აველუმი - 17

მოიკითხე, ის მოგეკითხოს იქნება. უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა სიებიდან კი, საბედნიეროდ,
კიდევ რამდენიმე ადამიანია ამოღებული. მათ შორის ორი მოსწავლე გოგონაცაა, რომლებიც
მშობლებს დარბეულ მიტინგზე კი ეგულებოდათ, მაგრამ, სინამდვილეში, იმ ღამეს, "თანატოლ
ბიჭუნებთან ერთად", ქალაქგარეთ გაუსეირნიათ და ერთ-ერთი ბიჭუნას მშობლების აგარაკზე
(გაზეთში მითითებული არ არის არც მშობლების ვინაობა, არც აგარაკის ადგილ-სამყოფელი),
თეთრად გაუთენებიათ არა მარტო საქართველოსთვის, არამედ მათთვისაც ისტორიული ღამე
და რამდენიმე მომდევნო ღამეც - ტანკების გრუხუნისა შეშინებიათ (მოუკვდათ დედიკოები!)
და ვერ გაუბედავთ ქალაქში ჩამოსვლა (ან წყნეთიდან, ან კოჯრიდან, ან კიკეთიდან). აგრეთვე
მიტინგზე ეგულებოდა თავისიანებს და, ყველასათვის მოულოდნელად, როსტოვიდან
ჩამოვიდა, ორი დიდი ჩემოდნით, ერთი ხანდაზმული მანდილოსანი. მოწამვლის მიზეზთა
გამომკვლევი კომისია კი გულმოდგინედ იკვლევს უკვე გამოკვლეულს და, როგორც
გვპირდება, ყოველ ორ კვირაში გამართავს სხდომებს. ესე იგი, ხანგრძლივი დროითაა
გათვალისწინებული გამოძიება იმისა, რაც გამოძიების დაწყებამდეც ცნობილი იყო. აბა თუ
გვიპასუხებთ, რა უფრო ძნელია: სიმართლის დადგენა თუ სიმართლის თქმა? ნუ ავჩქარდებით.
მივიხედ-მოვიხედოთ
ირგვლივ.
ეშმაკს
არ
სძინავს.
აი,
მაგალითად,
საქართველოს
ჯანმრთელობის დაცვის სამინისტროსთან არსებული საზოგადოებრივი
სამედიცინო
საექსპერტო
კომისია
(მათივე
მოგონილი
სახელწოდებაა),
ჯერაც
კვლავინდებურად სწავლობს ცხრა აპრილს დაშავებულთა ჯანმრთელობის მდგომარეობას, ანუ,
ძირითადად
სტატისტიკას
აწარმოებს:
შემოვიდა
ამდენი
(მათ
შორის,
სხვათაშორის,
ეკაეკატერინეკატოც, ოღონდ სხვა გვარით - გვარი შეიცვალა - თავისიანები რომ დაეზოგა, ანდა
დაესაჯა უარესად. მიდი და გაარკვიე), გაეწერა ამდენი, საცხედრეშია ამდენი. ჯერჯერობით,
რასაკვირველია. გელოდებით. მობრძანდით. ბოლო-ბოლო მაინც მოხვალთ, რამდენიც უნდა
იმალოთ. თქვენ როგორ გგონიათ, მოცლილნო მკითხველნო, მარტო აბორიგენი ექიმები
მონაწილეობენ კლინიკური დიაგნოზის დადგენასა და მკურნალობის წარმართვაში? (ამის თქმა
ერთი სიტყვითაც შეიძლებოდა, მაგრამ მაშინ რითი გინდა შეავსო გაზეთი), ნურას უკაცრავად!
დამნახავი და დამფასებელი მათ შორის სსრ კავშირის ჯანდაცვის სამინისტროს ლენინგრადის
ჰიგიენისა
და
პროფპათოლოგიის
სამეცნიერო-კვლევითი
ინსტიტუტის
კლინიკური
განყოფილების ხელმძღვანელსა და მოსკოვის მწვავე მოწამვლათა მკურნალობის საკავშირო
ცენტრის უფროს მეცნიერ მუშაკს, მედიცინის მეცნიერებათა კანდიდატსაც დაინახავს

(ჟურნალისტებს კი ვსაყვედურობთ, მაგრამ მარტო ამსიგრძე წოდების დამახსოვრება არ
გინდა?!). სუნი იკრეს თუ რაშია საქმე? რას ჩამოცვენილან თბილისში ამ დილაუთენია?
მაინცდამაინც, ცხრა აპრილს! იმიტომ რომ, მაინც მოსკოვსა ვართ მიჩერებულნი ერთ ადგილას.
ძლიერია ორასწლოვანი ტრადიცია. შთამომავალნი მლიქვნელი ქართველი თავადისა ახლაც
მზად
ვართ!
არც
მწვადს
დავწვავთ,
არც
შამფურს.
მართალია,
დაგვხოცეს,
მაგრამ
დაუდგენელმა პირებმა დაგვხოცეს (ჯარისკაცს საერთოდ არა აქვს სახელი), როცა დადგენილი
და საქვეყნოდ ცნობილი პირები გაჭირვებაშიც თავზე გვადგანან. ჩვენ კი, უმადურები,
დაუნახავები, მაინც ვიხოცებით. მკურნალობის მიუხედავად, ავადმყოფის (თუ მსხვერპლის?)
გადარჩენა ვერ მოხერხდაო - წერს მაგალითად "თბილისი", უფრო რუსი სპეციალისტების
გაწბილებით
შეწუხებული,
და
მართლაც,
რას
იტყვიან
ჩვენზე?
რას
ვიმსახურებთ?
დილაუთენია ჩამოფრინდნენ, ვინ იცის, თითო მათლაფა ხაშის შეხვრეპაც ვერ მოასწრეს
წესიერად, მაშინვე ხელები დაიკაპიწეს, ჩვენი მატრაკვეცა გოგოები კი გონზე მოსვლასაც არ
კადრულობენ, თვალი მაინც რომ შეავლონ სიკვდილის წინ, რამხელა ავტორიტეტი ადგათ
თავზე. ავადმყოფს დაუდგინდა გამღიზიანებელი ნივთიერებებითა და კომპონენტებით
გამოწვეული მძიმე ხარისხის მწვავე მოწამვლა, სხეულის მრავლობითი (?) დაჟეჟილობა (ისე,
ჩვენში რომ ვთქვათ, რა დროს ენის სიწმინდის დაცვაა, თავი ვერ დაგვიცავს), ფილტვების
შეშუპება, პროგრესირებადი მიოკარდიოდისტროფია, მაკროჰემატურია და ასე შემდეგ, და ასე
შემდეგ. ამბულატორიული დახმარება აღმოუჩინეს ამდენს, სტაციონარებში მოათავსეს ამდენი,
მკურნალობას განაგრძობს ამდენი, საცხედრეები ცხედრული მოთმინებით ელოდებიან
მსურველებს. მაგრამ როგორც არ უნდა გაგვიჭირდეს, მაინც უნდა ვაღიაროთ, რომ ზემოთ უკვე
აღნიშნულის გარდა, ნახმარია დღემდე უცნობი მომწამლავი ნივთიერებაც. სამხედროები
პირმოკუმულნი სდუმან. მტკიცედ ინახავენ სახელმწიფო საიდუმლოებას. ექიმები კი გულში
კროჭინობენ - რაკი შედეგი ერთია, პრესტიჟისთვის, ნაცნობს ისევ უცნობი სენი სჯობს.
სამაგიეროდ, განგებითა და ლოცვა-კურთხევითა ღმრთისაითა საკათედრო ტაძარი აშენდება
თბილისში. ადგილი, სადაც ტაძარი წამოიმართება, წრითაა შემოხაზული სურათზე, მაღლა,
მარჯვენა კუთხეში. რაკი ვერ ვშველით ხორცს, იქნებ სული მაინც გადავარჩინოთ. თუ იქნება,
ეს იქნება ნამდვილი სასწაული. იქნებ! ვინ იცის. მით უფრო რომ, უცხოეთი თურმე დიდ
ყურადღებას უთმობს ცხრა აპრილის ამბებს. ბატონი მარლენი ადგილს ვერ პოულობს თურმე
თეთრი სახლის კედლებში. არ ვიცი, რას ვუზამ, თუ დადგინდა დამნაშავის ვინაობაო - ეუბნება
თურმე პირად პარიკმახერს. მაგრამ კომენტარისგან მაინც თავს იკავებს, რადგან საბჭოური
კომისიებისა არ იყოს, იმასაც არ გააჩნია თურმე საამისოდ საჭირო დამატებითი მასალა, ესე იგი,
სპეციალური დამსჯელი რაზმის გასამართლებელი საბუთი - გაბზარული ფარი, ჩაჭეჭყილი
მუზარადი თუ ტყვიით დაბეგვილი ჟილეტი. მოუგროვებენ და ჩაუტანენ, მაგრამ იქამდე ვირი
ხეზე გავა. ანდა თავად ბატონი მარლენი გამოვა თეთრი სახლიდან. არადა, ლეშის სუნნაკრავი,
გაღიზიანებული და გააქტიურებული სოვეტოლოგები ერთხმად გაიძახიან,
ნაციონალიზმი კომუნიზმის უკანასკნელი სტადიააო. მათ პირს შაქარი და მაინც ვიჩქაროთ
კომუნისტურ შაბათობაზე, ბატონო ამხანაგებო, ანდა, თუ გნებავთ, ამხანაგო ბატონებო. პატივი
მივაგოთ ლენინის დაბადების 119-ე წლისთავს, როგორც ქართველებს გვეკადრება, ყველაზე
პურმარილიან ხალხს მთელს დედამიწაზე და ყველაზე მაგარ მეომრებს, იმიტომ რომ, ვინც კი
იარაღს მოკიდა როდისმე ხელი, ყველამ ჩვენ გადაგვიარა. ამაზეა ნათქვამი, მგლის თავზე

სახარებას კითხულობდნენ, იმას კი მაინც ტყისკენ ეჭირა თვალიო. კუზიანს სამარე გაასწორებს
მხოლოდ, ბატონო ამხანაგო კუკური (ილიკოვიჩ). ამბობენ, ერთი-ორი წელი მაინც დასჭირდება
სიმართლის გარკვევასო. ხომ არ გებევრებათ? მე არ ვიცი, რითი აიხსნება ჩვენი ხალხის ასეთი
სულწასულობა, თითქოს ერთი დღე არ ეცხოვროს უსიმართლოდ, მაგრამ არც მე და არც თქვენ
არაფერი გვეტკინოს იქამდე, ვიდრე სიმართლე გაირკვეოდეს. აჭარაში სტიქიური უბედურება
გრძელდებაო, მართალია? მართალია. ეგ მართალია. უფრო სწორად, ეგ ადვილი გასარკვევია,
რადგან მარტო ღმერთია დამნაშავე, სხვა არავინ, არც ადგილობრივი, არც რესპუბლიკური და
არც საკავშირო მასშტაბით. ფეხმძიმე ქალი ვერ ასულა ვერტმფრენში, თოკის კიბეზე ვერ
აცოცებულა თავისი მუცლით და, აირტონივით, მარტო დაუტოვებიათ თუნუქისა თუ შიფერის
პაწაწინა კუნძულზე, რომელიც ჯერ კიდევ გუშინ მათი მამა-პაპური სახლის სახურავი იყო
მხოლოდ. ღმერთი უშველის. ვინ იცის, იქნებ მხოლოდ იმ "კუნძულზე" გადარჩეს სიცოცხლე,
სათავე დაედოს ახალ ცივილიზაციას. ადამიანი ყველაფერს ეგუება. გარემოება ქმნის შეგნებას
და სხვა მრავალი. დაპატიმრებული არიან ეგრეთ წოდებული არაფორმალური ორგანიზაციის
ლიდერები. დაიწყო საქმის გამოძიება. მაგრამ ერთხელ კიდევ თავისთავად იბადება კითხვა:
სად არიან მკვლელები? ბოდიშით. მე რა ვიცი. მე რატომ მეკითხებით? მე ერთი პროვინციელი
ბიჭი ვარ, თეატრალური ინსტიტუტის სტუდენტი. ბევრი არაფერი გამეგება. ასე იგი,
ინსტიტუტში შევვარდი. აბა, სად დავმალულიყავი? სახლი არა მაქვს და კარი. მაგრამ იქაც
შემომყვნენ. მესამე სართულამდე მსდიეს. ცოტაც და მართლა გამისკდებოდა გული. მერე
ჰაერში ცუდი სუნი დადგა უცებ. თვალები და ყელი ამეწვა რა. ჯერ ისე, კერიასთან რომ
ამეწვებოდა ხოლმე, სოფელში, ფუტი თუ გადამცდებოდა შემთხვევით, შენ ხარ ჩემი ბატონი.
სხვათა შორის, პირველად მაშინ გამახსენდა ის ჩემი კერია. დახატულივით დამიდგა თვალწინ.
მერე არაფერი მახსოვს. გამიშვით შინ და პირობას ვდებ, საერთოდ აღარ ჩამოვალ თბილისში.
დედის ხათრით ვარ აქ, თორემ რა მემსახიობება, ჯერ არც ვყოფილვარ თეატრში. მე კი
ჯავშანტრანსპორტიორი გამომეკიდა, ჩემანალა. აბა, მე თუ მკითხავთ, ქაჯი ვერ გაარკვევდა,
სად არ ჯობდა ყოფნა, შენობაში თუ ქუჩაში. მე, მაგალითად, შინ მოვიწამლე, საკუთარ
ლოგინში. ძილში. რუსთაველზე ვცხოვრობ და ღამით სარკმელი ღია მაქვს ხოლმე. ორსულად
ხარ ალბათო, ამიჩემა დედაჩემმა, აბა, რა ჭირი გეცაო და, ამ დროს, იმასაც წამოაზიდა. გარეთ კი,
"კომუნისტის" ენით რომ ვთქვათ, გაზაფხულია და ფრინველთა გალობა - ეს გაღვიძებული ხმაა
დედამიწისა (ალბათ უნდა იყოს, გაღვიძებული დედამიწის ხმააო). აბა, ვინ გამოიცნობს, რა
ნიშნითაა გაერთიანებული ამ ლირიულ ეტიუდში დედამიწა და ჩიტის ჭიკჭიკი? ვითომ, რითი
იქნებოდა ნაკლები, დავუშვათ, იმავე დედამიწისა და რუსთაველის პროსპექტზე დესანტის
ამონარწყევის გაერთიანება? მაგრამ სჯობს ისევ ფოტო-პოეტს მოვუსმინოთ: გაზაფხულია, ჟამი
ცოცხალ ორგანიზმთა გამოღვიძებისა (აბა, მკვდარი ორგანიზმი რომ გაიღვიძებს, ისე გაიღვიძა
ჩვენმა
მტერმა),
კაცთა,
ცხოველთა,
თევზთა,
ფრინველთა
და
მცენარეთა
თესლთა
გადმოფრქვევისა. ვინ შეიძლება არ იყოს შეყვარებული დღესო - კითხულობს ფოტო-პოეტი მარტოსულად გრძნობდეს ამ დროს თავსო? ვინ და, ვთქვათ, საბჭოთა არმიის ჯარისკაცი და
ქართველი გოგონა. ერთი კლავს, იმიტომ რომ ყველაფერი სძულს, მეორე კი იმიტომ კვდება,
იმასაც ყელში რომ ამოუვიდა ყველაფერი. რა ხერხებს არ მიმართავს მდედრი მამრის
მისაზიდად, სახეობის, ჯიშის, გვარის, ხასიათის, თვისების, ფერის, სურნელების, ხმის, აზრის,
ფიქრის, ოცნების, ვნების, გრძნობის გასაგრძელებლადო - აგრძელებს ფოტო-პოეტი - საწყალი
თბილისელი გოგო კი არწყევს, ჭადრის ძირას წაკუზულა, თავი ლამის გაუსკდეს, გული

უღონდება, ჰაერს ვეღარ ყლაპავს, ყელი ჩასწვია, გრიგალისებური ძალით ბრუნავს მუცელში
ტკივილის აწყვეტილი ზამბარა. რუსი ჯარისკაცი კი ისე
აჰყოლია გადმონთხეულ სიძულვილს, გასაყიდად გადამალულ გაზის ბალონსაც ესვრის
გაქცეულთა ზურგებს. ბალონი ჰაერშივე სკდება და მხუთავი გაზის ნაცრისფერი ურჩხული
ამაზრზენად იგრაგნება მთელი პროსპექტის სიგრძეზე. შენ კი, კიდევ ერთი გაზაფხულის
უშუალო მონაწილე, მაინც ბედნიერად თვლი თავს, თუმცა, შენცა და შენი მეუღლეც ჯერ კიდევ
ლეკვდაკარგული მგლებივით დაძრწით გამოცარიელებულ ქალაქში, მაგრამ, საბედნიეროდ თუ
საუბედუროდ, თქვენი ლეკვი არც დაღუპულთა და არც უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა შორისაა
მოხსენიებული. შენ ჯერ კიდევ გაოცებული ხარ გაფრენის იმ დაუოკებელი სურვილით, შენმა
შვილმა რომ გამოამჟღავნა, როგორც კი ამის შესაძლებლობა მიეცა. უფრო ზუსტად, როგორც კი
შეიტყო - რა თქმა უნდა, შენგანვე - ამგვარი რამ შესაძლებელი ყოფილაო, მაშინვე
თანამზრახველად გაგიხდა. არადა, იქამდე, ყველანაირად უმალავდი შენს განზრახვას. უფრო
მეტიც - უიმისოდ აპირებდი გაფრენას, რადგან დარწმუნებული არ იყავი, მართლა თუ
შესძლებდი ჩანაფიქრის აღსრულებას, ანუ, მსხვერპლად თუ არ შეეწირებოდი საკუთარ
სიგიჟეს. თუმცა, მთავარი მიზეზი მაინც სხვა იყო - უფრო მარტივიც და უფრო ნათელიც.
თავად, რა თქმა უნდა, მონობას სიკვდილი გერჩია დაუფიქრებლად, მაგრამ შვილზე ასე ვერ
იფიქრებდი. შვილი დე მონა ყოფილიყო, ოღონდ ეცოცხლა. მაგრამ გაფრენის ჟინით
შეპყრობილი შვილის სახე რომ იხილე, მღელვარებისგან ათრთოლებული მისი ხმა რომ
მოისმინე, უყოყმანოდ გადაწყვიტე, არავითარ შემთხვევაში აღარ დაგეტოვებინა ამ აქოთებულ
ლაბირინთში. ჩემზე ძალიან ამას სდომებია გაფრენაო - ფიქრობდი ერთდროულად
შეძრწუნებულიცა და გაბედნიერებულიც. მაგრამ გაფრენა გართობის სახეობა არ უნდა
ყოფილიყო იმისთვის, შვილისთვის, ჯერ კიდევ ზრდადაუმთავრებელი ყმაწვილისთვის,
რომელსაც ერთდროულად ეზრდება ყველაფერი, ყველა ნაკვთი თუ ასო ერთდროულად ეწევა
გარეთ და მაღლა, ახალი სივრცეებისკენ. სივრცე კი ისევე იზიდავს ადამიანს, როგორც ძაღლს სისხლიანი ხორცის ნაჭერი. მაგრამ სისხლიანი ხორცის ნაჭერი, შეიძლება თავად აღმოჩნდეს,
თუკი სურვილი თანდათანობით თვისებად არ გადაიქცა. ხოლო, მას შემდეგ, რაც შენ და შენი
შვილი თანამზრახველები გახდით, იმდენად შეიკუმშა, იმდენად დაპატრავდა თქვენს გარშემო
სივრცე, ადვილად შეიძლებოდა, სურვილი თვისებად მოგჩვენებოდათ. უფრო სწორად, იმას
მოსჩვენებოდა, შვილს, უმწიფარს, გამოუცდელს, მოუთმენარს. ტყვეობიდან თავის დაღწევის
ჟინი და თავისუფლებისკენ სწრაფვა ერთი და იგივე არ არის, რამდენადაც ტყვეობა
მოთხოვნილებათა და მიდრეკილებათა შეზღუდვაა დროის გარკვეულ მონაკვეთზე, რაც
თანაბრად აუტანელია ნებისმიერი სულიერი არსებისთვის, როცა თავისუფლება მხოლოდ და
მხოლოდ ადამიანური სულის თვისებაა და ეს თვისება ან დროულად არ უვითარდება, ან
დროზე ადრე გადაუგვარდება ხოლმე ამა თუ იმ ადამიანს, ოღონდ არავითარ შემთხვევაში არ
შეიძლება, თუნდაც ჩანასახად, არ არსებობდეს ნებისმიერ ადამიანში. მაგრამ აველუმიც
თანამედროვე პედაგოგიკის გზას რომ დასდგომოდა და შვილის განათლებაზე მეტად, შვილის
გაეშმაკებაზე ეფიქრა, უფრო "პოპულარული" ენით ელაპარაკა მასთან, ალბათ ისიც უკეთ
გაერკვეოდა, როდის როგორ მოქცეულიყო. თუმცა, იმდენად პატივმოყვარე გახლდათ (ესეც
საერთო თვისებაა დღევანდელებისა), ერთხელაც არ წამოსცდენია, ვერ გავიგე, იქნებ უკეთ
ამიხსნათო. პირიქით, ყველაფერზე ერთნაირად იძახდა: ამას რა უნდა, ეს ხომ მეც ვიცოდიო.

ერთი სული ჰქონდა, როდის მიიმაგრებდა მხრებზე ხელოვნურ ფრთებს. მაგრამ როცა ამის
დროც დადგა, ერთბაშად დაავიწყდა ყველაფერი, რასაც მამა ასწავლიდა აქოთებული
ლაბირინთის წყვდიადში. თვითნაკეთი დროშა ფრთასავით დაიქნია და ტანკს შეაფრინდა.
ხოლო, ამას რა მოჰყვა შედეგად, ყველასათვის ცნობილია. გაფრენის სურვილი ადამიანობის
ნიშანია, მაგრამ ფრენა ადამიანის თვისება არ არის. ასე რომ, შენც დამნაშავე ხარ, როგორც
საკუთარი შვილის (შვილების), ისევე საერთოდ ახალგაზრდობის წინაშე, რაკი მთელი
სიცოცხლის მანძილზე, ნიშნის თვისებად გადაქცევას ცდილობდი. რაც მთავარია, შენი
მოძღვრება (საკმაოდ მაღალფარდოვანი), გნებავთ, შემოქმედება (საკმაოდ ბუნდოვანი),
ცოდნისა და გამოცდილების გაზიარებას კი არ გულისხმობდა, არამედ საკუთარი სურვილის,
საკუთარი ოცნების გადანერგვას, შეიძლება, საამისოდ სრულიად შეუფერებელ ნიადაგზე. მით
უფრო რომ, თავადაც ისევე არ შეგეძლო გაფრენა, როგორც, ვთქვათ,
ვირთხას. მაგრამ, საცა სამართალია, გუნებაშიც არ დაგიშვია, რომელიმე შენი მოწაფე
(მსმენელი, მკითხველი), ანდა თავად, მართლა რომ გაფრინდებოდი ამ სიტყვის პირდაპირი,
ანუ მითოლოგიური მნიშვნელობით. შენ სხვა მიზანი გამოძრავებდა. შენი მიზანი იყო
საერთოდ ახალგაზრდობა და, თავისთავად ცხადია, კერძოდ შენი შვილი (შვილები) ვირთხად
არ გადაქცეულიყო დროთა განმავლობაში, ანუ, ცის იმედი არ დაეკარგა, ოცნებას არ
გადაჩვეოდა, არ დანებებოდა გარემოს ზემოქმედებას და ცხოვრების წესად არ გაეხადა მისგან
თავსმოხვეული ჩვევები, რის შემდეგაც ძალდაუტანებლადაც, ნებაყოფლობითაც შეგიძლია
ჩაძვრე მიწისქვეშეთში, საიდანაც უკვე ვეღარაფერი ამოგიყვანს სამზეოზე, სასიკვდილო სენისა
და სისასტიკეში გადაზრდილი ცხოველური სითავხედის, განუკითხაობის მეტი. მაგრამ სიკეთე
ყოველთვის სიკეთე არ არის. ის, შეიძლება, საზარელ ბოროტებადაც იქცეს, მით უფრო ვიღაცის
მიერ და რაღაცის გამო თავსმოხვეული. შენი შვილიც ხომ მონობაში დაიბადა და აქაური
ყველაფერი, ლაბირინთის ჩათვლით, ახლობელი და მშობლიურია მისთვის?! ამდენად, აქედან
გაფრენის სურვილიც, არაბუნებრივი თუ არა, ნაადრევი აშკარად აღმოჩნდა. "მგონი შევცდიო" შენც მტკივნეულად გაგკრავდა ხოლმე გულში დაუნდობელი ეჭვი და მზად იყავი შენივე
შეკოწიწებული ფრთებიც დაგეფხრიწა და შვილისთვისაც დაუნდობლად მიგეხალა პირში:
მოგატყუე, სად გაგონილა, შე სულელო, ადამიანის ფრენაო. მაგრამ თავისუფლების მწარე
მარცვალი ყველა ადამიანის არსებაშია ჩათესილი და იმ მარცვლის აღმოსაცენებლად
საკმარისია ერთი, ერთადერთი ნათელი წამიც, რომელიც ადამიანის არსებას შიგნიდან
გაანათებს ხოლმე, როგორც ჩირაღდანი მღვიმეს და, მიუხედავად დროის სიმცირისა, ადამიანი
მაინც ასწრებს იმის დანახვას, რაც იქამდე მისივე სიბეცისა და მიუხვედრელობის შეუღწეველ,
გაუფანტავ წყვდიადში თვლემდა. ამ ერთ წამს უნარი შესწევს ძირფესვიანად შეცვალოს არა
მარტო ერთი ადამიანის ცხოვრება, არამედ მთელი სამყაროც, რომელშიაც ის ერთი ადამიანია
ჩაკარგული. მაგრამ შენ ისიც იცოდი - და ეს კიდევ უფრო ზრდის შენს დანაშაულს - ამგვარი
უეცარი გამოფხიზლება, სამწუხაროდ, უმთავრესად კატასტროფით რომ მთავრდება. ამიტომაც
ეჭვობდი, ხომ არ შევცდიო, და რაც შეგეძლო, ვითომ აკავებდი, ვითომ ანელებდი შვილის
მოუთმენლობას,
შვილის
სულსწრაფობას,
რასაც
არაფერი
ეცხო
თავისუფლებისთვის
აუცილებელი სიბრძნისა და შორსმჭვრეტელობისა. ნუ ვიჩქარებთ, მოვემზადოთ, ასე ჰაიჰარად
არაფერი
გამოგვივაო
-
ეუბნებოდი
შვილს,
ლაბირინთის
აშმორებულ
წყვდიადს
მიყურადებული, მაგრამ უკვე გვიან იყო - შენ შვილს ძილი გაუფრთხა. ყველაფერზე

იღრინებოდა. მოღუშული დადიოდა. ან მიტინგს მართავდა, ან დროშას კერავდა, თავის
ოთახში შეკეტილი. შენც ვეღარ ერეოდი თავს და თვალებგადმოკარკლული, ყბამოქცეული,
ისევ ამაოდ, ისევ უშედეგოდ უკითხავდი სახარებას. მერე კი თვითონვე დარდობდი და
განიცდიდი და დაფეთებული დაეძებდი გაბუტულ შვილს ჯერ აქოთებულ, ატალახებულ
ტალანებში - ვიდრე ტანკები შემოიჭრებოდნენ იქ - მერე გამოცარიელებულ, მკვდარ ქალაქში
და ბოლოს სოფელ-სოფელ... მართალია, შენ და შენი შვილი თანამზრახველები იყავით, რაც
თავისთავად დიდი ბედნიერება იყო შენთვის, მაგრამ შეიძლება ითქვას, გაფრენის სურვილის
მეტი არაფერი გქონდათ საერთო. უფრო მეტიც - შვილს არ სჯეროდა შენი, არ გენდობოდა
ბოლომდე. ჩუმად გითვალთვალებდა, მძინარესაც კი, რადგან დარწმუნებული იყო, ბოლო
წუთას გაეპარებოდი, ისევ უიმისოდ "გაფრინდებოდი", იმას კი სამუდამოდ ჩატოვებდი
"ტიკინების ხუხულაში" - როგორც საკუთარ სახლს ეძახდა - რომლის "აშენებასაც" საუკეთესო
წლები შეალიე შენ, ოღონდ, იმიტომ კი არა, თავადაც რომ არ იცოდი, რას იქმოდი, ანდა
ხელისუფალთა გულის მოგებას ცდილობდი მრავალთა და მრავალთა მსგავსად, არამედ
მხოლოდ ასე - როგორც თვითონვე ამბობდი ხოლმე, ტვინში ღვინოშემჯდარი - მონური
თვალთმაქცობითა
და
მონური
ვერაგობით
გამოგეხატა
შენი
გულისწყრომა,
შენი
შეურიგებლობა ამ დამპალი, ამ უსინდისო ცხოვრების მიმართ. გამოხატე კიდეც. თანამედროვე
მინოსის უფხიზლესი და უმკაცრესი ცენზურაც კი გააცურე, მაგრამ ისევ ცხოვრებამ არ გაპატია
და ბოლოს თვითონვე აღმოჩნდი ცხოვრების შენეული მოდელის მარადიული ტუსაღი, გნებავს,
ბინადარი, თანაც შვილთან ერთად. შენ და შენი შვილი ერთ ჭერქვეშ კი ცხოვრობდით თითქოს,
მაგრამ სულ ერთმანეთს დაეძებდით ამაოდ, რადგან სწორედ ეს არის, ამას გულისხმობს არსი
ლაბირინთისა - განუყოფლის გაყოფას, არსებულის უარყოფას და განუწყვეტელ, გაუთავებელ
წანწალს არარსებულისკენ. მაგრამ ვინც საკუთარ მონობას აღმოაჩენს, ის მონა ვეღარ იქნება. შენ
კი უფრო მეტი აღმოაჩინე. შენ აღმოაჩინე, რომ საერთოდ ადამიანია მონა; რომ მისი ბუნება
ძირითადად მონურია - ან სხვას ემონება, ან საკუთარ თავს; სხვანაირად არ შეუძლია, თუმცა,
ისევე როგორც ჭიანჭველებში, ადამიანებშიც არსებობენ გამონაკლისები, რომლებიც, რატომღაც,
არ მიდიან იქით, საითაც დანარჩენები მიისწრაფიან; ხოლო, რაკი გამონაკლისი არსებობს,
შეიძლება როდისმე წესადაც იქცეს, ანუ, ყველამ ის აკეთოს მხოლოდ, რაც თავად მიაჩნია
სწორად, რაც კი არ დაავალეს, თავად დაივალა. მაგრამ გამონაკლისი წესად რომ იქცეს,
უპირველეს ყოვლისა, ყურადღება უნდა მიიქციოს, ანუ, რამენაირად უნდა შეეწიროს საკუთარ
გამონაკლისობას, რაც, ჯერჯერობით, მხოლოდ შეყვარებულს თუ მოუმოქმედებია თუნდაც
წიგნის ფურცლებზე, რამდენადაც უმსხვერპლოდ, ესე იგი, უსისხლოდ და უცრემლოდ, ვერც
ვერავის შეაგნებინებ რამეს და ვერც ვერავინ შეიგნებს თავად, როგორც არ უნდა მოინდომოს.
უფრო მეტიც, მსხვერპლის გაღება ერთგვარ მარადიულ რიტუალად უნდა იქცეს, ერთგვარ
კანონზომიერებად, აუცილებლობად, რაკი ადამიანი უაღრესად მერყევი ბუნების არსებაა და,
შეიძლება, ერთ მშვენიერ დღეს, გაჭიანურებული თავისუფლებაც მოწყინდეს. მაგრამ ეს
შორეული მომავლის საქმეა. იქამდე ბევრი წყალი ჩაივლის (შეიძლება, ამ წერილის
მკითხველიც მართლა დაიბადოს იქამდე). ჯერ ისიც საკითხავია, როდისმე მართლა თუ
განთავისუფლდება ადამიანი, მართლა თუ მოიპოვებს ჭეშმარიტსა და სრულ თავისუფლებას
უსიკვდილოდ, ანუ, ერთხელ და სამუდამოდ განასხვავებს თუ არა თავისუფლებას (რაც
გვირგვინია მისი ადამიანობისა), თავნებობისგან (რაც ბორკილად ადევს მის ადამიანობას).

ასევე საკითხავია, მართლა შეიძლება თავისუფლების მოპოვება, თუ ისიც იმ დიდ
სინათლესავითაა, რომელიც, ბედნიერასი არ იყოს, მხოლოდ შემთხვევით შეიძლება იხილოს
კაცმა და, იმავე ბედნიერას მსგავსად, კი გაბედნიერდეს, მაგრამ, ამასთანავე, ყველაფერზე
ერთბაშად აუცრუვდეს გული - იმის მნახველს, არარაობად მოეჩვენოს სხვა ყველაფერი. მაგრამ
ვიდრე ამას ვიკითხავდეთ და გავარკვევდეთ, ჯერ კიდევ დიდი გზა გვაქვს გასავლელი. ჯერ
მხოლოდ თავისუფლებაზე ფიქრი დაიბადა ლაბირინთში და იმიტომაც დგას ირგვლივ ასეთი
მძაფრი სუნი სისხლისა და ცრემლისა. სისხლი და ცრემლია სულის სანთელი, სულის პურიცა
და სულის ფრთაც. ოღონდ, ჭეშმარიტი თავისუფლება ალბათ სწორედ ის არის, როცა
უფრთოდაც ფრენ. ეს კი მხოლოდ მაშინ იქნება შესაძლებელი, როცა ადამიანი, ბოლოს და
ბოლოს, შიგნიდანაც დაინახავს საკუთარ არსებას და გააცნობიერებს კიდეც დანახულს. "განა ეს
ცოტააო" - ეუბნებოდი, ევედრებოდი, ეჩხუბებოდი შვილს, მაგრამ იმას არაფრის გაგონება აღარ
უნდოდა, ვიდრე ფრთებს არ შეიბამდა, ვიდრე ცაში არ აფრინდებოდა და ვიდრე საკუთარ
კისერზე არ იწვნევდა ფრენის სიამესაც და სიმძიმესაც. ახლაც ტყაპატყუპით ცვივიან ციდან
თანამედროვე იკაროსები, ინკუბატორის წიწილებივით ძნელად გასარჩევნი ერთმანეთისგან,
რომელთა ასამჩატებლად სიტყვიერი, ზეპირი თავისუფლებაც საკმარისი აღმოჩნდა და, რაკი
მშობლიური ლაბირინთიდან გაღწევის შანსი გაუჩნდათ, მიფრინავენ, მიფრინავენ, მიფრინავენ,
მიაფართხუნებენ ხელოვნურ ფრთებს, ვიდრე ჩამოცვივდებოდნენ. თბილისის ცაც ჩიტბიჭუნებითა და ჩიტ-გოგონებითაა სავსე. იხვის გუნდებივით მიყაყანებენ, მიყვიტყვიტებენ
"თბილი"
ქვეყნებისკენ.
დიდი
გადაფრენის
ჟამი
დასდგომიათ
მოულოდნელად,
სამოცდაათწლიანი უიმედო მოლოდინის შემდეგ. ვინც ადრე, იმპერია რომ იმპერიობდა,
მოსკოვსა და ლენინგრადს ეტანებოდა, ვითომ სასწავლებლად და სამოღვაწეოდ, სინამდვილეში
კი ცხოვრებისგან უკეთესისა და უფრო მეტის აღების იმედით, ახლა მიუნჰენებსა და პარიზებს,
ბოსტონებსა და ოტავებს უსინჯავს კბილს - ენაცვალოთ დედები - მშვიდობით, მშვიდობით,
მშვიდობით. ყველა თავისას ჭედავს კიდობანს. გარდაქმნას მართლაც დიდი ძალა ჰქონია.
ყველამ საკუთარი თავი გამოთხარა გაურკვევლობის ბურუსიდან - გამოავლინა ჭეშმარიტი
ბუნება, რასაც ამდენი ხანი, უნებლიეთ მალავდა თურმე. მართლაც, ვინ იფიქრებდა, ჯერ კიდევ
გუშინ... მაგრამ თავისუფლებამდე ჯერ კიდევ შორსაა და მსხვერპლიც ბევრი დასჭირდება ამ
საქმეს. "განათლებული ხალხიც ხომ დასჭირდება სამშობლოსო" - ჩამოგძახებს ციდან ერთერთი მათგანი (გაწრიპული, სათვალიანი ბიჭია, ლაპარაკისას ცალი ხელით სულ სათვალეს
ისწორებს,
არ
ჩამომვარდესო).
დანარჩენები
კი
ჩუმად,
კისერდაგრძელებულნი,
მოწადინებულნი იქნევენ ფრთებს. ზოგს ძალით შეკავებული ღიმილიც დასთამაშებს მჭიდროდ
მოკუმულ პირზე. ეტყობა, შინ გააფრთხილეს, პირით არ ისუნთქო, ცაში უფრო ეციებაო. შენც
გინდა ასძახო ქვემოდან, სამშობლოს სახელით ყველაფრის შენიღბვა და გამართლება
შეიძლებაო, მაგრამ ვიდრე გაბედავდე, ნაბოლარაც მიეფარება თვალს და ცაზე ისევ
ერთფეროვანი სიცარიელე დაისადგურებს და ადამიანური სისასტიკის უდაბნოში მზისგან
გამომწვარი,
ქარებისგან
გამოფიტული
ლოდივით
დაყუდებული,
თავბრადამხვევი,
გამაბრიყვებელი, გამაბავშვებელი ნეტარებით გრძნობ განახლებული სიცოცხლის მოზღვავებას
და შენს გარშემო, მოურჩენელი, მარადიული ჭრილობის მსგავსად, ყრუდ, საიდუმლოდ
ფეთქავს ჰაერი. მაგრამ რაკი სიკვდილს გლოვა უხდება, ჩვენც ვგლოვობთ, რაც შეგვიძლია. ვინც
გინდა იყოს - გინდ მტერი, გინდ მოყვარე. გინდა ჩვენიანი, გინდა უცხო - ჩვენთვის სულერთია.

ლიტერატურით აღზრდილი ხალხი ვართ, ბოლოს და ბოლოს. ფოლკლორი, კლასიკა, რამე.
თუმცა, ჯერ ისიც ვერ გაგვირკვევია, რატომ ვიქცევით ასე. გარკვევას გლოვა გვირჩევნია და
ვგლოვობთ კიდეც ერთნაირი თავგამოდებით, ვთქვათ, სადღაც, ცხრა მთას იქით დაღუპულ
საბჭოთა ჯარისკაცსაც და აქვე, ჩვენს თვალწინ, საბჭოთა ჯარისკაცის ხელით აჩეხილ გოგობიჭებსაც. ერთს გაუთვითცნობიერებელი სიამაყით, მეორეს - ვიღაცაზე გაურკვევლად
გაბრაზებულნი. პირველი შემთხვევა ხომ არ არის, რომ დავუკვირდეთ?! ასე გვიცხოვრია და ასე
ვიცხოვრებთ მომავალშიც. როგორც არ უნდა გვიჭირდეს, მაინც უნდა გავიღიმოთ, თუნდაც
დაუდგენელი მტრის ჯიბრზე. აბა მოვემზადოთ! ყველანი მე მიყურებთ, აი აქ, და იღიმებით,
ოღონდ, ჩიტი არ გამოფრინდება. ტყუილად ნუ დაელოდებით. მოიწამლნენ. გადარჩენილები
სტაციონარულ მკურნალობას გადიან თბილისის გარშემო აქა-იქ წამლად შემორჩენილ ჯაგებსა
და ბუჩქნარებში. არადა, მკვდარი მაშინ იქნებოდა თბილისი, გლოვის ნაცვლად, ტაშფანდური
რომ გაემართა, როგორც მავანი და მავანი გვირჩევს. ნებისმიერი ქალაქი (ქალაქია თუ რაც არი),
იქამდეა ცოცხალი, ვიდრე იცის, როდის იტიროს და როდის იცინოს. ხათრი სხვაა. ხათრი, შენ
ისა თქვი, რას არ გაგაკეთებინებს. თუმცა, ვიდრე არ იქუხებს, კაცი პირჯვარს არ გადაიწერსო
და აჰა, იქუხა, როგორც იქნა! აჰა, პირჯვარიც. ღმერთო, შენ დაიცავ... მაგრამ როგორ? მოდის
მეწყერი და სოფელიც თან მოაქვს, აკვნიან-საფლავიანად. ბუნება, კაცისგან განსხვავებით, ვერ
გუობს ძალადობას (ქვემოთ ტექსტი ალაგ-ალაგ გადაშლილია, ეტყობა, რაღაც ცხიმიანი იყო
გაზეთში გახვეული, მაგრამ გადაშლილი ადგილების გამოტოვებითაც აზრი უცვლელი რჩება).
იმ გარემოებათა შესასწავლად, აპრილის მშვიდობიანი მონსტრაციის (ალბათ - დემონსტრაციის)
დარბევას რომ მოჰყვა, სამინისტროსთან და საექსპერტო კომისიასთან ერთად, არაფორმალური
ორგანიზაციების, მუშებისა და ინტელიგენციის წარმომადგენლებიც, რომელთა კლინიკურმა
ანალიზმა უდავოდ დაადასტურა უცნაური შემადგენლობის მომწამლავი იური თიერებანი
(ალბათ - ქიმიური ნივთიერებანი) და მათივე დაფიქსირებული იაგნოზი (დიაგნოზი), რამაც
კომისიის წევრთა აღშფოთება და გულისწყრომა გამოიწვია, თუმცა თავის გაჩეხვის შედეგად
სიკვდილი მოჰყვა და მაინც, შესაძლებლად მიგვაჩნია განვაცხადოთ, როგორც სიკვდილი, ისე
ცალკეული მძიმე ტოქსიკოლო გართულებანი წინააღმდეგ შემთხვევაში შეუწყნარებელი და
ურია, თუმცა უკვე რამდენჯერმე ვთხოვეთ ამიერკავკასიის სამხედრო ოლქისა და სარდლობის
წარმომადგენლებს, თუკი, რა თქმა უნდა, სამხედრო საიდუმლო არ არის, რათა გამიზნულად
გვემკურნალა დაშავებულთათვის, მაგრამ უარს გვეუბნებიან, საბჭოთა არმიის საშტატო
სატაბელო
საშუალებათა
შორის
არ
არისო.
თუმცა,
უცილობელი
საბუთების
გამო,
იძულებულნი გახდნენ ეღიარებინათ მხოლოდ ქლორაცეტავენონი (ეგ რა სალაპარაკოა!),
რითაც სავსებით გამორიცხეს, მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ სადღეისოდ არსებულ ობიექტურ
მონაცემებს, მაშინ ინფორმაცია კი არა, დეზინფორმაციაა, რომლის მიზანია დანაშაულებრივი
დამალვა და არა ადგილობრივი მოსახლეობის ზოგიერთი წარმომადგენლის მონაჩმახი,
როგორც გაზეთი "კრასნაია
ზვეზდა" აღწერს რა და კატეგორიულად უარყოფს. ამიტომ, კომისიის აზრით, დარბევაში
მონაწილეობდნენ მთლიანად და სრულად და ასე შემდეგ. აჭარაში კი მეექვსე დღეა მძვინვარებს
სტიქია. დაღუპულთა რიცხვი იზრდება. სამაგიეროდ, თუნუქისა თუ შიფერის კუნძულზე ბიჭი
დაბადებულა. ქვემო ქართლში "ვითარება" თანდათან კალაპოტში დგება. ჩამორთმეულია.
ამოღებულია. დაკავებულია. რაც მთავარია, ჩაშლილია შუღლის ჩამოგდების კიდევ ერთი ცდა.

თუმცა, ჯერ დასადგენია, ჩაშლილია თუ გადატანილია ხვალისთვის, მომავლისთვის.
ყველაფერს თავისი დრო აქვს, ხილისა არ იყოს. გარდა ამისა, ნაპოვნია ადგილობრივი
მაცხოვრებლის ა.ა-ს გვამი (გაზეთი წერს - "ნაპოვნი იქნაო" - რაც ჩვენ სწორად არ მიგვაჩნია),
რომელსაც აშკარად ეტყობა თურმე მრავალი ნატყვიარი, გნებავთ, ჯერ კიდევ ეტყობა, რომ
ნამდვილად ა.ა.-ს გვამია და არა, ვთქვათ, ბ.ბ-სი. გამოძიება გრძელდება. საქმე გადაგზავნილია,
მაგრამ უკანვე გადმოიგზავნა. გრძეეეელი ტაში და მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა
მუშაკებს ვთხოვთ სუფრასთან. ცხვრის ქაბაბი, ლავაშითა და კოწახურით. გმადლობთ
ყურადღებისთვის. ერთი მსოფლიო მნიშვნელობის გარეწარი ცხოვრობს თბილისში და, დედას
რომ აგინებენ, ისიც ასე ამბობს ხოლმე, გმადლობთ ყურადღებისთვისო. ოლხოკრატიას, ეტყობა,
კარგი ნიადაგი ექნება ჩვენში, მაგრამ ჩვენ თუნდაც იმიტომ უნდა განვთავისუფლდეთ, თავიც
გავიცნოთ და ერთმანეთიც: რანი ვართ, რა შეგვიძლია. თუკი ყველანი მეტ-ნაკლებად
დაავადებულნი ვართ ფსიქიკურად და სახუმაროდ აღარ გვცალია, საერთოდ კეთილდღეობასა
და ინტელექტზე საუბარი, მეტი რომ არ ვთქვათ, უხერხულია. ჩამომხრჩვალის ოჯახში თოკზე
არ ლაპარაკობენ. და მაინც, რომელსა ასხენ ყურნი სმენად ისმენენ. ესე იგი, ამხანაგი ბატონი
კუკური ილიკოვიჩი სერიოზულად თუ ჩათვლის თავს პოლიტიკოსად, ვირი ყოფილა. მთავარი
ის კი არ არის, თბილისის სასურსათო მაღაზიებში უშედეგოდ რომ დაეძებს თურმე საფუარს
ვინმე ქალბატონი ალბინა, არამედ მთავარია, რის აფუებას აპირებს ქალბატონი ამ მეორედ
მოსვლის ჟამს. რითაც დავიწყეთ, იმით ვამთავრებთ. წრე თანდათან იკვრება. ასე რომ, არაფერი
ხდება უჩვეულო და უცნაური. უბრალოდ, გაზეთი ტყუილ სახელს იცვლის და ნამდვილ სახეს
მალავს. ერთხელ კიდევ. ფუნქციონერის აღსარებაო, ჰომოსექსუალიზმი კაცობრიობის ნათელი
მომავალიო და, რა ვიცი, რაღას არ კისრულობს მკითხველის ერთხელ კიდევ გასაბრიყვებლად.
მაგრამ ვითომ ეს იყო ჩვენი იდეალი?! უფრო სწორად, რაღა ეს უნდოდა ჩვენს ისედაც დაბნეულ
მკითხველს?! მაგრამ არც მთლად ისეა საქმე, როგორც ჩვენს მტრებს სურთ. დეიდა ვანგას
უთქვამს, ქართველებს ორი წელი უჭირთ, მერე კი შეეჩვევიანო. "მეტეხის" საბანკეტო დარბაზში
ვიღაც
იტალიელ
სურვილი.
საქმოსანს
საერთოდ
ოფიციალურად
დაინტერესებული
გამოუთქვამს
ყოფილა
ჩვენთან
საქართველოთი
თანამშრომლობის
(ქართულ
მარკებს
აგროვებდა ალბათ ბავშვობაში). ჩვენი არ იყოს, თქვენც უძველესი კულტურის ხალხი ხართო,
უთქვამს არაოფიციალურად, ასე ვთქვათ, კულისებში (ორიგინალში ჰქონია წაკითხული
ფეშანგი ფაშვიბერტყაძის თხზულებანი). ხა, ხა, ხა, ხა. ქართველი გადარჩა. იმიტომ რომ
იცინოდა. სხვები სწავლობდნენ, შრომობდნენ, ვაჭრობდნენ, ის კი იცინოდა. ვინც მარტო
იცინის თავს დასცინისო, ნათქვამია, მაგრამ თუკი ყველაფერი წარმავალია, მაშინ ქართველი
მართლა სხვებზე ჭკვიანი ყოფილა. პანტარეი, პანტარეი, ამხანაგო ბატონებო თუ ბატონო
ამხანაგებო. ყველაფერი მიედინება ჰერაკლიტემდეც და ჰერაკლიტეს შემდეგაც. ნუ შეეცდებით
რამის შეკავებას. სიჭკვიანისა რა მოგახსენოთ, მაგრამ სიმბოლოების სიგიჟე ნამდვილად
გვჭირს. მაგრამ, მე თუ მკითხავთ, ამის გამართლებაც შეიძლება. მხოლოდ სიმბოლოა
მარადიული. ანდა, მარადიულობა მხოლოდ სიმბოლოების სახით არსებობს. ასე რომ, რაც
უფრო მეტი სიმბოლო გვექნება, მით უფრო იოლად გავიტანთ თავს ამ გაძაღლებულ