Demokrasinin Kilit Taşı - 17

aramış, kalem yok: "Paşam, demiş, izin verirseniz kaleminizi alayım"
cebinde bulduğu bir nikâh davetiyesinin arkasına Paşa'nın dolma kalemiyle
yazmış.
O gelişinde, bana şöyle bir bakmış "Ne bu halin yahu,
çingeneye dönmüşsün" demişti. Gerçekten de yüzüm, ellerim güneşten
kapkaraydı. Sekiz on kilo zayıflamıştım. Milletvekili olduğum zaman satın
aldığım botlar yamulmuş, yumuşamış, biraz da ayağımın biçimine girmişti.
Yıllar önce, İsviçre'den almış olduğum bir siyah yünlü pantolonum
vardı, onu giyerdim çokluk, üstüne de bir etek. Jipte uçuşmasın,
tozlanmasın diye, başımı bir eşarpla, Rumeli usulü bağlardım, bu seçim
gezilerimde.
O köyden, ötekine, berikinden, daha uzaktakine, ta o dağın
tepesindekine değin yetişiyordum. Yol, iz, olmayan sarp bayırlara,
dağlara, dağ köylerine tırmanıp duruyordum. Jiplerin gitmediği köylere
yaya gidiyor, bir günde ne kadar çok dolaşırsam, o gece, o kadar rahat
uyurdum. Hergün, bir önceki dolaşmanın, rekorunu kırmayı amaçlardım.
Konuşmaya başlamadan önce, bir sigara yakardım. Bu bana
cesaret verirdi. Köylülere daha bir yaklaşmış bulurdum kendimi. Sohbet
sırasında, bazen bir sigara da onlar sarar, ağız yerini tükürüklemeden
bana uzatırlardı. Dertlerini, sıkıntılarını, anlatırken, eski alışkanlık
olacak, kadın olduğumu hesaba katmadan, zaman zaman; "Nermin beg", "Vekil
beg" diye hitap ettikleri olurdu. Dağ köyündeki vatandaş, "Birgün bir
kadın milletvekili gelecek de, derdini dinleyecek, ona hanım diye hitap
edecek." Bu uyumu kendi içinde bile rahat, rahat yapamıyordu ki.
Yüzyılların verdiği bir alışkanlığı vardı. Devleti ancak bir erkek temsil
ederdi...
Ama hanım diyenlerde olurdu. Bir dağ köyünde, yaşlı bir
vatandaş ayağa kalkmış konuşuyordu. Adı Filit Eğa:

– "Yolumuz yoktir hanim"
– "Suyumuz yoktir hanim"
– "Okulimiz yoktir hanim" diye, yokları sıralıyordu.
Görmekte sıkıntı çektiğini anladım. "Gözünde beyaz su varmış
(katarakt), gel seni Ankara'da ameliyat ettireyim" dedim. Yoklarla ilgili
nakaratını hiç bozmadan ekledi:

– "Paramiz yoktir... hanim"
Muş bir bakıma "yoklar" yöresiymiş. Geligüzan denen bir bölge
vardı, Merkez Muş'a bağlı. Kentin yaslandığı dağların üstü ve öteki
yamaçlarıydı. "Oraya hiçbir milletvekili şimdiye değin gitmedi"
denirdi. "Vali, orman yollarına bıçak attırmış, jiple çıkılabilir",
dedikleri gün yola koyulduk. Vali, yol açılınca köylere gittiğinde,
otomobili ilk kez gören çocuklar, panik içinde kaçışmışlar. Götürdüğü
armağanları dağıtırken, eline lastik bir bebek verilen kız, oyuncağı
sıkmış, çıkan sesten ürkerek "içinde cin var" diye fırlatıp atmış.
Köylerin bir bölümüne ulaşmak için, jipi bırakarak yaya
yürüyorduk. Çalılar arasından bir adam çıktı. Üstünde asker elbisesi,
göğsünde çapraz fişeklik, geldi elimi öptü."Biz de seni destekliyoruz"
dedi. Meğer bölgede tanınan eşkiyalardan biriymiş. Vali Vefik Kitapcıgil
1968 yılında Muş ilinin, "önemli" istek ve ihtiyaçlarını bir kitapçıkta
toplamış ilgili parlementerlere göndermişti.
Bu broşürün Y.S.E. bölümünde; "İlimizin 265 köyü yolsuzdur.
Mevcut yol makineleri eskidir, arızalıdır. Tamirden sonuç alınamamaktadır.
İhtiyacımız olan bir dozer, iki grayder, bir kompresör, iki kamyon ve iki
binek jipinin tahsisi. Yolsuz köy sayısına göre, ilimize her yıl verilen
1-2 Milyon TL. arasındaki ödenek yetmemektedir. Bu ödeneğin, bu ve bundan
sonraki yıllarda 3 Milyonun üstünde olması arz" diye yazıyordu.

Eskiler de Çalışmış
Daha ben ortaokul sıralarındayken, Muş Milletvekili olan bir
zatın, Parti Genel Sekreterliği'ne sunulan raporları var elimde,
(raporlarda imza olmadığı için hazırlayanın 5-6'ncı dönemlerde
milletvekilliği yapan, Ziraat Bankası eski Genel Müdürlerinden rahmetli
Şükrü Ataman olduğunu tahmin ediyorum. Tarihleri bunu tutuyor.) Bu
raporlar inceden, inceye il sorunlarına değinen belgelerdir.

19.03.1941 günlü raporda;
"Yollar ve Köprüler" başlığı altında:
"Muş kendi merkeziyle ilçelerini demiryollarına ve civar illerine
bağlayan yollardan mahrumdur. Evvelce yapılmış ham yollardan başka yol
yapılmamıştır".
"Muş-Bitlis, Muş- Erzurum, Muş-Elazığ yollarının başlangıcı olmak üzere,
bunların sıfır noktalarından itibaren, Muş kasabası içinde kesme taş
bordürlü bir miktar adi kaldırım inşaa edilmiş ve Muş-Bitlis yolunda 45
kilometrelik bir mesafe içinde bulunan ham yolların bazı yerlerinde
menfezler yapılmıştır".
"Muş'u Diyarbakır ve Erzurum şimendiferlerine en kısa yoldan bağlayacak
bu yollar, şahsi kanaatime göre, Muş'un bugünkü iktisadi çehresini
derhal değiştirir.Elazığ-Vangölü şimendiferi yapıldığı halde bu yollara
yine lüzum ve ihtiyaç vardır."
Ben Milletvekili olarak Muş'a gittiğimde, hem Van Gölü
demiryolu tamamlanmıştı, hem de bu anayolların çoğu bitmişti, bir bölümü
de asfalt olarak. Köylerden de, ulaşamadığımız Geligüza'nın 7 köyüne, bu
seçim yoluyla ulaşabilmiştik. Bu köylerde, içe kapanık, kendi kendine
yeterli, insanlar yaşıyordu. Ne okul vardı, ne sağlık ocağı. Bir jandarma
karakol binası gördük, o da boştu. Dertlerini, isteklerini dinlerken,
particilik, politikacılık, seçmek, seçilmek sözleri, dağlardan aşağıda
yaşayan, başka yaratıkların sözleriymiş gibi, anlamlarını yitirmişti.
1940 yılında Malazgirt Kaymakamı olan M. Aytemiz'in, Birinci
Genel Müfettiş Abidin Özmen'e sunulmak üzere hazırlandığı, Malazgirt
raporu da, nasılsa özel arşivimize girmiş. Daktilo ile yazılmış, 30
sayfalık bu rapor, ilçenin tarihinden, coğrafi durumundan, toprak
dağılımına; tarımsal üretimden, genel ekonomik duruma kadar, herşeyi
içeren gerçek bir incelemedir. Köyişleri Bakanlığı'nın, Lebit Yurtoğlu'nun
Bakan olarak görevli bulunduğu, kuruluş günlerinde yayınlanmaya başladığı,
"Köy Envanter Etütleri"nden, bir bakıma daha da ayrıntılıdır, denilebilir.
Üstelik bu rapora, elle çizilmiş bir ilçe haritası eklenmiş.
Raporda neler yok ki ilçenin coğrafi yapısı anlatılırken
"Ahval-i Tabiiyye" yani "doğal durum", başlığı altında:

"Dağlar; Süphan, Katevin, Lale, Tuzla, Kırkahır, Yakup dağları.Süphan
Dağı; Anayurdun Ağrı Dağı'ndan sonra ikinci derecede gelen yüksek
dağıdır, 4434 rakımlıdır. Patnos, Erciş, Malazgirt , Ahlat arasında
yüksek şahikası ile (doruğu ile) her taraftan görülen bu ulu dağın tam
zirvesinde, etrafı cumudiyelerle (buzullarla) dolu büyük bir göl
vardır..."
İlçenin tarihi anlatılırken de;
"Malazgirt kasabası: ilçe merkezi olan bu kasaba, tarihin çok eski
beldelerinden biridir. Birçok burcunu ve duvarlarını koruyan ve çok
yerleri tahrip edilmiş veya, yüzyılların geçmesiyle yıkılmış bulunan,
eski bir hisar içinde, sınırlı ve birkaç haneyi içeren kasabanın
yüzlerce yapısı tarihi bir harabe halinde yer yer kümeler yığınlar
meydana getirmiş bulunmaktadır."
"Milattan önceki tarihlere kadar giden bu kasabanın Hristiyanlık'tan
sonra da pek parlak devirler yaşadığı seziliyor. Kasabanın güney
doğusuna rastlayan ve kasabaya bitişik tepeciklerde bugünde izleri
görülen eski müslüman mezarlarının, bu beldenin fethine gelen Hz. Halit
ve Malik ıbn-i Ejder ve Amr Bin Ma'd gibi Sahabe-i Güzin (Peygamber
yakınları) nin emrindeki şehitlere ait olduğu sanılmaktadır."
"Kasabanın kenar mahalleleriyle birlikte nüfusu, 207 hanede 600 ü kadın
702 erkek toplam 1300 kişidir."
"Kazada doktor yoktur".
Kültür durumu:
"Kazada yalnız kasabada bir ilkokul vardır. Bu sene üç dershaneli bir
ilkokul binasının yapımına başlanmıştır. Okul beş sınıflı ve üç
öğretmenlidir. Bu okula gidip gelen öğrenci sayısı 15 i kız, 47 si erkek
toplam 72 dir. Şimdiye kadar ilkokuldan 2 kız, 39 erkek öğrenci mezun
olmuştur. Okul 1925 senesinde açılmıştır. Çevrenin zeka ölçüsü
normaldir." diye yazar.
Raporda, ilçedeki ulaşım durumu ve araçları şöyle sıralanır;
180 kağnı arabası, 160 beygir ve 23 merkep, motorlu araç olarak da, sadece
bir tek kamyon.

İhsano
İlçenin köylerinde seçim gezisi yapıyorduk. Burhan Garip Savlı
ile birlikte. Jiple yola çıktıktan bir süre sonra, hava birdenbire
kararıverdi. Yüksek bir düzlüğün üstünde giderken patlayan toz
fırtınasının, ardından, bardaktan boşanırcasına yağmur yağıyor, şimşekler
çakıyor, rüzgar uğulduyordu. 3-4 metre önümüzde koyu bir gölgenin
kımıldadığını gördüm. Görüş açımız da zaten o kadardı. "Acaba bu bir
hayvan mı?" diye düşünürken şimşek çaktı. "Ayy... bu bir çocuk" diye
bağırmışım.
Yalınayaktı, omuzuna bir sopa atmıştı, ucunda bir küçük çıkın,
yürümeye çalışıyordu. Yanında durduk "atla" dedik. Saçları, üstü başı,
sırsıklamdı. Kocaman kara gözleri vardı. "Adın ne?"..."İhsano..." Bir
köyden bir köye, Kuran kursuna gidermiş. 7-8 yaşında var yoktu. Üstünü
başını kuruladık. Şavlı, çıkınını aldı, açtı. İçinde bir parça ekmek, bir
de gök domates.

– "Anan baban var mı?"
– "Babam, bir de analığım var."
– "Sen okula gitmez misin?"
– "Okul yoktir."
– "Kuran kursuna öteki köye, kaç saatte gidersin?"
– "Bilmem? Sabah giderim, sonra dönerim..."
O ağırbaşlı görüntüsü içinde konuşuyordu, gözleri ışıl ışıl
yanıyordu. "Bu çocuğun ateşi var" dedim içimden. Elini tuttum buz gibiydi.

– "Köyün ne yanda?" dedik. Parmağıyla gösterdi.
– "Ha bu yanda..."
Gitmekte olduğumuz köy değildi. Yolumuzu değiştirdik. Bir süre
sonra;

– "Dur" dedi şoföre, Bir vadinin kıyısındaydık. Görünürlerde köy yoktu.
– "Nerede köyün?..."
Öteki yamaçtaymış. Bindiği gibi, yavaşça süzüldü, indi
arabadan, bayırdan aşağı yürüdü. Sanki bir hayal çocuktu, dağlarda
dolaşan, yağmurun, bulutun, fırtınanın içinde.
1964 tarihli Köy Envanter Etütleri'ne göre Malazgirt'in 67
köyünden, 22'sinde okul varmış o günlerde. Bu köy okullarının
kitaplıklarındaki, kitap sayısı da 790.

Aziz Milletvekilimiz;
Göndermiş olduğunuz mektubunuzu aldık. Bize yakın ilgi gösterdiğiniz
için, Bostankayalılar ve muhtarlığı adına teşekkür etmeyi borç biliriz.
Okulumuzun kepenkleri henüz yapılmamıştır. Kış nedeniyle şiddetli
fırtınalar camlarımızı kıracak yeniden cam taktırana dek dersler
aksayacak. Bunun için ilköğretim Genel Müdürlüğü'ne vermiş olduğu sözü
hatırlatırsanız bizi ziyadesiyle memnun edeceksiniz..."
dedikten sonra okuldaki ders araçları ve kitaplık durumunu anlatır, ayrıca
yetişkinlerle çocuklar için istedikleri kitapların listesini ekler.
Bunlardan birkaçı; Masal İçinde Masal, İki Çocuğun Devrialemi, Pollyana,
Gökten Üç Elma Düştü, Çizmeli Kedi, Açıl Sofram Açıl..." tam 46 kitap.

Mektup şöyle bitmişti;
"Şayet bize bu ders araçları ve kitaplar konusunda da yardım ederseniz,
hem çocuklarımız kültürlü yetişecek, hem de biz daha verimli
çalışabileceğiz. Tüm Bostankaya'lıların ve öğretmenlerinin selamlarını
iletirim. Saygılarımla.

Hüsnü Üzengi

Bostankaya İlkokulu Müdürü

07.12.1968 Bostankaya
Malazgirt siyasal yapı açısından da ilginç bir yerdi. "İhsano"
gibi, tüm ilçe, kendi dünyasında yaşardı sanki. Oradan, Malazgirtli
olmayan adaylara, pek oy da çıkmazdı. Ayrı bir "seçim bölgesi"
gibiydiler.
13-14 bin civarında seçmenleri vardı. Bu oylar, Malazgirtli
2-3 aday arasında bölünür ve hiçbir şeye de yaramazdı. Yalnız iki kere;
biri 1961 de diğeri de 1965 de Malazgirt'ten milletvekili çıkmıştı. 1961
de Kuddüsi Aytaç, 1965'de Kemal Aytaç seçilmişlerdi. Kuddüsi Aytaç bir
talihsizliğe uğramış, mazbatası iptal olunmuştu. Kemal Aytaç ile, ikinci
dönemde birlikte idik. Kendisine Malazgirt milletvekili diye takılırdık.
Parti yöneticileri; "Malazgirtle pek uğraşmayalım, bu hem zaman kaybı, hem
de parti yöneticileri boş yere masraf kapısı olur. Nasılsa bize oy çıkmaz"
demişlerdi."Hayır" diye cevap vermiştim. "Oraya da gideceğiz..."
Malazgirt'ten bağımsız aday, İhsan Kılıç, eski
Demokratlardandı, aile dostu olmuştuk. Malazgirt'e her gidişimde, beni
evlerinde konuk ederler ağırlarlardı. Doğu'da particilik de başkadır. Bu
bakıma Doğu Anadolu insanının tutumu Türkiye genelinde öndedir,
dostluklar, parti propagandalarıyla, katılaşıp bozulmaz. Sabahleyin
meydanlarda atıp tutarsınız, akşama bir de bakarsınız, karşı partinin
adayları size hatır sormaya gelmişler. Sedirlerde bağdaş kurup çay
içerken, sohbet ederken, tatlı tatlı birbirinize takılırsınız. İhsan
Bey'e; "Gel bizim listeye gir, ikimiz de milletvekili çıkarız" diye yarı
şaka, yarı ciddi öneride bulunmuştum. Çok az bir oy farkıyla
milletvekilliğini kaybetti o seçimde.
1969 seçim sonuçlarına göre, Malazgirt'teki toplam 11.674
oydan 10.635'ini Malazgirtli bağımsızlar almış, Bizim partiye verilen oy
ise sadece 273. En yüksek oy aldığım sandık, Bostankaya Köyü'ndeydi.
Oradan 38 oy çıkmıştı bize. Malazgirt'li bağımsızların dışında sadece bana
oy vermişlerdi.

Adın Ayşe mi, Fatma mı ?
Varto ilçe merkezinde ve 90 köyünden 52'sinde, % 90 arası
Alevi vatandaşlar yaşardı. Bir köyden bir köye giderken, tepeliklerinde
sıra sıra altınlarıyla, dimdik ata binmiş kadınlar görürdüm.
Daha 1966 depremi günleriydi; bir dere kenarında; kocam, Tekin
İleri Dikmen ve şoförümüzle oturmuş, azıklarımızı yiyorduk, 60 yaşlarında
görünen bir kadın geldi. At üstündeydi, ardınca da bir genç adam
yürüyordu. Buyur ettik, indi, tokmuş, Zazaca birşeyler söyledi beni
göstererek, Tekin bey bastı kahkahayı. Meğer; "Ben bu kızı beğendim. Onu
oğluma isteyeceğim." diyormuş.
O günlerde ben 42 yaşındaydım. Kadıncağız, ya Doğu'nun o
kıvrak zekasıyla benimle dalga geçmişti, ya da bir Parisli'nin
zarafetiyle, bu yabancı kadına kompliman yapıyordu. Asıl kendisi,
gerçekten alımlı ve güzeldi o yaşında bile.
Seçim kampanyasına başlamadan önceydi. Varto'lu bir dost,
göbek adlarımdan birinin Ayşe olduğunu öğrenince, Nizam'a; "Ah, keşke adı
Fatma olsaydı. siz gene ne olur, ne olmaz, adının Ayşe olduğundan,
Varto'da söz açmayın" diye, yarı şaka, öğütte bulunmuştu. (Aleviler Ayşe
adını ağızlarına hiç almazlarmış)
Vatandaşlar arasında o zamanlar, Alevi-Sunni kavgası pek
yoktu. Aynı partinin içinde birleşebilirler, sosyal yaşantı içinde, fazla
sıcak olmasada biraraya gelebilirlerdi.
Köy çalışmalarının daha başlangıcında Ali Haydar Bey bana;
"Burada boşuna vakit kaybetmeyin, siz gidin Bulanık'ta, Muş Merkez'de
çalışın, depremde yeterince gezdiniz, çalıştınız. Bana bir jip gönderin
biz gerekeni yaparız" dedi. Sonraları, bir jiple anlaşmış, Ali Haydar
Bey'e göndermek istemiştik: Sünni olan şoför: "Hanım, ben gitmem oraya,
onların kestiği eti yemem. Kafirdir onlar" demez mi. İl Başkanı Lahaddin
Demir, beş vakit namazında olan Abdullah Balkaya ile ben; Aleviler'in de
Müslüman olduklarını, onlara kafir denemeyeceğini şoföre anlatıp,
gönderinceye kadar, akla karayı seçtik. Ama dediğim gibi, bu bağnazlıklar
çok az rastlanan türdendi.
Varto'da olsun, diğer ilçelerde olsun, bizi yemeğe alıkoymak
isterlerdi. Çok kez; "Bakın" derdim. "Ben yoğurtla sıcak ekmeği çok
severim, başka bir şey zahmet etmeyin, kuzu, tavuk kesmeyin" kimi kerede
sahanda pişmiş, bir iki yumurta getirmelerine ses çıkarmazdım.
Hergün, yoğurt-ekmek yemekten yanımdakiler bıkmışlardı.
Jipimizin şoförü, Artist İlhami, (çevrilen bir filmde figüranlık yaptığı
için böyle çağırırdık) bir dağ köyüne tırmanırken sarp dağlara şöyle
dikkatle bir baktı:

– "Hey babalarının goruna... Bu dağ başında köy olir." Biz bastık
kahkahayı, o hiç gülmüyordu. Bana döndü;
– "Hergün yoğurt-ekmek, bak hanim gözümüzde nur, kolumuzda kuvvet
kalmadi..."
– "Peki, peki İlhami" dedim. "Anlaşılan sen kuş yemek istiyorsun" (tavuk
etine öyle derlerdi.)
O gün gittiğimiz köyde, tavuk kesmelerine engel olmadım.
Yemiş, içmiş, konuşmuş, dönüyorduk. İlhami'nin bir alışkanlığı da;
Gidilen köylerdeki durumumuzun yorumunu yapmaktı o köyü beğenmişti. "Oy
alırsın" dedi. Ama tavuk etine pek doyamamış;
– "Baktim hanimin önünde bir but kalmiş, hanim sigarayı yakti.
Tamam, bu budi ben alirem derken, koca bir Alevi aldı budi bir gız
atti..." (Gız; diş geçirdi demekmiş.)
Bulanık'a ve Muş'a gitmeden önce, epeyce köy gezdik. Dallıöz,
Taşlıyaka, Ağaçaltı, Karameşe, Çobandağı (Kestemert), Yayıklı, (Muzran),
Buzlugöze. Bu köylerin, kimi yeni adları, kimi, eski adları güzeldi.
Varto, Muş ilçeleri içinde, en çok emek verdiğim yerdi. 1966
depremindeki didinmelerim, Meclis çalışmalarım, sözcülüklerim, Hükumetin
ve iktidar partisinin deprem yaralarını sarmak için gösterdiği çabaya bir
itici güç olmuştu sanırım.
Varto, eskiden beri bizim partiye oy verir diye bilinirdi, ama
seçim sonuçları, oylarımızın, büyük ölçüde, TİP tarafından bölündüğünü
gösterdi.
Depremden sonra Varto'nun, 3 yıl içinde oldukça yüzü
değişmişti. Devletin elinin geldiği görünüyordu. Yeni yollar açılmış,
geçici ve sürekli iskan programları sonucu konutlar yapılmıştı. Yeni
çarşıların, dükkanların temelleri atılıyordu. Bütün bu çabalar içinde
çevre insanlarına iş olanakları doğmuştu. Deprem felaketi yanında,
hareketin, bir bakıma, bereketi de görülüyordu. AP iktidar olarak,
yaptıklarının karşılığını hiç alamadı oradan TİP ise, hakettiğinden daha
çok oy topladı.

Ah Birde Erkek Olsaydın
Bulanık Kasabası'nın Hükümet Caddesi'ndeki, 44 no.lu,
dükkan-yazıhanesinde, Şefik Bey, dava vekilliği yapardı. Gelen giden
köylülerle orada görüşürdüm. Geceleri de, Şefik Bey'lerde kalırdım. Çok
şakacıdır. Karısına, "mahzun kraliçe" diye ad takmıştı.
Büyük Doğu gezimizde, Ecevit ve Rahşan Hanım'la birlikte
Bulanık'a da uğramıştık. Biz toplantı yaparken, Rahşan Hanım genellikle
köylü kadınlarla konuşur, evleri dolaşırdı. Bulanık'ta da öyle yapmıştı.
Toplantı bitmiş ayrılıyorduk. Bülent Bey: "bizim hanım nerede?" dedi.
Şefik Bey gitti biraz sonra geldiğinde."Valla Bülent Bey, Rahşan Hanım'ı
bırakmıyorlar, 100 bin lira başlık parası vereceksiniz". Bülent Bey önce
şaşaladı, sonra Rahşan Hanım'ı görünce, bastı kahkahayı. "mahzun
kraliçe"yi ziyaretten geliyormuş.
Bulanık'ta bu gibi şakaları, çok yaparlardı. Bir köy evindeki
toplantıdan sonra, listemizdeki ikinci aday, Avukat Memduh Zırhlı
ayakkabısının bir tekini kaybetmişti. Tek ayağı çoraplı bekleyişi, ilçe
Başkanımız Refik Kaleli'nin günlerce diline pelesenk oldu. Artık her
toplantıya gidişte döner: "Hele sen Memduh Bey , kunduralarına sahip ol"
derdi. Köylerde bana, zaman zaman, sorarlardı:

– "Senin efendi ne iş yapir...?"
– "Avukattır."
– "Hışş... yanında kim durir?"
– "Bacıları"
– "Hizmetini onlar yapir...?"
– "Evet"
– "Ha.." derler, çenelerinin altını kaşırlar ve takılırlardı bazen;
– "İsmet Paşa'ya bir at armağan edek, yazıhtir, senin efendiye de bir
kız verek" derler. Bıyık altından da gülerlerdi.
Dur durak, bilmeden, yaptığımız köy gezilerini gören Bulanık
Belediye Başkanı, bakar bakar: "Ah" derdi. "Nermin Hanım keşke sen bir
erkek olsaydın.. Çok güzel çalışıyorsun." Adamcağız her karşılaşmamızda
bunu bana söylemeyi adet edinmişti. İçimden; "Herhalde bir kadına oy
vermek kendisine zor geliyor" diye düşünürdüm.
Erkeklere göre olan bu zorluğu, seçimde aleyhime kullanmak
isteyenler oldu. Aksine, kadınlar ise, bir kadına oy vermekten mutluluk
duyar gibiydiler. Köylerde konuştuğum kadınların yüzlerindeki aydınlık
sevgiyi, onlarla el sıkışırken çektirdiğim fotoğraflarda bile görüyorum.
Seçim çalışmalarım boyunca, akşamları, o uzak doğu
kasabalarının yarı aydınlık odalarındaki manyetolu telefonların başına
geçer, eğer hat kesik değilse, gırtlağımı paralarcasına bağıra, bağıra,
Ankara'yla konuşmaya çalışırdım. Çoluk çocuğumu, eşimi merakta bırakmamak
için.
Bulanık köylerinde seçim gezisi yaparken, gördüğüm;
partilerden daha çok, şeyhlerin güçlü oluşuydu. Onların propaganda
ekiplerine yollarda rastlardık. Bir minibüs dolusu insan, en önde, şoförün
yanında da, sarıklı bir hoca. Bu kadar biribirine ters şey, az olur... Bir
yanda, İstanbul'lu bir kadın aday, öbür yanda da sarıklılar, aynı
seçmenden oy istiyorlardı.

Tatsız Şeyler
Seçim kampanyasının sonu yaklaştıkça işler kızışıyordu. Herkes
gücünü, artık Merkez ilçe'ye toplamıştı. AP'nin YTP'nin, şeyhlerin, hatta,
Güven Partisi'nin bile burada belirli bir gücü vardı.
Her sabah, kurulmuş gibi, saat beşte yataktan kalkardım.
Dümdüz Muş Ovası'nın üstüne serpiştirilmiş, küme küme köylerden birine
doğru, güz güneşi ile birlikte yola düşerdik. Kestane renkli sürülmüş
topraklara vuran bu güneş, artık yeterince ısıtamıyordu. Bir köyden bir
köye, git git bitmezdi. Eğri büğrü yollar üstünde giden jipimiz
sarsıldıkça, bizlere sunulan çayların midemizde çalkalanışını duyardık.
Yüzümüze vuran tertemiz yayla havasının kampanyadaki sadeliği, seçimin son
günlerindeki sinirli havanın etkisiyle, bozulmaya başlamıştı. Son aylara
kadar, bizden yana yazılar çıkan, Şark Telgraf Gazetesi artık beni
tutmuyordu.
Bizimkiler Ankara'da, propaganda olsun diye, Muş Postası
adında bir gazete çıkarmışlar ve üç-dört bin tane bastırarak, Muş'a
göndermişlerdi. Genellikle kimseye çatmayan, dört sayfalık küçük boy bir
gazete. Bu gazeteye büyük bir tepki geldi Şark Telgraf'tan, bana verilip
veriştiriliyordu;

"Bir posta geldi elime, adı Muş Postası. Muhtevası İstanbul Hostesi,
hadi dokunmayayım dedim, şu eksik eteğe... Halk Partisi'nin çifte maaşlı
bu kayırmasına, liste başına çıkan bu mahbubeye...Ayda bir çıkacağını
söyleyen, oysa ki seçimi kaybettiği gün kapanacak olan bu ilk ve son
reklâmparesine. Yazı yazan eski dostlara da kıymet değerini Muş'lular
vereceklerdir."
Bu ve buna benzer, aşağılayıcı sözlerle dolu gazeteye cevap
vermedim. Gene o günlerde bir haber dolaştı. Güya, bir dansöz resminin baş
tarafına, fotomontajla benim fotoğrafımı koymuşlar, sağda solda,
gösteriyorlarmış. Buna da tepki göstermedim. Resmi görmemiştik, belki de
bir söylentiden ibaretti.
Bu ucuz ve uydurma propagandanın, hiçbir etkisi olmadı
Muş'lunun üzerinde. Bir kadının bu kadar iddialı olarak ortaya çıkması,
çeşitli iftirayı da birlikte getirebilirdi. Asıl olan, o insanın sağlam
bir özel hayatı bulunmasıdır. Bu sağlamlık, her türlü yakıştırmayı ve
çirkinliği onun üstüne bulaştırmadan akıtıp giderir. Zaten bir politikacı
kadın, oraya gelinceye dek, bu sınavları yüzünün akıyla vermiş kadındır.
Daha ciddi olaylar da vardı. Bir gün, Balkaya'yı çok düşünceli
gördüm. Meğer Emniyet Müdürü, bir ihbar almış, güya beni vuracaklarmış.
"Gittiğiniz köyleri önceden ilan etmeyin" demiş. Yani A köyüne gideceğiz
diye duyurulacak, ertesi günü onun yerine B köyüne gidilecek. Balkaya bu
öneriyi tutmuştu. O gece çok düşündüm. Aksine, gideceğimiz köyleri