La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 16

Campseribus, quam aliis de jurisdictione tua; sub hac pena videlicet,
quod qui receperit vel expenderit Karolensem pro minori pretio quam
pro uno augustali, et medaliam ipsius Karolensis pro minori pretio
quam pro medio augustali, _Karolensis ponatur in igne ut accendatur,
et sic totus calidus et accensus ab igne imprimatur in facie illius
vel illorum_ qui Karolensem pro minori quantitate pro uno augustali,
et medaliam ipsius Karolensis quam pro medio augustali dederint
vel expenderint, sicut superius dictum est. Preco vero in sua voce
preconia sic dicat: qualiter nos notum facimus fidelibus nostris
regnicolis, quod predictam novam monetam fieri fecimus et faciamus
continue laborari de fino auro et legali proba et assagio, et vocatur
Karolensis, et tam Karolensis quam medalia ipsius est predicti valoris;
et qualiter mandamus Justitiariis, secretis, magistris portulanis,
et procuratoribus statutis super officio salis, magistris massariis,
et aliis officialibus ac omnibus in regno habitantibus, quod nullus
sit qui recipiat vel expendat Karolensem vel medaleam ipsius pro
minori quantitate quam superius dictum est, sub pena superius nominata
Preterea quia tempus instat ut magistri jurati in singulis terris
ecclesiarum, comitum et baronum, et quod judices in singulis terris
demanii nostri per singulas partes regni creari debeant pro anno
proxime future septime indictionis, fidelitati tue firmiter et espresse
precipimus, quatenus statim receptis presentibus precipias ex parte
nostra universitatibus singularum terrarum et locorum tam demanii quam
ecclesiarum, comitum et baronum jurisdictionis tue, cuilibet ipsarum
videlicet, sub pena decem unciarum auri per te a contumacibus exigenda,
ut universitates demanii judices sufficientes, ydoneos et fideles et
jurisperitos si poterint inveniri in numero consueto, et universitates
terrarum ecclesiarum, comitum et baronum magistros juratos bonos,
sufficientes et ydoneos et fideles, quibuslibet videlicet ipsarum
universitatum _in magistros juratos de comuni voto omnium eligant_;
et ipsos ad tardius usque per totum mensem septembris proxime venture
septime indictionis, cum decretis electionis et approbotionis eorum ad
te mittere studeant, officia hujusmodi in terris ipsis pro toto eodem
anno septimo indictionis a te pro patrie nostre curie recepturos;
ita quod illi quos ad hoc eligerint non sint de hiis qui presenti
anno sexte indictionis in terris ipsis officia ipsa gesserint; et
sicut singuli eorum ad te venerint recipias ab eis fidelitatis, et de
officiis ipsis fideliter exercendis pro parte curie nostre, ut est
moris, debitum juramentum, et statim cuilibet ipsorum fieri facias
patentes licteras tuas universitatibus terrarum et locorum unde
fuerint, ut eisdem judicibus et magistris juratis, de hiis que ad eorum
spectat officium, per totum predictum annum septime Indictionis ad
honorem et fidelitatem nostram devote respondeant et intendant; et a
quolibet ipsorum magistrorum juratorum et Judicum recipias pro literis
ipsis statim quod ipse litere sigillantur tarenos auri decem et octo
et medium ponderia generalia, sicut pro inde in curia nostra recipi
consuevit; nihilominus recipias a quolibet ipsorum judicum terrarum
demanii, tempore creacionis eorum ad ipsum officium sine aliqua alia
dilatione, pro officio ipso eam quantitatem pecunie que in terris
eisdem pro officio ipso annuatim hactenus solvi curie consuevit, et
ab omnibus ipsis magistris juratis et judicibus nihil aliud penitus
per notarios seu quoslibet alios occasione scripture literarum ipsarum
vel alia quavis causa pro officiis ipsis exigi patiaris; et tu tamen
ratione tui sigilli nlhil ab eis exigas vel exigi facias quoquo modo:
quam totam pecuniam quam a magistris juratis et judicibus predictis
ad predictam rationem de tarenis auri decem et octo et medio pro
quolibet ipsorum pro literis ipsis, et a predictis judicibus pro
officio judicatus predicto modo receperis, nulla inde retencione
facta, statim ad cameram nostram apud nos existentem, assignandam
Magistro Martino de Dordano et Johanni Tursarachii camerariis nostris
statutis supra officio griffi in hospicio nostro vel alicui ipsorum
in absencia alterius et non ad cameram nostram Castri Salvatoris ad
mare de Neapoli, transmittas. Cautus quod aliquis de terris et locis
jurisdictionis tue, demanii videlicet in creandis judicibus, et de
terris ecclesiarum, comitum et baronum in creandis magistris juratis,
aliquatenus non obmittas; quia totam summam pecunie, ad quam ascendit
pecunia erigenda predicto modo a magistris juratis singularum terrarum
ecclesiarum, comitum et baronum et a judicibus singularum terrarum
demanii jurisdictionis tue de terris illis omnibus que continentur
in cedulis generalium subvencionum tibi et curia nostra transmissis
vel in antea transmittendis et de quibuscumque aliis terris que a
cedulis ipsis forsitan obmisse fuerint, a te integre et sine dilatione
qualibet vel diminucione tue raciocinationis tempore exigi faciemus:
pecuniam vero totam quam a singulis magistris juratis et judicibus
jurisdictionis tue, et a quibus cum nominibus et cognominibus ipsorum
et de quibus terris et locis fuerint receperis, personaliter et
distincte in duobus quinternis redigi et notari facias; de quibus
quinternis unum celsitudini nostre et alium magistris racionalibus
magne Curie nostre sigillatis sigillo tuo sine mora transmittas. Terre
vero jurisdictionis tue, tam demanii in quibus creandi sunt judices,
quam ecclesiarum, comitum et baronum in quibus creandi sunt magistri
jurati, secundum tenorem cedule ipsius generalis subvencionis in ipsa
jurisdictione tua, utpote in quaternis nostre curie registrate, sunt
numero centum quatraginta. Et quia secundum tenorem dicte cedule quam
pluries terre inveniuntur taxate simul in generali subvencione et in
predicto numero.... combinatio terrarum ipsarum computata est pro una
terra tamen, pro eaque inveniuntur simul taxate, volumus et mandamus
quod si in qualibet terrarum ipsarum que sic combinate sunt per se
et.... in terris videlicet que sunt demanii judices, et in terris
ecclesiarum, comitum et baronum magistri jurati consueverunt creari, id
videlicet serves quod in terris ipsis usque modo extitit observatum;
et a quolibet ipsorum judicum et magistrorum juratorum creandorum
in terris ipsis, recipias pro licteris ad predictam rationem et a
quolibet ipsorum judicum pro officio judicatus, quantitatem pecunie
quam pro officio ipso in terris ipsis a quolibet judice solvi hactenus
curie consuevit; et pecuniam ipsam cum alia supradicta ad predictam
cameram nostram mictas, assignandam predictis camerariis nostris, ut
dictum est, vel alteri eorumdem; et ipsorum nomina, numerum et officia
ac terras unde fuerint, in predictis duobus quaternis redigi facias
et notari. Significaturus nobis et predictis magistris racionalibus
numerum et nomina terrarum que in jurisdictione tua in demanio et
manu curie nostre sunt, et terrarum ecclesiarum, comitum et baronum
jurisdictionis ejusdem. Datum apud Lacumpensulem, mense augusti xiij
ejusdem (1278).
Scriptum est in simili forma Justitiario Capitanate; terre vero
jurisdictionis sue sunt centum quinquaginta. Dat. ut supra.
Idem Terre laboris terre etc. sunt 400
» Aprutii » 720
» Principatus » 290
» Terre Bari » 52
» Terre Ydronti » 212
» Vallis gratis et terre jordane » 254
» Calabrie » 139
» Citra flumen salsum » 101
» Ultra flumen salsum » 49
_Dal r. archivio di Napoli, reg. di Carlo I. 1268. A fog. 127._
_Il numero di 49 terre e città che qui si da alla Sicilia oltre il
Salso, risponde appunto a quello del diploma del 12 agosto 1279 qui
appresso, docum. III, ove sono esse individuate, computandosi per una
sola terra Giuliana, Adragna e Dranagi._
_La proporzione delle imposte tra la Sicilia e le province di
terraferma era a un di presso d’uno a quattro; come il mostra il
diploma del 13 febbraio 1276, citato nella nota 2 pag. 51, 52 et 53 del
vol. 1._
_È notevole in questo documento che il numero delle città e terre di
Sicilia non passava le 150, quante ne avea in terraferma la sola
provincia di Capitanata. Ciò mostra che la popolazione era allora, come
oggidì, più sparsa in terraferma, e in Sicilia ristretta in più grosse
città._
_In fine questo diploma prova che le università, ossian comuni, eran
chiamate ad eleggere di comun voto alcuni pubblici officiali; e che
perciò sotto gli Angioini, e probabilmente in fin da’ tempi Svevi i
comuni eran corpi importantissimi nell’ordine dello stato, e si usavano
le adunanze popolari. Veg. la nota 1 a pag. 13 del vol. 1._
III (III).
Cedula distributionis nove denariorum monete facte in Curia Regia,
mense augusti vij Indictionis apud Lacumpensilem pro anno futuro octave
Indictionis, de nova moneta Sicle Messane in Justitiaratu Sicilie ultra
flumen Salsum.
Panormum Unc. 790 25 5
Mons Regalis » 13 15 9
Carinum » 9 2 11
Alcamum » 25 13 »
Calatafimum » 39 29 »
Salem » 90 25 »
Mons s. Julianj » 58 4 »
Drapanum » 257 8 11
Marsalia » 141 27 11
Mazaria » 109 » »
Castrum Veteranum » 22 » 11
Burgium » 4 10 16
Xacca » 58 25 16
Calatabellocta » 43 24 11
Agrigentum » 72 20 »
Licata » 55 6 16
Calatanixecta » 50 13 11
Nàrum » 40 9 18
Sutera » 36 20 17
Camerata » 51 28 14
Castrum novum » 95 16 14
Curilionum » 239 24 »
Biccarum » 36 20 17
Sclafanum » 15 18 14
Calatabuturum » 65 12 »
Golisanum » 14 15 19
Politium » 87 6 »
Petralia inferior » 1 24 12
Petralia superior » 2 5 8
Giracium » 18 15 »
Sanctus Maurus » 5 24 9
Asinellum » 8 91 12
Gratterium » 3 19 »
Pollina » 6 13 11
Ypsigro » 3 19 »
Chephaludum » 79 28 »
Therme » 29 2 »
Caccabum » 39 29 »
Brucatum » » 21 16
Mons major » » 21 16
Amena » 3 19 »
Busachinum » 7 8 »
Bibona » 13 24 4
Trocculum » 5 24 8
Sanctus Angelus » 8 19 »
Juliana}
Adragna} » 4 10 16
Dranagi}
Modica » 1 24 9
Adriana » 1 24 9
Baya » 1 24 9

Summa pecunie totius predicte distributionis, unc. duomilia septigent.
viginti quinque.
Pro qua pecunia distribuenda sunt in prescriptis terris juxta ipsam
taxationem, ad rationem de libris tribus per unciam denariorum, in
numero librarum octomilia centum septuaginta quinque.
Dat. apud Lacumpensilem, anno Domini MCCLXXIX die xij aug. vij. Ind.
Regnor. Nostr. Jerhusalem anno iij, Sicilie vero XV.
_Dalle pergamene del r. archivio di Napoli, fasc. 45, num. 3._
_Le somme son tutte scritte; poche volte i grani segnati in cifre
romane._

IV (IV).
In nomine domini Amen. Anno Dominice Incarnationis milliesimo
ducentesimo octogesimo secundo. Die veneris tertia mensis Aprilis
decime Indictionis. Nos Rogerius de Magistro Angelo, Henricus
Barresius, Nicolosus de Ortilevo milites, et Nicolaus de ebdemonia
capitanej civitatis Panormi; Et Nos Judex Jacobus Symonides
baiulus, Judex thomasius grillus Juvenis, Judex symon de farrasio,
perronus de Calatagirone, Bartoloctus de milite, Notarius lucas de
guidayfo, Riccardus Fimetta miles, et Johannes de lampo, Consiliarij
Universitatis Civitatis ejusdem; notarius Benedictus clericus
publicus tabelllo civitatis eiusdem, et subscripti testes ad
hoc vocati specialiter et rogati, presenti scripto publico Notum
facimus et testamur, quod Guillelmus bassus, Guillonus de Miraldo et
Guillelmus curtus, nuntij legati sive ambassatores universitatis terre
corilionis, obtulerunt et assignaverunt nobis predictis capitaneis et
consiliarijs, presentibus nobis predictis Judicibus et tabellione ac
testibus infrascriptis, petitionem infrascripti tenoris. Cuius tenor
per omnia talis est. Coram vobis domino Rogerio de magistro Angelo,
Domino Henrico Barresio, domino Nicoloso de domino Ortilevo, et domino
Nicolao de obdemonia, capitaneis civitatis Panormi et consiliarijs
civitatis ejusdem; Exponunt Guillelmus baxus, Guillonus de miraldo, et
Guillelmus curtus, nuntij legati sive ambassatores Universitatis terre
corilionis, dicentes pro parte et nomine dicte Universitatis: quod
dicta Universitas offert se promptam et paratam ad prestandam unionem,
fidelitatem et fraternitatem populo sive comunj Civitatis Panormi;
ad adiuvandum dictum comune in omnibus et per omnia ad requisitionem
eiusdem, cum armis, pecunia et personis; et ad hoc petunt se haberi
pro civibus dicte civitatis Panormi; et petunt se tractari ut cives
ejusdem civitatis et promittunt sollempni stipulatione, nomine dicte
Universitatis Corilionis, vobis predictis dominis capitaneis pro parte
dicte civitatis Panormi, tractare et habere omnes Cives Civitatis
Panormi liberos et exumptos a prestacione doanarum, Cabellarum, et
omnium angariarum, et perangariarum que imponuntur alijs in dicta terra
Corilionis: et hoc firmant dicti legati, pro parte dicte univertitatis
Corilionis, corporali prestito Juramento in animas omnium hominum
terre Corilionis; hac conditione et pacto adiectis, quod dictum Comune
Civitatis Panormi teneatur prestare dicte terre Corilionis auxilium,
consilium et Juvamen, in armis, pecunia et personis, ad tuitionem
dicte terre Corilionis et tenimenti terrarum, quas dicta terra nunc
possidet. Item petunt homines terre Corilionis, se tractari et haberi
libero et exemptos in dicta Civitate Panormi a prestatione doanarum
omnium, tam terre quam maris, qua imponuntur alijs in dicta Civitate
Panormi; et omnium aliarum angariarum et perangariarum. Hec omnia
premissa pro parte dicte terre Corilionis, dicti legati, pro parte
dicte terre Corilionis, promittunt vobis predictis dominis Capitaneis
pro parte dicte Civitatis panormi sollempniter stipulantibas, habere
rata et firma cum obligatione omnium bonorum dicte universitatis
presentium et futurorum, sub pena decem milia unciarum auri si contra
factum fuerit ab unlversitate Corilionis; dicta pena exigenda a dicta
universitate Corilionis, et applicanda predicto comuni civitatis
Panormi; Semper rato manente predicto pactio, omnia et singula in suo
robore perseverent. Et toties dicta pena committatur et exigatur,
quoties contra factum fuerit in premissis, vel aliquo premissorum:
semper rato manente contractu predicto. Nos vero supradicti Capitanei,
Judices et consiliarij dicte civitatis panormi, eamdem petitionem,
ut pote Justam, toto populo dicte Civitatis ibidem congregato ad
hoc, cum deliberatione sollempni, et cum eiusdem populi consensu
expresso et exinde requisito et habito, admisimus; promictentes pro
parte et nomine comunis Civitatis panormi, cum eodem consensu eiusdem
populi, per sollempnem stipulationem predictis legatis predicte terre
Corilionis, pro parte ipsius terre sollempniter stipulantibus, tractare
et habere homines terre Corilionis universaliter, singulariter,
conjunctim et divisim, et quemlibet eorum, in Civem et Cives civitatis
Panormi; et etiam promittimus per sollempnem stipulationem, pro parte
dicti Comunis panormi, predictis legatis terre Corilionis, nomine
ipsius terre sollempniter stipulantibus, predicte terre Corilionis et
hominibus eiusdem ad requisitionem eorum, dare auxilium, consilium et
Juvamen, cum armis, pecunia, et personis, ad tuitionem dicte terre
Corilionis et tenimenti terrarum, quas nunc dicta terra Corilionis
possidet. Item nos predicti Capitanei, Judices et consiliarij comunis
panormi, nomine eiusdem comunis, eisdem legatis pro parte dicte terre
Corilionis sollempniter stipulantibus, per solempnem stipulationem
promittimus, prestare in dicta civitate panormi eidem terre Corilionis
unionem, fidelitatem et fraternitatem, et ubique. Et per sollempnem
stipulationem nos predicti Capitanei, Judices, Consiliarij, predictis
legatis dicte terre Corilionis, nomine ipsius, promittimus prestare
immunitatem, et libertatem, et exemptionem de solutionibus Jurium,
doanarum et Cabellarum, que exiguntur ab aliis hominibus in dicta
civitate, tam de doana maris, quam de doanis aliis, et Cabellis dicte
civitatis panormi; et de omnibus angarijs alijs et perangarijs: et
etiam promittimus nos predicti capitanei, Judices et consiliarij
dicte civitatis, nomine eiusdem, eisdem legatis nomine dicte terre
Corilionis per sollempnem stipulationem sollempniter stipulantibus,
prestare auxilium ad destruendum Castrum calatamauri; et omnia alia
necessaria que expedirent ad opus dicte terre Corilionis. Que omnia
et singula, promissa et expressa pro parte et nomine comunis panormi,
eidem terre Corilionis, pro ut superius est expressum; Nos predicti
Capitanei, Judices et consiliarij, pro parte dicti Comunis panormi, cum
predicto consensu dicti populi, eisdem legatis sollempniter pro parte
dicte terre Corilionis (sollempniter) stipulantibus, per sollempnem
stipulationem promittimus attendere et observare cum obligatione
omnium bonorum comunis panormi predicti, presentium et futurorum,
sub pena decem milia unciarum auri: si contrafactum fuerit a dicto
Comuni civitatis panormi, dicta pena exigatur a dicto Comuni civitatis
panormi et applicetur dicte Universitati Corilionis, semper rato
manente predicto pacto omnia et singula in suo robore perseverent. Et
tociens dicta pena committatur et exigatur a dicto Comuni, quocies
contrafactum fuerit in premissis, vel aliquo premissorum: semper rato
manente contractu predicto, omnia et singula in suo robore perseverent;
ea pena soluta vel non, semper rato manente contractu predicto cum
omnibus et singulis sapra dictis. pro quibus omnibus Universaliter,
et singulariter, conjunctim vel divisim, attendendis et observandis
inviolabiliter, Nos supra dicti et Infrascripti: videlicet Rogerius de
magistro Angelo, Henricus barresius, nicolosus de Ortilevo milites,
et Nicolaus de ebdemonia, Capitanei Civitatis panormi, Judex Jacobus
symonides baiulus Panormi, Judex thomasius grillus Juvenis, Judex
symon de farrasio, perronus de Calatagirono, Bartholottus de milite,
Notarius lucas de guidayfo, Riccardus fimetta miles, et Johannes de
lampo Consiliarij comunis civitatis Panormi, nomine et pro parte dicti
comunis, predicto consensu dicti comunis et dicti popoli panormi
exinde requisito et expresse habito, in animas omnium hominum comunis
civitatis panormi, corporaliter tacto libro et prestito sacramento
ad sancta dei evangelia, Juravimus eisdem legatis, pro parte dicte
Universitatis Corilionis recipientibus, prestitum dictum sacramentum
attendere et Inviolabiliter observare. Unde ad futurara memoriam, et
tam dicte civitatis Panormi, quam predicte terre Corilionis cautelam,
factura est et scriptum hoc publicum Instrumentum, per manus mei
predicti tabellionis, in plano Sancii Cataldi Panormi; subscriptionibus
nostris qui supra Capitaneorum, Judicum, et consiliariorum, et
aliorum subscriptorum proborum Virorum Civium Panormi testimonio, Ac
sigilli felicis Urbis panormi munimine roboratum, Signoque mei dicti
tabellionis signatum. Scriptum Panormi ut supra, Anno, die, mense et
Indictione premissis.
Ego Roggerius de Magistro Angelo miles Capitaneus qui supra me
subscripsi.
Ego Nicolaus de ebdemonia capitaneus qui supra me subscripsi.
Ego Symon de farrasio qui supra Judex Panormi me subscripsi.
Ego bartolottus de milite qui supra consiliarius me subscripsi.
Ego lucas de Guidayfo qui supra me subscripsi.
Ego Symon de escula miles civis panormi me subscripsi.
Ego Jacobus Symonides qui supra baiulus me subscripsi.
Ego Bonamicus Garzella Judex panormi me subscripsi.
Ego Symon de deumiludedi civis panormi Interfui testor.
Ego Philippus de Troyna magister Juratus Panormi testis sum.
Ego philippus ebdemonia miles interfui et testis sum.
Goffredus de pulearo testor.
Ego Homodei de Carastone testor.
Ego Fredericus de Ruga miney testis sum.
Ego Ottobonus de bagnolo Interfui et testis sum.
Ego Johannes de Lanfredo civis panormi interfui et testis sum.
Ego Magister Andreas de pradela civis panormi testis sum.
Ego Michael de Floderito civis panormi interfui et testis sum.
Ego Magister Martinus de sulmone interfui et testis sum.
Ego Symon de aydone civis panormi interfui et testis sum.
Ego Symon Fresonus civis panormi testis sum. Ego Nicolaus Coppula
testis sum.
Ego Nicolaus de Magistro Paulo Civis panormi testis sum.
Ego peronus de Calatagirone civis panormi testis sum.
Ego Symon de Guidayfo civis panormi testis sum.
Ego Perucio Guerrerio civis panormi testis sum.
Ego..... de instruoya testis sum.
Ego..... de pulcaro testis sum.
Ego Benedictus clericus publicuf tabellio panormi qui supra predictis
Interfui rogatus scripsi et meo signo consueto signavi.
_Questo diploma è una vasta pergamena scritta in grandi e belli
caratteri, secondo il tempo, con le sottoscrizioni notate di sopra,
che dalla varietà dei caratteri sembrano senza dubbio autografe; e
in piè del diploma resta un pezzetto della cordellina di seta gialla
con una lista rossa in mezzo, dalla quale pendea il suggello che si
è perduto. Attesta l’autenticità del diploma un transunto in buona
forma fattone il 15 febbraio 1393 pel notaio Giovanni Filadello, in
pergamena che si comma anche in Corleone; nel quale espressamente
si dice essersi osservato l’originale non guasto, non viziato, non
raso, col suggello pendente da una cordella di seta rossa e gialla,
e indi si trascrive per tenore il diploma del 1282. Un’altra copia
anche in buona forma fatta nel 1791 se n’ha nella Bibl. com. di Pal.
Mss. Q. q. G. 12. Io l’ho trascritto dall’originale che si conserva
in Corleone nell’Archivio comunale; il quale l’ha racquistato
recentemente, con molte altre importanti pergamene, per te cure
dei colto, onesto e gentil uomo Pietro Castiglia segretario della
Sottintendenza di Corleone. Questo mio concittadino e amico carissimo a
mia inchiesta tanto si adoprò, che trovò i detti diplomi tra le carte
del trapassato D. Giambattista Rocchè Cancelliere comunale, i cui
figliuoli, degnissimi di lode, le han depositato nello Archivio della
municipalità. Speriam che questo sappia ormai guardar gelosamente sì
pregevoli monumenti_.
V (V).
Nobilibus Civibas Urbis egregiae Messanensis, sub Pharaone Principe
plusquam in luto et latere ancillatis, Panormitani salutem, et
captivitatis jugum abjicere, et brachium accipere libertatis.
Consurge, consurge filia Sion, induere fortitudinem tuam, quae
jucunditatis exula vestibus, et vestimentis tuae gloriae denudata,
in die calamitatis et miseriae, in die amaritudinis et ignominiae
conttebescis. Noli ultra lamenta promere, quae tui cotentam pariant,
sed tolle arma tua, arcum et pharetram, et solve vincula colli tui. Jam
enim facta es in opprobriam vicinis tuis, alterium et contenitum tuis,
qui in circuitu ejus sunt, barbaris et Christi fidelium inimicis. Jam
humiliati sunt velut Joseph in compedibus pedes tui, et tamquam serva
es pravis Ismaelitis viliter venumdata. Jam gentes tibi improperant
ubi est Deus tuus? et cur ultra expectas; et per patientiam vilis
efficeris non solum hostibus, sed et Creatori? Quid duritus, quidve
miserius plebs Israelitica sustulit temporibus Pharaonis, quam quod
draco iste magnus fecit, qui seducit universum Orbem, et se in hortum
B. Petri, et electam Ecclesiae vincam intulit his diebus? Hic est enim
Satan solutus a vinculis, qui post mille ducentos annos conglutiens
omnia, vitam aufert praesentium et gloriam futurorum. Quid igitur
tibi profuit redemptio piissimi Redemptoris, piissimi Salvatoris, si
tunc eruta de fauce Diaboli, nunc in escam Draconis magni et Æthiopum
populi devenisti? Keu miseri! quam vano fuimus errore decepti Nos
et Ecclesia mater nostra. Sicut enim Lucifer discutiens tenebras in
suo ortu clarus apparet et rutilans, sic istius adventum in nostrum
opinabamur prodire lumen et gloriam caelitus inspiratam, dicentes intra
nos: Noli timere, filia Sion, ecce Rex tuus tibi venit mansuetus, qui
omnem a te tribulationem auferet, omnemque tibi molestiam extirpabit.
Hic est Angelus, cujus ingressum piscina desiderat cordis tui, ut sanet
omnes languores tuos, qui te oleo laetítiae prae participibus tuis
unget. Hic est Cberubin, qui portas tibi aperiet Paradisi; et Raphael,
qui te tamquam unicum Thobiae filium a mortis laqueo praeservabit. O
infelix opinio, et spes fallax! Hic revera est Nero saevissimus, qui
Dei Apostolos trucidavit, et in matris necem crudeliter exarsit. Hic
est ignis aeterni judicti aequaliter omnia dissipans; et velut securis
posita ad radicem. Proh dolori quem pastorem credidimus, est verissime
lupus rapax, et quem agnum putavimus mansuetum, leonete ferocissimum
experimur. Heu! quid nostram sic fascinavit prudentiam, et vires
nostri animi enervavit, ut gentes, quae ebrietati deserviunt, jugum
nobis imponerent servitutis? Certe patientia ingens fecit si igitur
patientia est virtutum omnium condimentum, cur nobis bonorum omnium
attulit detrimentum? Sunt ne ista Principis et Pastoris, ut quos debet
regere, pascere et fovere, destruat, dissipet et evellat? Vehementi
tamen admiratione miramur Dominam nostram et magnam Apostolicam
Matrem Ecclesiam feritatem hujus Principis, et nequitiam sub silentio
transmittere? quomodo tanti ardoris fumus potuit latere in vicinia,
cui de ultimis terrae finibus facta singula patefiunt? Sic autem jam
humiliatus est in pulvere venter noster, quod jam dicere possumus et
debemus; _Beatae steriles, quae non pariunt, et beatae libera, quae
non lactant_; et in laudem prorumpere Michaelis, quod non restat
aliud dicere, nisi, Deus in adjutorium meum intende. Cum igitur
Divina potius quam humana inspiratione compulsi, libertatis antiquae
beneficium resumere intendamus, serpentibus omnibus, quae ad nostra
pendebant ubera, penitus amputatis, et aspidum auribus oppressis,
hortamur vos, fratres carissimi, ne in vanum gratiam Dei vos recipere
conlingat. Ecce namque tempro acceptabile, ecce none dies salutis
vestrae. Nam milvus, et hirundo visitationis suae tempus, testante
Domino, cognoverunt. Surge itaque, surge, illuminare Civitas generosa,
et noctis caliginem procul pelle. Jam enim a Domino tibi dicitur:
_Tolle grabalum tuum, et ambula_, cum sana facta sis. Quae sedebas
in tenebris, et in umbra mortis viliter tabescebas, leva in circuitu