Demokrasinin Kilit Taşı - 27

İnönü memleketi Malatya’da büyük törenle karşılandı. Meydanlar Atatürk, İnönü resimleriyle doldu. Her yana “Seninle Övünüyoruz” pankartları asılmış, taklar kurulmuştu. İnönü, il kongresinde şu konuşmayı yapıyordu:

“Cumhuriyet Halk Partisi il kongresinde bulunmak üzere huzurunuza geldim. Bu sefer parti içinde bir idare sorumluluğum bulunmayarak geliyorum. Demokratik rejimde değişmeler olağandır. Memleket idaresinde böyle olduğu gibi parti içinde de siyasi hayatın yürüyüşü böyledir. Şimdi huzurunuzda Malatya milletvekilliği gibi şerefli bir vazifenin devamcısı olarak gönül rahatlığıyla bulunuyorum."
diye konuşmuş, sözü tüzük değişikliğine getirmişti.

Parti içi demokratik hayatımız önümüzdeki yakın kurultayda yeniden memleket ölçüsünde dikkati çekecektir. Parti Meclisinin Parti Tüzüğünde önemli değişiklikler yapmayı düşündüğü, kurultaya teklifler getireceği anlaşılmaktadır. Şimdiye kadar Genel Merkez yetkilileri fırsat buldukça zaman zaman Meclis Gurupları ile tartışmaya düştükçe, parti meclisine yeni yetkiler verilmesinden söz ederlerdi. Son Parti meclisi toplantısında yapılan konuşmalardan bu düşüncelerini gerçekleştirme yoluna girildiği ortaya çıkmıştır. Şimdi onun hazırlığı yapılıyor.
Düşünülen değişiklikler önemlidir. İhtimal üzerine fikir yürütmek istemiyorum. Ama şimdiden söyliyebilirim ki düşünülen teklifler ne kadar hafif şekilde meydana çıkarsa çıksın, memleketin kaderinde tesirli olacak nitelikte görünmektedir. Parlementer olsun veya olmasınlar, bütün Kurultay üyeleri tüzükte yapılmak istenen değişikliklerle yakından ilgilenecekler ve memleketin yüce menfaatinin icabını göz önünde tutarak kurultayın isabetli karara varmasını sağlamaya çalışacaklardır.
Bütün iyi niyetlilerin harekete gelip, doğru neticelerin alınması emelimizdir. Malatya milletvekili olarak ben de her Kurultay üyesi gibi vazifemi yapmaya çalışacağım.
Malatya il Kongresinin sayın üyeleri, aziz hemşerilerim: Günün başlıca meselesini size arz ettim. Geçirmekte olduğumuz bunalım, şimdiye kadar geçmiş olan örneklerinden en önemlisidir. Bu bunalımda Partimizin, yani kurtuluş savaşının ve Cumhuriyet devrinin eski ve bu itibarla tecrübeli sayılması lazım gelen CHP’nin, sağduyu ile ümit verici bir neticeye çıkması lazımdır.
Malatya il Kongresinde yapılacak seçimlerin, şüpheye ve şikayete yer vermeyecek açık bir doğrulukta yürüyeceğine güveniyorum.
Memleket meselelerini ve memleket içinde partimizin durumunu açıklıkla anlatmayı ödev bildim. Ve ödev bileceğim, size daima bu yolda hizmet etmeye çalışacağım.”

Aynı kongreye Genel Başkan Bülent Ecevit de bir mesaj göndermişti. Elazığ milletvekili Mehmet Aytuğ tarafından okunan mesajda şöyle deniliyordu:

“ Zor dönemlerde partimize güç katmış, karanlık günlerde CHP’lilerin umut ışığını yanar tutmuş aziz Malatyalılara şükran duygularımı, kongrenize başarı dileklerimi içten saygılarımla sunarım.”
Ülkenin demokratik yapısını, bu yapı içinde siyasi partilerin iç bünyelerini kurtuluştan bu yana iyi bilen İnönü’nün, Tüzük tadil teklifleri hakkındaki düşünceleri önem taşımaktaydı. Eski Genel Başkan gerek Malatya il kongresinde gerek 21. Olağan Kurultay'da bu konuda ısrarlı konuşmalar yapmış uyarılarda buluınmuştu.
Malatya il kongresinde oylama sonucu İnönü’ye yakın aday Kemal Esar 169 oy, Ecevit’çi Nebioğlu ise 79 oy almışlardı. İnönü buradaki konuşmasında, tam bir milletvekili ölçüsü içindedir. Genel Başkanlıktan ayrılmasını hazmetmiş, normal karşılamıştı. Her zaman olduğu gibi, demokratik kurallara ve kongre kararlarına saygılıdır.
CHP’nin içinde bulunduğu durumlara dikkat çekmekte, parti meclisinin getireceği tüzük değişikliklerine endişe ile bakmaktadır. Ecevit’le liderlik yarışması içinde değildir. Onun ölçüleri her zaman olduğu gibi, hem memlekete örnek olma hem de partiyi sağlıklı bir bünyeye kavuşturma amacına yöneliktir. Malatya milletvekili olarak da bu görevlerin yapılmasına inanmıştır. Tesadüf bu ya İsmet Paşa böyle konuşma yaptığı sırada, Ecevit kendi seçim bölgesine gitmiş, Zonguldak’da şunları söylüyordu:

“CHP, yönetimindeki büyük değişikliği sarsıntısız geçirmiştir. Ağır bunalımlardan hiç yıpranmaksızın esenlikle çıkabilmiş, kendisini halktan koparmak ve ilerici yoldan alakoymak isteyenleri aşarak ilerici ve halkçı yolunda yürümeye devam etmiştir. Böylelikle CHP büyük bir parti olarak bütünlüğünü ve sağlamlığını göstermiştir. Demokrasi ortamına bir an önce dönülebilmesi, daha yararlı reformlar yapılabilmesi ve Anayasada öngörülen insanca düzenin kurulabilmesi için umutlar şimdi her zamankinden daha çok CHP’ye bağlanmaktadır. Bu umutları sarsmağa, parti içi savaşı sun’i olarak sürdürmeğe kimsenin hakkı yoktur. Parti içi yarış olmalı ve bu yarış Kurultay kararlarımızın doğrultusunda yapılmaktadır.”
Malatya, Milletvekili İsmet İnönü’yü, dönüşünde daha uçaktan inerken, gazeteciler karşıladılar:

– ”Paşam bazı gazeteler CHP’nin iki başlı olduğunu yazıyorlar.”
– Kim o iki baş?”
– ”Siz ve Ecevit.”
-– Baş halinde değilim ben.”
– ”Fakat Parti Gruplarında Ecevit’in genel başkanlığını tanımayanlar var.”
– ”Hayır yok, Ecevit’i Genel Başkan olarak tanımayan yok. Kimsenin tanımamasını kabul etmiyorum. Bir seçim olmuştur genel başkan seçilmiştir. Ben nasıl tanıyorsam herkes de tanıyacaktır. Ama milletvekili olarak vazifemi yapacağım şimdi. Parti Meclisinden teklif gelecek diyorlar. Herkes bir şey tahmin ediyor. Fakat ne gelecek bilinmiyor. Bilinmeyen fikir üzerinde mütalaa yürütmem. Ama parti meclisinden tüzük üzerine teklif gelecekse bu önemli bir olaydır. Herkesin dikkatini çekmek lazımdır.
– “CHP’deki olaylar bitti mi Paşam?”
– ”Evet bitti. Kurultayda değiştirdiler beni.”
– ”Şu anda CHP’de durum nedir?”
-– Bir münakaşa var, Türkiye’nin durumunda CHP’nin bir mevkii var. CHP’yi ihmal ederek Türkiye’nin durumunu düşünmek yanlıştır. Bugünkü duruma göre, söylenmesi gerekeni söyledim zannederim... Teklif gelirse vazifemi yapacağım.”
– ”Kurultayda Genel Başkanlığa adaylığınızı koyacakmısınız?”
– Hayır efendim, hayır. Adaylığımı koymayacağım.”
– ”CHP’nin artık bir alternatif olmadığı söyleniyor.”
– ”Bunu zaman gösterecek. ihtilafını hallederse, memleket indinde alternetif olmak değerini kabul ettirirse alternetif olabilir. CHP’nin alternatif olması kendi elinde değil, memleketin takdiridir.”
– ”Bugünkü durumu sizin yokluğunuzun doğurduğunu söylüyorlar.”
-– Buna iştirak etmem. CHP’nin doğru işlemesine bakarım. Vazifem o benim. Takip edeceğim tabii.”

Bir yandan İnönü’nün konuşmaları değerlendirilirken, diğer yandan da Ecevit’in karşıtları, örgütte “Paşa adaylığını koyarsa Genel Başkanlık için oy verirmisiniz?” diye zemin yokluyorlardı. Fakat, örneğin bir İzmir, ”Biz yine bildiğimizi okuruz.” diyordu. Zaten Paşa da aday olmıyacağını kesin kes açıklamıştı. O halde umut kaf dağının arkasına düşmüştü. Şimdi ne yapacaktı Satır ve arkadaşları? Bütün varlıklarını İnönü’ye bağlamışlardı. O olmayınca da birer hiç olduklarını nihayet anlamışlardı. 21. Olağan kurultay zamanında yapılacaktı.

Çetin Ceviz Bu Kere 21. Kurultay'da
Yine Tüzüğü Savunuyor
21.Kurultay'da, 63 il başkanının imzası ile bir önerge verilmiş, İzmir İl Başkanı Kaya Bengisu, Kurultay Başkanlığı'na seçilmişti. Kaya Bengisu tutumu ile konuşması ile Ecevit yanındaki, Paşa'ya karşı olmuş en müfrit il başkanıdır. Herkes merak içindeydi gene; ”İnönü Kurultay'a gelecek miydi?” ”Eğer gelirse, Ecevit'e Kırıkoğlu'na nasıl davranırdı?” ”Kurultay'da konuşacak mıydı?” ”Ne söyliyecekti?”
İnönü ve Mevhibe Hanım yanlarında özel sekreteri Gültekin Ozan olduğu halde 21. Kurultay'ın kapısından içeri girdiler. İnönü'ye özel yer hazırlanmış iki koltuk konmuş, önlerindeki masada bir vazo içinde çiçekler vardı.
Biraz sonra salona giren Ecevit önce salonu bir dolaştı. Çok büyük tezahürat yapılıyordu. Salon “Halkçı Ecevit” temposuyla inliyordu. Ecevit İnönü'lere taraf yürüdü, İnönü ayağa kalkarak Eceviti karşıladı. Çok samimi bir şekilde el sıkışıp konuştukları uzaktan görünüyordu. Salon alkıştan nümayişten inliyordu. Delegelerin gönülden gelen alkışlarıydı bunlar. Bir demokratik erdeme tutuluyordu bu alkışlar. Bir partinin içinde de demokrasi ne güzeldi.
Ecevit Genel Başkan olarak yaptığı konuşmaya ılımlı bir ölçü ile başlamıştı. Suya sabuna dokunmama gayreti içinde olduğu belliydi. Sıra parti içi anlaşmazlıklara gelince:

“Son kurultaylardan sonra CHP'nin büyük çatışmalarla parçalanacağını, zayıflayacağını, milletimiz gözünde değerini yitireceğini sananlar, böyle olumsuz bir gelişmeyi, kaygıyla da umutla da bekleyenler vardı. Bu kaygılar da umutlar da gerçekleşmedi. İsmet İnönü gibi bir büyük insanın Genel Başkanlıktan ayrılması olağan sayılabilecek bir görev devri değildir. Hiçbirimiz bunu içimize sindirememişizdir. Fakat, CHP büyük bir parti olmanın sorumluluk duygusuyla bu değişikliği sarsıntısız geçirebilmiştir.Örgütümüzün kararlı tutumu, CHP'nin çözülmez sanılan sorunlarını kısa zamanda, büyük ölçüde çözmüştür. Onulmaz sanılan yaralar kısa zamanda iyileşmiştir. Temelden gelen hiçbir sıkıntımız yoktur. CHP'nin temeli sağlamdır, yapısı sağlamdır. Temele inemeyen, yapıyı bile sarsmayan rahatsızlıklarsa kısa zamanda sona erecektir.
Henüz tam giderilemeyen bu rahatsızlıkların sakıncası CHP'nin görüntüsüyle ilgilidir. CHP'ye umut bağlayan halk, partinin bu umudu uyandıran yeni tutumunun içerden engellenemiyeceğine güvenebilmek ihtiyacındadır.”

Kurultayın ikinci günü eski Genel Başkan İnönü, büyük tezahürat arasında kürsüye çıktı, Lozan anılarını anlattı. İsim vermeden Ecevit'e çiçekler attı. Sonra son getirilen tüzük değişikliklerine neden karşı olduğunu şöyle anlattı:

“Bu kurultaya parti içinde birçok tartışmalardan sonra geldik. Ama bu kurultaya parti yüksek idaresinde bir değiştirme yaparak yeni bir irade ve idare ile gelmiş bulunuyoruz. Konuşmama başlarken geçmiş olaylar üzerinde hiçbir surette durmakta fayda görmüyorum. Geçmiş olaylar partinin resmi kurumlarından olan Kurultay içinde neticeye vardırılmıştır. Bu neticeleri bir partili olarak sukünetle karşılamamız lazımdır. Yeni Genel Başkan seçilmiştir. O genel başkanımızın muvaffak olması için elbirliği ile çalışmamız gerekmektedir.”
İnönü daha sonra sözü, yapılması istenen tüzük deşişikliklerine getiriyor ve kurultaydan, bu değişiklikleri kabul etmemesini istiyordu. Eski Genel Başkan söyle sürdürüyordu konuşmasını;

“Tüzük değişikliğinde en önemli nokta, hükümete katılma ve hükümetten çekilme meselelerinin parti meclisi ile hallolacağını ve meclis grupları tarafından da muteber sayılacağını temin eden hükümdür. CHP bir bütündür, elbette meclis grupları, parti meclisi ile parti örgütünde bulunan insanlar da onun başarısını sağlamaya mecburdurlar. Hükümetten çekilme veya hükümete katılma ve bu mahiyette olan meclis gurupları ödevlerine parti meclisince karar alınıp, onu hakim bir duruma getirmek geleneklerimize aykırıdır, kanunlarımıza aykırıdır.
Kurtuluş savaşına biz Büyük Millet Meclisi Hükümeti olarak girdik. BMM Hükümeti kayıtsız şartsız milletin hakimiyetine dayanıyordu. BMM olarak iç politikadaki mücadeleyi ve bütün dünyaya karşı Türkiye'nin bağımsızlığını savunduk.
Kudretli, itimat olunmuş bir genel başkan, Parti Meclisi ile parti örgütleriyle çalışmayı temin edecek bir ehliyettedir. Meclis grupları Büyük Millet Meclisi'nin organlarıdır. Türkiye'de Büyük Millet Meclisi'nin üstünde bir karar organı yoktur.”
Büyük Millet Meclisi üyelerinin tehdit altında yaşamaları mümkün değildir. Disiplin kurulu üyelerinin hepsi parlamenter değillerdir. Hayati bir murakabede bulunmaları yanlış olur. Genel Başkan bu çelişkiler içinde partiyi idare etmekte güçlük çeker. Teşkilat ve meclis gruplarını ahenk içinde çalıştırmak güç olur.
Ben 40 senedir bu tecrübeyi geçirdim. Değersiz de olsa, Genel Başkanın dikkatini çekmek isterim. CHP'nin en yetkili organı olan Kurultay, söylediğim konular üzerinde durmalı ve isabetli bir karar almalıdır. Bunun için genel başkana hepimizin yardımcı olması gerekmektedir. Bunlar yapılmazsa, Anayasa ile çelişkiye düşen bir partinin hayatı tehlikeye girer. Hiçbir kayıt, Anayasanın üstünde bir anlam ve tesir taşıyamaz. Herhangi bir parti kendisini Anayasa üstünde ve Meclis üstünde bir kuvvet olarak gösteremez.
Genel Başkan'ın muvaffak olması için kendisine yardımcı olacağız. Memleketi meclisler idare eder hükmünün, partimizde de uygulanmasına çalışacağız. Vakit erkendir henüz karar verilmemiştir. Bunu atiye bırakırsanız, Genel Başkan'ın güçlüklerle karşılaşacağından endişe duyarım. Genel Başkaniın böyle bir emniyet yaratmak için ehliyetli bütün vasıfları tamamdır. Elverir ki bu vasıflar meclis gruplarında ve örgütte güçlüklere uğratılmasın.”

İnönü'nün bu konuşmasını Kamil Kırıkoğlu cevapladı. Tüzükdeki değişikliklerin parti meclisine hudutsuz yetki getirmediğini belirtiyor, tüzük değişikliklerinin keyfi olmadığını söylüyor, Eğer yanlışlık yapılmışsa Anayasa Mahkemesi'ne gidileceğine işaret ediyor ve bu telaş niye? diye soruyordu.
Aslında İnönü'nün bu konuşmaları kimseyi memnun etmiyordu. Satırcılar ne ummuşlardı, ne bulmuşlardı? Paşa'nın tüzükle ilgili haklı kuralları savunan konuşması gene küçük politika anlayışları ile dinleniyordu.
Satırcılar İsmet Paşa'dan, Ecevitçilere ve Ecevit'e çatmasını beklemişlerdi. O aksini yapmış, Kurultay kararlarına ve yeni genel başkana saygı göstermiş, Ecevitçiler ise onun tüzük kuralları ile ilgili sözlerini, Satırcıları korumak ve kurtarmak istiyormuş biçiminde anlamışlardı. Sanırım İnönü'nün bu sözleri, İnönü'süz CHP'nin gelecek yıllarındaki parti çalışmalarında sık sık anımsanacaktır. Partilerin parlamentodaki bünyeleri ile, teşkilatın başını çeken kurulları arasındaki ilişkiler, aslında parti bünyelerinin en can alıcı noktaları ve yumuşak karnıdır. Binbir mihnet, yorgunluk ve zorluklarla seçimleri kazanan milletvekilleri, partinin içinde parlamentoda ve seçmenlerine karşı özgür olma havası içindedirler. Seçimi kendi gayretimle kazanmışım derken karşılarında, “Ben olmasaydım sen nasıl seçimi kazanırdın?” diyen parti üst kurulunu bulurlar.
Politika alanında, kişisel çabalarla, parti çalışmaları genelde yanyanadır, paraleldir ve iç içedir de, kimi kere seçimlerin yaklaştığı ve hizipleşmelerin çoğaldığı ortamlarda, aksine durum ve tutumlar ortaya çıkar ve partiyi yıpratır. Bunları da hal yoluna koyacak olan adil yöneticilerin uygulamaları ve parti içi kurallara kişisel olarak yaklaşmamalarıdır.
CHP grubunun içinde, yenilgilerin verdiği bir huzursuzluk milletvekilleri arasında geleceklerine karşı bir güvensizlik başlamıştır. Ecevit'in bütün kongreleri alması, teşkilata egemen olması onların birçoğunu şaşırtmıştır. Bazıları ; “Bunlar artık bizi seçtirmezler. Kımıldasak haysiyet divanını boylarız.” derken, Kars senatörü Mehmet Hazer; ”En iyisi mi tetiği kendim çekerim.” diyerek istifa ediyor. Adana milletvekili Fazıl Güleç ise ;”Paşa bizi oyuna getirdi.” diye söyleniyordu.
21. Olağan Kurultay'ın üçüncü gününde, Ecevit 1085 delegenin, 1032'sinin oyunu alarak yeniden Genel Başkan oluyordu. Karşı liste bulunmadığı için Parti Meclisi listesi de tulum çıkmıştı .
İçlerinde sadece Kamil Kırıkoğlu eski parlak oylarını alamamış ve 27. olarak Meclise girmişti. Ertesi gün Parti Meclisi'ninin içinden çıkan Merkez Yönetim Kurulu Üyeleri ise şunlardan ibaretti:
Hasan Çetinkaya, K. Mümtaz Akışık, Kemal Okyay, Selçuk Erverdi, Cevat Sayın, Mustafa Üstündağ, M. Ali Pestilci, Cahit Angın, İbrahim Cüceoğlu, Mehmet Aslantürk, Halil Goral, Bahir Ersoy, Nadir Yavuzkan, Yılmaz Alpaslan.
7 Temmuz 1972 günü İnönü bu kere grupta konuşuyordu. Kulaklık yeri, eskiden oturduğu Genel Başkanlık sırasına konulmuştu. O, Malatyalıların normal sırasına oturdu. Kürsüden şöyle konuşuyordu,

“İki ay içinde iki olağanüstü bir olağan kurultay ile parti üyeleri, milletvekili ve senatörler hep beraber tartışmalar geçirdik. Şimdi kurultay kararlarının yarattığı yeni bir durum içinde Meclis'teki görevimize girişmiş bulunuyoruz. Şimdi CHP olarak kurultaydan sonra Meclis çalışması içine girdik. Meclis'de çalışan CHP'liler arasında bir huzursuzluk bir bunalım vardır. Bu bunalım örgütü temsil ettiklerini iddia edenlerle, Meclis arasındaki bir anlaşmazlıkdan doğmaktadır. Bu anlaşmazlığa emniyet bunalımı denilebilir. TBMM üyeleri arasında, emniyet içinde görev yapılamıyacağı iddiasıyla CHP'den ayrılma akımı belirmiştir. Bugün konuşulacak meclisteki önemli konu, CHP'li gruplarla, örgütü temsil eden kurullar arasında karşılıklı güven havasının yaratılabilmesi imkanıdır.
21. Olağan Kurultay'da alınmış olan tedbirlerin Meclisde bulunanlara sorumluluklarına sadık olarak çalışma imkanı bırakmadığı söz konusudur. Bugünkü haliyle durum daha çok, ciddi bir kaygıdan ibarettir. Sükünetle görevlerin yerine getirilmesine devam edilirse, Merkez yönetime verilmiş olan yetkilerin bir engel teşkil edip etmeyeceği görülebilecektir. Uygulama görülmeden görevden ayrılmak acele bir karardır. Bu sebeple zararlı bir karar olacaktır. Benim durumum özellikle arkadaşlar için bir merak konusu olmaktadır. Bunu açık olarak söylemek isterim. Ben şahsım itibariyle CHP içinde kalacağım. Merkez teşkilatının sağladığı yetkilerin tatbikatını göreceğim.”

Grup üyeleri kendileri içinde, çok önemli bir içeriği olan bu konuşmayı, biraz kırgın, biraz kızgın ve hevessiz dinliyorlardı. İstediği kadar konuşsun hiçbir şey olacağı da yok gibilerden birbirlerine dönüp “Bu işin tadı kaçtı” diyorlardı. Sanki neye inanacaklarını, kiminle birlikte olacaklarını şaşırmış gibiydiler. Ben ise içimden “İnönü'yle birlikte olmak en güzelidir.” diyordum. İsmet Paşa devam ediyordu,
“Tüzük ve merkez teşkilatının yetkilerini itidal ve isabet ile işleteceği hususunda ümidimi muhafaza edeceğim. Sayın Genel Başkan'ın Meclis içinde ve dışında bütün parti kurullarının birbiriyle ahenk içinde çalışmalarını sağlayacağı ümidini muhafaza ediyorum. Her tarafıyla düşünerek Meclis de bir ümitsizlik manzarası gösterilmemesini ödev sayarım. CHP, memleketin siyasi hayatı içinde başlıca ağırlığı olan bir kuruluştur. Onu maddeten ve manen zayıf düşürecek her türlü görüntüden ve eylemden bütün tarafların sakınması gerektiği kanısındayım.”
İsmet Paşa'nın bu tüzüğe ilişkin konuşmaları, ne Ecevit ve Ecevitçilere karşı durma inadıdır, ne de Satır ve çevresindekileri korumanın bir göstergesidir. O her türlü kişiselliğin ve küçük politika yorumlarının üstünde bir sistemin, Türkiye'nin gerçeklerinden doğan demokratik bir gelişmenin mücadelesini vermektedir.
İnönü, CHP'yi kuruluşundan başlayarak bir politik okul, Türkiye gerçeklerine göre gelişen demokratik bir örnek olarak görmekte ve korumaktadır. Ona göre parlamentonun bir kanadı olan meclis gruplarının çalışmaları ile, parti teşkilatının başı olan Merkez Yönetim Kurulu'nun gücü, birbirine karşı baskı kurmaması gereken, aynı derecede önemli olan kuruluşlardır. İki kuruluşun da kendisine bağlandığı Parti Genel Başkanı, yasaların ona verdiği yetkilere dayanarak, adaletli ve dengeli bir yönetim anlayışı içine girerek birini diğerine ezdirmeden, birlikteliği sağlayan insandır.
Özet olarak İsmet Paşa'nın anlayışına göre, Meclis grubunun parlamento içindeki önemi ile, parti meclisi ve merkez yönetim kurulunun gücü eşdeğer bir ölçü tutturarak Genel Başkanın şahsında ve partinin politik kişiliğinde buluşacaklar ince değerde bir senteze ulaşacaklardır. Bu sentez gücünü demokratik sistemin erdeminden alır. Kişilerin eğitim düzeyi, politik kültür birikimi yükseldiği nispette sağlamlaşarak bir başarı düzeyine ulaşır.

CHP'nin Meclis Grubunda Panik Başgösterir
Kars Senatörü Mehmet Hazer'den sonra, partiden atılmaları birinci derecede düşünülenlerden, Necip Mirkelamoğlu, İbrahim Sıtkı Hatiboğlu, Celal Sungur da istifa ettiler. Satır'ın yakın çevresinin evlerde toplandıkları söyleniyordu. Yüksek Haysiyet Divanı'na verilmiş olanların da hepsi istifasını vermişti. Grupta Satır taraftarları çok zayıflamıştı. Aralarında ya ayrı bir parti kuralım başımızın çaresine bakalım, ya da Feyzioğlu'nun partisinde toplanalım münakaşaları süregelmektedir.
Ortanın solunda olup da Ecevit'çi olmayan, başını Muammer Erten ve Hüdai Oral'ın çektiği 3. Dünyacılar ise, İnönü ile birlikte hareket etme kararında idiler. H. Uysal, Turgut Boztepe, Orhan Vural, İlhan Açıkalın, Mehmet Yüceler, Nurettin Akyurt, Yusuf Ziya Yılmaz ve daha birkaç kişi partiden olan istifaları önlemeye çalışıyor, İnönü'süz parti yaşıyamaz, partinin içinde kalıp mücadele etmeliyiz diyorlardı. Ben kendimi onlara daha yakın hissediyordum. Ama politikayı bırakmaya kararlı olduğumdan hiçbir toplantıya katılmıyordum.
Feyzioğlu kulislerdedökülenleri toplamak için uğraş veriyordu. CHP grubu tam panik havasının içine girmişti. Nermin hanım sen ne yapacaksın?” diye soranlara, “Dönem sonuna kadar İnönü ile birlikte olacağımı, ondan sonra çalışmak için kendime bir iş bulacağımı” söylüyordum.
Satır, Pembe Köşk'e, giderek İnönü'ye, yeni bir parti kurulmasını önermiş, İsmet Paşa ise, ona itidal tavsiyesinde bulunmuş ve üzüntülerini bildirmişti. İstifa etmemesini önerdiği halde sonunda grupta yalnız kaldığı için o da ayrılmış ve Adalet Bakanı Fehmi Alpaslan, Orhan Öztrak ve A. İhsan Göğüş ve başkaları ile birleşerek Horoz amblemli “Cumhuriyetçi Partiyi” kurmuştu. Cumhuriyetçi partinin birçok üyesinin Feyzioğlu ile temasda oldukları dedikodusu dolaşıyordu.
25 Eylül 1972 tarihli Milliyet gazetesinin yarı manşetini İnönü resmi doldurmuş “İnönü 89 yaşına bastı” diye yazıyordu. Pastasındaki tek mumu üfleyerek söndürmüş. Yaş günü, tören yapılmadan kutlanmıştı. Genel Başkan Bülent Ecevit, Genel Sekreter K. Kırıkoğlu, CHP'li milletvekilleri, Senatörler, Gençlik ve Kadın Kolları, değişik saatlarde gelerek Paşa'nın yaş gününü kutlamışlardı. Ecevit basına "İnönü'nün çok iyi ve sıhhatli olduğunu, kendisine nice yıllar dilediğini söylemiş, bana çok kıymetli bazı tavsiyelerde bulundu” demişti.

CHP'nin Parti Meclisi Kararı İle Hükümetten Çekilmesi
3. Beş Yıllık Plan Meclis gündemindeydi. CHP Genel Başkanı Ecevit plana karşı çıkılmasından yanaydı. Hem Meclis grubundan, hem de Parti Meclisi'nden bu konuda karar aldı.
Hükümetteki CHP'li bakanlardan, Devlet Bakanı İsmail Arar, Çalışma Bakanı Ali Rıza Uzuner, Enerji Bakanı Nuri Kodamanoğlu ve Bayındırlık Bakanı Mukadder Öztekin, planın oylanması sırasında CHP'nin resmi kararının aksine olumlu oy kullandılar. Turan Güneş CHP'nin hükümetten çekilmesini önerdi. Parti meclisindeki tartışmada, Ecevit'in aksi düşüncede olduğu ortaya çıkmış deniliyordu.
Ecevit, “Bu hükümet ülkeyi seçime götürebilir. Gelen gideni aratır. Bu hükümeti seçime gitme konusunda yönlendirmeliyiz” diyormuş. Söylentiler kulislerde yayılmıştı. Ama mesele sadece plan meselesi de değildi. İşin içinde yeni anayasa değişiklikleri ve yeni anayasada yer alacak olan devlet güvenlik mahkemeleri de vardı.
Cumhurbaşkanı Sunay, CHP Genel Başkanı Ecevit'i Köşk'e davet etti. "Bir hükümet bunalımı istemediğini” söyledi. Ecevit ise konuya bir parti içi meselesi olarak bakıyordu. Bakanlar partinin resmi politikasına karşı çıkıyorlardı. 4 Kasım 1972 tarihinde CHP parti meclisi, bir aleyhte ve 3 çekimser oya karşı, hükümetten çekilme kararını aldı.

Bomba Gibi Patlayan Bir Olay;
İnönü'nün CHP'den İstifası
CHP'nin hükümetten çekilmesinden bir gün sonra, bir olay ülkede ve CHP'nin içinde bomba gibi patladı. İsmet İnönü, Atatürk'le birlikte kurduğu 40 yıllık partisinden istifa etmişti.

“12 Mart şartlarının nazik mahiyetini ciddiyetle muhafaza ettiği bir zamanda parti politikasının memleket için sakıncalı gördüğüm şekil ve istikamette değiştirilmesi sebebiyle, CHP'den ayrılmış olduğumu bilgilerinize saygılarımla sunuyorum.”
İnönü'nün Senato Başkanlığı'na gönderdiği ikinci bir mektubu daha vardı. Onu da şöyle yazmıştı:

“CHP'den ayrılmış bulunuyorum. Anayasanın 70. maddesi gereği Cumhuriyet Senatosu'nda tabii üyelik yerimde memleketime hizmet kararındayım. Gerekli işlemin yapılmasına emirlerinizi saygılarımla sunarım.”
Ecevit, bu konuda düşüncelerini soran basın mensuplarına, şu cevabı vermişti: