Sevgili Peyğəmbərim - 05

Cəbrayıl əleyhissalam qarşısına gəldi və “Oxu!” dedi. Rəsulullah, ona; “Mən oxumaq
bilmirəm” cavabını verdi. O zaman mələk, tutub taqəti kəsilincəyə qədər sıxdı və;
“Oxu!” dedi. Yenə “ Mən oxumaq bilmirəm” cavabını verdi. Bir daha sıxdı və; “Oxu!”
dedi. “ Mən oxumaq bilmirəm” buyurunca, üçüncü dəfə sıxdı. Sonra bıraxdı və “(Ey
Məhəmməd!) Yaradan Allahın adı ilə oxu! O, insanı qatılaşmış qandan (ələqdən)
yaratdı! Oxu, insana bilmədiklərini bildirən, qələmlə öyrədən Rəbbin böyük kərəm
sahibidir”"*' məalındakı Ələq surəsinin ilk beş ayəsini gətirdi. Məhəmməd əleyhissalam
da onunla birlikdə oxudu. İlk vəhy bu şəkildə gəldi və bütün eahanı aydınladan İslam
günəşi belə doğdu."*^

İbn Hişam, əs-Sirə, I, 233-240.
əl-Ələq 96/1-5.
İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 196.

59

Rəsulullah (səlləllahu əleyhi və səlləm), böyük bir qorxu və həyəcanla Hira
dağındakı mağaradan çıxıb, aşağıya enməyə başladı. Dağın ortasına gəldiyi əsnada bb
səs eşitdi. Cəbrayıl əleyhissalam; “Ya Məhəmməd! Sən, Allah Təalanın rəsulusan, mən
də Cəbrayılam” dedi və topuğunu yerə vurdu. Vurduğu yerdən su çıxdı və dəstəmaz
almağa başladı. Cənabi Peyğəmbərimiz diqqətlə onu süzürdü. Cəbrayıl əleyhissalam
dəstəmazını qurtarınca, Cənabi Peyğəmbərimizə, gördüyü kimi dəstəmaz almasını
söylədi. Sevgili Peyğəmbərimiz, dəstəmazını alşb qurtardıqdan sonra. Cəbrayıl
əleyhissalam imam olub, iki rük’ət namaz qıldılar. Bundan sonra Cəbrayıl əleyhissalam;
“Ya Məhəmməd! Rəbbinin sənə salamı var” deyib, ardından; “Sən mənim, cin və
insanlara rəsulumsan. O halda onları tövhidə də’vət et” buyurduğunu söylədi və ayrılıb
səmaya yüksəldi. Sevgili Peyğəmbərimiz; beləcə Cəbrayıl əleyhissalamı həm görmüş,
həm də danışmuş oldu.
Cənabi Peyğəmbərimiz, xanəyi səadətlərinə gəlincəyə qədər, yanından keçdiyi
hər daşın, hər ağacın; “Əssalamu əleykə ya Rəsulallah!” dediyini eşitdi. Evinə gəlib;
“Məni örtün! Məni örtün!” buyurdu və qorxusu keçincəyə qədər, istbahət etdi. Sonra
gördüklərini Həzrəti Xədicə anamıza danışdı və “Cəbrayıl (əleyhissalam) gözümdən
qeyb oldu. Lakin onun heybət, şiddət və qorxusu üzərimdən getmədi. Mənə məcnun
deyəcəklərindən və dil uzadıb pis sözlər deyəcəklərindən qorxdum” buyurdu. Bu halları
və bu günləri gözləyən, buna hazır olan Həzrəti Xədicə; “Allah Təala qorusun. Haqq
Təala sənə xeyir ehsan edər və xeybdən başqa bir şey diləməz. Allah Təalanın haqqı
üçün, bu ümmətin peyğəmbəri olacağına inanıram. Çünki sən, qonağı sevərsən. Doğru
danışarsan və e’tibarbsan. Acizlərə yardım edər, yetimləri qoruyar, qəriblərə köməklik
göstərərsən. Xoş xasiyyətin var, bu xislətlərin sahibində qorxu olmaz” dedi."*^
Sonra, bu vəziyyəti soruşmaq üçün. Vərəqə ibn Nofəlin yanına getdilər.
Vərəqə, Rəsulullahın söylədiklərini dinlədikdən sonra; “Müjdə ey Məhəmməd
əleyhissalam! Allah Təalaya and içirəm ki, sən. Həzrəti İsanın xəbər verdiyi son
peyğəmbərsən. Sənə görünən mələk, səndən əvvəl Musa əleyhissalama gələn Cəbrayıl
əleyhissalamdır. Ax! Kaş ki, gənc olsaydım. Səni Mə kk ədən çıxartdıqları zamanı görə
bilsəydim və köməyinə gəlsəydim. Çox yaxın bir zamanda də’vət və cihadla əmr

Təbəri, Tarix, II. 298-302; Bəlazuri, Ənsab, I, I08-II0.

60

olunarsan” dedi və Cənabi Peyğəmbərimizin Mübarək əlini öpdü. Çox keçmədən vəfat
etdi.^^

Də’vət əmrinin gəlməsi
Sevgili Peyğəmbərimizə, peyğəmbərliyinin xəbər verildiyi ilk vəhy belə
gəlmişdi. Sonra kəsildi və üç il gəlmədi. Bu arada İsrafil əleyhissalam adındakı mələk
gəlib, bəzi şeylər öyrətdi. Bunlar vəhy deyildi. Bu zaman zərfində, ara bir Rəsulullahın
eani çox sıxılırdı. Rəsulullah üzüldükcə. Cəbrayıl əleyhissalam görünərək; “Ey
Həbibullah! Sən Allahu Təalanın peyğəmbərisən” deyər və üzüntüsünü yatışdrrardı.
Cənabi Peyğəmbərimiz buyurdu ki; “Vəhyin kəsildiyi zamandaydı. Hira
dağından aşağı enərkən, anidən göydən bir səs eşitdim. Yuxarı baxdım. Cəbrayılı
(əleyhissalam) gördüm. Yer ilə göy arasında, bir kürsüdə oturmuşdu. Məni qorxu
bürüdü. Evə çatdım. Məni bir şey ilə örtün, dedim. Haqq Təala vəhy göndərdi; “Ey
örtüyə bürünən Peyğəmbər! Qalx da (qövmünü Allahın əzabı ilə) qorxut! (iman
etməzlərsə, əzaba düçar olacaqlarını özlərinə xəbər ver). Rəbbini təkbir et. Paltarını da
təmiz tut” (məalındakı) Müddəssir surəsinin ilk ayələrini gətirdi. Bundan sonra vəhyin
arası kəsilmədi.”
Eəxri kainat (əleyhi əfdalus-salavat) Rəsulullah, insanları İslama təbliğə, Allah
Təalanın əmr və qadağalarını də’vət etməyə başladı. Cəbrayıl əleyhissalam, vəhy
gətirərkən bəzən insan cildinə girər və Əshabi kiramdan Dihyə Kəlbinin surətində
gələrdi. Bəzən Cənabi Peyğəmbərimizin qəlbinə ilqa, təlqin edərdi. Rəsulullah, onu
görməzdi. Bəzən röya ilə, bəzən da dəhşət saçan bir uğultu ilə gələrdi. Vəhyin, Cənabi
Peyğəmbərimizə ən ağır və çətin gələni bu idi. Belə vəziyyətdə İkən Rəsulullahın ən
soyuq gündə belə Mübarək alnından tər tökülər, dəvə üzərində isə, vəhyin ağırlığından
dəvə yerə çökərdi. Yanında olan əshab da, vəhyin ağırlığını hiss edərdilər. Cəbrayıl
əleyhissalam, bir neçə dəfə öz cild və surətində gəldi.
Allah Təala, mələksiz və pərdəsiz, yəni heç bir vasitə olmadan da Cənabi
Peyğəmbərimizə vəhy etmişdir. Bu hal Me’rac gecəsində vaqe olmuşdur.

ibn ishaq, əs-Sirə, s, 140-142; İbn Hişam, əs-Sird, I, 239-240; İbn Sə’d, ət-Tdbəqat, I, 129, 194-195;
Təbəri, Tarix, II. 299-302; Bəlazuri, Ənsab, I, III; Kastalani, əl-Məvahibu’l-Ləduniyyə, s. 48.

61


ilk vəhyin gəlməsiylə peyğəmbərlik vəzifəsinə başlayan Məhəmməd Mustafanın (səlləllahu əleyhi və səlləm), İslamı təbliği iyirmi üç il davam etdi. Bu zaman
diliminin on üç ili Məkkədə, on ili də Mədinədə keçmişdir.
Qur’ani Kərim 22 il, 2 ay, 22 gün kimi bir zamanda vəhy edilib
tamamlanmışdır. Məhəmməd əleyhissalam ümmi(savadsız) idi. Yəni kitab oxumamış,
yazı yazmamış və heç kimdən dərs almamışdı. Mə kk ədə doğulub böyümüş, müəyyən
şəxslər arasında boya-başa çatmişdi. Belə olduğu halda. Tövratda və İncildə, Yunan və
Roma dövrlərində yazılmış kitablarda yer alan məlumatlardan, hadisələrdən xəbər verdi.
İslamiyyəti bildirmək üçün, hierətin altıneı ilində Rum, İran və Həbəş hökmdarlarına və
digər Ərəb padişahlarına məktublar göndərdi. Hüzuruna altmışdan çox əenəbi elçi
gəlmişdir. Bu mövzu, Qur’ani Kərimdə məalən; “Sən, bu Qur’ani Kərim gəlmədən
əvvəl, bir kitab oxumadın. Yazı yazmadın. Oxuyub-yazmağı baearsaydm, başqalarından
öyrəndin deyə bilərdilər”"*^ şəklində yer almaqdadır.
Hədisi şərifdə də; “Mən ümmi peyğəmbər Məhəmmədəm... Məndən sonra
peyğəmbər yoxdur”"*^ buyruldu. Yenə Qur’ani Kərimdə belə buyrulmaqdadır; “O
(Məhəmməd əleyhissalam) özündən danışmamaqdadır. Onun sözləri. Ona bb vəhy ilə
bildirilməkdə, öyrədilməkdədir”."*^

İlk müsəlmanlar
Cənabi Peyğəmbərimizə, ilk vəhyin gəlməsindən sonra, ilk iman edən Həzrəti
Xədieə anamızdır. Heç tərəddüd etmədən İslamiyyəti dərhal qəbul edərək, ilk müsəlman
olmaqla şərəfləndi. Cənabi Peyğəmbərimiz, Həzrəti Xədicə anamıza. Cəbrayıl
əleyhissalamın öyrətdiyi kimi dəstəmaz almağı öyrətdi. Sonra, Cənabi Peyğəmbərimiz
imam oldu, birlikdə İki rük’ət namaz qıldılar. Xədicə anamız, sevgili Peyğəmbərimizin
hər sözünə, hər əmrinə, ən mükəmməl şəkildə, itaət etdi. Beləcə Allah Təalanın
nəzdində çox yüksək dərəcələr əldə etdi. Rəsulullah üzülsə, inkar edənlərin istehza
etməsiylə acı çəksə. Onu təsəlli edər, keyfini kökəldərdi. Deyərdi ki; “Ya Rəsulallah!
Heç üzülmə, gəm yemə. Axırda dinimiz güclənib, müşriklər həlak olarlar. Qövmün sənə

əl-Ənkəbut 29/48.
Heysəmi, Məcməuz-Zəvaid, I, 205.
ən-Nəcm 53/3-4.

62

itaət edər...” Xədicə anamızin bu yardımlarından ötrü bir gün, Cəbrayıl əleyhissalam
gəlib; “Ya Rəsulallah! Xədicəyə, Allahu Təalanın salamını çatdır” dedi. Cənabi
Peyğəmbərimiz; “Ey Xədicə! Budur Cəbrayıl (əleyhissalam), Allah Təalanın sənə
salamını deyir” buyurdu."*^
Cənabi Peyğəmbərimiz bir dəfəsində də; “Allah Təala mənə Cənnətdə incidən
bir ev ilə Xədicəyə müjdə verməyimi əmr etdi. Orada xəstəlik, üzüntü və baş ağrısı
yoxdur” buyurdu.
Həzrəti Xədicədən sonra böyüklərdən ilk müsəlman olan, Rəsulullahın yaxın
dostlarından Həzrəti Əbu Bəkirdir. Həzrəti Əbu Bəkir, iyirmi il əvvəl bir yuxu
görmüşdü; “Göydən bədirlənmiş ay enib, Kə’bəyi müəzzəməyə gəlmiş, hissə-hissə
olmuş, hissələrdən hər biri, Məkkə evlərindən biri üstünə düşmüş, sonra bu hissələr bir
yerə toplanaraq səmaya yüksəlmişdi. Əbu Bəkirin evinə düşən hissə isə, səmaya
yüksəlməmişdi. Hadisəni görən Həzrəti Əbu Bəkir, dərhal evin qapısını örtmüş, sanki
bu ay parçasının getməsinə mane olmuşdu.”
Əbu Bəkir heyəcanla yuxudan oyanmış, səhər olunca, dərhal, yəhudi alimlərindən birinin yanına gedib, yuxusunu danışmışdı. O alim cavabında; “Bu qarışıq
yuxulardan biridir, onun üçün tə’bir edilə bilməz” demişdi. Ancaq bu röya, Əbu Bəkirin
zehnini məşğul etmiş, yəhudinin cavabı da onu qane etməmişdi. Bir dəfə ticarət üçün
getdiklərində, yolunu rahib Bəhiranın diyarına salmışdı. Gördüyü yuxunun tə’birini
Bəhiradan istə’yincə, Bəhira; “Sən hardansan?” dedi. Həzrəti Əbu Bəkir;
“Qüreyşdənəm” deyə cavab verincə, Bəhira; “Orada bir peyğəmbər çıxacaq və hidayət
nuru Məkkənin hər yerinə yayılacaq. Sən, həyatında Onun vəziri, vəfatından sonra da,
xəlifəsi olacaqsan” dedi. Həzrəti Əbu Bəkir bu cavaba çok heyrət etmişdi. Bu yuxusunu
və tə’birlərini, Cənabi Peyğəmbərimiz, peyğəmbərliyini açıqlayıncaya qədər kimsəyə
deməmişdi.
Məhəmməd əleyhissalam peyğəmbərliyini açıqlayınca. Həzrəti Əbu Bəkir
dərhal Cənabi Peyğəmbərimizin yanına qaçıb; “Peyğəmbərlərin, peyğəmbərliklərinə
dəlilləri vardır, sənin dəlilin nədir?” deyə sual etdi. Cənabi Peyğəmbərimiz cavabında;
“Bu nübüvvətimə dəlil, o röyadır ki, bir yəhudi alimdən tə’birini istədin. O alim;
“Qarışıq röyadandır, tə’bir edilməz” dedi. Sonra rahib Bəhira, doğru tə’bir etdi”

Hakim, əl-Müstədrək, III, 206; İbn Hişam, əs-Sirə, I, 241; Süheyli, ər-Rövzul-Unf, II, 416.

63

buyuraraq, Həzrəti Əbu Bəkirə; “Ey Əba Bəkir! Səni, Allaha və Rəsuluna də’vət
edirəm” buyurdu.
Bunun eşidən Həzrəti Əbu Bəkir; “Şəhadət edirəm ki, sən, Allah Təalanın
rəsulusan, sənin peyğəmbərliyin haqdır və eahanı işıqlandıran bir nurdur” deyərək
müsəlman oldu.
Başqa bir rəvayətdə isə Həzrəti Əbu Bəkir, Cənabi Peyğəmbərimizə peyğəmbərlik gəlmədən əvvəl, tiearət məqsədiylə Yəmənə getmişdilər. Bu səfərlərində,
Yəməndə olan, Əzd qəbiləsindən, çox kitab oxumuş yaşlı bir qoeaya rast gəlmişdilər.
Bu qoea. Həzrəti Əbu Bəkirə baxıb; “Zənn edirəm ki sən, Məkkə xalqındansan”
deyineə. Həzrəti Əbu Bəkir; “Bəh, elədir” demiş və aralarında bu dialoq keçmişdi.
-Sən Qüreyşdənsən?
-Bəh!
-Bəni Təmimdənsən?
-Bəli!,
-Bir əlamət daha qaldı.
-Nədir?
-Qarnını aç, görüm.
-Bundan məqsədin nədir, söylə?
-Kitablarda oxudum ki, Mə kk ədən bir peyğəmbər gələr. Ona, üd nəfər köməkçi olar.
Biri gəne, digəri də yaşlıdır. Gənc olan, bir çox çətinlikləri asanlaşdırar. Çox bəlaları dəf
edər. O yaşlı adam isə, ağ bənizli, incə belli olub, qarnının üstündə bir qara xal vardır.
Zənn edirəm ki, o adam sənsən. Qarnını aç, görüm.
Bunu deyincə Həzrəti Əbu Bəkir mübarək qarnını açmış; göbəyi üstündəki
qara xalı görüncə; “Vallah o adam sənsən” deyib, Əbu Bəkirə vəsiyyət etmişdi.
Həzrəti Əbu Bəkir, işini qurtarınca, vəda etmək üçün yaşlının yanına getmiş,
Cənabi Peyğəmbərimiz haqqında bir neçə beyt deməsini ondan istəmiş, bunu deyincə
yaşlı, on üd beyt oxumuş. Həzrəti Əbu Bəkir bunları əzbərləmişdi.
Həzrəti Əbu Bəkir səfərdən Məkkəyi mükərrəməyə qayıdınca, Ukbə ibn Əbi
Muayt, Şeybə, Əbu Cəhil, Əbul-Buhtəri kimi, Qüreyşin başda gələn adamları, onu
ziyarət etmək üçün evinə gəlmişdilər. Əbu Bəkir onlara üz tutaraq; “Aranızda heç bir
hadisə oldu mu?” buyurmuş. Cavablarında; “Bundan daha maraqlı hansı hadisə ola bilər

64

ki, Əbu Talibin yetimi, peyğəmbərlik iddiası edir və sizlər, ata və babalarınız, batil
dindənsiniz deyir. Əgər xətrin olmasaydı. Onu bu vaxta qədər sağ qoymazdıq. Sən
Onun yaxın dostusan, bu işi sən həll et” demişdilər.
Həzrəti Əbu Bəkir onları yola verib, Cənabi Peyğəmbərimizin, Həzrəti
Xədieənin evində olduğunu öyrəndi. Gedib qapını döydü. Cənabi Peyğəmbərimiz özü
qapıya çıxınea; “Ya Məhəmməd! Sənin haqqında deyilənlər doğrudur?” dedi. Cənabi
Peyğəmbərimiz; “Mən Haqq Təalanın peyğəmbəriyəm. Sənə və bütün Adəm oğullarına
göndərildim, iman et ki. Haqq Təalanın xoşnudluğuna nail olasan və eanını
Cəhənnəmdən qoruyasan” buyurdu. Həzrəti Obu Bəkir; “Buna dəlil nədir?” deyineə,
Rəsuli əkrəm; “O, Yəməndə gördüyün yaşlının hekayəsi dəlildir” buyurdu.
Həzrəti Obu Bəkir; “Mən, Yəməndə çox yaşlı və gəne adam gördüm” dedi.
Cənabi Peyğəmbərimiz eavabında; “O yaşlı ki, sənə on İki beyt əmanət etdi və mənə
göndərdi” deyərək, o beytlərin hamısını oxudu. Həzrəti Obu Bəkir; “Bunu sənə kim
xəbər verdi” deyineə, eavabında; “Məndən əvvəlki peyğəmbərlərə gələn mələk xəbər
verdi” buyurdu. Bunu deyineə, əlini mənə ver deyib, mübarək əlini tutmuş; “Oşhədü ən
la ilahə illallah və əşhədü ənnə Məhəmmədən əbduhu və rəsuluh” deyərək müsəlman
olmuşdu."'^
Hayatında ilk dəfə duyduğu böyük bir sevinelə, evinə müsəlman olaraq
qayıtmışdı. Belə ki, bir hadisi şərifdə; “Hər kimə imanı ərz etdimsə, üzünü turşudur,
tərəddüdlə baxardı. Aneaq Obu Bəkir Siddiq imanı qəbul etməkdə heç tərəddüd və
e’tiraz etmədi” buyrulmuşdur.
Cənabi Peyğəmbərimiz, bir gün Həzrəti Xədieə anamızla namaz qılarkən.
Həzrəti Oh onları gördü. O zaman on vəya on İki yaşında idi. Namazdan sonra; “Bu
etdiyiniz nədir?” deyə soruşdu. Rəsuli əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm); “Bu, Allah
Təalanın dinidir. Səni bu dinə də’vət edirəm. Allah Təala birdir, ortağı yoxdur. Səni bir
olan, tayı, şəriki olmayan Allaha imana də’vət edirəm...” buyurdu. Həzrəti Oh;
“Ovvəleə atamla məsləhətləşim” dedi. Rəsulullah ona; “İslamı qəbul etməzsən, bu sirri
heç kimə demə!” buyurdu. Həzrəti Oh sabah olunea Rəsulullahın yanma gələrək; “Ya
Rəsulallah! Mənə İslamı öyrət” dedi və müsəlman oldu. Həzrəti Oh, müsəlman

İbn İshaq, əs-Sirə, s, 120-121; İbn Hişam, əs-Sird, I, 249-250.
İbn İshaq, əs-Sirə, s, 118; İbn Hişam, əs-Sirə, I, 245-247.

65


olanların üçüncüsüdür. Rəsuli əkrəm uğrunda göstərdiyi fədakarlıq və Onu özündən
üstün tutması isə hər cür təqdirin layiqdir.
Zeyd ibn Harisə də ilk iman edənlərdəndir. Həzrəti Xədicə, Həzrəti Əbu Bəkir
və Həzrəti Əlidən sonra dördüncü, azad olmuş kölələr içində isə ilk müsəlman olmaqla
şərəfləndi. Özüylə bblİkdə, xanımı Ümmü Eymən də müsəlman olmuşdu.^'
Həzrəti Əbu Bəkir, müsəlman olunca, dərhal çox sevdiyi dostlarının yanına
getdi. Onların da, müsəlman olmaları üçün cəhd göstərdi. Əshabi kbamın başda
gələnlərindən; Osman ibn Əffan, Təlhə ibn Ubeydullah, Zübeyir ibn Əvvam,
Əbdürrahman ibn Əvf, Sə’d ibn Əbi Vəqqas kimi qövmünün başda gələn mö’təbər
şəxsiyyətləri bunlardan bəziləridir.^^ Həzrəti Xədieə anamızdan sonra müsəlman olan
bu səkkiz nəfərə Səbiquni İslam, yəni ilk müsəlmanlar deyilir.
Həzrəti Osman, müsəlman olmasını belə nəql edir; “Mənim kahin bir xalam
vardı. Bir gün onu ziyarətə getmişdim. Mənə; “Sənə bir xanım nəsib olar. Aneaq nə sən
ondan əvvəl bir qadın görmüş olarsan, nə də o, səndən əvvəl bb kişi görmüş olar. O,
gözəl üzlü, zahidə bir xanım və bir böyük peyğəmbər qızı olsa gərək” dedi. Mən,
xalamın bu sözünə heyrət etdim. Yenə mənə dedi ki; “Bir peyğəmbər gəldi. Ona göydən
vəhy nazil oldu.” Mən dedim ki; “Ey xalam! Belə bir sb, şəhərdə heç eşidilmədi. O
halda bu sözü açıq söylə”. O zaman xalam; “Məhəmməd ibn Abdullaha peyğəmbərlik
gəldi. Xalqı dinə də’vət edər. Qısa zamanda Onun dini ilə aləm nurlanar və qarşısında
duranların başı kəsilər” dedi.
Xalamın bu sözləri, mənə çox tə’sb etdi. Təşvişə düşdüm. Həzrəti Əbu Bəkb
ilə aramızda böyük bir dostluq vardı. Bir birimizdən heç ayrılmazdıq. Bu məsələni
görüşmək üşün, İki gün sonra Həzrəti Əbu Bəkbin yanına getdim. Xalamın
söylədiklərini deyincə, mənə dedi ki; “Ya Osman! Sən ağıllı bir adamsan. Heç
görməyib, eşitməyən; bb şeyə fayda və zərər verməkdən uzaq olan bir neçə daş,
tanrıbğa necə layiq olar?” Mən; “Düz deyirsən, xalamın sözü həqiqətdb” dedim”.
Həzrəti Əbu Bəkb, Həzrəti Osmana İslamiyyəti başa saldıqdan sonra, onu,
Rəsulussəqaleyn, yəni insan və cinlərin peyğəmbəri olan Rəsulullahın hüzuruna apardı.
Sevgili Peyğəmbərimiz, Həzrəti Osmana belə buyurdu; “Ya Osman! Haqq Təala, səni

ibn Hişam, əs-Sirə, I, 247-248.
ibn Hişam, əs-Sirə, I, 250-251; Təbəri, Tarix, II. 307-307; 309-318; İbn Kəsir, əl-Bidayə, III, 24-33;
Məs’udi, Murucuz-Zeheb, II, 275; Yaqubi, Tarix, II, 18-19; Bəlazuri, Ənsab, I, 112-113.

66


Cənnətə müsafrliyə də’vət edir. Sən də icabət eylə (qəbul et) Mən, bütün insanlara
hidayət rəhbəri olaraq göndərildim.” Həzrəti Osman, Rəsulullahın mö’təbərliyi və gülər
üzlə söylədiyi sözlər qarşısında özünü itirib, böyük bir şövq və təslimiyyətlə; “Əşhədu
ən la ilahə illallah və əşhədü ənnə Məhəmmədən əbduhu və rəsuluh” deyib müsəlman
oldu.
Rəsulullah, peyğəmbərliyinin ilk üç ilində, insanları gizlieə İslama də’vət etdi,
insanlar, yavaş-yavaş, bir-bir, İki-İki müsəlman olardılar. Bu zaman içində
müsəlmanların sayı aneaq otuza çata bildi. Onlar da, ibadətlərini evlərində edər və
Qur’ani kərimin nazil olan ayələrini gizlieə oxuyub əzbərləyərdilər.
Yaxın qohumları də’vət
Rəsulullah, Müddəssir surəsinin nazil olmasıyla, insanları İslam dininə də’vətə
başlamışdı. Bu də’vəti gizli edirdi. Bir müddət sonra da; “Yaxın qohumlarını Allah
Təalanın əzabı ilə qorxudaraq, onları haqq dinə çağır”məahndakı ayəə nazil oldu.
Bundan sonra Məhəmməd əleyhissalam, qohumlarını dinə də’vət etmək üçün Həzrəti
Əlini göndərdi və hamısını Əbu Talibin evinə çağırdı. Qabaqlarında bir nəfərə kifayət
edəeək qədər, bir boşqab yemək və bir tas süd qoydu, əvvəleə özü bismillah ilə
başlayıb, gələn qohumlarına; “Buyurun” dedi. Gələnlərin sayısı qırx nəfər idi. Ancaq,
qoyulan yemək hamısını doyuzdurdu və heç azalmadı. Gələnlər bu mö’cüzə qarşısında
çaşıb qaldılar. Yeməkdən sonra Cənabi Peyğəmbərimiz, qohumlarını İslama də’vət
etmək üçün sözə başlamaq niyyətində idi. Əmisi Əbu Ləhəb düşmənlik edərək; “Biz bu
günkü kimi bir sehr görmədik. Qohumunuz sizi bir sehrlə tilsimlədi. Ey qardaşımın
oğlu! Mən sənin gətirdiyin kimi şər və pislik gətirən başqa bir adam görmədim”
deyərək, sözlərinə həqarətlə davam etdi.
Peyğəmbərimiz də, Əbu Ləhəbə; “Qüreyş və bütün Ərəb qəbilələrinin edə
bilməyəcəyi pisliyi mənə sən etdin” buyurdu. Heç biri müsəlman olmadan dağılışdılar.
Bu hadisədən qısa bir müddət sonra, qohumlarını yenə də’vət etdi. Həzrəti Əli yenə
hamısını çağırdı. Öncəki kimi qabaqlarına yemək qoyuldu. Cənabi Peyğəmbərimiz,
yeməkdən sonra ayağa qalxıb; “Həmd, ancaq Allah Təalaya məxsusdur. Yardımı ancak

əş-Şüəra 26/214.

67


Ondan istəyərəm. Ona inanar, Ona güvənərəm. Şüphəsiz bilir və bildirirəm ki, Allah
Təaladan başqa ilah yoxdur, O birdir. Onun tayı və şəriki yoxdur” buyurduqdan sonra,
sözlərinə belə davam etdi; “Sizə əsla yalan söyləmirəm və doğrunu çatdırıram... Sizi, bir
olan və Ondan başqa ilah olmayan Allah Təalaya iman etməyə də’vət edirəm. Mən,
Onun sizə və bütün insanlığa göndərdiyi peyğəmbəriyəm. Vallahi siz, yuxuya getdiyiniz
kimi, öləeəksiniz, yuxudan oyandığınız kimi də dirildiləeəksiniz və bütün
etdiklərinizdən hesaba tutulaeaqsınız, yaxşılıqlarınızın əvəzində mükafat, pisliklərinizin
əvəzində də eəza çəkəeəksiniz. Bunlar da, ya Cənnətdə əbədi qalmaq veya Cəhənnəmdə
əbədi qalmaqdır. İnsanlardan, axirət əzabı ilə ilk qorxutduğum şəxslər sizlərsiniz.”
Əbu Talib, bu sözləri dinlədikdən sonra; “Ey möhtərəm qardaşımın oğlu! Sənə
yardım etməkdən daha qiymətli bir şey ağlıma gəlmir. Nəsihətlərini mənimsəyib qəbul
etdik, sözlərini də könüldən təsdiq etdik. İndi, burada toplaşanlar, atadan
Əbdülmüttəlibin uşaqlarıdır. Heç bir şübhə yoxdur ki, mən də onlardan biriyəm. Sənin
istədiyin şeyə, içimizdə ən əvvəl mən gələrəm. Ətrafını tutub, səni qorumaqdan bir an
dala qalmayaeağıma söz verirəm. Sən, əmr edildiyin şeyə davam et. Aneaq, əvvəlki
dinimdən ayrılmaq barəsində, nəfsim mənim sözümü dinləmir” dedi.
Əbu Ləhəbdən başqa, oradaki qohumları və əmiləri sakit tərzdə çıxış etdilər.
Aneaq Əbu Ləhəb; “Ey Əbdülmüttəlib oğulları! Başqaları Onun əlini tutub mane
olmamışdan əvvəl, siz mane olun. Əgər bu gün Onun dediklərini qəbul etsəniz, zillətə,
həqarətə uğrayarsınız. Onu qorumağa eəhd göstərsəniz hamınız öldürülərsiniz...” deyə
təhdid etdi. Əbu Eəhəbin əvəzinə, Cənabi Peyğəmbərimizin xalası; “Ey qardaşım!
Qardaşımın oğlunu və Onun dinini köməksiz qoymaq məgər sənə yaraşar? Vallahi bu
gün yaşayan alimlər, Əbdülmüttəlibin soyundan bir peyğəmbərin gələeəğini xəbər
verirlər. Baxın, o peyğəmbər budur” dedi.
Əbu Eəhəb, bu sözlər qarşısında çirkin çıxışına davam etdi. Əbu Talib, Əbu
Eəhəbə əsəbiləşərək; “Ey qorxaq! Vallahi biz sağ olduqea. Onun köməkçisi və
qoruyucusuyuq” dedi. Məhəmməd əleyhissalama çevrilərək; “Ey qardaşımın oğlu!
İnsanları Rəbbinə imana də’vət etmək istədiyin zamanı bilək, silahlanıb səninlə birlikdə
ortaya çıxarıq” dedi. Sonra, Eəxri kainat Rəsulullah təkrar sözə başlayıb; “Ey
Əbdülmüttəlib oğulları! Vallahi, Ərəblər içində mənim sizə gətirdiyim, dünya və
axirətiniz üçün xeyirli olan şeydən (yani bu dindən) daha üstününü və daha xeyirlisini
qövmünə gətirmiş bir adam yoxdur. Mən sizi, ağızda asan, mizanda ağır gələn İki

68


kəliməni söyləməyə də’vət edirəm. O da; Allahdan başqa ilah olmadığına və mənim
Onun qulu və rəsulu olduğuma şəhadət etmənizdir. Allah Təala sizi buna də’vət
etməyimi əmr etdi. O halda, hansınız mənim bu də’vətimi qəbul edər və bu yolda
köməkçim olar?” buyurdu. Heç kimdən səs çıxmadı, başlarını aşağı saldılar, Cənabi
Peyğəmbərimiz, bu sözlərini üç dəfə təkrar etdi. Hər dəfəsəndə Həzrəti Əli ayağa
qalxırdı. Üçüneü dəfəsində; “Ya Rəsulallah! Hər nə qədər bunların yaşea ən balaeası
isəm də, sənə mən yardımçı olaram” dedi. Bunu eşidən Rəsulullah, Həzrəti Əlinin
əlindən tutdu. Digərləri heyrət edərək dağılışdılar.
Allah Təalanın Həbibi (səlləllahu əleyhi və səlləm), qohumlarının bu hərəkəti
qarşısında çok üzüldü. Aneaq ruhdan düşmədən, onların Cəhənnəmdən xilas olması,
səadətə qovuşması üçün də’vətə davam etdi.
Bi’sətin dördüneü ilində Hier surəsinin 94-eü ayəsi nazil oldu. Məalən; “(Ey
Həbibim!) Sənə əmr edilən şeyi (əmr və qadağaları) açıqla, haqq ilə batibn arasını ayır.
Müşriklərdən üz çevb! (Onların sözlərinə iltifat etmə)” ilahi əmb gəbneə, sevgili
Peyğəmbərimiz, Məkkəliləri açıq-aşikar İslama də’vət etməyə başladı. Bb gün Səfa
təpəsinə çıxıb; “Ey Qüreyş xalqı! Buraya gəlib dediklərimi dinləyin!” buyurdu.
Qəbilələr toplandıqdan sonra da; “Ey qövmüm! Heç məndən yalan söz eşitdiniz?”
buyurunea, hamısı bir ağızdan; “Xeyr, eşitmədik” dedilər. Buyurdu ki; “Allah Təala
mənə peyğəmbərlik ehsan etdi və məni sizə peyğəmbər olaraq göndərdi.” Sonra da;
“(Ey Həbibim!) Onlara de ki; Ey insanlar! Mən sizin hamınıza göndərilmiş, Allahu
Təalanın rəsuluyam. O Allah Təala ki, yerlərin və göylərin sahibi və idarəçisidir. Ondan
başqa ibadətə layiq yoxdur. Hər eanlını öldürən və dirildən Odur...” məabndakı Ə’raf
surəsinin 158-oi ayəsini oxudu. Dinləyənlərdən, əmisi Əbu Eəhəb əsəbiləşərək;
“Qardaşımın oğlu divanə olmuş! Bizim bütlərimizə sitayiş etməyinin, dinimizdən
ayrılanın sözünə qulaq asmayın” deyə küfr etməyə israr edərək qışqırdı. Orada olanlar
çıxıb getdi və heç kim iman etmədi. Cənabi Peyğəmbərimizin, doğru sözlü, uea əxlaqlı
olduğunu bildikləri halda, üz çevirdilər və düşmən oldular.
Yenə bir gün Allah Təalanın; “Sənə əmr edilən şeyi (əmr və qadağaları)
açıkla” əmrinə itaət edərək, təkrar Səfa təpəsinə çıxdı. Yüksək və gur bb səslə; “Ya
sabahah! Buraya gəlin, toplanın, sizə əhəmiyyətli bb xəbərim var”^"^ deyə səsləndi. Bu

Buxari, “Təfsir”, 4; Tirmizi, ‘Təfsirul-Qur’an”, 91.

69

çağırışa, qəbilələr gəlib toplandılar. Heyrət və həyəcan içində gözləməyə başladılar.
Gəlməyənlər adamlarını göndərərək, nə üçün yığılışdıqlarını bilmək istədilər.
Gələnlərdən bir qrup; “Ey Məhəmmədüləmin! Bizi buraya nə üçün yığdın, nəyi xəbər
verəcəksən?” deyə soruşmağa başladılar. O da, “Ey Qüreyş qəbilələri!” deyərək
danışmağa başladı. Hamı çox diqqətlə qulaq asırdı. “Mənimlə sizin halınız, düşməni
görüncə, ailəsinə xəbər vermək üçün qaçan və düşmənin özündən əvvəl ailəsinə çatıb,
zərər verməyindən qorxaraq; ya sabahah (düşmən tərəfindən mühasirə edildik, sarıldıq!
Sabah vaxtı gəlib çatdı. Dərhal döyüşməyə hazırlanın) deyə hayqıran bir kimsənin halına bənzəyər. Ey Qüreyş camaatı! Mən sizə, bu dağın arxasında bir düşmən ordusu var,
üzərinizə hücum etmək üçün hazırlaşır desəm, mənə inanarsınız?” buyurdu. Onlar;
“Bəh inanarıq. Çünki, səndə indiyə qədər doğruluqdan başqa bir şeyə şahid olmadıq.
Sənin yalan danışdığını heç görmədik!” dedilər.
Bundan sonra Resulullah bütün Qüreyş qəbilələrinin adlarını; “Ey Haşım
oğulları! Ey Əbdü Mənaf oğulları. Ey Əbdülmüttəlib oğulları! (şəklində sadalayaraq)
Mən sizə mütləq baş verəcək olan şiddətli bir əzabın xəbərçisiyəm. Allah Təala mənə,
ən yaxın qohumlarımı axirət əzabı ilə qorxutmağımı əmr etdi. Sizi, Ea ilahə illallahu
vəhdəhu la şərikə ləh (Allah birdir. Ondan başqa ilah yoxdur) deyərək iman etməyə
də’vət edirəm. Mən də Onun qulu və rəsuluyam. Əgər buna iman etsəniz. Cənnətə
girəcəksiniz. Siz, “Ea ilahə illəllah” demədİkcə, mən sizə nə dünyada bir fayda, nə də
axirətdə bir pay təmin edə bilərəm” buyurdu. Qulaq asan qəbilələr arasından, Əbu
Eəhəb “Bizi bunun üçün topladın?” deyərək, yerdən aldığı daşı sevgili Peyğəmbərimizə
atdı. Digərləri isə aralarinda danışaraq dağılışdılar.^^
Günəşi sağ əlimə versələr!
Sevgili Peyğəmbərimiz, bu də’vəllərdən sonra harda bir adam veya qrup görsə,
onlara İslamı təbliğ etdi. Həqiqi qurtuluşun; nəfsə uymaqdan, zülmdən, haqsızlıqdan və
hər cür pis işlərdən uzaqlaşmaqla və Allah Təalaya iman etməklə mümkün olacağını
xəbər verdi. Nəfislərinin istəklərinə, şəhvətlərinə uyanlar, zəifləri əzənlər və
qudurğanhqda həddi aşanlar buna şiddətlə e’tiraz etdilər. Bütün bu pozğun işlərinin
İbn İshaq, əs-Sirə, s, 188-191; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 133; Təbəri, Tarix, II. 319; İbn Kəsir, əlBidayə, III, 38-41.

70

artıq davam etməyəcəyini görərək, Məhəmməd əleyhissalamın xəbər verdiklərini inkar
etdilər. Ona və inananlara düşmən oldular.
Müşriklər, əvvəlcə istehza edərdilər. Sonra təzyiq və işgəncələrini artırmağa
qərar verdilər. Mö’minləri əzmək, İslamı söndürmək istəyirdilər. Bunların başlarında;
Əbu Cəhil, Utbə, Şeybə, Əbu Ləhəb, Ukbə ibn Əbi Muayt, As ibn Vail, Əsvəd ibn
Müttəbb, Əsvəd ibn Əbdi Yağvəs, Vəbd ibn Muğirə... vardı.
Bb gün Utbə, Şeybə və Əbu Cəhil, Əbu Tabba; “Sən bizim büyüyümüzsən.
Biz, sənə daim hörmət edb, ehtbam göstərbİk. İndi, qardaşin oğlu, yeni bb din qurdu.
Bütlərimizə söyüb bizi kafirliklə taqsırlandırır. Ona nəsihət et. Bu işdən əlini çəksin.
Şayət əlini çəkməzsə. Onun öhdəsindən necə gəlinəcəyini biz bilərik...” dedilər. Əbu
Talib, onları sakitləşdbərək qaytardı və Peyğəmbərimiz üzülməsin deyə vəziyyəti Ona
demədi. Müşriklər, bb müddət sonra təkrar yığılıb, Əbu Talibin yanına gəldilər;
“Bundan əvvəl sənə vəziyyəti başa salmışdıq. Sözümüzə əhəmiyyət vermədin. O, hələ
də bütlərimizi pisləməyə davam edir. Artıq, taqətimiz qalmadı. Hər İkinizlə də
qanımızın son damcısına qədər vuruşacağıq. Məkkədə, ya O, ya da biz qalarıq” dedilər.
Əbu Talib, onları sakitləşdirməyə çalışdı ancaq inadlarında israr etdilər.
Əbu Talib, həm Rəsulullahın xətrinə dəymək istəmb, həm də qövmüylə onun
arasında hər hansı bb düşmənliyin çıxmasını da arzu etmirdi. Peyğəmbərimizin yanına
gəlib; “Ey Məhəmməd! Bütün qövm sənə düşmənlik etmək məqsədiylə bbləşdilər və
mənə şikayətə gəldilər. Qohumlar arasında düşmənlik, yaxşı deyildir. Onlar özlərinə
kafir deməməyini və doğru yolda olmadıqlarını deməyib pisləməməyini istəyirlər” dedi.
Bunu eşidən Həbibi əkrəm Rəsulullah; “Ey əmi! Bunu bil ki, günəşi sağ əlimə, ayı da
sol əlimə versələr (hər nə v’əd edirlərsə etsinlər) mən əsla bu dindən və ona insanları