აველუმი - 16

და უკანონო შვილსაც, რაც მთავარია, ფრანსუაზასაც, სამივეს ერთნაირად, და ალბათ ამის გამო,
მათგან კიდევ უფრო გარიყულად გრძნობდა თავს. უფრო სწორად, ახლაც ისევე შურდა
ფრანსუაზასი,
როგორც
ოდესღაც,
პრეისტორიულ
ხანაში,
სკოლის
საპირფარეშოში
-
გეგონებოდათ, ამ ხნის განმავლობაში არც არაფერი შეცვლილიყო, არც არაფერი მომხდარიყო
მის ცხოვრებაში ისეთი, ეს ბავშვური, უსაფუძვლო, ბოლომდე ჩამოუყალიბებელი შური
გაებათილებინა. იმათ უიმისოდაც თავზე საყრელად ჰქონდათ ყველაფერი - სადარდელიც და
გასახარიც - თვითონ კი ცარიელ-ტარიელი დარჩენილიყო აქამდე. მართალია, აველუმი უკვე
ამდენი ხანია, მასთან იყო, მაგრამ მას მაინც არ ეკუთვნოდა და ამასაც ყველაზე მძაფრად
სწორედ
ახლა
გრძნობდა,
სასტუმროს
ნომერში,
აველუმის
საწოლზე,
აველუმის
თანდასწრებით, როცა მართლა სჭირდებოდა აველუმს, როცა მართლა არავინ ჰყავდა აველუმს
მასზე ახლობელი ამ უზარმაზარ, საკუთარი სიდიდისგან გრძნობებდაჩლუნგებულ ქალაქში.
მაგრამ, მეორეს მხრივ, თითქოს არაფერი უნდა ჰქონოდა სონიას საეჭვიანო. მან ხომ პირველსავე
დღიდან იცოდა, რას თანხმდებოდა, ანდა, რის საფასურად ისრულებდა ბავშვობისდროინდელ
საწადელს, როცა სველ ტანზე სარაფანგადაცმული, სახეზე მზემიშუქებული, ჭორფლიან ცხვირს
იჭმუხნიდა და აველუმს ეუბნებოდა: მე თქვენ უფრო მოხუცი მეგონეთო. საწადელი
ნამდვილად შეისრულა - ბოლო ათი, თუნდაც რვა წლის განმავლობაში, იგივე ფრანსუაზა იყო
აველუმისთვის, ყოველ შემთხვაში, ფრანსუაზა თუ არა, ფრანსუაზას ნაცვალი, ფრანსუაზას
მაგიერი და, ამდენად, უფლებამოსილიც, თავისად ჩაეთვალა, მიეღო და მოეხმარა, რასაც
აველუმის მეშვეობით მისწვდებოდა, გაიგებდა, იხილავდა...
ფრანსუაზას
კი, ამ ხნის განმავლობაში,
მღელვარება,
მოუთმენლობა,
თანდათანობით უბრუნდება
სევდა-წუხილი
და
ახლა
უკვე
დედობამდელი
საბოლოოდ
რწმუნდება,
სიყვარულიდან გამოსავალი არ არსებობს მისთვის, შვილიც ვერ ამოუვსებს აველუმის

დანატოვარ სიცარიელეს. ნუთუ აღარაფერი შეიცვლება ჩემს ცხოვრებაშიო - გაიბრძოლებს
ხოლმე უნებლიეთ. მასაც ებადება ჰამლეტისეული, გნებავთ, ოფელიასეული კითხვა. ისიც
ეჭვდება. ბოლოს და ბოლოს, ისიც ტყდება. ყოველ შემთხვევაში, არის წუთები, როცა აღარ
სჯერა, სწორი არჩევანი რომ გააკეთა ცხოვრებაში. წინ სინათლის ნატამალიც არ ჩანს და ამის
ატანა აღარ შემიძლიაო - სწუხს, შემცბარი, დაეჭვებული. შეიძლება გული უგრძნობს (თუ ყურში
არ ჩააწვეთა უკვე ვიღაცამ), "სულ მოწყენილი" რომ არ არის აველუმი, უფრო ზუსტად, მისი
მაგიერი, მისი ნაცვალი მოვლენია იქაურობას (მისგანვე შთაგონებული, მისნაირობის ჟინით
წაქეზებული და თავიდანვე მის შესაცვლელად, მის "განსასახიერებლად" გამოსული სკოლის
საპირფარეშოდან, როგორც დებიუტანტი მსახიობი - საგრიმიოროდან) და მწარე გუშინდელისა
და გაურკვეველი ხვალინდელის ამარა დარჩენილი, ისევ შვილის "ხელით" ცდილობს შვილის
გულისთვის დაკარგულის დაბრუნებას - საკუთარ შვილს აცნობს და აყვარებს აველუმს
შორიდან, წერილებისა და ფოტოების მეშვეობით, და აველუმისგანაც (არ მიმიხვდეს, რომ
ვეჭვიანობო) მხოლოდ მისი ახალშობილი შვილიშვილის ამბების გაგება აინტერესებს თითქოს:
რამდენს იწონის, ვის ჰგავს, რას ჭამს, როგორ სძინავს და სხვა ამის მაგვარი, უაღრესად ზოგადი,
საერთაშორისო შეკითხვებით ავსებს ფურცელს, სადაც სიამოვნებით გადმოანთხევდა თავის
სამართლიან
გულისწყრომასა
და
მრისხანებას.
თავად
მიტოვებული
და
მარტოხელა,
ეკაეკატერინეკატოს ბედითაა შეძრული (ესეც ჩააწვეთეს ალბათ, რადგან აველუმს არ მიუწერია,
მოერიდა
რატომღაც,
ოღონდ,
თვითონაც
ვერ
გაარკვია,
რატომ)
და
გულწრფელად
თანაუგრძნობს, როგორც ქალი ქალს, როგორც მარტოხელა დედათა ამქრის ახალ წევრს. ხოლო
მამამისს,
სხვათა
დამღუპველს
და
მისი
მორიგი
წერილით
სინდისშეძრულს,
ხელებდაფუფქულს, სულგრძელად ამშვიდებს კიდეც, ოღონდ შეფარვით, ქარაგმულად: ჩემი
შვილი შენ რომ დაგემგვანა, გასაკვირი არაფერია, მაგრამ შენი შვილი რატომ უნდა
დამმგვანებოდა, მაინცდამაინც, მე, ძნელი ასახსნელიაო. მაგრამ მაინც მტკიცედ უნდა იდგე.
გახსოვდეს, ბევრს ჭირდები, ბევრნი ვართ შენს ანაბარა დარჩენილნი. ხომ არ მოგერია სიბერე?
კარტს კიდევ თამაშობ? ბევრს სვამ? თუ მხოლოდ მუშაობ? ყოველ შემთხვევაში, იცოდე ძალიან
დავიღალე ამ ეპისტოლური სიყვარულით. ხანდახან თვითონვე მიკვირს, როგორ ვიტან, რატომ
ვიტან ამდენს. თუმცა, ვტყუი. მშვენივრად ვიცი, რაც მაძლებინებს, რატომ ვიტან, რასაც ვიტან.
იმიტომ რომ... იმიტომ რომ, არავინ და არაფერი არ არსებობს ქვეყანაზე შენზე უკეთესი. კიდევ
მქონდეს შენთან შეხვედრის იმედი? თუმცა, იმედიც რომ გადამიწურო, მაინც დაგელოდები. ეს
ყოფილა ჩემი ბედი, რა გაეწყობა. მაგრამ იქნებ მართლა მითხრა, შენი აზრით, როდის
შევხვდებით? ახლავე მოგახსენებთ. წელიწადნახევარში. არა. წელიწადსა და შვიდ თვეში.
ცხრამეტი თვის შემდეგ. ცხრამეტ თვესა და რვა დღეში. იქამდე სონია (თავად სონიას ვერსიით),
ერთ-ერთი დობილის დღეობაზე პირველად გაიცნობს ბიჭს, რომელსაც "ერთის ნახვით"
შეუყვარდება; უფრო სწორად კი (ჩემი ვერსიით), ის ბიჭი ნათესავისგან, ანუ, სონიას ერთ-ერთი
დობილისგან შეიტყობს რა სონიას გულისტკივილს, სონიას შფოთვასა და მღელვარებას,
პარიზში აველუმის მოულოდნელი, ყოვლად გაუთვალისწინებელი გამგზავრების თაობაზე,
ერთხელ კიდევ სცდის საცდელს, ანუ, ერთხელ კიდევ მოსინჯავს, რამდენად გამკვრივებულა
ნიადაგი
სონიას
გულისკენ
მიმავალ
გზაზე.
მოკლედ,
ნადღეობარნი,
თითო
ჭიქა
შამპანურგადაკრულნი, დასხდებიან და, როგორც ჭკუადამჯდარ ხალხს ეკადრება - ნუ
დაგავიწყდებათ, სონიას კუდიანი კომეტის სისწრაფით უახლოვდება ბალზაკისეული ასაკი,
ბიჭმა კი თვეზე დიდხანს ვერ გაიჩერა ვერც ერთი ცოლი (სონია მესამე იქნება), ვერც ერთმა ვერ

დააფასა მისი სიკეთე, ყველამ სისუსტედ ჩაუთვალა - განსჯიან, გაარკვევენ, რამდენად
მიზანშეწონილია და, რაც მთავარია, რამდენად ხელსაყრელი იქნება ორივე მხარისთვის ერთ
ბანაკად გაერთიანება, დარაზმვა ერთი ლოზუნგის ქვეშ - გავუძლოთ დღევანდელს და
მოვემზადოთ ხვალისთვის. ზაფხულს შემოდგომა მოსდევს,
შემოდგომას - ზამთარი. ამდენი იმათაც იციან, კრილოვის ჭრიჭინასგან განსხვავებით, და
აქედან გამომდინარე, ითვალისწინებს რა აველუმის შეუვალ სიჯიუტესაც, ანუ, იცის რა,
არავითარი არსებითი ცვლილების იმედი არ უნდა ჰქონდეს მისგან, არც ახლო და არც შორეულ
მომავალში,
სონია
ამჯერად
თანხმდება
შემოთავაზებულ
პირობებს
(პირობებში,
რასაკვირველია, საბოსტნე ნაკვეთიცაა გათვალისწინებული და საკმაოდ კარგად შენახული
მსუბუქი ავტომანქანაც - მაინც უყვარდა შოფრის გვერდით ჯდომა - ყოველმხრივ ნორმალური
ბინაც - ოღონდ, სადედამთილოიანად - და მძიმე სამუშაოსგან - ჭურჭლის რეცხვა, იატაკის
მოპრიალება, ნაგვის გადაყრა და პროდუქტების მომარაგება - განთავისუფლებაც). ხოლო, რაკი
ყველა პირობა გარკვეულია და ზედმეტად თავის დაფასებას აზრი აღარა აქვს, აველუმი კი
შეიძლება ყოველ წუთას გამოჩნდეს, იქით აჩქარებს იმას (ესე იგი, "იმას"), იქით კარნახობს,
როგორ მოიქცეს - აქ რას ვუზივართ, შინ წამიყვანე, გამაცანი დედაშენიო - და როცა ცხოვრების
სიავკარგეში გამობრძმედილი სადედამთილო "ერთი წუთით" მარტო დატოვებს "ბავშვებს",
თვითონ კი მეზობელთან გადავა, "ახალი ნამცხვრის რეცეპტის ჩასაწერად", სონია წინა
კბილებით დაიჭერს ვაშლს (რაც არ უნდა დიდი იყოს), ორივე ხელით წამსვე გადაიძრობს კაბას,
ლიფიანად, და ლოგინში შეუგორდება თავის მომავალ მეუღლეს. ეგეც შენო - ენას გამოუყოფს
გუნებაში აველუმს, მაგრამ ეს ღალატი კი არ იქნება მისგან ათწლიანი, გინდაც რვაწლიანი
სიყვარულისა (როგორ გეკადრებათ!), არამედ სავალდებულო, აუცილებელი პროცედურა
გათხოვების წინ. ხომ უნდა იცოდეს, ბოლოს და ბოლოს, ვის გვერდით მოუწევს მთელი
სიცოცხლე "ციხის კედლების" ლესვა; ვის გვერდით ჩაუტკბება, ჩაუწყნარდება, ვითომ
ჩაძინებული, სახეზე ნეტარების ღიმილგადაფარებული, წარსულის მოგონებებს, აწ უკვე
მოგონებებად
სიამოვნებისგან
ქცეულ
სიყმაწვილის
(უპატრონო
ეშმაკობებს;
დანიასავით),
ვის
გვერდით
სიბრაზისგან
გაიწვართება
სახეშეშლილი,
ხოლმე
უარესად
დამახინჯებული აველუმის წარმოდგენაზე. ასევე, ბოლოს და ბოლოს, ხომ უნდა იცოდეს
მომავალი მეუღლის დაფარული შესაძლებლობანი, რომელთა ცოდნაც, რასაკვირველია,
თავიდანვე, გათხოვებამდე სჯობს ყოველთვის, მერე ამაო გულისხეთქვასა და კბილთა
ღრჭიალს. "არა უშავს, მისუარესს სჯობიაო" - ეტყვის მერე მის "გამოსაფხიზლებლად", მის
მოსაქცევად ჩამოფრენილსა და ზოოპარკის ბებერი არწივივით გაჩეჩილსა და აფხორილ
აველუმს,
რა
თქმა
უნდა,
ვითომ
ხუმრობით,
მისთვისაც
მოულოდნელი,
ყოვლად
წარმოუდგენელი, ყოვლად გაუთვალისწინებელი დაძაბულობის განსამუხტავად. "დედას
გეფიცები, მელანიას, ეკაეკატერინეკატოს, ფრანსუაზას, შენს თავს... მამაჩემსაც. ყველას, ვინც
მყავს საერთოდ, მართლა არ მეგონა, შენც თუ გიყვარდიო" - აღიარებს გულწრფელად, რადგან
არასოდეს ჩაუთვლია თავი მისი სიყვარულის ღირსად. არც ამას დამალავს - "და მაინც
უსაზღვროდ, დღე და ღამ, ძილშიც და ცხადშიც მადლობელი ვიქნები ღმერთისა, ბედისა,
განგებისა, შემთხვევისა, - შენ რომ შეგხვდი, როგორც შენ ამბობ, შენ რომ ჩაგისაფრდი
ბიჭვინთის ბართან და თუნდაც დროებით, თუნდაც სულ უმნიშვნელო ადგილი მაინც თუ
მეკავა შენს ცხოვრებაშიო". მოკლედ, სონია ჯერ ჩაატარებს საჭირო, სავალდებულო

პროცედურას და მხოლოდ ამის მერე გამოუგზავნის აველუმს წერილს - ძვირფასო ვთხოვდები
იქნებ ჩამოხვიდე - რასაც უაზრო, უზნეო, სამარცხვინო, ყოვლადგაუმართლებელი სიგიჟე
მოჰყვება მხოლოდ, ანუ, წინ და უკან ფრენა გალიაში, ერთი ჩამოსკინტლული ხარიხიდან
მეორემდე - განუწყვეტელი, მაგრამ ყოველთვის მოუმზადებელი, სახელდახელო, გულს
აყოლილი, ვარაუდზე დაფუძნებული და ამიტომაც წინასწარვე განწირული ექსპედიციები
გაუფასურებული,
უგულებელყოფილი,
ათვალწუნებული,
გამოუსადეგარი
და
ლამის
საერთოდ არც არსებული გრძნობის აღმოსაჩენად, რომელსაც, ყველა სიკეთესთან ერთად, თან
ახლავს ერთსა და იმავე ქარში, წვიმაში, თოვლჭყაპსა და სუსხში ძაგძაგი და უაღრესად
პირადული, ამ მეორედ მოსვლის ჟამს, გამოსაჩენადაც სათაკილო განცდებისადმი, ერთნაირად
გულგრილი, ერთნაირად ყრუ კავკასიონი, იქითობისაც და აქეთობისაც.
მერე კი, ეკაეკატერინეკატოს დროშის ფრიალი, ბოლობოლო, გამოიყვანს ავად, სახიფათოდ
გაღიზიანებულ დათვს ზამთრის ძილიდანაც, მოთმინებიდანაც, ბუნაგიდანაც და თბილისში
ამბები დატრიალდება, კალე მოგონილი იქნება, ჰეროდეს ძვლებსაც შეაწუხებს სამარეში ყრმათა
მოსრვა ალესილი სასანგრე ნიჩბებითა და მხუთავი გაზის ხელყუმბარებით. ტანკების
შეხმატკბილებული, შეთანხმებული გუგუნ-გრუხუნი კიდევ უფრო დააყრუებს ისედაც ყრუ
ქვეყანას, უფრო სწორად, დიდი ხნით შეუბრუნებს სიყრუეს ძლივს ყურგამოჩიჩქნილსა და
თვალში გამოხედილს. რვა აპრილს, ერთი წლისა და სამი თვის მერე, რუსთაველზე ტანკები
შემოიჭრებიან, რაღა თქმა უნდა, "მშვიდობიანი" მისიით: დემონსტრანტების დასაწყნარებლად
(დასაფრთხობად), ანდა, მათი სიმტკიცის, მათი მოუდრეკელობის მოსასინჯად (როგორც
სონიამ მოსინჯა წინასწარ მომავალი მეუღლის შესაძლებლობანი). ქალაქის მეორე ნახევარში,
მტკვარს გაღმა, ვიღაცა რომ იღრიალებს თავზარდაცემული - რუსთაველზე ტანკებიაო აველუმიც გიჟივით გამოვარდება შინიდან, კარსაც არ გამოიკეტავს. გზადაგზა, სირბილში,
ძლივძლივობით
გაუყრის
აცახცახებულ
მკლავს
კურტაკის
სახელოში,
რადგან
ეკაეკატერინეკატო, თავისთავად ცხადია, მხარზე დროშაგადებული, იქ არის, რუსთაველზე,
მთავრობის სასახლის წინ, შუა ზღვაში. გადმოხტება თუ არა მეტროს ვაგონიდან, შედგამს თუ
არა ფეხს ესკალატორზე, მაშინვე დენთისა და კვამლის მწარე სუნი ეცემა სახეში (შეიძლება
წარმოდგენილიც), ზემოდან, მიწიდან, მომავალი. გვირაბის შუამდეც არ იქნება მისული,
წივილ-კივილი რომ ატყდება ზემოთ, მიწაზე, სამზეოზე, საითაც თვითონ მიისწრაფის, და
მომიჯნავე ესკალატორს, ესე იგი, ზემოდან ქვემოთ, მიწიდან ქვესკნელში მომავალს,
დამფრთხალი, დაფეთებული, ერთმანეთში არეული, ერთმანეთში აზელილი, აჭყლეტილი
ხალხი მოაწყდება და სახეგადაშლილი, საძრაობაწართმეული, აზრგამოცლილი, სტიქიის
განუსჯელობით, დაუდევრობით გადაჰყვება ესკალატორს თავქვე, გადმოიზლაზნება, როგორც
გატარებული ხორცის მასა გიგანტური საკეპი მანქანის ყელიდან. უწყვეტად, გაუთავებლად
ჩაინთქმება ქვესკნელში, როგორც მღვრიე, ტალახისფერი ნიაღვარი, ანდა სულაც ტალახი.
"გამატარე რა, ძია! გამატარე რა, ძია! გამატარე რა, ძია!" - დევნილი ნადირის სიშლეგით,
თავგანწირულობით, სიბრმავით, მხოლოდ და მხოლოდ, გადარჩენის ჟინით შეპყრობილი ჩაუქროლებს აველუმს თავზარდაცემული, სასოწარკვეთილი, უკვე სამუდამოდ დაშინებული
პატარა ბიჭი, ვინ იცის, სეირის საყურებლად გამოსული შინიდან, და ერთი წუთით თვითონაც
შეკრთება, წახდება, დაიბნევა - ბიჭს გაედევნება უნებურად, ქვესკნელისკენ, მაგრამ არც ისეთი
იოლი
აღმოჩნდება
მისთვის
ამ
მეთოდით
ქვესკნელში
ჩაშვება,
ანუ,
საპირისპირო

მიმართულებით მოძრავ კიბესთან ჭიდილი. თითქოს ჩარბის საფეხურებზე, მაგრამ მაინც იქ
არის, ერთ ადგილზე, ადგილზე იტკეპნება, ადგილზე დაძუნძულობს, მოხუცი პენსიონერივით,
დილის გამამხნევებელ ვარჯიშს ასრულებს თითქოს. გული კი უკვე ამოვარდნაზე აქვს უდისციპლინო ცხოვრების თვალნათელი შედეგი, ჯილდო კილომეტრობით შესრუტული
თუთუნის ბოლისა და ტონობით შეწოვილი ნებისმიერი ალკოჰოლური სასმელისთვის.
ბარძაყებზე ლამის დაასკდეს კუნთები. მაგრამ, როგორც კი სულის მოსათქმელად შეჩერებას
დააპირებს, მაშინვე მაღლა, ცხოვრებისკენ, უკანვე მიაქვს ვერაგ კიბეს, როგორც ქარს - ხმელი
ფოთოლი, როგორც მდინარეს - ხიდიდან გადაგდებული ცარიელი ბოთლი, ოღონდ აღმა სვლა
რომ შეეძლოს მდინარეს, ქვემოდან ზემოთ, შესართავიდან სათავისაკენ. საბედნიეროდ, მალე
მოდის გონზე და ახლა უკვე დარცხვენილი და შეწუხებული (ვინმემ ხომ არ დამინახა
შემთხვევით?!), შემცბარი და ნირწამხდარი (ვერ გავხდი ვერაფერს!), და, თქვენ წარმოიდგინეთ,
საკმაოდ დაქანცულიც, საბოლოოდ ნებდება ბედისწერას, ანუ, მოძრავი კიბის ნებასურვილს, და
მორჩილად მიჰყვება მიწისკენ, სამზეოსკენ, ხიფათის, განსაცდელის, შიშის, ელდის, სიკვდილის
საუფლოში, სადაც, სხვა რომ არაფერი ვთქვათ, შვილი ეგულება, კანონიერი, პირველი, ჯერ
მამობისა და მერე პაპობის მომნიჭებელი და, თავისთავად ცხადია, მისი ადგილიც მხოლოდ იქ
არის, მკვდარი ააღწევს იქამდე თუ ცოცხალი.
ერთი მომცრო ტანკი განგებ ჩამორჩენია კოლონას, მეტროს სადგურის წინ შეყოვნებულა,
ვითომ რაღაც გაჰფუჭებია და ვეღარ დაძრულა - სინამდვილეში კი, თავს იგდებს, უარესად
აღიზიანებს დემონსტრანტებს - ადგილზე ღმუის, ღრიალებს, დაკბილული მუხლუხებით
ფხოჭნის, გლეჯს ასფალტის საფარველს და მწარე კვამლის თეთრ ბოლქვებს ისვრის.
დემონსტრანტები კი, აღგზნებულნი, აჩოჩქოლებულნი, აგანგაშებულნი, შეურაცხყოფილნი და
მაინც ძნელად ასახსნელი, მაგრამ აშკარა მიზანდასახულობით ეხვევიან, როგორც ჭიანჭველები
მომაკვდავ, ანდა თავმომკვდარუნებულ ხარაბუზას - აგინებენ, წყევლიან, დასცინიან, დროშის
ტარით
სცემენ,
სანაგვე
ყუთებს
ესვრიან
რკინის
უგრძნობელ
ურჩხულს,
ხოლო
ეკაეკატერინეკატო საერთოდ ზედ შეხტომია, ზურგზე მოქცევია და გამწარებული იქნევს
თავსზემოთ მენშევიკების გადაგდებულ დროშას. კიდევ ერთი ახალი ამბავი: სესილმა
მოულოდნელად ამოყვინთა არარაობის ზღვიდან. სრულებით არ გამოცვლილა. ისევ მღერის
ხალხურ სიმღერებს. პენსიაზეა და უნივერსიტეტში სწავლობს მაინც. მგონი აფრიკაში აპირებს
წასვლას. ბარაქალა! ქალი ვარო, იმან უნდა თქვას. ამით ვამთავრებ ამ წერილს. არ დაგავიწყდეს,
რომ მიყვარხარ! გვიყვარხარ. და გკოცნით და ერთხელ კიდევ გისურვებთ ყოველგვარ სიკეთეს.
9
აპრილის ამბების შემდეგ, "სონიას საკითხმა" თავისთავად დაკარგა სიმძაფრე, თავისთავად
გადაინაცვლა უკანა რიგებში და, რაც უფრო გაუკვირდა აველუმს, სონიას დანატოვარი
სიცარიელე
გაცილებით
პატარა
და
უმნიშვნელო
აღმოჩნდა
საერთოდ
სიცარიელის
შეგრძნებასთან შედარებით. უსაშველო, მოუშორებელი სიცარიელით იყო გაჟღენთილი
აველუმის მთელი არსება და ამას განწირულობის წინათგრძნობაც ემატებოდა ზედ, რაც
არაფრით არ შეიძლებოდა ყოფილიყო მხოლოდ და მხოლოდ ბოლო დროს გადატანილი შიშისა
და მღელვარების ნაყოფი, რამდენადაც ამ თითქოსდა ახალი, სინამდვილეში კი უკვე
საბოლოოდ ჩამოყალიბებული, უკვე მკვეთრად გამოკვეთილი სენის სიმპტომებს აველუმი

ადრეც ამჩნევდა, გაცილებით ადრე, ვიდრე მისი მეტოქე იმპერია საკუთარი კანიდან
გამოძრომას დაიწყებდა, ვიდრე თბილისში, რუსთაველის პროსპექტზე, მთავრობის სასახლის
წინ, სანიმუშოდ დასჯიდა უიარაღო დემონატრანტებს, დანარჩენი მსოფლიოს კიდევ უფრო
დასაფრთხობად და დასაშინებლად, და მართლაც, იმდენად გააოგნა დანარჩენი მსოფლიო ამ
სანახაობამ, იმდენად გაუჭირდა აღქმა და დაჯერება იმისა, რაც საკუთარი თვალით იხილა,
თავის გამოდებას, ისევ თავის გაბრიყვება ამჯობინა, ძნელად დასაჯერებელ სიმართლეს იოლად დასაჯერებელი ტყუილი და, რაც მთავარია, უტყუარ ფაქტს ერთმანეთის გამომრიცხავი
ვერსიები დაუპირისპირა, რესპუბლიკურ, საკავშირო თუ საერთაშორისო დონეზე მოძიებული,
"კომპეტენტური", "მაღალპროფესიული", "სწავლული" გვამებისგან შედგენილი კომისიების
მიერ, რომლებიც ძირითადად ერთმანეთის მოსაზრებათა გაპამპულებასა და გაბითურებას
ახმარდნენ თავიანთ იმპერიულ ცოდნასა და გამოცდილებას, და, სინამდვილეში, თექვსმეტი
წლის გოგოსა თუ სამოცდაათი წლის დედაბრის გვამს იგდებდნენ აბუჩად - გვამს არ
უჯერებდნენ მართლა გაზით რომ იყო გაგუდული, ანდა მართლა მესანგრის ნიჩბით რომ
ჰქონდა თავი გადახსნილი და თავიანთი ობიექტურობის დასადასტურებლად, დამატებით
ცნობებს
მოითხოვდნენ
დაზარალებულთა
ახლობლებისგან,
დაზარალებულნი
კი,
რასაკვირველია, დამსჯელი რაზმის ჯარისკაცები გახლდნენ, საგანგებოდ ჩამოფრენილნი
თბილისში, რომლებიც ბრწყინვალედ ჩატარებული ოპერაციის შემდეგ, კიდევ დიდხანს
ეყარნენ გაბინძურებულ ტანკებს შორის, ჯერ კიდევ მოურეცხავ მოედანზე, დარბეულთა,
გაქცეულთა ფეხსაცმელებსა, ხელჩანთებსა, დახოცილთა სისხლის გუბეებსა და საკუთარ
ნარწყევში და გუნებაშიც არ უშვებდნენ (ამდენი ცოდნა არა აქვთ), ისტორიას რომ
ეკუთვნოდნენ უკვე, უსახონი და უსახელონი, მაგრამ, ბოლოს და ბოლოს, მეოცე საუკუნის
მიწურულს, მაინც გადამლახავნი გონებრივი სიჩლუნგის, სულიერი სიმხეცისა თუ ხორციელი
სისასტიკის ნებისმიერი ზღვარისა და, "ვაი დედიკოო", ღმუოდნენ კუჭამობრუნებულნი და
სიცილით იხოცებოდნენ ერთმანეთის "წახდენის", ერთმანეთის "გულჩვილობის" შემყურენი სულ რაღაც ნახევარი საათის წინ კი, მკაცრად, მტკიცედ, პროფესიული სიზუსტით ჩეხდნენ
მშვიდობიან დემონსტრანტებს, მარჯვნივ და მარცხნივ, და გამოსწორების გზაზე შემდგარსა და
მონანიე იმპერიას გზას უსუფთავებდნენ "გაუთვალისწინებელი წინააღმდეგობებისგან" და
მარტო ამითაც, რაღა თქმა უნდა, პირნათლად მოიხადეს მათ თავიანთი ჯარისკაცული ვალი,
ანუ,
ბრწყინვალედ
გაითამაშეს
ერთ-ერთი
უაღრესად
მნიშვნელოვანი
ეპიზოდი
იმ
სპექტაკლისა, რომელსაც თავიდანვე, მსოფლიოს ყველა ენაზე, პირობითად "პერესტროიკა"
შეერქვა; ეპიზოდი კი, თავის მხრივ, ნამდვილად შთამბეჭდავი გახლავთ: როგორც უკვე
ვთქვით, გამოსწორების, გარდაქმნის გზაზე შემდგარი იმპერია იძულებულია თავი დაიცვას
მისგანვე გაბრიყვებული, მისგანვე წაქეზებული, ნებაზე მიშვებული ხალხისგან, რომელმაც
ბოლომდე წესიერად არც იცის თავისი როლი, რა ევალება, როდის როგორ უნდა მოიქცეს, ვის
დაუჯეროს, ვინ გადათელოს და ვის გაეგოს ფეხქვეშ ფიანდაზად; რაც მთავარია, ეს ეპიზოდი
დრამატურგიულ მიგნებადაც შეიძლება ჩაითვალოს - მკვლელი მსხვერპლისგან იცავს თავს,
უფრო სწორად, მკვლელი მსხვერპლის გადარჩენას ცდილობს, ის კი (მსხვერპლი), საკუთარ
სიბრიყვესა და ამპარტავნობას ეწირება მსხვერპლად - მკვლელს რომ ჩირქი მოსცხოს დანარჩენი
მსოფლიოს თვალში, შავ ბაზარზე მამასისხლად შეძენილ "სიე-ე-სის" ბალონს, მაინცდამაინც,
მაშინ ისხურებს სახეში, როცა მკვლელი მის დასახედად - ამდენი ხნის ნაშიმშილევსა და

უძინარს, რამე ხომ არ უჭირსო - ტანკებით გამოდის რუსთაველზე, მშრომელი მოსახლეობა არ
შევაწუხოო, მკვლელობისთვის ყველაზე საუკეთესო დროს, გამთენიის წინ, ცოტათი ადრე,
ვიდრე ჩიტები აჟივჟივდებოდნენ პროსპექტის ჭადრებზე, მეეზოვეები კი თავიანთი გაფშეკილი
ცოცხებით მოედებოდნენ ქუჩებსა და მოედნებს; კიდევ უარესი - შინ წასვლა, ხელ-პირის დაბანა
და ადამიანურად ლოგინში ჩაწოლა არ მაიძულოსო, ხელიდან გლეჯს იმას (მკვლელს)
სამართებელივით ალესილ ნიჩაბს და, ეს პატარა სიამოვნებაც რომ წაართვას, თვითონ იცემს
თავში ორივე ხელით, გამეტებით, აბა ახლა ვნახოთ, როგორ გადამარჩენო; მაგრამ ერთი რომ
იყოს ასეთი დამთხვეული, კიდევ მოევლებოდა რამენაირად - საუბედუროდ, ყველა ერთნაირია,
მთელი ზღვა დგას მოედანზე ერთნაირად დამთხვეულებისა (სხვათა შორის, მათ შორისაა
ეკაეკატერინეკატოც) - შეჯგუფული, შეტბორებული სხეულების ზღვიდან რომელიმე მათგანი
ამოსხლტება ხოლმე უნებურად, დევნილი თევზივით, და თანამოაზრეთა, თანამებრძოლთა
თავებზე გარბის თავზარდაცემული - სიკვდილს გაურბის თავისი ჭკუით - მაგრამ უკვე
გაზნაყლაპი,
უკვე
ყურებაწივლებული,
უკვე
ყელდახშული,
თანამებრძოლთა,
თანამზრახველთა ზღვაში "იძირება", ჰაერშივე, წამიერი გაფრენისას მკვდარი, საგნის
მოუქნელობითა
და
უგრძნობელობით
ეშვება
ასფალტის
ფსკერზე,
თანამებრძოლთა,
თანამზრახველთა ფეხებით დაჩეჩქვილ-დალილავებული უკვე სიკვდილის შემდეგ... და მაინც,
რასაკვირველია, მარტო ცხრა აპრილის გამო არ ტოვებს ხალხი მარჩენალი პარტიის რიგებს განა ცხრა მარტის შემდეგ ვინმე გამოვიდა პარტიიდან?! იმიტომ რომ, მაშინ არაფერი სჭირდა
სახელმწიფოს გარდასაქმნელი და არავითარი მსგავსი მითითება არ ყოფილა ზემოდან. დღეს კი
ცხოველური გუმანითა ვგრძნობთ, დრო შეიცვალა და შეიცვალა მაღლა მსხდომთა გუნებაგანწყობილებაც.
ის
კი
არა,
ჩვენი
მიუხვედრელობით
გამწარებული
ხელისუფალნი
სიფრთხილის გრძნობასაც კარგავენ ხანდახან და აშკარად უპაჭუნებენ თვალს ყოყმანა,
გაუბედავ "მეამბოხეს", რომელსაც ერთი ხელი კი ჩაუყვია ჯიბეში პარტმანდატის ამოსაღებად,
მაგრამ მეორე მაღლა აუწევია, ყოველ შემთხვევისთვის, ოღონდ, თვითონაც არ იცის, რას
თხოულობს - კიდევ ცოტაოდენ დროს, საბოლოო გადაწყვეტილების მისაღებად, თუ საბოლოო
სიტყვას. არადა, მგონი მართლდება პარიზელი პითიას წინასწარმეტყველება. თუ ეს იმპერიაც
რღვევადია, მაშინ შეგვიძლია ქართულ წვლილზეც ვილაპარაკოთ. კარენ დანკოსი ელენე
ზურაბიშვილი ყოფილა, მაგრამ რაკი თავად მალავს ვინაობას, ჯერჯერობით, ჩვენც თავი
შევიკავოთ გენეტიკური კვლევა-ძიებებისგან. სამაგიეროდ, მსოფლიო ეკრანებზე წარმატებით
მოგზაურობს სხვა ქართველი, არც მეტი და არც ნაკლები, ერთადერთი რუსთაველი
რუსთაველის შემდეგ, სულმნათი შოთას ერთადერთი მოგვარე მთელი რვა საუკუნის
მანძილზე,
-
სახელგანთქმული
რეციდივისტი,
მოუხელთებელი
კონტრაბანდისტი
და
სწორუპოვარი ბანდიტი, რასაკვირველია, თავად იმპერიის თანხმობითა და უანგარო
კონსულტაციებით
შობილი,
რასაკვირველია,
არაფრისმცოდნე
მსოფლიოსთვის
სწორი,
ობიექტური წარმოდგენის შესაქმნელად ოდესღაც მის მიერ ცოცხლად გადასანსლული ხალხის
საბრალო ნარჩენებზე. "კომუნისტის" პირველ გვერდზე კი დავითის ფრესკაა დაბეჭდილი.
გიხაროდენ!
მალე
ინდიგოს
რეზიდენციის
წინ
აღიმართება
დიდი
მეფის
ძეგლი.
წარმოგიდგენიათ, რას მოვესწარით?! გვიხარია, არკი გვჯერა. არა. პირიქით. გვჯერა, მაგრამ არ
გვიხარია.
სიხარულის
უნარი
დაგვიკარგავს
ჩვენდა
უნებურად.
კი
გაიძახიან
ჩვენი
გარდაქმნილი ჟურნალისტები, როგორც იქნა ვძლიეთ შიშსო, მაგრამ ტანკის ჯოხით ცემა,
უშიშრობაზე მეტად, მაინც ჩვენი უძლურების, ჩვენი უსასოობის გამოხატულებაა და უმალ

საგონებელში
გვაგდებს
(უნდა
გვაგდებდეს),
ვიდრე
საბრძოლველად
აღგვაგზნებს.
სამაგიეროდ, კოოპერატივი "მენდე" ისეთ ელექტრონულ სიგნალიზაციას გვთავაზობს, რომლის
წინაშეც ნებისმიერი ავტოგამტაცებელი მოწიწებით მოიხრის ქედს. შეიძინეთ და გიხაროდენ!
ანდა, პირიქით, გიხაროდენ და შეიძინეთ! და მაინც, სიფრთხილეს თავი არ სტკივა - სარფის
კარი გახსნილია - წინ წარსულია! ლათინური ამერიკა მოგონილი იქნება. ამიტომ, ერთ რამეზე
წინასწარ უნდა შევთანხმდეთ, როგორც ცივილიზებულ ხალხებს ეკადრება: ლაპარაკი არ
გვინდა, ფული ამოიღე! თუ ისევ ქესატად ვიქენი, გარდაქმნას რა აზრი აქვს მეთქი, მე თქვენ
გეკითხებით. დაე, "დინამოს" "იბერია" ერქვას,
მაგი პატრონი დედაც. თუ გარდაქმნაა გარდაქმნა იყოს. საბჭოთა კავშირის მოქალაქეობაზე
უარი თქვა და საბჭოთა ხელისუფლებას უნდობლობა გამოუცხადა უკვე 70642 კაცმა. მაგრამ
ბევრია ეს თუ ცოტა? თუკი გავითვალისწინებთ, რომ... მაშინ, რასაკვირველია, ბევრია. ხოლო
თუ გავითვალისწინებთ, რომ... ჰმ, ჰმ... მაშინ - ძალიან ცოტა. ყველა თავისას ჭედავს კიდობანს.
ტაშკენტის შვიდში კი მართლაც რომ მუმიის მოთმინებით ელოდება მუშტარს კოოპერატივი
"მუმია". მომსახურება უმაღლეს დონეზე და ყველასთვის ხელმისაწვდომ ფასებში. გუშინდელ
ჩვენს ბალზამმახერებს, თურმე, ისიც არ სცოდნიათ, სხვადასხვა სენით გარდაცვლილთა
შესამურად სხვადასხვა შედგენილობის წამლები რომ გამოიყენება. მართლაც, სად გრიპითა და
სად კიბოთი მკვდარი! თქვენი გამკვირვებია.
ტაშკენტის შვიდში ძველებურად შფოთავს "მუმია",
სიჩუმეაო, რომ ამბობდით, ეს სიჩუმეა?!
ამიტომაც, დღეს თუ არა - ხვალ, ხვალ თუ არა - ზეგ, უეჭველად განიპობა პირი მიწისა და
ბნელს ორმოში შთაინთქმება არა რომელიმე უიღბლო გამვლელი, ანდა თუნდაც გამვლელთა
ჯგუფი, არამედ მთელი ქალაქი, ქალაქები... ციდან გულგახეთქილი ჩიტები ცვივიან,
თანამედროვე მადონა კი წვივსაკრავებს დააჟღარუნებს სცენაზე. მე თუ მკითხავთ, ამაზრზენი
სანახაობაა. მუსიკალური სექსის გაკვეთილები კევიღეჭია ყმაწვილებისთვის. ვაშლის რომელი
ნახევარიც არ უნდა დაუმალო ბავშვს, ერთნაირი თავგამოდებით დაუწყებს ძებნას, ანუ,
ერთნაირად გაირყვნება, აქ იქნება თუ იქ, რადგან რაც აქ აკრძალულია, იქ ნებადართულია და
პირიქით. მოიხსენით ნიღბები, თქვე უსინდისოებო. გეყოთ, ბრიყვთა გაპამპულება!
საქართველოში სუფევს მშვიდობა ყველა თავისას ჭედავს კიდობანს.
საქართველოში სუფევს მშვიდობა,
კაცის კვლა, შუღლი, სიძვა, ფლიდობა...
საქართველოში სუფევს მშვიდობა.
და, მაინც, გიჟპოეტები ცალკე! ერთმწკრივად! საბედნიეროდ, იმათი დროც წავიდა. მაინც
დიდხანს იბოგინეს. მართლა ილახება თუ არა რესპუბლიკის ინტერესებიო - კითხულობს
"კომუნისტი". მე ვუპასუხო, თუ თქვენ უპასუხებთ? პოტოს აზრით, დავითი ჯერ კიდევ ძალ-

ღონით სავსე გარდაცვლილა, მაგრამ გინდაც ღრმა სიბერემდე ეცოცხლა, განა რამე
გვეშველებოდა?! საქართველოდან ფერეიდანში ას ორმოცდაათი ათასი კაცი გაასახლეს ძალით,
ფერეიდნიდან საქართველოში კი ნებაყოფლობით ას ოცდაორი კაცი დაბრუნდა მხოლოდ.
ჩურჩხელის გავლება დედას უსწავლებია იქ, ფერეიდანში. აქ რა ისწავლა, იმას მალავს.
რცხვენია. ჩვენმა შეუპოვარმა ჟურნალისტებმაც ვერ ათქმევინეს. სამაგიეროდ, აბორიგენი
მრავალშვილიანი დედა ა.დ. კვლავაც მზადაა ახალი სიცოცხლის გასაჩენად. აი, რას წერს
გაზეთი ამის თაობაზე (აზრი არა აქვს გაზეთისა და სტატიის ავტორის დასახელებას, რადგან
არაფრით განსხვავდება ნებისმიერ სხვა გაზეთში გამოქვეყნებულ ნებისმიერ სხვა სტატიისგან,
ამ საკითხთან დაკავშირებით. ორთოგრაფიული შეცდომებიც კი იგივეა, გეგონებათ, პირი
შეუკრავთო). მაგრამ, ასეა თუ ისე, ცხოვრება გრძელდება. მტერი ვერ იხარებს ჩვენზედა. ვერა,
ბატონო, ვერა! აგერ დაიმახსოვრეთ ჩემი სიტყვა. რაკი გადაუწყვეტია, უფრო სწორად, რაკი
შეუგნია თავისი დანიშნულება, ახლა სადილსაც გააკეთებს (აგერ ნახავთ) და ბავშვებსაც
მიხედავს. აღარ მიყრის უპატრონოდ (არა, მეთქი!), როგორც აქამდე ჰყავდა მიყრილი, იმიტომ
კი არა, აქამდე გული რომ არ უკვდებოდა საკუთარი შვილების საცოდაობით, უბრალოდ, არ
იცოდა, ეს რომ ევალებოდა - ბავშვის დაბანა, დაპურება, დაბინავება. ცხრა აპრილმა აუხილა
თვალი.
ადრე მცოდნოდა, ჰაი დედასა!
შევეშვებოდი ტრაკის ქნევასა-ო,
ღიღინებს ახლა ლამბადას ხმაზედ. დღეს გლოვის ზარი დგას საქართველოში, მაგრამ მაინც ნუ
ავყვებით ჭორებს. იქნებ როგორმე შევიკავოთ თავი. არადა, ყველა ჭორაობს. ვიღაცას
სკანდინავიაში გაუხიზნია შვილები, ეროვნულ მოძრაობაში არ ჩაითრიონ ცუდმა ბიჭებმაო.
რომელიღაც სანატორიუმის ტერიტორიაზე დამსვენებელ დედა-შვილს მცირე კალიბრიანი, ასე
ვთქვათ, გასართობი შაშხანით ერთი კვირის განმავლობაში 128 ციყვი, 97 კაჭკაჭი, 84 შაშვი, 72
გვრიტი, 38 გუგული, 12 ბუ და 6 ბოლოქანქარა დაუხოცავს. ცამეტში რომ მიწა იძრა, ესეც
სრული სიმართლეა, ოღონდ ღმერთისგან იყო თუ გორბაჩოვისგან, არ ვიცი და არც მინდა
ვიცოდე. მიეცით ის ამას სამასი, იმას - სამი და ვისაც გინდათ, იმას წააკითხეთ უკუღმა.
გაჭირვებისას დაურეკეთ "ავღანელებს". თუმცა, ჩვენი ტელეფონის ამბავი რომ ვიცი, შეიძლება,
ტამბოველები შეგრჩეთ ბოლოს ხელში. ალო, ოლა! ოლა, ალო! (ესეც უკუღმა იკითხება).
მეგობრულ-ინტერნაციონალური
მიწისძვრის
ეპიცენტრი
თურმე
ჩეჩნეთ-ინგუშეთის
საზღვარზე მდებარეობდა, თბილისიდან მხოლოდ ას კილომეტრზე. მსხვერპლი და ნგრევა არ
არის. მტყუანს? მტყუანს კარგი სადილი, რასაკვირველია, ღვინითა და თავისი ყველაფრით.
იცით რას სწერს ახალგაზრდებს ერთი მხცოვანი უფროსი მეცნიერ-მუშაკი ერთ ძირგავარდნილ
გაზეთში?
გაუაზრებელმა
შემთხვევამ
იმსხვერპლა
ჩვენი
ახლობლების
სიცოცხლეო.
წარმოგიდგენიათ? "გაუაზრებელი" შემთხვევა ყოფილა ერთკვირიანი მიტინგი, ერთკვირიანი
შიმშილობა, ერთკვირიანი კბილთა ღრჭიალი, ერთკვირიანი "გამო თუ ბიჭი ხარ" და "მოდი,
დაგხვდები". მხცოვან უმცროს მეცნიერმუშაკს გაუთვალისწინებელი შემთხვევა ჰგონია,
სამანქანო კატასტროფასავით. რომელი მეცნიერების მუშაკია ნეტავი თავად? კი მაგრამ, ის
მაინც ვერ გაიგო, წინა დღითაც რომ ჩაატარეს რუსთაველზე ტანკები? გასაფრთხილებლად.
დასაშინებლად. აკი მომიტინგეებმაც წინასწარ დაიჭირეს თადარიგი, ტანკების მომავალი

ვიზიტისთვის! მოზიდეს ბეტონის ბლოკები, საბარგო მანქანებითა და ტროლეიბუსის
ვაგონებით ჩახერგეს მომიჯნავე ქუჩები. მოემზადნენ ომისთვის. ჯერ კიდევ წინა დღეს, ერთმა
განგებ ჩამორჩენილმა ტანკმა მთელს პროსპექტზე დააყენა ომის სუნი. ეკაეკატერინეკატო ზედ
შეახტა დროშიანად. ვიღაცეებმა მგონი კაბინაშიც მოახერხეს ჩაძრომა. რაც რუსთაველზე
სანაგვე იდგა, ზედ დაამხეს. მაგრამ მაინც "გაუთვალისწინებელი შემთხვევა" აღმოჩნდა
ბევრისთვის ის, რაც მეორე დღეს მოხდა. აააააეეეეეუუუუუჰ! ქალაქში კი დაღუპულთა სიებს
აკრავენ. არ ენდობიან ოფიციალურ ცნობებს. ცხრამეტი კაცი ცოტაა? ცოტა არ არის, მაგრამ
იმათგან მეტია მოსალოდნელი და საერთოდაც ეჭვიანია ადამიანი. განსაკუთრებით, აქაური. და
არც მთლად უსაფუძვლოდ. ვალდებულიცაა, ასეთი იყოს. სხვა რომ არაფერი ვთქვათ, ჯერ
კიდევ ორმოცდათექვსმეტში დაღუპულთა ზუსტი რაოდენობაც ვერ დაგვიდგენია აქამდე ბევრმა ვერ მოიკითხა თავისიანი, ვერ გაბედა, შეეშინდა... მაგრამ ახლა სხვა დროა, ახლა თუ არ