Sevgili Peyğəmbərim - 11

yerə getdiklərində, səs arxalarından, arxaya döndüklərində isə, əvvəlki yerdən gəlməyə

130


başladı. Eyni hala bir neçə dəfə şahid oldular. Axırda çaş-baş qalıb, Rəsulullaha heç bir
şey edə bilmədən oradan çıxıb getdilər. Bundan sonra, Allah Təala ayə göndərib,
məalən; “Onların önlərinə sədd çəkdik. Gözlərinə pərdə tutduq. Artıq görə bilməzlər”
buyurdu.

Taifliləri imana də’vəti
Müşriklər Sevgili Peyğəmbərimizdən bir çox mö’eüzələr gördükləri halda
inadları səbəb iylə iman etmir, üstəlik müsəlman olan uşaqlarına, qardaşlarına, qohum və
dostlarına əziyyət və zülm etməkdən də əl çəkmirdilər. Onların get-gedə artan bu zülm
və işgəneələrinə, sevgili Peyğəmbərimiz çox üzüldü. Məkkə yaxınlarında yerləşən Taifə
gedərək, oranın əhalisini İslama də’vət etməyi düşündü. Bu səbəblə, yanında Zeyd ibn
Harisəni də götürüb Taifə getdi. Taifın başda gələnlərindən Əmrin oğulları; Əbdi Yəlil,
Həbib və Məs’ud ilə görüşdü. Onlara İslamı izah edib, Allah Təalaya iman etmələrini
istədi. Onlar nəinki iman etmədilər, hətta həqarət edərək; “Bəyəm Allah Təala
Peyğəmbər göndərmək üçün, səndən başqa birini tapa bilmədi? Bəyəm Allah Təala
səndən başqasını Peyğəmbər göndərməyə aeizdir? Ölkəmizdən çıxıb get! Hara
istəyirsən ora get! Sənin qövmün, söylədiklərini qəbul etmədiyi üçün buraya gəldin?
And içirik ki, biz də səndən uzaq duraeaq və heç bir istə’yini qəbul etməyəeəyİk”
dedilər.
Rəsulullah (səlləllahu əleyhi və səlləm), onların yanından kədərlə ayrıldı. Səqif
qəbiləsini on gün veya bir ay İslamiyyətə də’vət etdi, ancaq onlardan da heç biri iman
etmədi. Hətta, onu lağa qoyaraq, işgəncə etdilər və sözlərinə əhəmiyyət vermədilər.
Uşaqları və gəncləri. Həzrəti Peyğəmbərin keçəcəyi yolun qıraqlarına yığaraq daşa
basdılar və üstünə cumdular. Taifli gənclərin atdığı daşlara. Həzrəti Zeyd, bədənini
sipər edərək Peyğəmbərimizə bir zərər gəlməsinə mane olmağa çalışırdı. Həzrəti Zeyd,
sevgili Peyğəmbərimizin ətrafında pərvanə kimi dolanır, daşların Ona dəyməməsi üçün
əlləşirdi. Onun mübarək bədəninə bir zərər gəlməməsi üçün ona dəyən daşlara fikir
vermirdi. Məgər, canını bu günlərdə fəda etmək üçün fürsət axtarmırdı? Budur,
Aləmlərin sahibini daşlayır, əziyyət və işgəncə edərək yurd-yuvalarından çıxartmağa
çalışırdılar.
Yasin 36/9.

131


Həzrəti Zeyd, Cənabi Peyğəmbərimizi qorumaq üçün gah sağa, gah da sola
qaçdıqea, daşlar başına, bədəninə, ayaqlarına dalbadal dəyirdi. Bu səbəblə. Həzrəti
Zeydin hər tərəfi qan içində qalmışdı. Sevgili Peyğəmbərini qorumaq üçün ean-başla
eəhd edir, daş atan zalımlara səsi çıxdığı qədər; “Dayanın! Atmayın! O, aləmlərin
sahibidir! Rəsulullahdır! Mənim bədənimi tİkə-tİkə edin, aneaq Peyğəmbərimizə bir
zərər gəlməsin!” deyə qışqırırdı. Zeyd ibn Harisəni keçib Rəsulullaha dəyən daşlar,
Rəsulullahın mübarək ayaqlarını qana boyamışdı.
Sevgili Peyğəmbərimiz, kədərli, yorğun və yaralı bir halda, Utbə və Şeybə
adındakı İki qardaşın bağına yaxınlaşdı. Orda, bütün mö’minlərin uğrunda eanlarım
fəda etmək istədiyi Rəsulullah, mübarək ayaqlarından axan qanları sildi. Dəstamaz alıb,
ağaeın altında İki rük’ət namaz qıldı. Sonra mübarək əllərini qaldırıp Allahdan kömək
istədi.
Bu halı, bağ sahibləri seyr edirdi. Rəsulullahın başına gələnləri görmüş, qərib
olduğuna şahid olmuşdular. Mərhəmət hissləri cuşa gəldi. Addas adındakı kölələri ilə
üzüm göndərdilər. Sevgili Peyğəmbərimiz, üzümü yeyərkən “Bismillah” dedi. Üzümü
gətirən kölə xristiyan idi. Bismillahı eşidincə çaşıb qaldı; “Neçə ildir ki, buralardayam,
heç kimdən belə bir söz eşitmədim. Bu necə sözdür?” deyə soruşdu.
Rəsulullah; “Sən harahsan?” soruşdu. Addas; “Ninevahyam” dedi. Rəsulullah;
“Demək ki. Yuni s in (əleyhissalam) ölkəsindənsən” buyurdu. Addas; “Sən Yunisi
hardan tanıyırsan? Onu, burada heç kim tanımaz” dedi. Rəsulullah; “O, mənim
qardaşımdır. O da, mənim kimi peyğəmbər idi” buyurdu.
Addas; “Bu gözəl üzün, bu şirin sözlərin sahibi yalançı ola bilməz. Mən
inandım ki. Sən Allahın Rəsulusan” dedi və müsəlman oldu; “Ya Rəsulullah! Neçə ildir
ki, bu zalımlara, bu yalançılara köləlik etdim. Hamının haqqını tapdalayırlar. Hamını
aldadırlar. Heç yaxşı bir iş görmürlər. Dünya üçün yaşamaq və şəhvətlərini söndürmək
üçün hər alçaqlığı etməkdən utanmırlar. Onlara nilfət edirəm. Sizinlə birlikdə getmək,
sizə xidmətlə şərəflənmək, cahillərin, axmaqların sizə edəcəyi hörmətsizliklərə hədəf
olmaq, mübarək bədəninizi qorumaq üçün canımdan keçmək istəyirəm” dedi^^.
Rəsulullah, gülümsəyərək; “İndi sahibinin yanında qal! Çox keçməz, adımı hər
yerdə eşidərsən. O zaman mənim yanıma gəl” buyurdu. Bir az istirahət edib, Məkkəyə
İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 42; Təbəri, Tarix, II. 344-346; İbn Kəsir, əl-Bidayə, III, I35-I37; Yaqubi,
Tarix, II, 29-30; Bəlazuri, Ənsab, I, 227.

132

tərəf döndülər. Məkkəyə iki istirahət məsafəsi qaldığında, bir buludun onlara kölgə
saldığını gördülər. Diqqətlə baxdıqlarında, Cəbrayıl əleyhissalam olduğunu sezdilər. Bu
hədisəni sevgili Peyğəmbərimiz, Aişə Siddiqə anamıza nəql etmişdi.
Şəbihi Buxaridə və Əhməd ibn Hənbəbn Müsnədində qeyd edilmişdb ki; “Bb
dəfə Həzrəti Aişə anamız; Ya Rəsulullah! Sənin başına, Ühüd döyüşündən daha
məşəqqətli bir hadisə gəlib bəyəm?” deyə soruşmuş, Rəsulullah da belə eavab vermişdi;
“Vallahi, Ühüd döyüşündə iştbak edən kafirlərdən görmədiyim əziyyəti, sənin
qövmündən gördüm”.
İbni Əbdi Yəbl ibn Əbdi Kulaləni, iman etməyə də’vət etdiyimdə, qəbul
etmədi. Yanından elə böyük bb kədərlə ayrıldım ki, ta Qəmi Səabb deyilən yerə
çatmeaya qədər özümə gələ bilmədim. Orda başımı yuxarı qaldırdım. Bb buludun mənə
kölgə saldığını gördüm. Baxdım ki, buludun içində. Cəbrayıl (əleyhissalam) dayanıbdır.
Məni çağmb dedi ki; “Ya Məhəmməd! Cənabi Haqq Təala, qövmünün sənin
haqqındakı sözlərini eşitdi. Səni qorumaq istəmədiklərini də bilir. Sənin üçün, dağlara
hökm edən bu mələyi göndərdi. Ona istədiyin şeyi əmr edə bilərsən”. “O mələk də məni
səsləyib salam verdikdən sonra; “Ya Məhəmməd! Cənabi Haqq Təala, Cəbrayılın dediyi
kimi, dağların mələyi olan məni, istədiyin şeyi əmr etməyin üçün sənə göndərdi.
Əmrinə hazıram. Əgər bu İki sıldırımlı dağın (Kuaykian dağı ilə Əbu Qubeys dağının)
Məkkəlilərin üstünü örtərək bb biriylə bbləşməsini (və müşriklərin hamısını əzməsini)
istəyirsənsə, əmr et bbləşdirim” dedi. Mən razı olmadım və dedim ki; “(Xeyr! Mən
aləmlərə rəhmət olaraq göndərildim). Allah Təalanın bu müşriklərin nəslindən, təkcə
Cənabi Haqqa ibadət edən və Allah Təalaya heç bir şeyi şərİk qoşmayan bb nəsil
meydana gətbməsi üçün dua edbəm”.
Cənabi Peyğəmbərimiz Taifdən Məkkəyə qayıdarkən, Nəhlə bölgəsində bir az
istbahət etdi. Namaz qılmağa başladıqlarında, Nusaybin cinlərindən bb dəstə ordan
keçərkən, sevgili Peyğəmbərimizin oxuduğu Qur’ani Kərim ayələrini eşidincə, dayanıb
qulaq asdılar. Sonra Cənabi Peyğəmbərimizlə görüşüb müsəlman oldular. Cənabi
Peyğəmbərimiz onlara; “Qövmünüzün yanına gedincə, mənim iman üçün etdiyim
də’vətimi onlara da söyləyin. Onları da iman etməyə də’vət edin” buyurdu. O cinlər,
qövmlərinin yanına gedib bunu xəbər verincə, eşidən cinlərin hamısı iman etdilər.

ibn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 212.

133



Bu məsələ, Qur’ani Kərimdə Cin surəsində, Buxari və Müslimin məşhur hədisi
şərif kitablarında nəql edilməkdədir. Bu hadisədən sonra Məkkəyə tərəf yola düşdülər.
“La ilahə illallah” deyərək xilas olun...”
Həbibi əkrəm və Nəbiyyi möhtərəm Rəsulullah, Mut’im ibn Ədiyin
himayəsində Məkkəyə gəldi. İnsanları haqq yola də’vət etməyə davam etdi. Bu
vəzəyyət qarşısında, müşriklər təzədən yoldan azib əvvəlkindən daha çox işgəncə və
zülm etməyə başladılar. Bundan sonra Cənabi Haqq, Cənabi Peyğəmbərimizə, Kə’bəni
ziyarət mövsümündə ziyarətə gələn Ərəb qəbilələriylə görüşüb, onları İslama də’vət
etməsini əmr etdi.
Sevgili Peyğəmbərimiz, bu əmrdən sonra, Məkkə ətrafında qurulan Zulməcaz,
Ukaz və Məcənnə bazarlarına gedərək, qəbilələri, Allah Təalanın bbliyinə və Ona
ibadət etməyə də’vət edər, özünün Peyğəmbər olduğunu qəbul etmələrini söyləyərdi.
Qəbul etdikləri təqdbdə, Cənabi Haqqın, onlara Cənnəti verəcəyini deyərdi. Cənabi
Peyğəmbərimizin, yalvarırcasına etdiyi bu də’vətlərə, təəssüf ki, heç bbi qulaq asmaz,
bəziləri kobud davranır, təhqb edər, bəziləri da üzünü turşudub nalayiq sözlər sərf
edərdi. Qüreyş müşrikləri də Onu tə’qib edərək getdiyi qəbilələri yoldan çıxardardılar.
İmamı Ohməd, Beyhəqi, Təbərani və İbn İshaqın nəql etdiklərinə görə, Rəbiə
ibn Abbad belə rəvayət etmişdir; “Cavan idim. Atamla birlikdə Minaya getmişdik.
Rəsul əleyhissalam, Orəb qəbilələrinin düşərgə saldığı yerə gedər; “Ey filankəs oğulları!
Sitayiş etdiyiniz bu bütlərdən əl çəkərək, Allah Təalaya heç bb şərik qoşmadan ibadət
etməyinizi, mənə inanıb, təsdiq etməyinizi. Haqq Təala tərəfindən göndərilmiş olduğum
vəzifəni icra edib yerinə yetbincəyə qədər məni qorumağınızı sizə əmr edən Allah
Təalanın rəsuluyam!” buyurardı.
Onun arxasınca gedən çəp gözlü, hörmə saçlı bir adam da; “Ey filankəs
oğulları! Bu sizi, bütlərimiz Eat və Uzzaya sitayiş etməməyə çağırıb, özünün uydurduğu
bir dinə də’vət edb! Nə badə Onu dinləyib itaət edəsiniz!” deybdi. Mən atama; “Bu
adamı tə’qib edən kimdir elə?” deyə soruşdum. “Omisi Obu Eəhəbdir” dedi.
Təbərani, Tariq ibn Abdullahdan belə rəvayət etmişdir; “Rəsul əleyhissəlamı
Zulməcaz bazarında görmüşdüm. İnsanların eşitməsi üçün, yüksək səslə; “Ey insanlar!
“Ea ilahə illallah (Allah Təaladan başqa ilah yoxdur)” deyin ki xilas olasınız” buyuraraq

134



xitab edirdi. Onu tə’qib edən bir nəfər da əlinə keçən daşları Onun ayaqlarına ataraq;
“Ey eamaat! İnanmayın! Ondan uzaq durun! Çünki O yalançıdır!” deyirdi. Belə ki,
dəyən daşlar mübarək ayaqlarını qanatmışdı. O hələ də bezmədən, yorulmadan
də’vətinə davam edirdi. “Bu gəne adam kimdir?” deyə soruşdular. Biri; “Əbdülmüttəlib
oğullarından bir gənedir” eavabım verdi. “Bəs daş atan kimdir?” deyə soruşduqlarında;
“Əmisi Əbu Ləhəbdir” dedi.
İmam Buxari ət-Tarixul-Kəbir əsərində və Təbərani əl-Mu ’cəmul-Kəbir əsərində qeyd etmişdir ki; “Müdrik ibn Munib, atasından, o da babasından belə nəql edib
demişdir ki; “Atamla Minaya gəlib çadırımızı qurmuşduq. Bir eamaatla raştlaşdıq. Bir
nəfər onlara; “Ey insanlar! “Ea ilahə illallah” deyin ki xilas olasınız” buyururdu.
Ətrafındakı insanlardan bəziləri Onun, o gözəl üzünə tüfärür, bəziləri da başına torpaq
atır, bəziləri da söyərək təhqir edirdilər. Bu hal günortaya qədər davam etdi. Bu əsnada
bir qız uşağı əlində su qabı ilə ora gəldi. Onu o halda görüneə ağlamağa başladı. O
adam, su içdikdən sonra qıza üzünü tutub; “Ey qızım, atan haqqında, pusquya düşürülüb
öldürüləeək, zillətə düçar olaeaq deyə qorxma!” buyurdu. “Bu adam və o qız kimdir?”
deyə soruşduq. “Bu, Əbdülmüttəlib oğullarından Məhəmməddir, yanındakı da qızı
Zeynəbdir” dedilər”.
Səid ibn Yəhya ibn Səid əl-Əməvi, Məğazi əsərində atasından nəql etmiş, O da
Əbu Naimdən, Əbdürrəhman Amiridən, o da bir çoxlarindan rəvayət etmişdir ki;
“Sevgili Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm), bir gün Elkaz bazarına getdi. Bəni
Amir qəbiləsinin yanına gəlib, onlara; “Ey Bəni Amir! Sizin qəbilənizdə, sizə sığınan
adamlar neeə himayə olunur?” deyə soruşdu. Onlar da; “Bizə heç kim söz deməyə
eür’ət edə bilməz, xəbər vermədən oeağımızdan isinə bilməz!” dedilər. Cənabi
Peyğəmbərimiz, “Mən, Allah Təalanın rəsuluyam. Yanınıza gəldiyim zaman. Rəbbimin,
mənə verdiyi peyğəmbərlik vəzifəsini insanlara təbliğ edineəyə qədər məni
qoruyarsınız?” buyurdu. Onlar; “Sən, Qüreyşdən kimlərdənsən?” deyə soruşdular.
Rəsulullah; “Əbdülmüttəlib oğullarındanam” buyurunea, onlar; “Madam ki,
Əbdülmüttəlib oğullarındansan, nə üçün onlar səni qorumur?” dedilər. Rəsulullah da;
“Mənə yalançı deyənlərin başda gələnləri onlar oldular” buyurdu. Bəni Amir qəbiləsi
dedilər ki; “Ey Məhamməd! Biz səni nə rədd edirik, nə də gətirdiklərinə iman edirik.
Aneaq, Sən, peyğəmbərlik vəzifəni insanlara çatdmneaya qədər səni qoruyarıq”.

135


Bundan sonra Cənabi Peyğəmbərimiz, onların yanına oturdu. O əsnada Bəni
Amirin başda gələnlərindən Bəyhəra ibn Faris, bazarda alışverişini qurtarıb yanlarına
gəldiyində, oradakılara, Cənabi Peyğəmbərimizi göstərərək; “Bu kimdir?” deyə
soruşdu. Onlar da; “Məhəmməd ibn Abdullahdır” dedilər. Bəyhəra; “Sizin Onunla nə
işiniz ola bilər ki, yanınızda oturtdunuz?” deyincə; “Bizə pənah gətirdi, Allahın rəsulu
olduğunu söyləyir və peyğəmbərlik vəzifəsini insanlara də’vət edincəyə qədər, onu
qorumağımızı istəyir” dedilər.
Bundan sonra Bəyhəra, Cənabi Peyğəmbərimizə üzünü tutub; “Səni qorumağa
təşəbbüs etməyimiz, bütün Ərəblərin oxuna tuş gəlmək deməkdir” dedi və qövmünə də;
“El-obalarına, sizdən daha pis bir şeylə qayıdan başqa bir qəbilə yoxdur. Demək siz,
bütün Ərəblərlə vuruşacaq, onların oxuna tuş gələcəksiniz?! Əgər Onun qövmü. Onda
bir xeyir görsəydi, əvvəlcə özləri qoruyardu. Siz, qövmünün yalançı deyib, yanlarından
uzaqlaşdırdığı bir nəfəri qorumağa. Ona yardım etməyə çalışırsınız! çox səhv
düşünürsünüz!” dedi.
Sonra sevgili Peyğəmbərimizə tərəf üzünü tutub; “Dərhal yanımızdan ayrılıb
öz qövmünün yanına qayıt! And içirəm ki, qövmümün arasında olmasaydın, indi sənin
boynunu vurardım!” dedi. Bu sözlərdən sonra. Aləmlərin sahibi böyük bir kədərlə
dəvəsinə mindi. O alçaq Bəyhəra, Rəsulullahı dəvəsindən yerə düşürtdü. Bu hadisəni
görən Əshabi kiramdan Dəbaa binti Amir adında bir xanım ah-nalə çəkib; “Allah
Təalanın Həbibinə edilən bu hərəkətləri necə rəva görürsünüz? Mənim xətrim üçün
Rəsulullahı bunların əlindən qurtara bilən heç kim yoxdur bəyəm?” deyərək
qohumlarına səsləndi. Əmi oğullarından üç nəfər dərhal alçaq Bəyhəranın üzərinə
cumdular. Bəyhəranın qövmündən də üd nəfər ona kömək etmək istədisə də, onlar
Bəyhəranı və ona kömək edənləri döyüb əzişdirdilər. Bu vəziyyəti seyr edən sevgili
Peyğəmbərimiz, Onun üçün dalaşan o üç nəfər üçün; “Ya Rəbbi! Bu adamlara
bərəkətini ehsan et”; Bəyhəra və köməkçiləri üçün də; “Ya Rəbbi! Bunları da
rəhmətindən uzaqlaşdır” deyə dua etdi.
Xeyir-dua etdiyi adamlar, müsəlman olmaqla şərəflənirkən, digərləri də kafir
olaraq can verdilər. Bəni Amir qəbiləsi mənsubları, ölkələrinə qayıtdıqlarında,
qəbilələrindəki, səmavi kitabları oxumuş yaşlı bir adama Məkkədə başlarından
keçənləri danışdılar. O adam, Cənabi Peyğəmbərimizin adını eşidincə; “Ey Bəni Amir!

136


Siz nə etdiniz? İsmayıl oğullarından heç biri indiyə qədər yalan yerə peyğəmbərlik
iddiası etməmişdir. Şübhəsiz ki, Onun söylədiyi doğru və haqq idi. Qaçırılan bu lürsətı
artıq bərpa etmək çox çətindir! “deyərək onları qınadı.
Nola tacım kimi başımda götürsəm daim
Qədəmi pakını ol Həzrəti §ahi Rasulun
Güli gülzarı nübüvvət o qədəm sahibidir
Bahtiya durma üzün sür qədəminə o gülün.
SOLTANI ƏHMƏD (BAHTİ)

137

ME’IIAC

Sevgili Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm) bu şəkildə gördüyü hər
qəbiləyə, İslamı təbliğ etdi. Özünü himayə edib, insanlara İslamı də’vət etməsində
yardımçı olmalarını istədi. Ancaq heç kim nə müsəlmanlığı qəbul etdi, nə də himayə
etməyə təşəbbüs göstərdi. Ayrıca, təhqir, zülm, işgəncə və istehza edib, yalançı dedilər.
Aləmlərin sahibi yorğun, ac, susuz, kədərli və çox qəmli idi. Gündüzləri bu şəkildə
keçir, gecə yarısına qədər də bu hal davam edirdi. Məkkəli müşriklər, dayanmadan
arxasınca gəzir, Kə’bəni ziyarətə gələn insanların müsəlman olmasını əngəllədİkləri
azmış kimi, üstəlik Həbibi əkrəmə zülm də edirdilər. Artıq Rəsulullahın gedə biləcəyi
bir yeri yox idi. Hər tərəf düşmən idi. O gecə birbaşa əmisi Əbu Talibin qızı Ümmi
Haninin Əbu Talib məhəlləsində yerləşən evinə gəldi.
Ümmi Hani, o əsnada hələ ki, müsəlmanlığı qəbul etməmişdi. “Kimdir o?”
soruşunca, Rəsulullah; “Əmin oğlu Məhəmmədəm. Qəbul edirsənsə, qonaq gəlmişəm”
buyurdu.
Ümmi Hani; “Sənin kimi doğru sözlü, əmin, əsil-nəcabətli, şərəfli qonağa
canım qurban olsun. Ancaq, gələcəyinizi qabaqcadan xəbər versəydiniz, yemək üçün də
bir şey hazırlayardım. İndi süfrəyə qoyulacaq bir şeyim yoxdur” dedi.
Rəsulullah; “Yemək, içmək istəmirəm. Heç birini nəfsim çəkmir. Rəbbimə
ibadət etmək, yalvarmak üçün bir yer mənə bəs edər” buyurdu.
Ümmi Hani, sevgili Peyğəmbərimizi içəri də’vət edib; bir həsir, ləyən və aftafa
verdi. Gələn qonağı yeməyə də’vət etmək, onu düşməndan qorumaq. Ərəblər üçün ən
şərəfli vəzifə sayılırdı. Bir evdəki qonağa zərər gəlməsi, ev sahibi üçün böyük üz qarası
olardu. Ümmi Hani, “Bunun Məkkədə düşmənləri çoxdur. Hətta, öldürmək istəyənlər
var. Şərəfimi qorumaq üçün, sabaha qədər Onu qoruyacağam” deyə düşündü. Atasının
qılıncını götürüb, evin ətrafında dolaşmağa başladı.

(Ol humayunbəxti ol qədri uca,
Ümmi Hani xanəsindəydi gecə)

138


Rəsulullah, o gün çox incinmişdi. Dəstamaz alıb, Rəbbinə yalvarmağa,
bağışlanma diləməyə və qulların imana gəlib, səadətə qovuşmaları üçün duaya başladı,
çox yorğun, ac və kədərli idi. Həsirin üstündə uzanıb yatdı.
O əsnada Allah Təala, Cəbrayıl əleyhissalama; “Sevgili Peyğəmbərimi çox
üzdüm. Mübarək bədənini, ineə qəlbini çox ineitdim. Bu halda, yenə mənə yalvarır.
Məndən başqa heç bir şey düşünmür. Get, Həbibimi gətir! Cənnətimi, Cəhənnəmimi
göstər. Ona və Onu sevənlərə hazırladığım ne’mətləri görsün. Ona inanmayanlara,
sözləri, yazıları və hərəkətləri ilə Onu ineidənlərə hazırladığım əzabları görsün. Onu
mən təsəlli edəeəyəm. Onun ineə qəlbinin yaralarını mən sarıyaeağam” buyurdu.
Cəbrayıl əleyhissalam, Rəsulullahın yanına gəbneə. Onun dərin yuxuya
getdiyini gördü. Oyandırmağa ürəyi gəlmədi. İnsan eildində idi. Mübarək ayağının altını
öpdü. Qəlbi, qanı olmadığı üçün, soyuq dodaqları Rəsulullahı oyandırdı. Cəbrayıl
əleyhissalamı dərhal tanıdı və; “Ey Cəbrayıl qardaşım! Belə bivaxt nə üçün gəldin.
Yoxsa bb səhv iş gördüm. Rəbbimə qarşı xəta etdim? Yoxsa mənə aeı bir xəbər
gətirdin?” buyurdu və Rəbbinin ona qəzəblənəcəyindən çox qorxdu.
Cəbrayıl əleyhissalam; “Ey bütün məxluqların ən üstünü! Ey Yaradanın
sevgilisi, ey peyğəmbərlərin sahibi, yaxşılıqlar mənbəyi, üstünlüklər qaynağı olan
şərəfli və böyük Peyğəmbər! Rəbbin sənə salam deyir və səni öz yanına çağırır. Zəhmət
olmasa, dur gedək” dedi.
Sevgili Peyğəmbərimiz dəstamaz aldı. Cəbrayıl əleyhissalam, Rəsulullahın
mübarək başına nurdan bir əmmamə qoydu, əyninə nurdan bir paltar geyindirdi,
mübarək belinə yaqutdan bir kəmər taxdı. Mübarək əlinə dörd yüz inei ilə bəzədilmiş
zümrüddən bir əsa verdi. Hər inei. Zöhrə ulduzu kimi parıldayırdı. Mübarək ayağına
yaşıl zümrüddən ayaqqabı geyindirdi. Sonra əl-ələ tutub Kə’bəyə gəldilər. Burada
Cəbrayıl əleyhissalam, sevgili Peyğəmbərimizin mübarək sinəsini yardı. Qəlbini
çıxartdı. Zəmzəm suyu ilə yudu. Sonra hikmət və iman dolu bb qab gətbib içinə
boşaltdı və sinəsini örtü.
Sonra Cəbrayıl əleyhissalam. Cənnətdən gətbdiyi Burak adındakı ağ heyvanı
göstərərək; “Ya Rəsulallah! Buna min! Bütün mələklər yolunu gözləyir” dedi. Bu
əsnada Cənabi Peyğəmbərimiz kədərləndi və dərin fikrə getdi. O anda Allah Təala,
Cəbrayıl əleyhissalama; “Ey Cəbrayıl! Soruş gör ki. Həbibim nə üçün qəmli dayanıb?”
Soruşunea, Rəsulullah (səlləllahu əleyhi və səlləm) eavab verdi ki; “Mən bu qədər izzət

139

və ikram gördüm. Düşündüm ki, qiyamət günü zəif olan ümmətimin halı necə olar
görəsən? Əlli min il, Ərəsat meydanında yeriyərək bu qədər günahlarını necə çəkərlər
və otuz min illik yol olan siratı necə keçərlər?”
Fərmani ilahi gəldi ki; “Ey Həbibim! Ürəyini sıxma. Sənin ümmətinə əlli min
illik vaxtı bir an kimi edərəm. Üzülmə” buyurdu.
Cənabi Peyğəmbərimiz, Buraka mindi. Burak çox sür’ətli gedir, bb addımda
gözün gördüyü yerin daha da uzağına çatırdı. Səfər əsnasında Cəbrayıl əleyhissalam
sevgili Peyğəmbərimizə bəzi yerlərə düşüb namaz qılmasını söylədi. Aləmlərin sahibi
bundan sonra tam üç dəfə düşərək namaz qıldı. Cəbrayıl əleyhissalam da namaz qıldığı
yerləri tanıyıb-tanımadığını soruşdu. Cavabını elə özü də verərək; “İlk düşdüyün yerin
Mədinə olduğunu və bu şəhərə hicrət edəcəyini xəbər verdi. O biri yerlərin də növbə ilə
Həzrəti Musanın Allah Təala ilə vasitəsiz və məlum olmayan bir şəkildə danışdığı Turi
Sina olduğunu, ən axırda da İsa əleyhissalamm doğulduğu Beyti Ləhmdə namaz
qıldığını xəbər verdi. Sonra Qüdüsdəki Məscidi Əqsaya gəldilər.
Məscidi Əqsada, Cəbrayıl əleyhissalam bb qayanı barmağı ilə deşərək Burakı
bağladı. Keçmiş peyğəmbərlərdən bəzisinin ruhları insan şəklində toplaşmışdılar.
Camaatla namaz üçün. Adəm, Nuh və İbrahim peyğəmbər (əleyhimussalam) imam
olmaları üçün növbə ilə çağırıldı. Üzr istəyərək qəbul etmədilər. Cəbrayıl; “Sən olan
yerdə bb başqası imam ola bilməz” deyərək Həbibullahın imam olmasını söyledi.
Cənabi Peyğəmbərimiz, peyğəmbərlərə imamlıq edib, İki rük’ət namaz qıldırdı.
Bundan sonra olan hadisəni O özü belə nəql etmişdb ki; “Cəbrayıl (əleyhissalam) mənə
bir qab Cənnət şərabı, bb qab da süd gətbdi. Südü götürdüm. Cəbrayıl (əleyhissalam)
mənə, fitrəti seçdin (İki cahan səadətini seçdin) dedi. Daha sonra İki qab da verdilər.
Bbində su, 0 bbində də bal vardı. Hər İkisindən də içdim. Cəbrayıl; “Bal, ümmətinin
qiyamətə qədər davam edəcəyinə, su da, ümmətinin günahlarından təmizlənməsinə
işarədb” dedi. Sonra bblİkdə göyə çıxdılar. Cəbrayıl (əleyhissalam) qapını döydü. “Sən
kimsən?” dedilər. “Mən Cəbrayılim”, “Sənin yanındakı kimdb?”, “O da Məhəmməddir
(əleyhissalam)”. “Ona (göyə çıxmaq üçün vəhy və Me’rac də’vəti) göndərildi ki?”
“Bəli, göndərildi” dedi. “Salam olsun gələn zata! Bu gələn nə qədər də gözəl yolçudur?”
dedilər və dərhal qapı açıldı və qabağımda Adəmi (əleyhissalam) gördüm. Mənə “Salam
olsun” dedi və dua etdi...

140

Burda çox mələklər gördüm. Hamısı əmrə müntəzir halda qiyamda (ayaqda
duraraq) və “Subbuhun, quddusun rəbbulməlaİkəti vər-ruh” deyərək zİkr edbdilər.
Cəbrayıldan soruşdum ki; “Bu mələklərin ibadəti budur?” “Bəli, bunlar yaradılandan
bəri, ta qiyamətə qədər belə qiyamda (ayaqda duraraq) ibadət edərlər. Haqq Təaladan
dilə ki, bu ibadəti ümmətinə nəsib etsin” dedi. Haqq Təaladan dilədim. Duamı qəbul
etdi. Namazda olan qiyam (ayaqda durmaq) odur.
(Orda) bb eamaata rast gəldim. Mələklər onların başlarını əzir, təzədən əvvəlki
halına dönür, yenə döyərlər, yenə əvvəlki kimi olurdu. “Bunlar kimdir?” dedim. “Cümə
və camaat namazını tərk edənlərdb. Rüku və səcdələri naqis edənlərdb” dedi.
Bb camaat gördüm. Ac və çılpaq idilər. Zəbanilər onları Cəhənnəmdə otltamaq
üçün sürürdülər. “Bunlar kimdb?” dedim. “Kasıblara mərhəmət etməyənlər və zəkat
verməyənlərdb” dedi.
Bb camaata da rast gəldim ki, qabaqlarına dadlı yeməklər qoymuşdular. Bb
yanda da leş sərilib qalıb. O dadlı yeməkləri yeməyib, leşi yeyərdilər. “Bunlar kimdb?”
dedim. “Bunlar, halalı tərk edib, harama meyl edən kişi və qadınlardır. Halal malları
olduğu halda, haram yeyən şəxslərdb” dedi.
Çiynindəki yükün ağırlığından tərpənə bilməyən bir dəstə adam da gördüm. O
halda ikən xalqı çağırıb, çiyinlərinə bb az da yük qoymalarını istəyirdilər. “Bunlar
kimdb?” dedim. “Bu şəxslər, əmanətə xəyanət edənlərdb. İnsanlardan müqabilini aldığı
halda, yenə də zülm edərlər” dedi.
Öz ətlərini kəsib yeyən bir qrup insan gördük. “Bunlar kimdir?” dedim.
Cəbrayıl əleyhissalam; “Bunlar qiybət edənlər və ondan buna, bundan da ona söz
gəzdbənlərdb” dedi.
Sifətləri qara, gözləri mavi, üst dodaqları alınlarına çatmış, alt dodaqları da
ayaqlarına qədər sallanmış, ağızlarından qan və bin axmaqda olan bir qrup insan
gördüm. Onlara, alovdan qədəhlərlə Cəhənnəmdən axan zəhərli qan və bin içirdblər,
onlar uzunqulaq kimi səs çıxardırdılar. “Bunlar kimdb?” dedim. “Bunlar içgi içənlərdb”
dedi.
Bb qrup insanlara rast gəldik, dilləri başlarından çıxmış, simaları dəyişdbilib
xınzır (donuz) cildinə salınaraq əzab edilirlər. Cəbrayıl əleyhissalam “Bunlar yalandan
şahidlik edənlərdb” dedi.

141


Başqa bir qövmə rast gəldik. Onların qarınları şişmiş və aşağı sallanmış,
rəngləri göm-göy olmuş, əl və ayaqları bağlanmışdı. Onlar yerlərindən qalxa
bilmirdilər. Cəbrayıla bunları da soruşdum. “Bunlar faiz yeyənlərdir” dedi.'°'
Bəzi qadınlar da gördük. Sifətləri qara, gözləri mavi. Oddan paltar
geyindirmişdilər. Mələklər onlara alovdan gürzlərlə vururlar. Onlar köpək və xmzırlar
kimi səs çıxardırlar. “Bunlar kimdir?” dedim. Cəbrayıl; “Bunlar zina edən və ərlərini
ineidən qadınlardır” dedi.
Bir eamaat gördüm ki, həddən çox idilər. Cəhənnəm vadilərində həbs
edilmişdilər. Alov, onları yandırar, təzədən dirilir, təzədən yanardılar. “Bunlar kimdir?”
dedim. “Bunlar atalarının sözündən çıxanlardır” dedi.
Bir camaata da rast gəldim ki, onlar əkin əkər və əkin bir anda göyərib sünbül
verərdi. “Bunlar kimdir?” dedim. Cəbrayıl; “Allah Təala üçün ibadət edənlərdir” dedi.
Bir dənizə gəlib çatdım. Bu dənizin qəribə halını dillə demək mümkün deyildir.
Süddən ağ olub dağ boyda dalğaları vardı. “Bu dəniz nədir?” dedim. “Bu dənizin adı
Həyat Dənizidir. Haqq Təala ölüləri dirildəcəyi zaman, bu dənizdən yağış yağdırır.
Çürümüş, toprağa qarışmış bədənlər dirilib, ot bitən kimi qəbrdən qalxarlar” dedi...
Sonra, İkinci göyün İkinci qatına çıxdıq. Cəbrayıl əleyhissalam yenə qapını
döydü. Deyildi ki; “Sən kimsən?” “Mən Cəbrayılam”; “Yaxşı, bəs yanındakı kimdir?”;
“O da Məhəmməd əleyhissalamdır”; “Ona vəhy və Me’rac də’vəti göndərildi mi?”;
“Bəh, gəldi” dedi. “Salam olsun gələn zata. Bu gələn adam nə gözəl yolçudur” deyildi
və dərhal qapı açıldı. Qapı açılan kimi, bibi uşaqları İsa ilə Yəhya ibn Zəkəriyyəni
(əleyhiməssalam) gördüm. Mənə; “Salam” dedilər və dua etdilər...
Mələklərdən bir qrupa rast gəldim. Sıraya düzülüb, hamısı rükuya getmişdilər.
Özlərinə məxsus bir təsbehləri vardı. Dayanmadan rükuya gedər, başlarını qaldırıb
yuxarı baxmazlar. Cəbrayıl əleyhissalam; “Bu mələklərin ibadəti belədir. Haqq
Təaladan istə ki, ümmətinə belə ibadət nəsib olsun” dedi. Dua etdim, qəbul edib,
namazda rükunu ehsan etdi.
Sonra göyün üçüncü qatına çıxdıq. Eyni sual və cavabdan sonra, qapı açıldı və
açılan kimi Yusuf əleyhissalamı gördüm. Baxdım ki, ona gözəlliyin yarısı verilmiş.
Mənə “Salam” dedi və dua etdi...

Süheyli, ər-Rövzul-Unf, II, 208.

142


Orada çox mələklər gördüm. Səf-səf düzülüb, hamısı səcdəyə getmişdilər.
Yaradıldıqlarından bəri səcdədə olub, özlərinə məxsus təsbeh ilə təsbeh edirlər.
Cəbrayıl əleyhissalam; “Bu mələklərin ibadəti belədir. Allah Təaladan istə ki, bu əməli
ümmətinə də nəsib etsin” dedi. Haqq Təaladan dilədim. Qəbul edib namazda sizə nəsib
etdi.
Dördüncü qat göyə çatdım. Saf gümüşdən düzəldilmiş, nurdan bir qapısı var.
Nurdan bir qıfıl vurmuşlar. Qıfılın üstündə, “La ilahə illallah Məhəmmədən rəsulullah”
yazısı vardı. Eyni sual və cavabdan sonra, İdris əleyhissalamı gördüm. Mənə “Salam”
dedi və dua etdi. Allah Təala, onun haqqında (məalən); “Biz onu yüksək bir məkana
qaldırdıq” buyurmuşdur.
Bir mələk gördüm. Bir kürsü üstündə oturmuş, qəmli və kədərli idi. Ətrafında o
qədər çox mələk vardı ki, sayını ancaq Cənabi Haqq bilir. Sağında nurani mələklər
gördüm. Yaşıl rəngdə geyinmiş, çox ətirli iyləri vardı. Hər birinin gözəlliyindən
üzlərinə baxmaq olmurdu. Sol tərəfində ağızlarından alov püskürdən mələklər vardı.
Qabaqlarında alovdan nizələr və qamçılar vardı. Elə gözləri var ki, baxmağa eür’ət
tapılmazdı. Taxtı üstündə oturan mələyin, başından ayağına qədər gözləri var.
Dayanmadan qabağındakı dəftərə baxar, bir an olsun belə ondan gözünü ayırmazdı.
Qabağında bir ağac vardı. Hər yarpağında bir nəfərin adı yazılmışdı. Qabağında ləyən
kimi bir şey vardı. Gah sağ əliylə ondan bir şey götürüb sağındakı nurani mələklərə
verər, gah da sol əliylə bir şey götürüb solundakı zülm mələklərinə verərdi. (Bu) mələyə
diqqətlə baxınca, canıma qorxu düşdü. Cəbrayıla; “Bu mələk kimdir?” dedim.
“Əzrayıldır. Bunun üzünü görməyə heç kimin ürəyi gəlməz” dedi. Yanına gəlib; “Ey
Əzrayıl! Bu, sonuncu peyğəmbərdir və Allah Təalanın həbibi, sevgilisidir” dedi. Əzrayıl
əleyhissalam başını qaldırıb gülümsədi. Qalxıb mənə baş əydi və; “Salam! Haqq Təala