Sevgili Peyğəmbərim - 01

Təqdim

Allahu təalaya həmd və verdiyi ne’mətlərə, yaxşılıqlara, sonsuz şükrlər olsun... Onun sevgili
Peyğəmbəri, insanların hər cəhətdən ən gözəli, en yaxşısı, en üstünü olan Məhəmməd əleyhissalama və
onun gözəl üzünü görməklə, faydalı sözlərini eşitməklə şərəflənən, beləcə bütün insanların en
qiymətliləri olan Əshabının hamısına və onların yolunu tutanlara da dua və salamlar olsun...
Tarixdə "Cahiliyyə Dövrü" deyilen bir zaman parçası vardır. Bu zaman parçasında.
Ərəbistan Yarmadasında, insanlar bütlərə sitayiş edir, həmişə içgi içir, qumar oynayırdılar. Güclü
olan haqlı sayılır, qadınlar bir ticari əşya kimi alınıb-satılır, qız uşaqları diri-diri torpağa
basdırılırdı. Təkcə Ərəbistan Yarmadası deyil, bütün dünya qaranlığa qərq olmuşdu. Asiya, Afrika və
Avropada da vəziyyət bundan fərqli deyildi. Əlbəttə bunlardan narahat olan, razı qalmayan az da olsa
ağıl sahibi insanlar mövcud idi və bunlar Cənabi Haqqa dua edərək, bu qaranlıq zamanın bitməsi üçün
yalvarırdılar.
insanlara rəhm edən Allahu Təala, müxtəlif əsrlərdə və müxtəlif coğrafi bölgələrdə yaşayan
insanlara bir çox peyğəmbər göndərdiyi kimi, son nəbi və rəsul olan Həzrəti Məhəmmədi də bu
qaranlığı aydınlatması üçün son peyğəmbər olaraq vəzifələndirdi.
Cənabi Haqq, mərhəmət göstərərək bizi. Ona ümmet etməklə, ne’mətlərinin ən böyüyünə
qovuşdurdu. Ona tabe olmaq lazım gəldiyini açıq bir şəkildə bildirdi. Rəbbimizə bu gözəl ne’mətinə
görə nə qədər həmd və şükr etsək azdır.
Əhli Sünnət alimləri buyurmuşlar ki: "Hər Peyğəmbər öz zamanında, öz məkanında, öz
qövmünün hamısından hər cəhətdən üstündür.
Məhəmməd əleyhissalam isə, hər zamanda, hər ölkədə, yəni dünya yaradıldığı gündən, qiyamət
qopuncaya qədər, gəlmiş və gələcək bütün məxluqatın hər cəhətdən ən üstünüdür. Heç kim, heç bir
cəhətdən Ondan üstün deyildir...".
Allahu Təala, heç bir şey yaratmamışdan əvvəl. Məhəmməd əleyhissalamın mübarək nurunu
yaratdı. Qur’ani Kərimdə Cənabi Peyğəmbərimizə xitabən: "Səni aləmlərə rəhmət olaraq göndərdik"
buyuruldu. Qüdsi Hədisdə də: "Sən olmasaydın, sən olmasaydın məxluqatı yaratmazdım"
buyurulmuşdur.
imanın əsil şərti, "Hubbi fillah və buğzi fillah" yəni Allahu Təalanın dostlarını sevmək,
düşmənlərini sevməməkdir. Bu olmadıqca heç bir ibadet qəbul olmamakda, sahibinin üzünə
vurulmaqdadır. Bu səbəblə "Aləmlərin Hökmdarıni sevməyimiz fərz olmuş. Onun mübarək məhəbbətini
qəlbimizə yerləşdirməyimiz və gözəl əxlaqından nümunə götürməyəməz əmr edilmişdir.
Bu məhəbbətin dəvam etməsi üçün, əsrlərdən bəri Cənabi Peyğəmbərin mübarək həyatını
nəql edən kitablar yazılmış, hal-hazırda da yazılmaqdadır. Onun sevgisinin qəlbimizdə dolub-daşması
üçün. Əhli Sünnət alimlərinin kitablarını ətraflı şəkildə incələyərək Kainatın Soltanı, Cənabi
Rəsulullahın mübarək həyatını yazmağa çalışdıq.
Cənabi Haqq, hər birimizin qəlbini Cənabi Peyğəmbərimzin məhəbbəti ilə doldurub, bizi
Əhli Sünnət alimlərinin bildirdiyi doğru yolda tutsun! Amin.

Prof. Dr. Ramazan Ayvallı

6



PEYĞƏMBƏRİMİZİN MÜBARƏK NURU

Məhəmməd əleyhissalam Allah Təalamn həbibi, sevgilisi, yaradılmış bütün
insanların və digər məxluqatın hər cəhətdən ən üstünü, ən gözəli və ən şərəflisidir. Allah
Təalamn mədh etdiyi, bütün insanlara və cinlərə peyğəmbər olaraq seçib göndərdiyi,
axırıncı və ən üstün Peyğəmərdir. Aləmlərə rəhmət olaraq göndərilmiş olub, hər şey
onun hörmətinə yaradılmışdır. Mübarək adı, dəfələrlə mədh edilmiş, çox təriflənmiş
mənasına gələn Məhəmməd əleyhissalamdır. Əhməd, Mahmud, Mustafa kimi başqa
mübarək adları da vardır. Atasının adı Abdullah olub, hicrətdən 53 il qabaq Rəbiüləvvəl
ayının on ikisində Bazar ertəsi gecəsi, səhərə yaxın Məkkəyi Mükərrəmdə
doğulmuşdur. Tarixçilər, bu günün miladi illə 571-ci ilin Aprel ayının iyirmisinə uyğun
gəldiyini deyirlər.
Doğulmadan bir neçə ay əvvəl atası Abdullah, altı yaşında ikən də anası
Aminə vəfat etdi. Bu səbəblə də Həzrəti Peyğəmbərə “Dürri Yetim” (Kainat sədəfində
olan yeganə, böyük və ən qiymətli inci) ləqəbi verilmişdb. Səkkiz yaşına qədər babası
Əbdülmüttəbbin, onun ölümündən sonra isə əmisi Əbu Talibin yanında qaldı. İyirmi beş
yaşında Xədicətül-Kübra ilə evləndi. Bu xanımdan doğulan ilk oğlunun adı Qasım idi.
Ərəblərdə ilk oğulun atası olaraq künyə ilə çağırılmaq adət idi. Buna görə də
Peyğəmbərimizə “Əbul-Qasım”, yəni Qasımın atası deyilirdi.
Qırx yaşında İkən bütün insanlara və cinlərə peyğəmbər olduğu Allah Təala
tərəfindən bildbildi. Üç il sonra hamını imana çağırmağa başladı. Əlli iki yaşında İkən
Me’rac hadisəsi baş verdi. Miladi 622-ci ildə 53 yaşında olarkən Mə kk ədən Mədinəyə
hicrət etdi. İyirmi yeddi dəfə müharibədə iştbak etdi. 11-ci (Miladi 622-ci) ildə
Rəbiüləvvəl ayının on İkisində Bazar ertəsi günü günortadan qabaq, 63 yaşında İkən
Mədinəyi Münəvvərədə vəfat etdi.
Allah Təala bütün peyğəmbərlərinə adı ilə xitab etdiyi halda. Ona;
“Həbibim”(Sevgilim) deyə iltifat etmişdir. Cənabi Haqq bb ayədə məalən; “Səni
aləmlərə rəhmət olaraq göndərdik”' və bir qüdsi hədisdə də; “Sən olmasaydın, sən
olmasaydın, məxluqatı yaratmazdım”^ buyurdu.

* əl-Ənbiya, 107.
^ Suyuti, əl-Ləali ’l-Məsnua, I, 272; Əcluni, Kəşfu ’l-Xəfa, II, 164; Əli əI-Qari, Şərhu ’ş-Şifa, I, 6.

7

Hər Peyğəmbər öz zamanında, öz yerində, öz qövmünün hamısından hər
eəhətdən üstündür. Peyğəmbərimiz Məhəmməd əleyhissalam isə, dünya yaradıldığı
gündən qiyamət gəlineəyə qədər, hər zamanda, hər ölkədə, gəlmiş və gələeək olan bütün
varlıqların hər eəhətdən ən fəzilətlisi, ən üstünüdür. Heç kim, hər hansı bir eəhətdən
Ondan üstün deyildir. Cənabi Haqq Onu belə yaratmışdır.
Mübarək “Nur”unun yaradılması
Allah Təala hər şeydən, yəni heç bir şeyi yaratmazdan əvvəl Sevgili
Peyğəmbərimiz Məhəmməd əleyhissalamın mübarək nurunu yaratdı. Təfsir və hədis
alimlərimizdən çoxu belə ifadə etmişlər ki; “Cənabi Haqq öz nurundan lətif, və böyük
bir eövhər yaradıb, ondan bütün kainatı snasıyla vüeuda gətirdi. Bu cövhərə “Nuru
Məhəmməd” deyilir. Bütün ruh və cisimlərin başlanğıcı və mənşəyi bu cövhərdir”.
Əshabi kiramdan Cabir ibn Abdullah bir gün; “Ya Rəsulullah! Allah Təalanın
hər şeydən əvvəl yaratdığı şey nədir? soruşanda; “Hər şeydən əvvəl sənin
Peyğəmbərinin, yəni mənim nurumu öz nurundan yaratdı. O zaman; lövh, qələm.
Cənnət, Cəhənnəm, mələk, səmavat (göylər), ərz (yer üzü), günəş, ay, insan, və cinlər
yoxdu” buyurdular.
Nuru Məhəmmədi, Adəm əleyhissalamın qəlbi və cəsədi şərifi yaradılınca,
onun qaşlarının arasına qoyuldu. Adəm əleyhissalam özünə ruh verilincə alnında Zöhrə
ulduzu kimi parıldayan bir nurun olduğunu hiss etdi.
Adəm əleyhissalam yaradıldığında Cənabi Haqqın ona; Əbu Məhəmməd, yəni
Məhəmmədin atası deyərək xitab etdiyini ilham ilə başa düşdü və; “Ey Rəbbim! Mənə
nə üçün Əbu Məhəmməd künyəsini verdin?” deyə soruşunca, Allah Təala; “Ey Adəm!
Başını qaldır!” dedi. Adəm əleyhissalam başını qaldırıb baxdığında Ərzi ə Tada sevgili
Peyğəmbərimizin (səlləllahu əleyhi və səlləm) nurdan yazılmış Əhməd adını gördü. O
zaman; “Ey Rəbbim! Bu kimdir?” deyə soruşdu. Allah Təala da; “Bu, sənin
zürriyətindən bir peyğəmbərdir. Onun adı göylərdə Əhməd, yerdə isə Məhəmməddir.
Əgər O olmasaydı səni yaratmazdım. Yerləri və göyləri xəlq etməzdim” buyurdu.^

İbn Əsakir, Tarixu Dəməşq, VII, 437; Heysəmi, Məcməuz-Zəvaid, VIII, 198; Əhməd Şami, SübülülHuda, I, 85.


Nurunun pak alınlardan keçməsi

Adəm əleyhissalam yaradılınca alnına sevgili Peyğəmbərimiz Məhəmməd
əleyhissalamın nuru şərifi qoyuldu. O nur alnında parıldamağa başladı. Qur’ani
Kərimdə ifadə edildiyi kimi; Adəm ələyhissalamdan etibarən pak atalardan və pak
analardan keçərək, eənabi Peyğəmbərimizə qədər gəldi. Bunu Allah Təala ayədə belə
bildirmişdir;
“Sən, yəni sənin nurun, aneaq səedə edənlərdən dolaşdırıhb, sənə inqilab
etmiş, çatmışdır”"*
Hədisi şərifdə; “Allah Təala insanları yaratdı. Məni insanların ən yaxşı
qismindən meydana gətirdi. Sonra, bu qisimlərdən ən yaxşısını (Ərəbistanda) seçdi.
Məni bunlardan meydana gətirdi. Sonra evlərdən, ailələrdən ən yaxşısını seçib, məni
bunlardan meydana gətirdi. O halda, mənim ruhum və eəsədim məxluqların ən
yaxşısıdır. Mənim silsiləm, əedadım ən yaxşı insanlardır” buyurulmuşdur.
Başqa bir hədisi şərifdə isə; “Allah Təala, hər şeyi yoxdan var etdi. Hər şey
içindən insanları sevdi, qiymətləndirdi; insanlar içində də seçdiklərini Ərəbistanda
yerləşdirdi. Ərəbistandakı seçilmişlər arasında da məni seçdi. Məni hər zaman
insanların seçilmişləri, ən yaxşılan arasında yerləşdirdi. O halda. Ərəbistanda mənə
bağlı olanları sevənlər, mənim üçün sevərlər. Onlara düşmənlik edənlər mənə
düşmənlik etmiş olarlar” buyurulmuşdur.
Yaradılan ilk insan olan Adəm əleyhissalam. Məhəmməd əleyhissalamın
zərrəsini daşıdığı üçün alnında Onun nuru parıldayırdı. Bu zərrə Həzrəti Həvvaya,
ondan da Şit əleyhissalama və beləeə pak kişilərdən pak qadınlara və pak qadınlardan
pak kişilərə keçdi. Məhəmməd əleyhissalamın nuru da zərrə ilə birlikdə alınlardan
alınlara keçdi. Mələklər nə zaman Adəm əleyhissalamın üzünə baxsalar, alnında
Məhəmməd əleyhissalamın nurunu görər və Ondan bağışlanmalarını istəyərdilər.
Adəm əleyhissalam vəfat edəeəyi zaman, oğlu Şit əleyhissalama dedi ki;
“Oğlum! Bu alnında parıldayan nur son Peyğəmbər Məhəmməd əleyhissalamın
nurudur. Bunu mö’min və əfif, pak xanımlara ver və oğluna da belə vəsiyyət et!”
Məhəmməd əleyhissalama gəlineəyə qədər bütün atalar oğullarına belə vəsiyyət etdilər.
Hamısı da bu vəsiyyəti yerinə yetirib, ən əsalətli və ən kibar qızlarla evləndilər. Nur,
əş-Şüəra, 26/219.

9

qadın-kişi pak alınlardan keçərək əsil sahibinə çatdı. Cənabi rəsulullahın babalarından
birinin İki oğlu olsa, yaxud bir qəbilə İki qola ayrılsa, Peyğəmbərimiz Məhəmməd
əleyhissalamın nuru ən şərəfli və ən xeyMi olan tərəfdə olardı. Hər əsbdə Onun babası
olan zat, üzündəki nurdan tanınardı. Onun nurunu daşıyan seçilmiş bir soy vardı ki, hər
əsbdə bu soydan olan zatın üzü çox gözəl və çox nurlu olardı. Bu nur ilə qardaşları
arasında seçilb, aid olduğu qəbilə başqa qəbilələrdən daha üstün, daha şərəfli olardı.^
Neeə ki, Cənabi Peyğəmbərimiz hədisi şərifdə buyurdular ki; “Mənim
babalarımın heç bbi zina etmədi. Allah Təala məni ən yaxşı atalardan, pak analardan
gətbdi. Babalarımdan birinin iki oğlu olsaydı, mən bunların ən xeyirlisində, ən
yaxşısında olardım”.
Adəm əleyhissalamdan bəri, övladdan övlada keçərək gələn bu nur Taruha,
ondan oğlu İbrahim əleyhissalama, sonra oğlu İsmayıl əleyhissalama keçmişdb. Onun
da alnında günəş kimi parıldayan nur övladından Adnana, ondan Mə’ada, ondan da
Nizara keçmişdb. Nizar anadan olunea, atası Mə’ad oğlunun alnında nuru görüp
sevinmiş, böyük bir ziyafət verərək; “Belə oğul üçün bu qədər ziyafət az şeydir” dediyi
üçün oğlunun adı Nizar, yəni “az bir şey” mənasında qalmışdır. Bundan sonra da nur
sıra ilə keçərək əsil sahibi olan sevgili Peyğəmbərimiz Məhəmməd əleyhissalama
çatmışdır.
Məhəmməd
Əleyhissalam
Abdullah
Əbdülmüttəbb (Şeybə)
Haşım (Əmr)
Əbdümənaf (Muğbə)
Qusayy (Zeyd)
Kilab
Mürrə
Kə’b
Lüveyy
Qalib
^ Qazı lyaz, Şifayi Şərif, s. 82.

10


Cənabi Peyğəmbərimizin şərəfli nəsəbi Adnana
qədər belədir; Cənabi Peyğəmbərimiz bir hədisi şərifdə
belə buyurdu; Mən Abdullah, Əbdülmüttəlib, Haşım
(Əmr), Əbdü Mənaf (Muğirə), Qusayy (Zeyd), Kilab,
Mürrə, Kə’b, Lüveyy, Qalib, Fihr, Malİk, Nadr, Kinanə,
Huzeymə, Müdrikə (Amir) İlyas, Mudar, Nizar, Mə’ad,
Adnan oğlu Məhəmmədəm. Mənsub olduğum eəmiyyət
nə zaman üdyə ayrılmış isə, Allah Təala məni şüphəsiz
onların ən xeyirli olan tərəfində yerləşdirmişdir..
Başqa bir hədisi şərifdə də; “Allah Təala,
İbrahim oğullarından İsmayılı seçdi. İsmayıl oğullarından
Kinanə oğullarını seçdi. Kinanə oğullarından Qüreyşi
seçdi. Qüreyşdən Haşım oğullarını. Haşım oğullarından Əbdülmüttəlib oğullarını seçdi.
Əbdülmüttəlib oğullarından da məni seçdi”^ buyurmuşdur.

Fihr
Mal ik
Nadr
Kinanə
Huzeymə
Müdrikə (Amir)
İlyas
Mudar
Nizar
Mə’ad
Adnan

Qıldı ol nur, anın alnında qərar,
Erdi ibrahimə və ismayıla həm.
Qaldı anın ilə, nicə ruzigar.
Söz uzanır, gər qalanın der isəm.
Sonra Həvva alnına, nəql etdi bil.
İş bu rəsm ilə müsəlsəl, muttasıl.
Durdu anda dahi nicə ay və il.
Ta olunca Mustafaya müntəqil.
Şis doğuldu, ona nəql etdi bu nur.
Gəldi çün ol rəhmətən lil aləmin.
Anın alnında təcəlli qıldı nur.
Vardı nur, anda qərar qıldı həmin.

Babası Həzrəti Əbdülmüttəlib
Cənabi Peyğəmbərimiz (səlləllahu əleyhi və səlləm) Qüreyş qəbiləsinin Haşım
oğulları qolundandır. Atası Abdullahdır. Onun da atası Şeybədir. Peyğəmbərimizin
babası olan Şeybə, Mədinədə doğulmuşdu. Şeybə, atası Haşım vəfat etdiyində hələ

^ İbn Sə’d, ət-Tdbəqat, I, 55-56.
’ İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 20.

11


uşaqdı. Bir gün Mədinədə dayılarının evi qabağında dostları ilə ox təlimi keçirdilər.
Onlara tamaşa edən yaşlılar, Şeybənin alnında parıldayan nurdan, onun şərəfli bir
kimsənin oğlu olduğunu təxmin edərək heyran qaldılar. Ox atma növbəsi Şeybəyə
çatdığında, yayını dartıb hədəfə oxunu atdı. Ox tam hədəfə deyineə, o həyəeanla; “Mən
Haşımın oğluyam. Əlbəttə oxum hədəfinə dəyər” dedi. Onun bu sözlərindən Məkkəli
Haşımın oğlu olduğunu başa düşdülər. O əsnada Haşım ölmüşdü. Əbdü Mənaf
oğullarından biri Məkkəyə qayıtdığında Haşımın qardaşı Müttəlibə; “Mədinədə olan
qardaşın oğlu Şeybə çox ağıllı bir uşaqdır. Alnında da hamını heyran edən bir nur
parıldayır. Belə qiymətli bir uşağı yanınızdan ayırmanız doğrudur?” dedi. Bundan sonra
Müttəlib dərhal Mədinəyə getdi və qardaşı oğlu Şeybəni götürərək Məkkəyə gətirdi.
Məkkə küçələrində; “Bu uşaq kimdir?” deyə soruşanlara da; “qulumdur” deyərdi.
Bundan sonra Şeybənin adı Müttəlib in qulu mənasına gələn Əbdülmüttəlib olaraq
qaldı. ^
Əbdülmüttəlib əmisi vəfat edənə qədər onun yanında qaldı. Əbdülmüttəlibin
mübarək bədənindən müşk qoxusu gəlirdi. Alnında Allah Təalanın həbibi Məhəmməd
əleyhissalamın nuru parıldayar, ətrafına xeyir və bərəkət saçardı. Hər nə vaxt Məkkə
bölgəsinə yağış yağmayıb qıtlıq olsa. Məkkəlilər Əbdülmüttəlibin əlindən tutub onu
Səbir dağına çıxardar, dua etməsi üçün ona yalvarardılar. O da heç kimin xətrinə
dəyməz, Allah Təalaya yağış ehsan etməsi üçün dua edərdi. Cənabi Haqq də
Əbdülmüttəlibin alnında parıldayan sevgili Peyğəmbərimizin nuru bərəkətinə duasını
qəbul edər, bol bol yağış yağdırardı. Beləeə Əbdülmüttəlibin gündən günə qiymət və
etibarı çoxaldı. Məkkəlilər onu başlarına rəis seçdilər. Ona e’tiraz edən olmaz, əmri
altına girən də rahat və hüzur tapardı. O dövrün hökmüdarları da Əbdülmüttəlibin
fəziləti və böyüklüyünü təsdiq edərdilər. Тәкеә İran kisrasının gözü onu götürməz, açıq
və gizli şəkildə ona düşmənlik edərdi.
Əbdülmüttəlib, Hənif dininə tabe idi, yəni müsəlman idi. Bu din babalarından
İbrahim əleyhissalamın dini idi. Bu səbəblə, heç bir vaxt bütə ibadət etmədi və hətta
yanlarına belə yaxınlaşmadı. Kə’bənin ətrafında Allah Təalaya dua və ibadətini edərdi.
Günlərin bir günü röyasında kim isə; “Ey Əbdülmüttəlib! Qalx Tayyibəni
qaz!” deyərək qeyb oldu. Ertəsi gün “Qalx Bərrəni qaz!” dedi. Üçüncü gün də eyni

* İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 82.

12


kimsə; “Qalx Mədnunəni qaz” əmrini verdi. Röyanın arxası kəsilmirdi. Dördüncü gün
isə, yenə 0 kimsə; “Ey Əbdülmüttəlib! Qalx Zəmzəm quyusunu qaz!” deyincə
Əbdülmüttəlib; “Zəmzəm nədir? Quyu haradadır?” deyə soruşdu. O zat da; “Zəmzəm
bir sudur ki, heç azalmaz və dibinə çatmaq olmaz. Dünyanın dörd tərəfindən gələn
hacılara bəs edər. Cəbrayıl əleyhissalamın qanadıyla vurduğu yerdən çıxmışdır. Allah
Təalanın İsmayıl əleyhissalam üçün yaratdığı sudur. Susuzların susuzluğunu söndürür.
Açları doydurur. Xəstələrə şəfa olur. Yerini deyim. Qurban kəsdikləri vaxt içalatını bir
yerə tökərlər. Sən orda İkən qırmızı dimdikli bir qarğa gəlir. Dimdiyi ilə yeri eşələyər.
Qarğanın eşələdiyi yerdə bir də qarışqa yuvası görərsən. Bax ora Zəmzəmin yeridir”^
dedi.
Əbdülmüttəlib səhər vaxtı özü ilə oğlu Harisi götürərək Kə’bəyə getdi və
həyəcanla gözləməyə başladı. Bu əsnada röyada deyildiyi kimi qırmızı dimdikli qarğa
gəlib oradakı bir çuxura qondu və dimdiyi ilə yerə vurmağa başladı. Altından qarışqa
yuvası çıxdı. Əbdülmüttəlib ilə oğlu Haris dərhal oranı qazmağa başladılar. Bir müddət
qazmağa başladıqdan sonra quyunun ağzı göründü. Əbdülmüttəlib bunu görüncə;
“Allahu əkbər, Allahu əkbər!” deyərək təkbir gətriməyə başladı.
Başdan sona qədər quyunun qazılmasını diqqətlə tə’qib edən Qureyşlilər ona;
“Ey Əbdülmüttəlib! Bu, atamız İsmayılın quyusudur. Onda bizim də haqqımız vardır.
Bizi bu işə şərik etməlisən!” dedilər. Əbdülmüttəlib isə dərhal buna e’tiraz etdi və;
“Xeyr! Bu iş təkcə mənə ehsan edilmiş bir vəzifədir” deyə cavab verdi. Bunu görən
Qureyşlilər; “Sən təksən. Tək oğlundan başqa kimsən də yoxdur. Bu şəkildə bizə qarşı
e’tiraz etməyin mümkün deyildir!” dedilər. O zaman qanı qaraldı. Çünkü onu
kimsəsizliklə lağa qoyurdular. Əllərini səmaya qaldıraraq; “Ya Rəbbi! Mənə on uşaq
ehsan et. Əgər bu duamı qəbul etsən aralarından birisini Kə’bədə qurban edəcəyəm”'®
deyə yalvardı.
Əbdülmüttəlib qazı işinin təhlükəli bir hal aldığını, nəticədə şiddətli
toqquşmaların ola bilşəcəyini düşündü. Axırda qazmanı dayandırıb razılaşma yolunu
tutdu. İşin bir hakim tərəfindən həll edilməsini istədi. Axırda Şamda yaşayan bir kahinin
buna bir çarə tapacağına qərar verdilər. Qüreyşin başda gələnlərindən bir dəstə ilə yola
çıxıldı. Yolda susuzluqdan və istidən kifayət qədər əziyyət çəkən karvan, tərpənə
^ İbn İshaq, əs-Sirə, s, 2-5; İbn Hişam, əs-Sirə, I, 143; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 83-84.
İbn Hişam, əs-Sirə, I, 144-145; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 88; Təbəri, Tarix, I, 128.

13

bilməmə dərəcəsinə çatdı. Artıq bir damcı suya can atacaq bir vəziyyətdə idilər. Tək
arzularının bu olmasına baxmayaraq, qovurucu səhranın ortasında su tapmaq imkansız
idi.
Hamının ümidini kəsdiyi anda Əbdülmüttəlib onlara; “Gəlin, gəlin toplanın!
Həm sizə, həm də heyvanlarınıza bəs edəcək qədər su tapdım” deyə qışqırdı.
Məhəmməd əleyhissalamın mübarək nurunu alnında daşıyan Əbdülmüttəlib, su
axtararkən dəvəsinin ayağı böyük bir daşa ilişmiş və daş yerindən tərpənineə altından su
çıxmışdı. Hamı qaçaraq gəldi, doya doya su içərək təzədən həyata qayıtdı.
Əbdülmüttəlibin bu böyüklüyü qarşısında utanan Qureyşlilər; “Ey
Əbdülmüttəlib! Daha sənə deyəeək sözümüz qalmadı. Zəmzəm quyusunu qazmağa ən
layiq olan sənsən. Bu mövzuda səninlə bir daha münaqişə etməyəeəyİk. Daha hakimə
getməyə də ehtiyac qalmadı, geri dönürük” dedilər və Məkkənin yolunu tutdular.
Əbdülmüttəlib, alnında parıldayan nurun hörmətinə Zəmzəm quyusunu qazıb, suyu
çıxartmaq şərəfinə qovuşdu.''

Ya Həbibullah, ya Xeyrəl-bəşər müştəqinam.
Elə kim ləb təşnələr yanıb dilər həmvarə su.

Abdullahın qurban edilmək istənilməsi
Əbdülmüttəlibin Zəmzəm quyusunu qazdıqdan sonra, şanı ve şöhrəti daha çox
artdı. Aradan illər keçdi. Cənabi Haqq, könlünün dərinliklərindən qoparaq etdiyi duanı
qəbul edib Əbdülmüttəlibə Harisdən başqa on oğul və altı qız uşağı ehsan etdi.
Oğlanlarının adları; Kusəm, Əbu Ləhəb, Həcl, Müqəvvim, Dirar, Zübeyir, Əbu Talib,
Abdullah, Həmzə və Abbasdır. Qızları isə; Safiyyə, Ətiqə, Ümmü Hakim Beyda, Bərrə,
Ümeymə ve Erva idi. Əbdülmüttəlib uşaqları arasında ən çox Abdullahı sevərdi. Çünkü
alnındakı nur onda parıldamağa başlamışdı.
Əbdülmüttəlibə, günlərin birində röyasında; “Ey Əbdülmüttəlib! Nəzirini
yerinə yetir!” deyildi. Səhər Əbdülmüttəlib bir qoç qurban etdi. Gecə röyasında; “Ondan
daha böyüyünü qurban et!” əmri verildi. Səhər bir dana qurban etdiyi halda, təkrar

" İbn Hişam, əs-Sirə, I, 144-145; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 81-88.

14



röyasında; “Ondan daha böyüyünü qurban et!” əmri üstünə; “Ondan daha böyüyü
nədir?” deyə soruşdu. O zaman; “Oğlanlarından birini qurban etməyi nəzir etmişdin.
Nəzbini yerinə yetb!” deyildi.
Ertesi gün Əbdülmüttəbb uşaqlarını toplayaraq illər öneə etdiyi duanı dedi.
Sonra oğlanlarına aralarından bbini qurban etmesi lazım gəldiyini bildbdi. Övladından
heç biri e’tbaz etmədi. Üstəlik onlar; “Ey atamız! Nəzbini yerinə yetb! İstədiyini
etməkdə sərbəstsən” deyə razılıqlarını bildbdilər. Əbdülmüttəbb püşk ataraq qurban
olaeaq oğlunu dəqiqləşdbdi. Püşk ən çok sevdiyi oğlu, alnında Allah Təalanın həbibi
Məhəmməd əleyhissalamın nurunu daşıyan Abdullaha düşmüşdü. Əbdülmüttəbb bir an
səndələdi, gözleri yaşla doldu. Allah Təalaya verdiyi sözü yerinə yetbməb idi. Bir əlinə
bıçağı, bb əlinə çox sevdiyi Abdullahı alaraq Rəbbinə verdiyi sözü yerinə yetbmək
üçün Kə’bəyə gəldi. Gözü yaşlı ata Abdullahı qurban etmək üçün bütün hazırlıqlarını
tamamladı.
O əsnada Qüreyşin başda gələnləri heyrət dolu baxışları ilə hadisəni tə’qib
edbdilər. Aralarından Abdullahın dayısı; “Ey Əbdülmüttəbb! Dayan! Biz senin oğlunu
qurban etməyinə əsla razı deyilik. Əgər belə edərsən, bundan sonra Qüreyş arasında
adet olur. Hamı oğlunu qurban üçün nəzir edib kəsər. Belə şeyi adet qoyma! Sən
Rəbbini başqa bb şəkildə razı et!” dedi. Sonra; “Bb kahinə soruş, sənə yol göstərsin”
deyə təklif etdi.
Əbdülmüttəbb bu sözdən sonra, Xeybərdə olan Qütbə(vəya Saeaq) adındakı
kahinin yanına getdi. Kahin; “Sizdə bir insanın diyəti nə qədərdb?” deyə soruşdu. “On
dəvədir” deyə eavab abnea; “On dəvə ve oğlunuz arasında püşk atınız. Püşk oğlunuza
düşərsə, on dəvə daha artıraraq təzədən püşk atınız. Püşk dəvələrə düşüneəyə qədər belə
artıraraq davam ediniz” dedi.
Əbdülmüttəbb dərhal Məkkəyə qayıtdı ve kahinin dediyi kimi etdi. On dəvə
artıraraq dəfələrlə püşk atdı. Hər dəfə Abdullaha düşdü. Aneaq dəvə sayısı yüze çıxınea,
püşk dəvələrə düşdü. Ehtiyat olsun deyə İki dəfə də püşk atdı. Hər İki püşk də dəvələrə
düşdü. Əbdülmüttəbb; Allahu əkbər! Allahu əkbər!” deyərək təkbblərlə dəvələri qurban
etdi. Ətlərini özü ve oğullarından heç biri götürmədi. Hamısını kasıblara payladı.

İbn İshaq, əs-Sirə, s, 10-17; İbn Hişam, əs-Sirə, I, 151-154; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 88-94.

15


Adəm əleyhissalamdan bəri, bir də İsmayd əleyhissalamın qurban edilmə
hadisəsi vardır. Cənabi Peyğəmbərimizin nəsəbi İsmayıl əleyhissalama gedib çıxdığı
üçün; “Mən İki qurbanlığın oğluyam”'^ buyurmuşdular.
Atası Həzrəti Abdullah
İki dünyanın sahibi olan Peyğəmbərimiz Məhəmməd əleyhissalamın nurunu
alnında daşıyan Abdullah, doğulduğunda kitab əhli bir-birinə; “Axır zaman
peyğəmbərinin atası Məkkədə dünyaya gəldi” deyə xəbər verdilər.
İsrail oğullarının yanlarında yundan toxunmuş bir eübbə var idi ki, bu eübbe
Yəhya əleyhissalamın olub, şəhid olduğu zaman əynində idi və mübarək qanı bu
cübbəyə bulaşmışdı. Kitablarında da; “Nə zaman bu qan təzələnir damcılamağa
başlarsa, axır zaman peyğəmbərinin atası dünyaya gələr” yazılmışdı. Əhli kitab da bu
əlaməti görərək, Abdullahın doğulduğunu başa düşdülər. Lakin, qısqanıb neçə dəfə
öldürməyə qalxsalar da Allah Təala Abdullahı alnındakı nurun bərəkətiylə qorudu.
Abdullah həddi buluğ yaşına çatdığında, istər gözəl əxlaqı ilə, istər
yaraşıqhhğı ilə insanlar arasında seçilən bir şəxs oldu. Uzaq-yaxın hamı ona qızlarını
vermək üçün yarışa girdilər. Neçe hökmüdar da Əbdülmüttəlibin yanına gələrək
qızlarını oğluna alması üçün teklif etdilər və bunun üçün hər fədakarlığa sinə
gərəcəklərini bildirdilər. Ancaq Əbdülmüttəlib hər birini münasib bir dil ile geri
qaytarırdı.
Abdullah on səkkiz yaşına çatdığında gözəlliyi dillərə dastan oldu. Alnındakı
nur günəş kimi parıldayar, görən qızların istər istəməz könlünü cəlb edərdi. Gözəlliyi və
şöhrəti Misirə qədər yayılmışdı. İki yüzə yaxın qız onunla evlənmək üçün Məkkəyə
qədər gəlib evlilik təklif etmişdilər. Əbdülmüttəlib isə oğluna; Zamanın ən kibar,
əsalətli, gözəl, İbrahim əleyhissalamdan bəri riayət etdikləri Hənif dininə bağlı mö’min
bir qız axtarırdı.
Kitablarında bildirilən axır zaman Peyğəmbərinin öz qövmlərindən
olmayacağını başa düşən İsrail oğulları, paxıllıq ucbatından Abdullahı öldürməyə and
içdilər. Bu iş üçün silahlı yetmiş nəfəri Məkkəyə göndərdilər. Bir fürsət tapıb o məqamı
gözləməyə başladılar. Nəhayət Abdullahın çöllüyə çıxdığı bir gün kimsənin
İbn İshaq, əs-Sirə, s, 10-18; Hakim, əl-Müstədrək, II, 604, 609.

16

görmədiyini zənn etdikləri bir vaxtda qdınclarını sıyırıb, üzərinə hücum etdiler. O gün,
ilahi hikmət gərəyi Abdullahın qohumlarından Vəhb ibn Əbdü Mənaf da bir neçə dostu
ile ova çıxmışdı. Bunlar Abdullahın üzərinə hücum edən İsrail oğullarını gördülər.
Qohumluq qeyrəti ilə Abdullahı qurtarmaq üçün kömək etməyə qərar verdilər. Ancaq
qarşılarındakılar çox qələbəlİkdi. Bu toqquşmada məğlub olacaqları məlum idi. Nəhayət
nəsihət yolunu seçməyi münasib gördülər. Onlara tərəf yaxınlaşdıqları vaxt bu dünyada
heç kimsəyə oxşamayan, kəhər atlara minmiş, əh qılınclı bir çox adamın qeybdən
ildırım kimi imdada çatdıqlarını, təkbir səsləri ilə İsrail oğullarına hücum etdiklərini və
hamısını qılıncdan keçirdərək yoxa çıxdıqlarını gördülər. Vəhb bu hal qarşısında
duruxdu, Abdullahın necə qorunduğunu və Allah Təala nəzdindəki qiymətini anladı.
Evə gəlincə vəziyyəti xanımına anlatdı. Hər üdsi də qızlarına tay olan igidin Abdullah
olduğunu qəbul edib, Aminəni ona vermək qərarına gəldilər.
Əbdülmüttəlib də Bəni Zührə qəbiləsinin rəsi Vəhbin qızı Aminənin hüsnü
cəmalını, iffət və həyasını, dininə bağlılığını eşitmişdi. Soy cəhətindən də əqrəba idilər
və bir neçə nəsil yuxarıda birləşirdilər. Oğlu Abdullaha bu qızı almaq üçün Vəhbin
evinə getdi. Əbdülmüttəlib Vəhbin qızını oğlu Abdullaha istə’yincə Vəhb; “Ey əmi
oğlu! Biz bu təklifi sizdən öncə aldıq” dedi və daha əvvəl şahid olduğu hadisəni anlatdı.
Sonra bunu da əlavə etdi; “Aminənin anası bir röya gördü. Anlatdığına görə, evimizə bir
nur girmiş, aydınlığı yeri və göyü doldurmuş. Mən də bu gecə röyamda babamız
İbrahim əleyhissalamı gördüm. Mənə; “Əbdülmüttəlibin oğlu Abdullahla, qızın
Aminənin n ik ahlarını mən qıydım. Sən də onu qəbul et!” dedi. Bu gün səhərdən bəri bu
röyanın tə’siri altındayam. Görəsən nə zaman gələcəklər, deyə çox düşünürdüm”. Bu
sözləri eşidən Əbdülmüttəlibin dilindən “Allahu əkbər! Allahu əkbər!” sədaları
tökülmüşdü. Nəhayet oğlu Abdullahı Vəhbin qızı Aminə ilə evləndirdi. Aminə ilə
Abdullahın evlənmələri mövzusunda başqa rəvayətlər də vardır.
Mübarək Nurunun anasına keçməsi
Sərvəri aləmin(səllallahu əleyhi və səlləm) mübarək nuru anasına keçdiyi
zaman qurdlar, quşlar bir birinə, “Kainatın sahibinin dünyaya təşrif etməyi yaxınlaşdı.
O, yer üzünün əmini, zamanın günəşidir” deyərək muştuluq verdilər. O gecə, Kə’bədəki
ibn İshaq, əs-Sirə, s, 19-24; İbn Sə’d, ət-Təbəqat, I, 94-95.

17


bütün bütlər üzü üstə düşdü. O zamanlarda Məkkəyi Mükərrəmədə qıtlıq vardı. İllərdir
yağış yağmamışdı. Ağaclarda yaşıl bir yarpaq yoxdu, məhsuldan əsər görünməz
olmuşdu. İnsanlar çətinliyə düşmüş, nə edəcəklərini bilməz hala gəlmişdilər. Sevgili
Peyğəmbərimizin mübarək nuru Həzrəti Abdullahdan Həzrəti Aminəyə keçdikdən
sonra, 0 qədər yağış yağdı, o qədər məhsul oldu ki, o ilə bolluq ili deyə ad verdilər.
Aminə anamız hamilə ikən, həyat yoldaşı Abdullah tiearət üçün Şama
getmişdi. Dönərken xəstələndi. Mədinəyə gəlineə dayıları Nəeear oğullarının yanında
on səkkiz vəya iyirmi beş yaşında İkən vəfat etdi. Bu xəbər Mə kk ədə eşidilincə böyük
şəhər üzüntüyə qərq oldu.'^ Əshabi kiramdan Abdullah ibn Abbas(Allah onlardan razi
olsun anh) belə bildirmişdir; “Cənabi Peyğəmbərin atası Abdullah, hələ oğlu
doğulmadan vəfat edineə mələklər; “Ey Rəbbimiz, Rəsulun yetim qaldı” dedilər. Allah
Təala; “Onun qoruyueusu və yardımçısı mənəm” buyurdu”.
Fil hadisəsi