La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 22

Total number of words is 4020
Total number of unique words is 1949
17.9 of words are in the 2000 most common words
24.5 of words are in the 5000 most common words
29.5 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
auctoritate presentis privilegii, tempore adeptionis ipsius, possit
pro parte Regie Curie seu nostre a predictis prelatis, Baronibus,
et feudatariis, et hominibus juramenta predicta recipere, ac se
facere assecurari, si hec duxerit eligendum, alioquin Iuramenta ipsa
recipi, et eumdem militem assecurari faciemus per officiales nostros,
quibus hoc providerimus committenda. Cavemus insuper eisdem domino
Virgilio et heredibus ejus, per presens privilegium, quod si forte
predicta Castrum Biccari et Casale Chiminne comperiantur aut sint
de mero demanio, et propterea oporteret eadem Baronia hujusmodi ad
nostram Demanium revocari; talis revocatio non liceat Regie Curie
sive nostre, nec dato prius eisdem domino Virgilio et heredibus suis
in terris et bonis fiscalibus, que de mero demanio non existant,
equivalenti excambio pro Castro et Casali predictis. Ita quod inde
reputent se contentos: et etiam si forsan dominus Matheus de termis,
qui adhuc in rebellionis et erroris perfidia perseverans Castrum et
Casale prefata ut ponitur tenet, ex concessione facta sibi ab olim
per excellentem principem dominum Iacobum Illustrem Regem Aragonum
tunc Sicilie occupatorem illicitum, vellet ad cultum fidei predicte
redire sub conditione fortassis de prefatis Castro et Casali sibi et
suis heredibus relaxandis, concedendis, dandis seu confirmandis, aut
quivis alii pretenderent se jus habere in Castro et Casali eisdem,
non liceat eosdem dominum Virgilium et heredes suos presenti datione,
donatione, ac traditione, seu concessione, vel prefata possessione
destitui ullo modo: quin immo in Casu ipso provideatur eidem domino
Matheo, aut aliis jus forsam habentibus in eisdem, in terris et aliis
bonis fiscalibus dicti Regni, que similiter de mero demanio non
existant. Ita quod predictus dominus Virgilius et heredes ejus fructu
istius nostre gratie non priventur. _Nos enim ipsi domino Virgilio, ad
majorem sui securitatem expresse promissimus quod presentem nostram
gratiam sibi et heredibus suis per sacrosanctam Romanam Ecclesiam et
predictum dominum patrem nostrum, pro posse, curabimus confirmari._
Salvis semper predicto domino Genitori nostro, nobis, ac dictis nostris
heredibus et successoribus, juramento et fidelitatibus antedictis, ac
usibus et consuetudinibus dicti Regni, nec non Iuribus Regie Curie
dicti Regni se alterius cujuscumque. In cujus rei fidem perpetuamque
memoriam, atque prefatorum domini Virgilii et heredum suorum cautelam,
presens privilegium exinde fieri, et appensione sigilli Vicarie quo
utimur jussimus communiri. Actum Cathanie, presentibus Viro Venerabili
domino Guillelmo Electo Salernitano domini nostri Summi Pontificis
in Insula Sicilie Vicemgerente Cancellario, nec non Viris Egregiis
domino Thomasio de Sancto Severino Marsicensi, Domino et Philippo de
Flandria Lauretani et Theani, et Domino Binengano de sabrano ejusdem
regni Sicilie Magistro Iustitiario Arianensi, Comitibus, domino
Rogerio de Lauria Regnorum Sicilie et Aragonum Ammirato, et domino
Americo de Sus Consiliariis familiaribus nostris, ac pluribus aliis.
Datura vero ibidem anno Domini MCCº nonagesimo nono die undecima
mensis Octubris XIII Indictionis. Nos igitur, ad eque censure regulam
clementieque dulcorem, et ad tanti successus compendium, quod ex
ipsius Virgilii commissione provenit, debitum considerationis nostre
vertentes intuitu, grandiaque etiam et utilia sua servitia, que
puris et devotis affectibus majestati nostre prestitit, prestat et
in futurum prestare poterit, diligentius attendentes; predictis
omnibus gestis per eumdem primogenitum nostrum assentientes, eaque
approbantes, expresse prelibatum priviliegium in omni sui substantia
et effectu, de certa nostra scientia et speciali gratia, confirmamus;
prefatis reservationibus Iuribus curie nostre, et cujuscumque alterius
semper salvis. In cujus rei fidem perpetuamque memoriam, et predicti
Virgilii heredumque suorum cautelam, presentis indulti scriptum exinde
fieri, et pendenti sigillo majestatis nostre jussimos communiri.
Actum Neapoli, presentibus Venerabili in Christo patre Philippo
Neapolitano Archiepiscopo, Viro nobili Ioanne de Monteforti Squillacii
et Montiscaveosi Comite Regni Sicilie Camerario. Et Ioanne pipino
de Barolo milite magne Curie nostre Magistro Rationali, dilectis
Consiliariis, familiaribus et fidelibus nostris, ae pluribus aliis,
etc. Dat. ibidem per Bartholomeum de Capua militem logothetam et
prothonotarium Regni Sicilie, anno domini Mº CCCº die XX Iulii XIII
Ind. Regnorum nostrorum anno sextodecimo.
_Dal r. Archiv. di Napoli, registro di Carlo II segnato 1299–1300 C,
fog. 84 a t._
XXXVII.
Bonifacius episcopus, servus servorum Dei. Dilecto filio nobili viro
Carolo comiti Andegavensi salutem et apostolicam benedictionem.
Obstinata Frederici, nati quondam Petri olim regis Aragonum,
Siculorumque et aliorum eorum complicum et sequacium ac dampnanda
rebellio, que longo iam tempore perduravit, non ad debitam
reconciliationem sancte matris Ecclesie, non ad spiritum devotionis
ad Deum, non de tenebris eripi et redire ad lucem, sed ad deteriores
offensas indesinenter aspirans, sic ipsis deo et Romane Ecclesie,
ac nobis et carissimo in Christo filio nostro Carolo regi Sicilie
illustri, nephandis ausibus, impugnationibus diris, et atrocibus
lesionibus, more tyrampnico exhibet se infestam, quod et divinum
implorare auxilium, et fidelium subsidium adversus eos compellimur
invocare; magno desiderio cupientes, ut tam infeste persecutionis
instantie per fideles et devotos eiusdem ecclesie resistatur
viriliter, ut ipsi, eorum elisa superbia, majestatis divine potentia
prosternantur. Et ad hec tu, sicut filius benedictionis et gratie,
prosecutionem negotii contra ipsos, una cum gentis tue equitum et
peditum armatorum potenti comitiva et honorabili, assumpsisti,
dirigente qui potest; personaliter cum gente ipsa in Siciliam
transituris. Ut igitur eo ferventius huiusmodi negotium prosequaris,
quo personam tuam et huiusmodi gentem tuam equestrem et pedestrem, tui
consideratione, amplioribus gratiarum beneficiis fuerimus prosecuti; de
omnipotentis dei misericordia, et beatorum Petri et Pauli apostolorum
eius auctoritate confisi; et illa quam nobis Deus, licet immeritis,
ligandi atque solvendi contulit potestate, tibi et omnibus de gente
tua, vere penitentibus et confessis qui taliter procedendo interim,
mortem corporalem incurreritis, et illis etiam qui perseveraverint
in huiusmodi prosecutione negotii, quousque de predictis rebellibus
habita fuerit generalis victoria et campestris, illam indulgentiam
et veniam concedimus omnium peccatorum, que in generali concilio,
transfretantibus in terre sancte subsidium est concessa. Huiusmodi
quoque remissionis omnes volumus esse participes, iuxta quantitatem
et qualitatem subsidii et devotionis affectum, qui ad idem negotium,
auxilium, consilium, et favorem contra rebelles prestiterint
supradictos. Ceterum per premissa non intendimus cuiquam beneficium
absolutionis impendere a voto emisso de transfretando, vel crucis
assumpte ad transfretandum personaliter in subsidium terre sancte quin
transfretet personaliter congruo tempore, ut tenetur. Dat. Laterani xvj
kal. maij, pontificatus nostri anno octavo (1302).
_Dagli archivi del reame di Francia, J. 722, 4, suggellato a suggello
di piombo pendente da fili di seta rossi e gialli. Nel suggello da un
lato è scritto BONIFATIUS PP. VIII; dall’altro lato il tipo come al
suggello del docum. XIV._
XXXVIII.
Karolus secundus, Dei gratia rex Jerusalem et Sicilie, Ducatus
Apulie et principatus Capue, Provincie et Forcalquerii comes. Tenore
presencium, notum facimus universis tam presentibus quam futuris,
quod cum Illustris vir dominus Karolus, natus bone memorie francorum
regis Illustris, Valesie (sic), Alansonis, Carnoti, et Andegavie
comes, Carissimus filius noster, pro honore Sancte Romane matris
Ecclesie atque nostro, in Sicilie Insulam contra ipsius ecclesie ac
nostros Rebelles et hostes ad Bellicam prosecucionem se presencialiter
conferat, eidem filio nostro presencium Tenore promictimus, quod cum
Dompno Frederico de Aragonia ipsius occupatore Insule, hoste nostro,
nulla pacis federa seu tractatus, eodem domino Karolo inscio, quamdiu
ipse pro iamdicta prosecucione moram trabet in dictis partibus siculis,
inihemus. In cuius nostre promissionis testimonium presentes licteras
fieri et pendenti Majestatis nostre sigillo iussimus communiri.
Data Neapoli per Bartholomeum de Capua militem, Logothetam, et
Prothonotarium regni Sicilie, anno Dominj millesimo trecentesimo
secundo, die quinto maij quintedecime Indictionis, regnorum nostrorum
anno octavodecimo.
_Dagli archivi del reame di Francia J. 511, 13, suggellato col gran
suggello reale di Carlo II._
XXXIX.
Karolus secundus, Dei gratia rex Jerusalem et Sicilie, ducatus Apulie
et principatus Capue, Provincie et Forcalquerii comes, Illustri viro
domino Karolo, nato clare memorie Francorum Regis Illustris, Valesii,
Alanzoni, Carnoti et Andegavie comiti, carissimo filio suo, vitam
ilarem et gloriam triumphantem. Apparet maiorem esse clemenciam, que
gravioris tollit iniquitatis offensam: ibi quidem miserentis suavitas
proprie dicitur superexaltare iudicium, ubi delictum flagrantius
miserationis lenitas abolet, et asperitatem pene merite, benignitas
humane amabilitatis indulget. Sane, antiqui hostis instigante malicia,
Siculorum gravis et periculosa commocio, contra Sacrosanctam Romanam
Ecclesiam matrem nostram, clare memorie regem inclitum dominum
patrem nostrum, et nos, in rebellionis culpam cecidit; sue debite
fidelitalis nexibus enormiter abdicatis. Sicque successivis dissidiis
aggregavit gravibus graviora, ut priori nocivo casui cumulata culpa
continuate succederet, et in locum ... debite ... turbo et contumacia
gravior adveniret: per que pena adaptata demeritis, in furore, non in
judicii eorum, esset arguenda; protervia et audax prosumptio gravibus
... collidenda. Sed quia in omnibus subditorum nostrorum casibus
atque culpis, quantum modeste possumus, et, licent (sic) imprompta,
nobis est amica clemencia, et quo plus exceditur eo benignius
nostra compassio, ipsorum casui libenter occurrimus ad sublevanda
onera quibus eos peccati ... oppressit paterne caritatis instinctu
benignius subvenimus. Ecce quidem vobis, tamquam speciali filio et
singulariter predilecto, qui personam nostram similitudinaria quadam
ymagine presentatis, auctoritatem plenariam impertimur, quod Siculos
ipsos universos et singulos, oberrantes in tenebris et deviantes in
semita peccatorum, redeuntes a relegatione longinqua, et erroris devii
fugata caligine cultum vere fidei amplectentes, ad gracie nostre
sinum clementer recipere valeatis; omnesque culpas et offensas contra
predictum dominum patrem nostrum et nos numerosa iteracione commissas,
et penas eciam corporales et pecuniarias quas pro illis severitas
juris indicit, ipsis universis et singulis clementer remittere et
misericorditer relaxare ... ispsos ac heredes eorum, beneficio
plene restitutionis in integrum, ad bona, honores, dignitates, et
statum; ac infamiam, que ipsarum contagio eos aspersisse dinoscitur,
totaliter abolendo. Et ut eorum reditus salutaris ad fidem, reparando
plus offerat quam discessus ademerit luctuosus, prebemus vobis
similem potestatem, ut ipsos universos et singulos, quam primum in
effective agnicionis statu prefate fidei eos fruges emendacioris vite
perduxerit, ab omnibus debitis et obbligacionibus descendentibus ex
contractibus, gestionibus, officiis, amministracionibus, seu delictis
quibus universitas eorum seu singulares persone nobis pro tempore
retrohacto tenentur, et a culpis etiam quibus dampna plurima preiudicia
et diminucionem patrimonii nostri incurrisse dinoscimur, possitis
absolvere et perpetuo liberare. Et si eorum interesse putaverint, ad
supputandam cuiuslibet ambiguitatis materiam, quam frequenter de facto
saltem ingestus sollicite dubitacionis inducit, ad eorum requisicionis
instanciam, generaliter et specialiter, ut petetur, pretactas
remissiones, relaxationes, absoluciones, et liberaciones eis per Vos,
ut premictitur, faciendes, sub titulo et sigillo nostro renovari de
verbo ad verbum, sicut per vos facte fuerint, vel confirmari licterarum
nostrarum inserto tenore, pro cautela petencium, faciemus. In cuius rei
testimonium presentes licteras exinde fieri, et pendenti Maiestatis
nostre sigillo iussimus communiri. Datum Neapoli, per Bartholomeum
de Capua militem, Logothetam et Prothonotarium regni Sicilie, anno
Domini millesimo trecentesimo secundo, die quinto maij, quintedecime
indictionis, regnorum nostrorum anno octavodecimo.
_Dagli archivi del reame di Francia. J. 511, 12, suggellato come il
precedente._

XL.
Karolus secundus, Dei gratia rex Jerusalem et Sicilie, ducatus Apulie
et principatus Capue, Provincie et Forcalquerii comes, universis
tenorem presencium inspecturis tam presentibus quam futuris. Penarum
metu plerique revocantur a devio; et largicione premii multi
reducuntur ad bonum: personis igitur consideratis et causis, per
interminacionem pene reprimendi sunt reprobi, vel ad recti lineam
per dulcedinem beneficentie provocandi. Sane si rebellibus Siculis
eorumque fautoribus, propter illorum demerita et in peius semper
adaucta flagicia, penalibus et repressivis pariter collidenda remediis
deberentur, delictorum stipendia, vastitas, contricio, fames, et
gladius, et ipsorum habitaculis herema solitudo. Ut tamen nostra
clemencia eorum duriciem molliat, et beneficii gracia obliquas
erroris semitas ad rectum tramitem veritatis adducat, magnifico viro
domino Karolo, nato clare memorie Francorum Regis Illustris, Valesii,
Alanzoni, Carnoti et Andegavie comiti, filio nostro carissimo, de quo
singulariter sicut de nobis ipsis confidimus, potestatem concedimus,
auctoritatem (auctoritate) presencium, quod ipse universitates
singularesque personas Insule rebellis Sicilie, fautorum et fotorum
rebellionis eiusdem, ad sinum nostre gracie possit clementer recipere;
ac eis omnes culpas et offensas contra clare memorie dominum patrem
nostrum et nos, quantacumque iteracione commissas, misericorditer
relaxare: quodque Siculis ipsis et eorum fautoribus hostibus nostris,
facere valeat de terris Insule prefate nostre Sicilie, concessiones seu
donaciones in baroniis, castris, casalibus, alijsque bonis et Juribus,
que tamen de nostro regali demanio non existant; ut per huiusmodi
nostras tractaciones humanas ac gracias, eorumdem Siculorum fides, iam
facta perfidia, non solum indurata se molliat, sed vere naturalitatis
instinctus excitatus ab intimis ad obsequiorum nostrorum promptitudinem
accensis affectibus recalescat. Datum Neapoli, per Bartholomeum de
Capua, militem, Logotheam et Prothonotarium regni Sicilie, anno
Domini millesimo trecentesimo secundo, die septimo maij, quintedecime
inditionis, regnorum nostrorum anno octavodecimo.
_Dagli archivi del reame di Francia. J. 511, 14, suggellato come i
precedenti._

XLI.
Karolus secundus, Dei gratia rex, etc..... Universis tenorem presencium
inspecturis tam presentibus quam futuris. Aborret a seculo nostro
in alienis bonis fiscum nostrum de preda fore sollicitum, et luctum
illicite querere in eo quod nequit racionabiliter obtinere. Sane
auribus nostris nuper insonuit per aliquos dictum fore vulgariter,
quod in aliegenarum bonis decedentium in regno Sicilie fiscus noster
manus cupidas reprobe occupacionis extendit; quod et si sit veritati
contrarium et a septa nostri temporis alienum, ad habundancioris
tamen cautele suffragium, et ut de cordibus, veniencium maxime seu
existencium in comitiva magnifici principis domini Karoli, nati clare
memorie Francorum Regis Illustris, Valesii, Alanzoni, Carnoti et
Andegavie comitis, filii nostri carissimi, omne circa hoc dubitacionis
et suspicionis scrupulum auferamus, in verbo majestatis regie
promictimus firmiter tenore presencium, quod si aliquos vel aliquem de
comitiva predicta in toto regno nostro Sicilie ultra farum vel citra,
testatos vel intestatos mori contigerit, nichil Juris, consuetudinis
vel, ut proprius loquamur, abusus in bonis eorum vendicabimus aut
petemus, nec vendicari, peti, occupari aut retineri per aliquos vel
aliquem officiales aut subiectos nostros quomodolibet patiemur; immo
apponemus efficaciter presidii nostri partes, qualiter bona eorumdem
decedencium ad heredes institutos vel legitimos seu executores ipsorum
perveniant, contradictione quacumque illicita quiescente. In cujus rei
testimonium presentes licteras exinde fieri, et pendenti majestatis
nostre sigillo iussimus communirj. Data Neapoli, per Bartholomeum
de Capua militem, Logothetam et Prothonotarium regni Sicilie, anno
Dominj millesimo trecentesimo secundo, die octavo maij, quintedecime
Indictionis, regnorum nostrorum anno octavodecimo.
_Dagli archivi del reame di Francia, J. 511, 15, suggellato come i
precedenti._


XLII.

Karolus secundus, Dei gratia rex Jerusalem et Sicilie, ducatus Apulie
et principatus Capue, Provincie et Forcalquerii comes. Magnifico
principi domino Karolo, nato clare memorie Francorum regis, Illustris
Valesij, Alanzoni, Carnoti et Andegavie comiti, filio nostro carissimo,
vitam ylarem et gloriam triumphantem. Ex paterne caritatis affectu,
contemplantes in vobis ymaginem et dulcedinem pariter filialem, nec
minus advertentes virtutes et gracias quibus vos providencia divina
dotavit, inducimur de persona vestra confidere quantum de nobis ipsis
possumus cogitare. Hujus itaque consideracionis intuitu, vos Capitaneum
generalem in Insula nostra Sicilie, ac militaris nostre gentis
equestris et peditis statuendum duximus auctoritate presencium; circa
eorum execucionis effectum merum vobis et mixtum Imperium concedentes.
Sic igitur in exequendis eisdem salutis auctor, director operis, et
tocius boni propositi consumator, actus vestros in via prosperitatis
et salutis optate dirigat, vobisque brachio sue benignitatis assistat,
quod per ministerium vestrum operosum et efficax, in partibus siculis
belli dissidio vastatis et pressis pacem prebeat, solacium quietis
adducat, ut ruine reparacione secuta vobis perpetuus sit honor et
gloria, statui nostro reparacio placida, et nostris subiectis et
subditis diversis oneribus oppressis ab hactenus consolacio fructuosa.
Datum Neapoli, per Bartholomeum de Capua, militem, Logothetam, et
Prothonotarium regni Sicilie, anno Domini millesimo trecentesimo
secundo, die nono maij, quintedecime Indictionis, regnorum nostrorum
anno octavodecimo.
_Datone avviso per altro spaccio_, Universibus presentes licteras
inspecturis fidelibus et devotis suis; _conchiudendo_: mandamus
quatenus eidem filio nostro, in omnibus que ad predictum Capitanie
generalis officium, tamquam persone nostre devote parcatis; et
efficaciter intendatis. Nos enim penas et Banna que ipse tulerit,
rata gerentes et firma, ea per eum volumus a transgressoribus
irremissibiliter extorqueri. Datum etc.
_Dagli archivi del reame di Francia, J. 511, 16, suggellati come i
precedenti._

XLIII.
Karolus secundus, Dei gratia, etc. Tenore presencium notum facimus
universis ipsarum seriem inspecturis, quod nos de magnifico principe
domino Karolo bone memorie Illustris Regis Francorum genito, Alanzoni
(_sic_), Valesij, Carnoti, et Andegavie comite, filio nostro carissimo,
tamquam de nobis ipsis plenarie confidentes, damus ei auctoritate
presencium liberam potestatem quod ipse nostro nomine possit inire,
tractare, facere, et firmare concordiam atque pacem cum Frederico
de Aragonia, occupatore Insule nostre Sicilie, hoste nostro; prout
scilicet idem comes instructus est per certa nostra capitula sub
nostro sigillo exinde sibi data. In cuius rei testimonium et cautelam,
presentes nostras licteras exinde fieri, et pendenti Majestatis
nostre sigillo iussimus communiri. Data Neapoli, per Bartholomeum
de Capua militem, Logothetam et Prothonotarium regni Sicilie, anno
Domini millesimo trecentesimo secundo, die decimo maij, quintedecime
indictionis, Regnorum nostrorum anno octavodecimo.
_Dagli archivi del reame di Francia, J. 511, suggellato come i
precedenti. È scritto tutto della stessa mano con cui è supplito il
nome di Bartolomeo di Capua negli altri diplomi della medesima data
di maggio 1302, che nel rimanente sono d’altra scrittura. Da ciò è da
argomentare, che il ministro di Carlo II non affidasse ad altri la
copia di questo segretissimo diploma._

XLIV.
DOMPNE FREDERIC DE CICILIA.
Ges per guerra non chal aver consir:
Ne non es dreiz de mos amis mi plangna,
Ch’ a mon secors vei mos parens venir;
E de m’onor chascuns s’esforza e s’ langna
Perch’ el meu nom maior cors pel mon aia.
E se neguns par che de mi s’estraia,
No l’en blasmi che almen tal faiz apert
Ch’onor e prez mos lignages en pert.
Pero el reson dels Catalans auzir
E d’ Aragon puig far part Alamagna;
E so ch’enpres mon paire gent fenir:
Del rengn’ aver crei che per dreiz me tangna,
E se per so de mal faire m’assaia
Niguns parens, car li crescha onor gaia,
Bem porra far dampnage a deschubert,
Ch’en altre sol non dormi nim despert.
Pobble, va dir a chui chausir so plaia
Che dels Latins lor singnoria m’apaia;
Per que aurai lor e il me per sert;
Mas mei parens mi van un pauc cubert.
RESPONSIVA DEL COND’EN PUNA.
A l’onrat rei Frederic terz vai dir
Q’a noble cor nos taing poder sofragna,
Peire comte; e pusc li ben plevir
Che dels parenz ch’aten de vas Espagna
Secors ogan non creia ch’ a lui vaia,
Mas en estiu fasa cont chels aia,
E dels amics; e tegna li oil ubert
Ch’els acoilla pales e cubert.
Ne nos cuig ges ch’ el seus parenz desir
Ch’el perda tan ch’ el regne no il remagna:
N’el bais d’ onor per Franzeis enrechir:
Ch’en laisaran lo plan e la montagna.
Confundal Deus e lor orgoil decaia:
Pero lo rei e Cicilian traia
Onrat del faitz, che l poublat el desert
Defendon ben da chosion apert.
Del gioven rei me plaz can non sesmaia
Per paraulas, sol qa bona fin traia
So ch’el paire chonquis a lei de sert,
E si ’l reten, tenremlen per espert.
_Dalla Biblioteca Laurenziana di Firenze_, Pl. XLI, Cod. XLII, pag. 63.
_L’ortografia di questo Ms., la quale non si dee mutar certamente da
noi, porta a leggerlo con la pronunzia italiana, più tosto che con la
francese._

DON FEDERIGO DI SICILIA.
«Uom non s’affanni a cagion di guerra: nè fia ch’io mi dolga degli
amici, quando veggo i congiunti muovere al mio soccorso; i soggetti
affaticarsi e anelare, perchè il mio nome s’esalti nel mondo. E se avvi
chi si discosta da me, nol biasimo quando, a faccia scoperta, si fa a
menomare il nome e’l pregio della mia schiatta. Pur son io quel che può
far sentire fino in Lamagna le geste de’ Catalani e degli Aragonesi;
son io che posso compier l’impresa egregiamente cominciata dal
genitore; mio è di ragione il regno. Ma se v’ha nella mia schiatta chi
mi voglia male per ciò, e ne speri aumento d’onori e di prosperità,
nessuno gli vieta d’offendermi apertamente; in questo suolo io dormo,
in questo io voglio sempre. Or il sappia chi il voglia, mi son sospetti
un poco, i parenti; ma piacemi la signoria de’ Latini: sia che sia, io
avrò i Latini; ed essi, me.»

RISPOSTA DEL CONTE D’EMPURIIS.
«All’illustre re Federigo III fa intendere, o conte Pietro, che non
s’addice a nobil animo perder possanza. Il creda a me, non avrà per
ora alcun soccorso da’ parenti e dagli amici che attende di Spagna; ma
confidi di vederli alla state vegnente; e tenga ben gli occhi aperti
come accoglierli in palese e in segreto. Nè pensi che i suoi parenti
voglian fargli perder tanto, che non gli resti il regno; e vogliano
abbassar lui per aggrandire i Francesi. Lasceran questi il piano e il
monte. Che Iddio li confonda e fiacchi il loro orgoglio! Che faccia
uscir con onore il re e’ Siciliani; e li regga a difendere virilmente
città e campagne. Piacemi del giovin re, che nulla si sgomenta a
parole, e tira dritto a conservar la conquista, leggittima certo, del
padre. E s’ei la manterrà, si che l’avremo per valentuomo.»
Questi due serventesi di Federigo d’Aragona, secondo di tal nome tra
i re di Sicilia, e del conte Ugone de Empuriis, sono da gran tempo
conosciuti, son citati dal Crescimbeni e dal Quadrio, e se ne legge
qualche squarcio nelle raccolte di poesie provenzali, e segnatamente
in quella di Raynouard, t. V, p. 113 e 154. Niuno li ha pubblicato
per intero, perchè si è disperato dell’intelligenza di alcuni versi.
Io n’ebbi, son or parecchi anni, una copia tratta dalla Biblioteca
Laurenziana; e ne capii appena quanto bastò ad accendere la curiosità,
senza poter mai, nè da me solo, nè con aiuto altrui, venire a capo
di diciferarli. Ne debbo adesso la interpretatone a M. Fauriel
dell’Accademia delle Iscrizioni e Lettere di Francia, chiaro d’ingegno
e di sapere, e verso me cortesissimo.
Io credo che meritino un posto tra i documenti della istoria, queste
due epistole in rima, non molto colorite d’immagini nè di ornamenti
poetici, le quali confermano e rischiarano quanto noi sappiamo delle
condizioni in cui si trovò Federigo nel salire al trono di Sicilia.
Egli stesso le spiega nel primo serventese; e nel secondo ne riferisce
altri particolari Ugone de Empuriis, fatto poi conte di Squillaci;
che fu tra i primi cavalieri spagnuoli che si gittarono dalla parte
di Federigo e forse il consigliarono a quella impresa; e lo servi
fedelmente in corte e in guerra; e lo salvò nella battaglia del Capo
d’Orlando, allorchè sconfitti i nostri, tramortito il re, si pensava
di consegnar la sua spada ai nemici. Il carattere di Federigo qual si
ritrae dalle più accurate indagini storiche, ben risponde a’ concetti
de’ suoi versi. Egli ha per uno scherzo la guerra; non porta rancore
a’ suoi nemici aperti; sa di emesso in un’ardua impresa, ma piena di
gloria; fida nello zelo dei Siciliani; si lagna con disinvoltura del
fratello, senza però nominarlo; e conchiude con esprimer felicemente la
costanza del suo proposito. Il suo cortigiano, anzi amico, crede bene
al coraggio di Federigo, ma non par sicuro della sua abilità; spera che
Giacomo non voglia perder del tutto suo fratello; e confida al par che
Federigo negli aiuti degli avventurieri spagnuoli, che per altro non
aspetta si pronti. Le quali particolarità ben s’accordano con ciò che
ho narrato dal capitolo XIV al XVIII, nè è mestieri altro comento.
Noterò solamente che in questi versi si allude a due classi di parenti
di Federigo. La prima è de’ parenti che si attendeano di Spagna,
insieme con gli amici; e si riferisce manifestamente ad alcuni tra i
principi del sangue reale d’Aragona, di Maiorca, e anche di Castiglia;
che tra legittimi e bastardi non ce n’era penuria. Forse Federigo
sperava ancora di aver seco il suo minor fratello Pietro, che mori di
lì a poco nella guerra contro Castiglia; Dante il credea erede della
virtù, come del nome del padre:
E se re dopo lui fosse rimaso
Lo giovinetto che retro a lui siede,
Ben andava il valor di vaso in vaso.
_Purg_., c. 7.
La seconda classe di parenti, non ostante il velo del numerò plurale,
si riduce a un solo: al re Giacomo. Il conte Pietro, che Ugone de
Empuriis prega di parlare in suo nome a Federigo, par che sia Pietro
Lancia, fatto conte di Caltanissetta nel dì della coronazione di
Federigo, e figliuolo di quel Corrado Lancia ch’era il favorito del re.
Quanto ai soccorsi di Spagna, non sembri strano che si aspettassero
non ostante la opposizione di Giacomo; perchè i cavalieri catalani e
aragonesi avean dritto di prender le armi per cui lor fosse a grado:
e Federigo in fatti sempre tenne molte pratiche col baroni e con le
città che ubbidivano al fratello, e sperò non solo di averne soldati
di ventura in suo aiuto, ma fin anco di far che la nazione trattenesse
Giacomo dal muover guerra alla Sicilia.
Finalmente io penso che si possa precisamente indicare la data di
queste poesie. Non furono scritte avanti il gennaio 1296, perchè
Federigo, che vi è chiamato re, non fu eletto principe della Sicilia
che il 12 dicembre 1295; nè ebbe il titolo di re che il 15 gennaio
You have read 1 text from Italian literature.
Next - La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 23
  • Parts
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 01
    Total number of words is 4310
    Total number of unique words is 1850
    32.5 of words are in the 2000 most common words
    46.4 of words are in the 5000 most common words
    53.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 02
    Total number of words is 4456
    Total number of unique words is 1816
    31.7 of words are in the 2000 most common words
    45.1 of words are in the 5000 most common words
    52.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 03
    Total number of words is 4461
    Total number of unique words is 1799
    34.3 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    56.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 04
    Total number of words is 4433
    Total number of unique words is 1776
    33.7 of words are in the 2000 most common words
    48.0 of words are in the 5000 most common words
    55.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 05
    Total number of words is 4425
    Total number of unique words is 1914
    32.6 of words are in the 2000 most common words
    46.4 of words are in the 5000 most common words
    53.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 06
    Total number of words is 4457
    Total number of unique words is 1804
    35.2 of words are in the 2000 most common words
    49.1 of words are in the 5000 most common words
    56.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 07
    Total number of words is 4467
    Total number of unique words is 1842
    32.6 of words are in the 2000 most common words
    47.1 of words are in the 5000 most common words
    54.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 08
    Total number of words is 4490
    Total number of unique words is 1877
    33.4 of words are in the 2000 most common words
    47.8 of words are in the 5000 most common words
    55.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 09
    Total number of words is 4463
    Total number of unique words is 1813
    33.9 of words are in the 2000 most common words
    47.4 of words are in the 5000 most common words
    54.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 10
    Total number of words is 4481
    Total number of unique words is 1877
    32.4 of words are in the 2000 most common words
    45.3 of words are in the 5000 most common words
    52.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 11
    Total number of words is 4428
    Total number of unique words is 1816
    34.8 of words are in the 2000 most common words
    49.2 of words are in the 5000 most common words
    57.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 12
    Total number of words is 4437
    Total number of unique words is 1736
    34.8 of words are in the 2000 most common words
    47.9 of words are in the 5000 most common words
    55.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 13
    Total number of words is 4478
    Total number of unique words is 1687
    35.5 of words are in the 2000 most common words
    48.3 of words are in the 5000 most common words
    55.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 14
    Total number of words is 4371
    Total number of unique words is 1771
    35.8 of words are in the 2000 most common words
    49.1 of words are in the 5000 most common words
    56.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 15
    Total number of words is 4321
    Total number of unique words is 1814
    32.5 of words are in the 2000 most common words
    45.6 of words are in the 5000 most common words
    51.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 16
    Total number of words is 3554
    Total number of unique words is 1517
    12.2 of words are in the 2000 most common words
    17.9 of words are in the 5000 most common words
    21.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 17
    Total number of words is 3822
    Total number of unique words is 2461
    9.3 of words are in the 2000 most common words
    12.7 of words are in the 5000 most common words
    15.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 18
    Total number of words is 3815
    Total number of unique words is 1999
    12.1 of words are in the 2000 most common words
    16.7 of words are in the 5000 most common words
    20.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 19
    Total number of words is 3816
    Total number of unique words is 1847
    7.9 of words are in the 2000 most common words
    12.1 of words are in the 5000 most common words
    16.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 20
    Total number of words is 3925
    Total number of unique words is 1766
    6.2 of words are in the 2000 most common words
    9.7 of words are in the 5000 most common words
    13.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 21
    Total number of words is 4108
    Total number of unique words is 1724
    6.5 of words are in the 2000 most common words
    10.0 of words are in the 5000 most common words
    14.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 22
    Total number of words is 4020
    Total number of unique words is 1949
    17.9 of words are in the 2000 most common words
    24.5 of words are in the 5000 most common words
    29.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 23
    Total number of words is 3832
    Total number of unique words is 1325
    37.8 of words are in the 2000 most common words
    52.4 of words are in the 5000 most common words
    59.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 24
    Total number of words is 4113
    Total number of unique words is 1312
    37.7 of words are in the 2000 most common words
    50.4 of words are in the 5000 most common words
    58.5 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 25
    Total number of words is 4113
    Total number of unique words is 1285
    40.7 of words are in the 2000 most common words
    52.8 of words are in the 5000 most common words
    60.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 26
    Total number of words is 4186
    Total number of unique words is 1322
    37.8 of words are in the 2000 most common words
    51.4 of words are in the 5000 most common words
    59.1 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 27
    Total number of words is 4188
    Total number of unique words is 1331
    36.0 of words are in the 2000 most common words
    48.8 of words are in the 5000 most common words
    55.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 28
    Total number of words is 4253
    Total number of unique words is 1352
    38.2 of words are in the 2000 most common words
    50.0 of words are in the 5000 most common words
    57.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 29
    Total number of words is 4052
    Total number of unique words is 1411
    37.6 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    58.0 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • La guerra del Vespro Siciliano vol. 2 - 30
    Total number of words is 222
    Total number of unique words is 155
    45.7 of words are in the 2000 most common words
    55.8 of words are in the 5000 most common words
    60.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.