Demokrasinin Kilit Taşı - 23

– “Bayramlık, bayramlık doğru. Yarın tebrikleri kabul ederken ben de bunu söylemeyi düşünüyordum. Bana bayramlık hediyenizi yaptınız şimdi gidin keyfinize bakın diyecektim. Bu dakikada en önemli şey, memleketin huzurunu ve milletimizin kendisine güvenini muhafaza edebilmesidir. Milletin güçlükler içinden başarıyla çıkacağına emin olmasını isterim. Ben bir genel başkanım, partili olarak vazifem genel başkanlıktır. Genel başkan olarak iyi vazife yapayım kafi..”
– “Kendinizden sonrası için bir lider hazırladınız mı?” sorusuna ise;
– “Hiç hazırlamadım. Parti kendi liderini bulacak. Ben şu anda genel başkanım. Benden sonrasını düşünürsünüz.”
– “İnönü bugünkü kavganın, bir liderlik kavgası olduğunun hatırlatılması üzerine;
– “Hadi canım sende öyle deniyor, yok, yok” demişti.

Kongrelerdeki duruma bakılırsa mesele “Ortanın solunda olmak” ya da olmamak biçimine dönüşme istidadı taşıyordu. Basına akseden demecinde eski Genel Sekreter Ecevit şöyle demekteydi ;

“Arkadaşlarımızın kurultay kararları doğrultusunda parti bütünlüğünü korumaktan ve Türkiye’deki rejim bunalımının bir an önce sona ermesine katkıda bulunabilmekten başka bir kaygıları olmadığını, Sayın İnönü’ye karşı da içten ve derin saygı beslediklerini çok iyi biliyorum. Bunu sağlamaya, Türkiye’nin içinde bulunduğu koşullar bizi icbar etmektedir. Yoksa kendi içimizde bunalım varken, ülkemizi ve demokrasimizi bunalımdan kurtarma gücünü kendimizde bulamayız Partinin içinde bulunduğu bunalımdan çıkma yolları hususunda içimizde görüş ayrılıkları bulunsa bile, önemli olan demokrasiyi kurtarma ve ortanın solu hareketini sürdürme davasında birleşmektir. Bu davada birleşenlerin çıkış yolları üzerindeki görüş ayrılıklarını da zamanla parti içi demokratik tartışma ortamıyla giderebileceklerine inanıyorum. CHP’nin tutumunda son yıllarda yer alan gelişme, bir siyasal gelişme olmanın çok ötesinde, Türkiye’nin sosyolojik oluşumunun bir yansımasıdır. Bu oluşumun dışına düşmek bizim varlığımızı ve topluma hizmet gücümüzü temelinden sarsar. Hiçbir bilinçli CHP’linin buna razı olamıyacağını bildiğim içindir ki, partiyi bunalımdan el birliğiyle kurtarabileceğimiz kanısındayım.”
Yenilenen MYK ve Yenilenen Hükümet
Kamil Kırıkoğlu, genel sekreterliğe kendisi talip olmuş deniyordu. Paşa, Kırıkoğlu ile sık sık görüştü. Ecevit ve taifesi de destek verince, Kırıkoğlu parti meclisinin 40 üyesinin 37’sinden oy aldı ve genel sekreter oldu. Paşa yanlısı Şeref Bakşık, Hayrettin Uysal ve Sadi Pencap kurula girmeyi istemediler. Onların yerine Orhan Eyüboğlu, Cevat Sayın, Selçuk Erverdi seçildi.
Yeni Hükümet ise yine Erim’in başkanlığında 11 parlamento dışı değişik teknisyen 7 AP'li ve 4 CHP’li bakanla kurulmuştu.
Hükümeti görüşmek için yapılan ortak grup toplantısına, Ecevit ve çevresi katılmadılar. O gün ortak grup toplantısı zor açılabildi. Ecevit ve taraftarları grubun dışında oturdukları halde içeri girmediler. Eski genel sekreter Şeref Bakşık toplantıya katılmıştı. O da benim gibi İsmet Paşa ile Ecevit arasında kalanlardandı. Ortanın solunda olan eski bir partiliydi. Tercihini tüzük kurallarını savunan genel başkandan yana yapmıştı. (Parti Tüzüğünün bir maddesi grupta alınan bağlayıcı karar varsa bütün milletvekillerinin bu karara uymasını öngörürdü.)
O gün artık köprüler tam anlamıyla atıldı. İsmet Paşa gene çok kızmıştı. “Grubu toplamamak için sarfedilen bu gayretler parti disiplinine aykırı bir çeşit anarşik hareketlerdir” demişti müzakereler sonunda. Hükümete bakan verilmesi oylanmış, kabul edilmişti. İnönü, “Bu kere hükümet, daha çok parlamentonun denetimi altında çalışacaktır” yorumunu yapmıştı. Oylama sonucu hükümete bakan verme usulü kabul edilmiş ve CHP’den girecekler belli olmuştu. Bunlar ; İsmail Arar Milli Eğitim, Ali İhsan Göğüs Devlet Bakanı, M.Öztekin Bayındırlık, Ali Rıza Uzuner de Çalışma Bakanı olmuşlardı.

Bir Politik Düğün
Oturumun açılmasına henüz vakit vardı. Genel kurula açılan, sağ ve sol kapılardan kulisteki milletvekilleri birer ikişer salona giriyorlardı. Orhan Birgit sıralar arasında dolaşıyor CHP’lilerden birşeyler alıp veriyordu. Herkes partisine ayrılmış, il alfabetiğine göre sıralanmış yerlerine oturuyordu. Benim yanımda Muğla milletvekili Ali Döğerli vardı. Orhan bize doğru geldi. Kemal Atama’nın düğünü olduğunu söylüyor ve para topluyordu. “Hediyemi alacaksınız” diye sorduğumda, “Hediye de alınacak ama asıl önemli olan büyük bir gövde gösterisi yapılacak- Ecevitte gidiyor gelini getirmeye arabalar tutulacak, konvoy oluşturulacak” diye anlatıyordu. Orhan’la İstanbul politikasından kader birliğimiz vardı. Politika alanında birbirimize emeğimiz geçmişti. Ortanın soluna olan inancımı bilirdi. Ona göre ve bir çoklarına göre, “Eğer ortanın soluna inanıyorsan elbetteki Ecevit’çi olacaktın. Sürüden ayrılanı kurt kapardı, başka çaresi yoktu.”
Benim son zamanlardaki davranışlarım İsmet Paşa'ya olan tutkumun sonucu ve geçici bir şey sanılıyordu. Kaç tane yetişmiş kadın politikacı vardı ki? Bir süre sonra elbet aklım başıma gelecek ve onlarla birlikte politika da koşacaktım. “Ben politikayı bırakacağım” sözlerime ise hiç inanmıyorlardı. O gün Orhan, kendilerinden saydığı benden de para istiyor ve Ecevit için uğraşlara katılacağımı sanıyordu. Bense Ecevit'in teşkilattaki gücünü ispatlamak için böyle bir gösteriye gittiklerini anlamıştım. “Orhan ben para vermeyeceğim, partide ayrıcalık gösterileri istemiyorum. Hediyemi ayrıca alırım" demiştim. Meğer, Kemal Atama’nın Mersin’de yapılacak olan nikâh töreni Ecevitçiler için bulunmaz bir nimetmiş. "Turan Güneş’in Siyasi Kavgaları" adlı kitapta bu olayı şöyle anlatılır:

“Fırsat bu fırsat dedik, Akal’a örgütle bir toplantı düzenlettirdik. Bütün örgüt, hatta, çevre illerden gelen yüzlerce yönetici oradaydı. Yaşar Akal toplantıyı açıktan sonra “Benim söyleyeceğim birşey yok. Asıl lider Ecevit’tir”. deyip mikrofonu ve yerini Ecevit’e terketti. Böylece, önümüzdeki günlerde yapılacak olan il kongrelerinin ilk provasını Mersin’de yapmış olduk.”
İçel’de yapılan bu politik nikah derhal İsmet Paşa’ya aktarılmıştı. Balayından sonra Kemal Ataman’ı çağıran Paşa kendisine “Nikahını, ben gelmeyeyim diye İçel’de yaptın değil mi?” diye yarı ciddi, yarı şaka sitemde bulunmuştu.

Kongreler
Ataman’ın bu politik nikahında özellikle Adana İl Kongresi üzerinde durulmuştu. Çünkü, Adana’da kongre kazanmak demek Satır’a kesin bir darbe indirmek demekti. Bu politik nikahı Turan Güneş’ten dinleyelim ;

“ O günlerde bütün gözler Ecevit’te idi. Herkes bir davranışından bin anlam çıkartıyordu. O nedenle, gezilere çıkması bile hayli zordu. Fakat, Kemal Ataman’ın Mersin’de yapılacak nikah töreni bizim için bulunmaz bir fırsat oldu. Bu arada yanımıza Yaşar Akal’ı da almayı unutmadık."
Turan Güneş ve ekibi Ecevit'in direktifi ile çalışıyorlardı. Adana’da karargah kurmuşlardı. Kendilerinden yana iki aday vardı. Bunları binbir güçlükle bire indirdiler. Kemal Satır’ın adayı Nevzat Güven’di. Satır kendi seçim bölgesi olan Adana’ya bütün gücünü veriyordu. İsmet Paşa’ya “mutlaka kazanacağım Paşam” diye haber yolluyordu. İsmet Paşa kongreye bir mesaj göndermişti. Mesajı getiren, merkez yönetim kurulu üyesi, İsmail Hakkı Birler idi. Bir otelde kalıyordu. Ona Süleyman Genç ile bazı partililer “sen hiç dışarı çıkma mesajdan da kimseye söz açma” dediler. Hatta otelin önüne bir de nöbetçi koydular. Ecevit’in kurmayları karar verdiler. İnönü’nün mesajı tasnife geçilirken okunacaktı. Satır sabırsızlıkla mesajı bekliyordu. Mesajın ortada olmadığını görünce de tekrar Pembe Köşk’ü arayarak Paşa’nın Sekreteri Gültekin’den bir kopyasını alıyordu.”Satır kendisinden emindi. Kader arkadaşları ona merkez ilçeden hiç korkmayın, siz diğer ilçeleri dolaşın” diyorlardı.
Yıllar sonra ben bu satırları yazarken sayın İsmail Hakkı Birler'den kendi kaleminden birkaç satırlık bir not aldım. İsmail Hakkı Birler'in anlattığına göre; Adana Kongresi'ne hem Satır, hem de Ecevit taraftarları büyük önem vermişlerdi. Kongreden bir gün önce İnönü'nün Sekreteri MYK üyesi Birler'i partiden telefonla arar ve Paşa'nın beklediğini söyler. Birler, Köşk'e gidince Paşa bir zarf uzatır ve bunun il kongresine mesajı olduğunu, götürülmesini istediğini söyler. Birler Adana il kongresine gitmeyeceğini, başka arkadaşların görevli olduğunu, uçakta yer bulabileceğini sanmadığını da söyleyince, İsmet Paşa Gültekin'e bilet bulmasını söyler. Bilet bulunur ve şoför Gökmen'e emir verilir ve Birler havaalanına gönderilir.
Uçağa bindiğinde uçakta İstanbul'dan ve Ankara'dan binen başka CHP'liler de vardır. Birler'in, Paşa'nın görevlendirmesi ile Adana'ya gittiğini öğrenmişlerdi. Herkes mesajın içeriğini merak etmektedir. Birler “mesajın CHP İl Kongresi, Kongre Başkanlığına” hitaben yazıldığını bu nedenle ancak kongre başkanı seçildikten sonra zarfı ona verebileceğini söyler.
Adana'ya varır ve otele yerleşir. İki tarafın önde gelenleri ve militanları zarfın peşindedir ve Birler'e baskı yapmaktadırlar. Bu baskılar durmaksızın devam eder. Sonunda Birler arkadaşı olan Mersin Valisi Bayram Turan Çetin'i arar ve bir araba ile kendisini aldırmasını ister, araba gelir ve Birler'i alıp vali konağına götürür. Birler o gece orada kalır. Sabah yine valilik arabası ile Adana'ya, doğruca Kongrenin yapılacağı salona gelir. Kapıda, içeri giren delege ve davetlilere bir kağıt dağıtılmaktadır. Birler'e de verirler. Birler bunun kendi çantasında bulunan Paşa'nın mesajı olduğunu görür. Kısa bir soruşturma sonunda, gece Ankara'dan Nejdet Uğur'dan telefonla alındığını ve bastırılıp geceden itibaren herkese dağıtıldığını saptar. Bir başka konu da “Birler'in kendisine emanet edilen mesajı alıp Mersin'e kaçtığı” propagandasının sürdürülmesidir.
Kongre toplanır, başkanlık için iki aday vardır. İlk oylamada sonuç alınamaz. MYK üyesi Yılmaz Alpaslan'ın duruma müdahale edip isim okuyarak yaptığı seçim sonunda Melih Kemal Küçüktepepınar Kongre Başkanı seçilir.
Başkan yerine oturunca Birler söz ister ve kürsüye çıkarak olayı özetleyerek mesajı muhatabına yani Kongre Başkanı'na vermek üzere görevlendirildiğini, bu nedenle daha önce bütün ısrarlara rağmen kimseye vermediğini anlatır ve zarfı Başkan'a verir. Ankara'ya döner dönmez olayı olduğu gibi Genel Başkan'a anlatacağını da sözlerine ekler ve yapılan propagandaları yalan-ayıp olarak niteler. Ankara'ya dönünce Paşa'ya gider ve olayı anlatıp üzüntülerini belirtir. Paşa'nın cevabı kısadır. Elini Birler'in omuzuna vurarak “Üzülme, daha neler göreceksin...!” der.
Ecevitçiler, Süleyman Genç’e ve arkadaşlarına Turan Güneş ekibi ile Adana’daki haftalardır yapılan çalışmalara ve merkez ilçe delegelerine güveniyorlardı. Ecevitçilerin İl Başkanı Adayı Emin Bilen'in eski merkez ilçe başkanı olması bu güvenlerinin başta gelen nedeniydi. Satır'a göre ise seçim bölgesi olan Adana ilinde Ecevitçilerin kazanması çok kötü görüntü verecekti. Onun için bir kaç Bakanını da getirmişti. Adana'ya vaatlerde bulunuyorlardı. Satır'ın asıl güvendiği İsmet Paşa’nın demeci idi. Paşa, Satırcıların kendisini öne sürerek yaptıkları çalışmalara aslında çok kızıyor. "Sizde benim yolumdan çekilin kenara, eteklerime dolaşmayın" diyordu. Ama dinleyen kimdi. Büyük bir heyecan içinde başlayan kongrede sıra İnönü’nün mesajının okunmasına gelmişti;

“Adana İl Kongresinin partililer arasında birleştirici ve gerçek durumlar üzerinde anlaşmayı sağlayıcı bir çalışma yapmasını isterim. Son günlerde Adana etrafında yayınlanan bildirilerde, parti içindeki bilinen ihtilafın Genel Başkan'a karşı olmadığı belirtilmektedir. Gerçek şudur: Eski Genel Sekreter Bülent Ecevit’in istifası kendi tabiriyle Meclis Grubu'nda Partinin vermiş olduğu kararı öne sürerek ters düştüğünü beyan ve ilan etmesiyle başlar. Partinin kanuna uygun kararı (Paşa kanun demekle siyasi partiler kanunu ile Tüzük ve yönetmelikleri kastetmektedir.) Genel Başkan'ın bunu uygulaması karşısında ters düşmek, doğrudan doğruya parti kararına aykırı bir duruma düşmek demektir. Bunlar bir partinin başına gelebilir hallerdir. Büyük bir partinin demokratik hayat içinde böyle güçlüklerle karşılaşması mukadderdir. Yalnız, gerçek tahrif edilmeden bilinmek lazımdır. Ters düşme hareketi, tabiatıyla parti kararına olduğu kadar Genel Başkanın politikasına da ters düşmektedir. İçinde bulunduğumuz vaziyeti her nerede, ne maksatla olursa olsun, gerçek tabiatından, yani Genel Başkan'a karşı bulunmak durumundan başka türlü göstermeğe çalışmak beyhudedir ve hiçbir faydası yoktur”
diyor ve Ecevit’in parti içi yasalara ve tüzüğe aykırı tutumundan söz açıyordu. Güneş büyük bir sessizlik içinde okunan bu mesajdan sonra yanındakilere: “Eğer, bu mesaja rağmen biz bu kongreyi alırsak, karşımızdakilerin sonu gelmiş demektir” diyordu. Paşa'nın mesajından hoşlananlar da hoşlanmayanlar da alkışladılar. Önemli olan, biraz sonra okunacak olan Ecevit'in mesajına gösterilecek tepki idi.
( Turan Güneş'in Kavgaları kitabı - S/179)
Ecevit tarafından görevlendirilen bizzat bu kongre için büyük gayretler sarfeden Turan Güneş, Süleyman Genç, Orhan Birgit ve İlyas Seçkin soluklarını kesmişler Ecevit'i dinliyorlardı. Eski Genel Sekreter mesajında şunları söylüyordu:

“Kongreniz toplandığı sırada, gerek ülkemiz gerek partimiz çetin bir dönemden geçmektedir. Bu dönemde görülmüştür ki demokrasiye ara verilmesi, halkın sesini ve gücünü kısarken, büyük çıkar çevrelerinin etkisini ve gücünü arttırmaktadır. İlerici kamuoyunu bir süre oyalıyan “reform hükümeti” aldatmacası dokuz ayda sona ermiştir. Ve halksız devlet yönetiminde halka dönük reformlar yapılamıyacağı belli olmuştur. Halksız devlet yönetiminin dokuz aya kalmadan hazırladığı ortamda, bir sağ koalisyonun kaba çizgileri şimdi bütün çıplaklığı ile gözler önüne serilmektedir. Bugün görünürde ancak, vergi düzenini adaletsiz kılacak, köylünün, işçinin, esnafın, memurun geçimini büsbütün zorlaştıracak sözde reformlar vardır.
Çağımız Türkiyesinde, halktan soyutlanmış bir devletin devrimci olmayacağı, Türkiye'de artık yalnız halktan güç alan bir halk devrimciliğinin geçerli olabileceği, halk devrimciliğinin de ancak demokratik hukuk devleti kuralları içinde yürüyebileceği her gün daha iyi anlaşılmaktadır. Son yıllarda halksız devrimcilik telkinlerine ve hayallerine kapılarak demokrasinin askıya alınmasına alet olanlar nasıl bir oyuna getirildiklerini nihayet anlamaya, başladılarsa, ilerisi için bunu bir kazanç saymak gerekir.
Yıllardır büyük çıkar çevrelerimizin başlıca çabalarından biri, gitgide halkla bütünleşen ve demokratik yoldan halk için halkla birlikte devrimcilik amacına yönelen Cumhuriyet Halk Partisi'ni halktan koparmak, devrimci çizgiden uzaklaştırmaktı. Demokrasinin tam işlediği bir ortamda böyle bir şeyi başaramıyacaklarını görenler, 12 Marttan sonra yeni umutlarla yeni girişimlerde bulundular. Fakat, egemen güçlerin en güçlüsü olan bu çevreler, bütün isteklerini elde etseler de demokrasiden uzaklaşılan bir ortamda bile, Cumhuriyet Halk Partisi'ni ele geçiremediler.
Cumhuriyet Halk Partisi örgütü, kaya gibi sağlam direnmektedir. Halkın umudu bu direniştedir. Türkiye’de gerçek bir demokrasinin işler bir duruma gelebilmesi de, demokratik yoldan insanca bir düzenin kurulabilmesi de, geniş ölçüde bu direnişin sürmesine bağlıdır. Bu direniş tükenmiyecektir ve bütün zorlamalara rağmen Cumhuriyet Halk Partisi egemen güçlerin partisi olmayacak, halkın egemenliği için uğraşan parti olarak yaşayacaktır. Cumhuriyet Halk Partisi Adana İl Kongresi'nin, Adana ve bütün yurtta bu inancı sağlamlaştıracağına güveniyorum.
Kongrenize ve Adanalı Ülküdaşlarıma başarılar dilerim. Sevgiler, saygılar sunarım.”

Eski Genel Sekreter'in mesajından sonraki alkışlar, kongrenin ortada olduğunu gösteriyordu. Kendilerinden emin görünen Satır taraftarları bunun üzerine büyük bir paniğe kapıldılar. Bu panik de Ecevit grubunun kazanmasına etken oldu. Kuliste bütün ağırlıkları ile çalışan Süleyman Genç ve ekibi sonucun alınmasına büyük ölçüde yardımcı oldular. Seçimler sonunda Ecevitçi aday Emin Bilen Tümer 189 oy alırken, Satır’ın adayı Nevzat Güven 155 oyda kalıyordu.
Kongreden bir süre sonra İnönü, Adana İl Başkanı’nın oğullarından birinin adının İnönü, diğerinin İsmet olduğunu öğrenince şunları söylüyordu: “Nasıl olur? İsmet’le İnönü’nün babaları, İsmet İnönü’nün karşısında nasıl olur?”
Olaylar birbirini kovalıyordu. Parti kongreleri CHP’nin içindeki çalkantıyı büsbütün arttırmıştı. Satır’ın seçim bölgesindeki teşkilatı ayağının altından kaymıştı.
İsmet Paşa rejimi açmaya çalışırken Satırcılar hükümet gücüne ve İnönü’ye dayanmaktadır. Ecevit ise böyle demeçler vermekte ve Cumhuriyet Halk Partisi Teşkilatı üzerinde Genel Başkan'ın muhalefetine rağmen yetkili olmadığı halde taraftarlarını çalıştırmakla kendine göre yorumlar yapmakta böylece İsmet Paşa’yı da karşısına almaktadır. Artık kılıçlar iyice çekilmiş amansız bir mücadele sürdürülmeye başlatılmıştır.

Bizi de Tek Tük Düşünenler Vardı
Orhan Eyüboğlu, Nizam’ı da beni de severdi, biz de onu sever ve sayardık. İstanbul teşkilatında birlikte çok çalışmalar yapmıştık. Ali Sohtorik’in yakın arkadaşıydı. O zamanlar İnönü'ye büyük hayranlığı vardı. Son zamanlarda Ecevit’in liderliğine ve ortanın soluna inanır olmuştu. Duygulu ve romantik bir insandı. İstanbul’da annesini kaybettiği zamanlar, günlerce eve kapanmış çalışmayı bırakmıştı. Benim Ecevit’in yanında olmamam onu şaşırtıyor, rahatsız ediyordu. Genel sekreter yardımcısı olarak beni kendi görüşüne inandırmaya uğraşıyordu, nerede karşılassak; “Nermin Hanım biliyormusunuz taban, Ecevit Ecevit diye kaynıyor, gelin Allah aşkına politik olarak intiharamı kalkışıyorsunuz? Siz bize çok lazımsınız. İnönü'yü bende çok severim. Ama birisi 45 yaşında diğeri ise, 80’lerin sonunda” diyordu.
Bir akşamüstü, İstanbul'dan Eminönü eski İlçe Başkanı Muzaffer Ekinoğlu’ndan telefon geldi. Eminönü ilçe kongresine başkan olarak davet ediliyordum. İlçeye olan emeklerim çalışmalarım dile getiriliyor. Kabul etmem isteniyordu. Nizamettin de “eski arkadaşlarını kırma gidersen iyi olur” diyordu. Eski arkadaşlarla görüşmeyeli epey olmuştu. Uçağa atladım...
Kongre Beyazıt'da bir düğün salonunda yapılıyordu. Başkan kongreyi açarken nefes nefese yetiştim. Aklımdan Divan'a çıktığımda neler söyleyeceğimi geçiriyordum. Delegelerin oturduğu sıralara kaymıştı gözlerim; Hayret kimseyi tanımıyordum. Onlarda bana “Bu kadında nereden çıktı” gibilerden boş gözlerle bakıyorlardı. Hepsi işçi kılıklıydı. Bir kısmını, küçük pazarda çok iyi bildiğim hamallara benzettim. Arka sıralarda neyseki bir iki tanıdık yüz vardı. Başkan konuşmasını bitirince kürsüye iki önerge geldi, birisi başkan adayı Nermin Neftçi, ötekisi Orhan Birgit diyordu. Hemen oylandı ve Orhan Birgit kazandı. Çok şaşırmıştım gene de akıl edip kürsüye çıkan Birgit'i kutlamayı unutmamıştım.
Ankara'ya dönerken, kendime kızıyordum. Aferin sana Nermin diyordum. Sen ki teşkilatçı geçinirdin. Ama teşkilatçılık ayrı teşkilatı kurallara göre yönetmek ayrı şeydi. Hizipçilikse apayrı bir şey. Demekki artık merkez yönetim kurulu üyeleri ilçe kongrelerinde de başkanlık yapar olmuşlardı. Teşkilatın başı ve denetleyicisi olan Genel Merkez'in üyeleri kongreleri yönetiyor belki de çok önceden bunun kulislerini hazırlıyorlardı.
CHP Eminönü İlçesi'nde kayıtlı olan ben, kongre başkanı olarak davet edildiğim toplantıda Genel Merkez Üyesi Orhan Birgit’i rakibim olarak görmüş ve ona yenilmiştim. İsmet Paşa yanlısı Nermin Neftçi en çok emek verdiği bir ünitede, yenilgiye uğratılmıştı. Orhan Birgit’in, Ecevit nezdinde herhalde kıymeti artmıştı. Aferin Orhan sana diye düşündüm. Uçak Ankara'ya inmişti, içimden gülmek geldi. Galiba güldümde yanımdaki kadın yüzüme acaip acaip baktı. Nizam’a “al sana bir politika dersi daha" diyecektim.
Elimde partinin 1935 yılında Dördüncü Kurultayı'nda onaylanan bir tüzüğü var. Tek parti döneminde onaylanan bu tüzüğün kongreler bölümü okunduğunda insan şaşırıp kalır. Madde 56 şöyle der (o zamanki özenti ile bazı abartılı öztürkçe kelimeler kullanılmıştır.) “Kongrelerde delegeler şöyle seçilir: Her ocak kongresinde ocağın 200 kadar üyesi için iki , bundan fazla her 100 üye için birer delege; her kamu kongresinde, kanundaki ocakların üçyüze kadar üyesi için iki , bundan çok her üçyüz için birer delege her ilçe kongresinde ilçedeki ocakların bine kadar üyesi için üç , bundan çok herbir üye için birer delege; partiye girmek için işleri tükellenmiş olan üye bu sayının içindedir. Ancak bunların kongrelerde en az bir yıl önce yazılma işlerinin bitirilmiş olması şarttır” Kongreler bu tüzüklerde çok önemlidir. Tabandaki sağlam partililer ocak yönetimlerini ve daha üst kurulların delegelerini seçerek ilçeleri, ilçeler illeri, illerden kurultaylara ve parti meclislerine. Merkez yönetim kurullarına değin uzanan bir parti içi temsili demokrasiyi aşağıdan başlayarak en üst kurullara kadar taşırlar. Partinin çeşitli kademeleri hıyerarşik bir sıralanma ile böyle kurulur, Bu kere ters yönde yukardan aşağıya doğru birbirini denetler ve çalışmaların tüzüğe uygun yapılmalarını gözetirler. Kurallara uygun çalışmayanlar hakkında kesin kararlar alır birbirlerini denetlerler. Bir alttaki yönetim kurulları üst kuruluna karşı sorumludur. Mesela Ocak Yönetim Kurulunun parti suçu hakkında, ilçe yönetim kurulu karar verir. (İşten el çektirme ihtar cezası gibi ) .
Tüzükler zaman içinde ve demokrasiye geçişte demokratik gelişmeleri gereksinimleri karşılayıcı bir statü kazanmakla birlikte, kongrelerdeki parti içi temsili demokrasinin tabandan başlayıp yukarı doğru seyretmesi ve en yukardan aşağıya doğru olan tam yetkili kontrolu hep korumuşlardır. Disiplini temin etme ve çalışmaları kontrol bakımından da merkez yönetim kurullarına, bütün parti teşkilatlarını kontrol ederek denetleyerek ihtar da bulunma, işten el çektirme, geçici kurullar kurma gibi yetkiler verilmiştir. (CHP Tüzüğü Md. l9)
İsmet Paşa partinin Genel Başkanı olarak Merkez Yönetim Kurulu üyelerinin ilçe kongrelerine kadar gelerek hizipçilik yapmalarına ve kongrelere başkanlık etmelerine kızmaktadır. Haklı olarak kızmaktadır. Çünkü kongrenin serbest iradesine karışılmakta, tepeden baskı yapılmakta ve çalışmalar Ecevit'in isteklerine uygun görevlendirilmiş ekiplerle yapılmaktadır. Denetleyici ceza verici yetki sahipleri kulisleri idare eden duruma gelmektedir. İşte bu tutum CHP tüzüğünün sistematiğine de, ruhuna da aykırıdır. İsmet Paşa’nın kanunsuzluk, kanunsuzluk dediği ve kızdığı durum bunun da yanında Ecevit’in dışardan partiyi etkisi altına alışıdır. Onu, istifa etmiş bir genel müdüre benzetmesi de bundandır. Eski genel sekreter olarak, partinin tek savunucusu gibi görünerek ortaya atılmasını ve kongre kulisleri hazırlatmasını doğru bulmamaktadır. İsmet Paşa’ya göre particilik, aşiretçilik değildir. Batılı bir müessesedir ve kendi kuralları içinde bir bütündür. Bütün kişisel istekler ve davranışlar parti yasaları içinde meşruiyet kazanırlar ve partiye dolayısıyla Türkiye’ye faydalı hale gelirler. Paşa'ya göre parti içi yasalara uymayan en mükemmel çalışmalar ve en güzel düşünceler bile zamanla yozlaşmaya mahkum olurlar. Gerçekten ortanın solunun bir hizip bayrağı yapılması, ayrıca, Parti içi kuralsızlıklar, bizi de rahatsız ediyordu.

İnönü Neden Sertleşir ?