ey Allahın düşməni! Sən bu ümmətin Eironu idin” buyurdu. Sonra da; “Ey
Rəbbim! Mənə olan və’dini yerinə yetirdin” deyərək Allah Təalaya şükr etdi.
Rəsulullah (səlləllahu əleyhi və səlləm), yaralı Əshabi kiramın yaralarını
bağlatdırdı. Şəhid olanları dəqiqləşdirdi. Muhaeirlərdən altı. Ənsardan səkkiz olmaqla
on dörd şəhid verilmişdi. Hamısının də mübarək ruhları Cənnətə uçarkən, İslamın
nurunu söndürməyə çalışan müşriklərdən, yetmiş nəfər öldürüldü və bir o qədər də əsir
alındı.
Rəsulullah, qələbəni müjdələmək üçün Abdullah ibn Rəvaha və Zeyd ibn
Harisəni Mədinəyə göndərdi.
Cənabi Peyğəmbərimiz, şəhidlərin meyyit namazını qıldıraraq onları dəfn
etdirdi.
Müşriklərin eəsədlərindən iyrmi dörd dənəsini bir quyuya, digərlərini də bir
yerdə çuxurlara atıb, üstünü torpaqla doldurdular.
Aləmlərin sahibi, şərəfli Əshabıyla quyunun başına gəlib; “Ey quyuya
atılanlar!” buyurduqdan sonra, öldürülən müşriklərin adlarını, atalarının adlarıyla
birl ik də sadalayıb; “Ey Utbə ibn Rəbiə! Ey Umeyyə ibn Xələf! Ey Əbu Cəhil ibn

227


Hişam! Sizlər, Peyğəmbərinizə qarşı nə pis bir qövm idiniz. Siz, məni yalançı
adlandırdınız, başqaları isə məni təsdiq edib e’timad etdi. Siz, məni şəhərimdən,
diyarımdan qovdunuz. Başqaları isə mənə qapılarını açıb bağrına basdılar. Siz, mənimlə
döyüşdünüz, başqaları isə mənə yardım etdilər. Rəbbimin, və’d etdiyi şeyə qovuşdunuz?
Mən, Rəbbimin və’d etdiyi qələbəyə qovuşdum” buyurdu.
Həzrəti Ömər; “Ey Rəsulallah! Leşi qalmış bunlarla nə danışırsan ki?” deyə
sual verdi. Bundan sonra Rəsuli əkrəm Rəsulullah; “Məni haqq olaraq göndərən
Rəbbimin haqqı üçün deyirəm ki, onlar məni sizdən daha çox eşidir. Aneaq onlar eavab
verə bilmirlər” buyurdu.
Müşriklər, döyüş meydanından eanlarını qurtarmaq üçün sür’ətlə qaçarkən,
gətirdikləri hər şeyi özləriylə apara bilməmişdilər. Hamısı müsəlmanların əlinə keçdi.
Cənabi Peyğəmbərimiz, qənimət mallarını Bədir döyüşündə iştirak edən və vəzifəli olan
bütün Əshabı arasında bölüşdürdü.
Bu əsnada muştuluqçu olaraq göndərilən Abdullah ibn Rəvaha və Zeyd ibn
Harisə, Mədinəyə yaxınlaşmışdılar. Bazar günü dan yeri ağararkən. Əqiq mövqeyinə
gəlineə, ayrıldılar. Abdullah ibn Rəvaha bir tərəfdən, Zeyd ibn Harisə də başqa bir
tərəfdən Mədinəyə girdilər. Evbəev gəzib qələbəni xəbər verdilər. Rəsulullahın şairi
olan Abdullah ibn Rəvaha;
“Ey Ənsar camaatı! Sizə müjdələyirəm ki,
Sağ və səlamətdədir, Allahın Peyğəmbəri.
Müşriklər öldürüldü və əsir edildilər,
Var əsirlər içində, çox şöhrətliləri.
Rəbiə və Həccacın oğulları bittamam.
Öldürüldü həm Bədirdə, Əbu Cəhil, Əmr ibn Hişam ”
deyərək yüksək səslə qələbəni müjdələyirdi. Həzrəti Asim ibn Ədiy; “Ey İbni Rəvahə!
Dediyin doğrudur?” deyə soruşdu. Abdullah ibn Rəvahə; “Bəh, vallahi doğrudur!
İnşaallah, sabah Rəsulullah da, əlləri bağlı əsirlərlə birlikdə gələeək!” buyurdu.

228


o gün, sevgili Peyğəmbərimizin qızı Həzrəti Ruqiyyə vəfat etmişdi. Həyat
yoldaşı Həzrəti Osman meyyit namazını qıldırmışdı. Bu kədərli hadisədən sonra gələn
qələbə xəbəri, onları bir az fərəhləndirmişdi.
Cənabi Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm) Əshabıyla Bədir
qələbəsini onlara ehsan edən Allah Təalaya həmd edib, şükr səedəsinə getdikdən sonra.
Mədinəyi münəvvərəyə tərəf əsirlərlə birlikdə yola çıxdı.
Daha əvvəl müjdəni çatdıran Abdullah ibn Rəvahə ilə Zeyd ibn Harisə, Bədir
qəzvəsində baş verən hadisləri və kimlərin şəhid olduğunu da demişdilər. Mədinədə
qalan uşaqlar, qadınlar və vəzifəlilər qələbə üçün çox sevinmişdilər. Cənabi
Peyğəmbərimizi qarşılamağa çıxdılar. Şəhid olanların arasında Harisə ibn Surəqa da
vardı. Həzrəti Harisənin anası Rəbi, oğlunun hovuzdan su içərkən, bir düşmən oxuyla
vurulub şəhid olduğunu öyrənmişdi. Rəbi anamız, bu xəbəri eşitdiyində; “Rəsul
əleyhissalam gəlmədİkeə oğlum üçün ağlamaram. Təmtəraqla Mədinəyə təşrif
etdiyində, özündən soruşaram. Əgər oğlum Cənnətdədirsə heç ağlamaram. Yox əgər
Cəhənnəmdədirsə, gözlərimdən yaş yerinə qan axıdaram” demişdi.
Sevgili Peyğəmbərimiz, mübarək Əshabi kiramıyla Mədinəyə təşrif
etdiklərində. Rəbi yanına gəlib; “Anam-atam sənə fəda olsun ey Rəsulallah! Oğlum
Harisəni çox sevdiyimi bilirdin. Görəsən şəhid olub Cənnətə girib? Əgər belədirsə, səbr
edim. Yox elə deyilsə, gözümdən qanlı yaşlar axıdım” dedi. Həbibi əkrəm Rəsulullah
ona; “Ey Ümmü Harisə! Sənin oğlun bir deyil, bir neçə Cənnəttədir. Onun yeri
Firdövsdür” buyuraraq müjdə verdi. Bundan sonra Rəbi; “Artıq oğlum üçün
ağlamaram” dedi.
Kainatın hökmdarı, bir qab su istədi. Mərhəmət buyurup mübarək əlini suya
batmb çıxartdı. Bu suyu Həzrəti Harisənin anası və baeısma içirtdi. Ayrıea bu suyu,
onların başlarına və üzlərinə sürtdü. O gündən sonra Rəbi və qızının üzləri şox nurlu idi.
Ömürləri də çox uzun oldu.
Kainatın hökmdarı (əleyhi əfzəlussəlavat). Mədinəyə gətirilən yetmiş əsiri,
Əshabi arasında bölüşdürərək onlara yaxşı rəftar edilməsini əmr etdi. Əsirlərin aqibəti
haqqında, Allah Təaladan hələ ki bir vəhy gəlməmişdi. Rəsulullah, Əshabıyla
məsləhətləşdikdən sonra əsirlərin, fidyə müqabilində azadlığa buraxılması qərarına
gəldilər. Hər əsirin mal-mülkünə görə Шуә miqdarı tə’yin edildi. Pulu olmayanlardan
oxuyub yazma bilənlər. Mədinədə oxuyub yazma bilməyən on nəfərə oxumağı və

229

yazmağı öyrədəcək, ondan sonra Məkkəyə gedə biləcəkdilər. Əsirlər arasında, Cənabi
Peyğəmbərimizin əmisi Abbas da vardı. Rəsulullah ona; “Ey Abbas! Özün və
qardaşının oğlu Uqayi (Aqil) ibn Əbi Talib, Nofəl ibn Haris üçün xilas olmağınıza görə
fidyə ödəyin. Çünki sən, varlısan” buyurdu. Həzrəti Abbas da; “Ey Rəsulallah! Mən
müsəlmanam. Qureyşlilər məni məcbur edərək Bədirə gətirdilər” dedi. Rəsulullah;
“Sənin müsəlmanlığını Allah Təala bilər. Doğru deyirsən, Allah Təala sənə əlbəttə onun
əcrini verər. Ancaq sən, görünüş e’tibarıyla əleyhimizdəsən. Bunun üçün, fidyə pulunu