აველუმი - 27

ერთადერთი ადგილი, სადაც შეიძლებოდა შეხვედროდა აველუმს, სადაც უაველუმოდაც უნდა
ეცხოვრა, იმედი რომ არ მოშლოდა მისი ნახვისა, იქამდე უნდა ეცხოვრა, ვიდრე შესძლებდა,
ვიდრე გააჩერებდნენ, რადგან აველუმსაც რომ უყვარდა იგი, წამითაც არ დაეჭვებულა
არასოდეს და ყოველთვის მტკიცედ სწამდა, მისი მოსკოვიდან წასვლა, უპირველეს ყოვლისა,
აველუმისთვის არ იქნებოდა სასურველი, აველუმს გაურთულებდა ცხოვრებას. ამიტომ, არა
მარტო
ვალდებულად
თვლიდა
თავს,
ვთქვათ,
როგორც
შეყვარებული,
არამედ
იძულებულადაც, როგორც ღირსებისა და თავმოყვარეობის მქონე ადამიანი, აეტანა და
მოეთმინა ბევრი ისეთი რამ, რასაც არავითარ შემთხვევაში არ მოითმენდა და აიტანდა,
აველუმს რომ არ გადაჰყროდა თავის დროზე, შემთხვევით. მაგრამ ფრანსუაზამ მაინც არ იცოდა
მთავარი, ანდა მკრთალი, ბუნდოვანი წარმოდგენა ჰქონდა მხოლოდ მთავარზე, ასევე აველუმის
სანახევროდ გაშარჟებულ-გაიდუმალებული მონაყოლების წყალობით. მან არ იცოდა, ან არ
სჯეროდა, აველუმის ცხოვრებას ბავშვობაში გაჩუქებული დის დანატოვარი სიცარიელე რომ
ედო საფუძვლად და, ამიტომაც, ვერაფერს შეინარჩუნებდა ბოლომდე, მით უმეტეს მონობაში
შექმნილსა და შეძენილს.
- აი, სონია გათხოვდა, თავს უშველა - თქვა უცებ აველუმმა.
- სონია?! რომელი სონია?! - გაიკვირვა ფრანსუაზამ და იმავე წამს იგრძნო, როგორ აფორიაქდა,
როგორ აუჩქარდა გული.
- იცი შენ, ძალიან კარგად იცი - აღარ დაიხია აველუმმა.
- მერე?! - გატყდა ფრანსუაზაც.
- რა მერე? გათხოვდა. გადარჩა. ბედს ეწია - ვითომ აგდებულად, ვითომ გულგარეშე უთხრა
აველუმმა, თითქოს ციხეში გაგონილ ჭორს უყვებოდა.
- როგორ თუ გათხოვდა?! - გულწრფელად გაბრაზდა ფრანსუაზა.

- როგორ და ჩვეულებრივად. როგორც ჭკვიანი ქალები თხოვდებიან - თქვა აველუმმა და
ცაცხვის ყვავილი წკიპურტით გადაიგდო მუხლიდან- აბა, მე ხომ არ გადამყვებოდა? - დაამატა
უკვე ნერვიული ღიმილით.
"აი, თურმე როგორ ყოფილა საქმეო" - გაიფიქრა ფრანსუაზამ. რასაკვირველია, იცოდა, ვინ იყო
სონია. აველუმის გარდა, სხვა გზებითაც შეიძლებოდა "ციხის ჭორების" გაგება, თუნდაც
ყოფილი ნაცნობ-მეგობრების მეშვეობით, რომლებიც არც დროს დაიშურებდნენ და არც ფულს
საერთაშორისო სატელეფონო საუბრისთვის, თუკი ფრანსუაზასთვისაც "მეტად საინტერესო
ამბავს" შეიტყობდნენ შემთხვევით. მოსკოვმა კი ყოველთვის გაცილებით მეტი იცოდა მათ
შესახებ, ვიდრე პარიზმა ან თბილისმა. მაგრამ ფრანსუაზა ფიქრშიაც არ დაუშვებდა, ასე
"მშვიდად", ასე "ჩვეულებრივად" თუ ილაპარაკებდნენ ამ საკითხზე ისა და აველუმი, საერთოდ
თუ ახსენებდა აველუმი სონიას სახელს მისი თანდასწრებით. სონია, რა თქმა უნდა, მისთვისაც
არსებობდა, მაგრამ არავითარი სურვილი არ ჰქონდა თავად, რაიმე ურთიერთობა დაემყარებინა
მასთან. მართალია, დიდად არ განსხვავდებოდნენ ისინი ერთმანეთისგან, არც ბედითა და არც
მდგომარეობით, ერთიც ის იყო რაც მეორე, ანუ, ორივენი ერთსა და იმავე უღელში ჰყავდა
შებმული აველუმს, მაგრამ ფრანსუაზას ბევრად ერჩია, თუკი ეს "საიდუმლო" მარტო აველუმს
ეცოდინებოდა, მარტო მის საკუთრებად დარჩებოდა, რადგან ამ "საიდუმლოს" გამხელამდე,
მისი და აველუმის (ისევე, როგორც აველუმისა და სონიას) ურთიერთობა თითქმის უჩვეულო,
თითქოს მომხიბვლელიც და, ამდენად, ყველასათვის მეტ-ნაკლებად გასაგებიც იყო და
მისაღებიც, სხვანაირად რომ ვთქვათ, უმალ თანაგრძნობას იმსახურებდა, ვიდრე შერისხვას,
დაგმობას და, რაც მთავარია, დაცინვას, თუნდაც მთავარი მსჯავრმდებლის - მელანიას მხრიდან. "საიდუმლოს" გამხელის შემთხვევაში კი, მათი ურთიეთობა თითქმის ჩვეულებრივ,
თითქმის ყოველდღიურ, ყველასათვის ხელმისაწვდომ გარყვნილებად გარდაიქმნებოდა და არა
მარტო მთავარი მსჯავრმდებლის, არამედ მისი ერთადერთი თანამზრახველის, ერთადერთი
თანამებრძოლის - საკუთარი შვილის - თვალშიც. მაშინვე ერთ რიგით, გულისწადილს აყოლილ
ძუკნად იქცეოდა მისთვის (და ყველა მისი ასაკის გოგოსთვისაც) და ვეღარაფრით ვეღარ
აღიდგენდა წიგნის გმირივით უიღბლო სიყვარულისთვის წამებულის სახესა და სახელს. რაც
მთავარია, ფრანსუაზას ნამდვილად არ ეგონა, როდისმე ასე თუ შესძრავდა, შეაშფოთებდა
სონიას ბედი, თუნდაც მისი გათხოვება. არადა, ახლა ისეთი შეგრძნება ჰქონდა, თითქოს სონიას
მარტო დაეტოვებინა ის საერთო უბედურების ჟამს, მარტო დაეტოვებინა აველუმის ხახაში.
თითქოს აველუმისთვის კი არა, მისთვის ეღალატნა სონიას - თვითონ როგორღაც გადაეგდო
კისრიდან თავისი წილი უღელი და ახლა უღლის ერთი ბოლო მიწაზე მიხრიგინებდა,
მიითრევდა დალეწილ ტაბიკებსა და დაწყვეტილ აპეურებს, ხოლო უღელში მარტო დარჩენილ
ფრანსუაზას უფრო უარესად ედრიკებოდა კისერი. "უსინდისოო" - თქვა გუნებაში. ისე
უბრაზდებოდა, თითქოს სონიას როდისმე სიტყვა მიეცეს მისთვის, რაც არის არის, მოდი
ბოლომდე ერთად გვიყვარდეს აველუმიო, ერთად გავწიოთ საერთო სიყვარულის მძიმე
ჭაპანიო.
- ძალიან სამწუხაროა... დღითი დღე სულ თხელდება და თხელდება ჩვენი რიგები. სულ უფრო
და უფრო ცოტანი ვრჩებით - თქვა ბოლოს მშვიდად.

- ვინ? - დაიძაბა აველუმი.
- ჩვენ! - გაუღიმა ფრანსუაზამ და მაშინვე გააგრძელა, ოღონდ უკვე მკაცრად, უღიმილოდ ბრიყვები. ბრიყვთა ხომალდის მგზავრები. შენი ქვეშევრდომები.
ცაცხვზე ჩიტი ისევ თავგამოდებული ჭიკჭიკებდა, მაგრამ არცერთს არ ესმოდა მისი ხმა.
- მაინც გათხოვება სჯობს... ვიდრე... ვიდრე... - ვერ მოაბა სათქმელს თავი აველუმმა, ანდა,
შეიძლება, უცებ გადაიფიქრა, მოერიდა ფრანსუაზასი, დაენანა, დაზოგა ბოლო წამს.
- ვიდრე? - წაეხმარა, არ მოეშვა ფრანსუაზა, ახლა უკვე დაძაბულად, გამომწვევად მომღიმარი,
მომლოდინე ნებისმიერი სისაძაგლისა.
- სხვათა შორის, შენს საწოლთან, პატარა მაგიდაზე, თუ შეგიმჩნევია, ჩასახვის საწინააღმდეგო
აბების კოლოფი დევს, სანახევროდ დაცლილი - თქვა აველუმმა და ხმაურით ჩაყლაპა ნერწყვი ალბათ ყოველ შემთხვევისთვის სვამ, დასაზღვევად. ჩემმა წერილებმა რომ... ჰმ, ჰმ... - ჩაახველა
თუ ჩაიცინა ერთსა და იმავე დროს. უფრო სწორად კი, უსიამოდ ჩაიხიხინა ნერვიულობისაგან
ისედაც დავიწროვებულ ყელში - მაგრამ არა მგონია, ამ თვალსაზრისით, სახიფათო იყოს,
როგორც შენ უწოდე ერთხელ, ეპისტოლური სიყვარული - (ფრანსუაზა დუმდა) - მართლაც,
როგორც ეტყობა, ფრანგული წამლები ხანგრძლივად, წლების განმავლობაში ინარჩუნებენ
ძალას. ჩვენ ხომ უკანასკნელად ამ ორი წლის წინათ შევხვდით? ასე არ გამოდის? ორი თვის
მერე ორი წელი იქნება - მიუბრუნდა ფრანსუაზას, ვითომ მართლა აინტერესებდა ამის
დაზუსტება.
- ის წამალი გერმანულია - თქვა ფრანსუაზამ.
- ეგ სულერთია! - მგზნებარედ შესძახა აველუმმა.
- ეგრე გეგონოს, - გაიცინა ფრანსუაზამ - ზოგი სუსტია, ზოგი ძლიერი. ძალიან ძლიერიც
არსებობს. მაგალითად ჩინური აბები მაკე ნიანგს ჩააყლაპეს თურმე და თორმეტი კვერცხი
გაულაყა მუცელში.
- მე არ ვხუმრობ - გაეღიმა აველუმს.
- ღმერთო ჩემო, არ მესმის როგორ ცხოვრობთ თქვენ! - შეწუხდა, აღელდა, გაბრაზდა ფრანსუაზა
- ვერ გამიგია, რა გინდა ჩემგან? რა უნდა ჩავიკლა, რა უნდა ამოვიკვეთო, რას უნდა გავუძლო
კიდევ! - უნებურად აუწია ხმას, მაგრამ მალევე სძლია სისუსტეს და მშვიდად გააგრძელა ვიდრე შენ ჩემი გადარჩენის გეგმებს აწყობდი იქ, ჩემო გადამრჩენელო, მე თავს ძლივს
ვერეოდი, ქუჩაში რომ არ გავვარდნილიყავი და პირველსავე გამვლელს არ ჩავვარდნოდი
ფეხებში... პირველსავე შემხვედრს... თუნდაც კეთროვანს...
აველუმი აშკარად შეაკრთო ბოლო სიტყვებმა. ერთი წამით გამოხედა სწრაფად, ქურდულად,
გადიდებული, აწრიალებული თვალებით. ლოყებიც კი შეეფაკლა უცებ და ამ მოულოდნელი
შეკრთომის, დაბნეულობისა თუ შერცხვენის მისაჩქმალად - ხე, ხეო - ჩაიცინა ყასიდად,
უსიამოდ, თუმცა, კაცმა რომ თქვას, სხვა მაინც არაფერი ჰქონდა სათქმელი.

- კმარა, კმარა. გავიცინეთ და გვეყოფა - თქვა ფრანსუაზამ - რას ვიზამთ, ასეთია ჩვენი ხვედრი დაამატა ცოტა ხნის მერე, შემრიგებლურად. თან მხარზე გადაკიდული ტყავის პატარა
ჩანთიდან მორიგ სიგარეტს იღებდა, მაგრამ, ამჯერად, იმდენად მოწევა არ უნდოდა,
რამდენადაც განმუხტვა ამ უხერხული, უკიდურესობამდე მისული სახიფათო სიტუაციისა.
ახლა ნებისმიერი მოუზომავი სიტყვა, მისგან თუ აველუმისგან ნათქვამი, შეიძლებოდა
ორივესთვის ერთნაირად საბედისწერო აღმოჩენილიყო, თუკი შეგნებულად არ ესწრაფვოდნენ
გათიშვას, განშორებას, ლამის ოცდახუთწლიანი სიყვარულისთვის წერტილის დასმას,
მაინცდამაინც აქ, ფარშევანგის ფერებითა და სიყვარულის მარადიული ოხვრით დაბანგულ
სასახლეში. ამიტომაც, რაც უფრო ნაკლებ ყურადღებას მიაქცევდნენ უკვე ნათქვამსა და
ჩადენილს, მით უფრო გაუადვილდებოდათ, ახლაც და მომავალშიც, მისი "გასაღება" (თუნდაც
საკუთარ თავთან) უმნიშვნელო, უსაფუძვლო, ჭეშმარიტ შეყვარებულთათვის თანაბრად
დამახასიათებელ და თითქმის გარდუვალ გაუგებრობად. "პირობას გაძლევ, საღამომდე აღარ
მოვწევო" - უთხრა ფრანსუაზამ მომარჯვებულ სიგარეტს, რა თქმა უნდა, აველუმის გასაგონად.
- განა როდისმე მითქვამს, შენი გადამრჩენელი ვარ-მეთქი? - იკითხა თავჩაღუნულმა აველუმმა.
- გითქვამს - გაიღიმა ფრანსუაზამ. შორეულ მოგონებებს გაუღიმა - თანაც ბევრჯერ - დაამატა
მაშინვე. თან სიგარეტს უკიდებდა და მეორე ხელს გაზის ასანთის ალს აფარებდა გვერდიდან,
ცაცხვის სურნელითა და ჩიტის ჭიკჭიკით გაბრუებულ ნიავს რომ არ ჩაექრო შემთხვევით თითქმის ყოველთვის, როცა თვრებოდი - სიამოვნებით ამოაყოლა ბოლს.
- მე არავის გადარჩენა არ შემიძლია - აღელდა, აჩქარდა აველუმი - არ უარვყოფ. შეიძლება
ვთქვი. შეიძლება მითქვამს... შეიძლება მინდოდა კიდეც. არც ეს არის გამორიცხული. მაგრამ...
იცი რატომ? კარგი, კიდევ ერთხელ გეტყვი, რაკი შენით ვერ მიხვდი აქამდე. მე
ფეხდაბიჯებული სისხლი მიდგას ძარღვებში. იცი, რას ნიშნავს ეს?
- არა, არ იცოდა ფრანსუაზამ, რას ნიშნავდა "ეს" და არც უნდა სცოდნოდა. ამასთან
სახსენებელიც არ იყო უფულობა, უსამსახურობა, უძილობა, სტუმრად წასვლის თუ სტუმრის
მიღების გამო მოგვრილი მღელვარება, შფოთი და წუხილი... მარტოხელა დედობაც კი! მაგრამ
ეს რომ გაეგებინებინა ფრანსუაზასთვის, ძალიან შორიდან უნდა დაეწყო. თუმცა, თვითონაც არ
იყო დარწმუნებული, რამდენად შესაძლებელია აუხსნა მეორე ადამიანს, რომელიც ამ დროს
სახეში შემოგცქერის და რომლის ფეხსაც ეს წუთია შეეხე თავად, რომ შენ არ არსებობ, რომ ის
(მეორე ადამიანი) ახლა მარტოა, ანუ ერთი ზის ამ ორადგილიან სკამზე, რაც აშკარად არ
შეესაბამება
თითქოს
სინამდვილეს.
მაგრამ
აველუმს
თვითონვე
დაეზარა
ლაპარაკის
გაგრძელება. დაეზარა იმის ახსნა-განმარტება, რისი ახსნა-განმარტებაც მხოლოდ სიტყვების
მეშვეობით
მაინც
ვერ
მოხერხდებოდა.
ამის
მხოლოდ
შეგრძნება
შეიძლებოდა.
ეს
თანდაყოლილი, მემკვიდრეობით მიღებული, სისხლისმიერი შეგრძნება გახლდათ და არა
გიჟის აჩემება, გამძაფრებული ნევროზის კიდევ ერთი გამოვლენა. მოკლედ, ამის გაგება თუ
სურდა ფრანსუაზას, ის ცხოვრება უნდა გაევლო, რაც აველუმმა განვლო, თავის წინაპრებიანად,
უხსოვარი დროიდან დღემდე. სწორედ ამ ცხოვრების კვალს დაეძებდა აველუმიც მთელი
სიცოცხლე, მან მიიყვანა კრეტას აქოთებულ ლაბირინთშიც, რასაც კოპწია ლიტერატორები
მითოლოგიით გატაცებად უთვლიდნენ. ამის გაგება აველუმის ქალებიდან მხოლოდ მელანიას

შეეძლო, რამდენადაც ერთად, ერთდროულად ჰქონდათ გადატანილი ცხრა მარტიცა და ცხრა
აპრილიც და, რაც მთავარია, ისიც იმ სამყაროს ნაწილი იყო, რომელსაც ავად თუ კარგად, ახლა
აველუმი წარმოადგენდა ტრიანონის სასახლეში. ამის გასაგებად აველუმის საყვარლობაც არ
კმაროდა. მით უფრო არ კმაროდა, თუნდაც რამდენიმე წლით მოსკოვში გადასახლება.
- ვერ გაიგებ - თქვა აველუმმა და ფრანსუაზას ფეხზე ჩამოუსვა ხელი, მუხლიდან კოჭამდე და,
ასე წინგადახრილი, გაშეშდა ცოტახანს - ოი, ჩემი ოსტეოხონდროზი! - შესძახა შეწუხებული
ხმით. მერე ცალი ლოყა ფრთხილად, ნაზად ჩამოადო მუხლზე და თქვა: ახი იქნება, ასე რომ
დავრჩეო.
ფრანსუაზამ მუხლი ოდნავ გააქნია, ვითომ არ გიშორებ, მაგრამ ვიცი, რომ ტყუი, ვიცი რომ
არაფერი გჭირს საგანგაშო, მით უფრო, აქ დასარჩენიო.
- მაინც, რას ვერ გავიგებ? გააგრძელე - თქვა ფრანსუაზამ.
- ვერ გაიგებ - გაიმეორა აველუმმა.
ვერც გაიგებდა. ფრანსუაზა მოსკოვშიც "პარიზულად" ცხოვრობდა. ყოველ შემთხვევაში, ყველა
ღონეს ხმარობდა, ყველანაირად ცდილობდა, მეტ-ნაკლებად მისთვის ჩვეული გარემო შეექმნა
იქაც
და,
რასაკვირველია,
მიდრეკილებებსაც",
ვთქვათ,
ეს
განაპირობებდა
ცხენოსნობისადმი
თუ
მხოლოდ
მოსკოვური
მის
"არისტოკრატულ
ბოჰემისადმი
(ეგრეთ
წოდებული უიდეო პოეტებისა თუ ხელმოცარული მხატვრების ბუნაგებისადმი). ის რამის
გაგებას კი არ ცდილობდა (არ ეცალა საამისოდ), მით უფრო არსთა არსისა, არამედ ნებისმიერ
დათმობაზე მიდიოდა, რათა გაეძლო და აეტანა. ერთი მიზანი ამოძრავებდა, რაც შეიძლება,
შეუმჩნეველი დარჩენილიყო ახალ გარემოში, უკიდურეს შემთხვევაში, შემაწუხებელი კი არა,
სასიამოვნო დანამატი ყოფილიყო მისი, თუნდაც - სასიამოვნო სხვაობა. აველუმი კი, მხოლოდ
და მხოლოდ, ერთი ციხიდან მეორე ციხეში გადადიოდა, თბილისიდან მოსკოვში, უფრო
ზუსტად კი, ერთი და იმავე, უზარმაზარი, მიწიერი საზომებისთვის ყოვლად შეუფერებელი
ციხის ერთი ბლოკიდან მეორეში და, ამდენად, მისთვის, მაინცდამაინც, არც გარემო
იცვლებოდა, არც ცხოვრების წესი. ამიტომაც იყო მისთვის, არათუ გამაღიზიანებელი, საერთოდ
გაუგებარი, მიუღებელი და, რაც კიდევ უფრო საკვირველია, შეურაცხმყოფელიც ფრანსუაზას
"არისტოკრატიული მიდრეკილებების" გამოვლენა სულით მონათა, ხორცით სნეულთა და
ზნეწამხდართა გარემოცვაში...
- ვერ გაიგებ - გაიმეორა ისევ და თვითონაც რომ არ ჩაღრმავებულიყო უარესად ამ უსიამო
ფიქრსა და უაზრო განსჯაში, მთრთოლვარე, დაძაბული ღიმილით მოაყოლა - მე, ესე იგი, მე,
ისევე ვერ გადაგარჩინე შენ, ესე იგი, შენ, ფრანსუაზა, ოცდაორი წლის ფრანგი გოგონა,
თავშესაქცევ
სიყვარულს
გამოქცეული
და
ჭეშმარიტი
სიყვარულის
საზარელ
ხახაში
ჩავარდნილი, როგორც თქვენ, ესე იგი, ფრანგებმა, ვერ გადაგვარჩინეთ ჩვენ, ესე იგი,
ქართველები. ბუნებაში არაფერი იკარგება. ისტორიაში ყველაფერი მეორდება... რასაც დასთეს,
იმას მოიმკი...

- ოჰო! ეს კი მართლაც საინტერესო მოსაზრებაა. რაც მთავარია, ახალი - სცადა გახუმრება
ფრანსუაზამაც, მაგრამ, აველუმის ღიმილისა არ იყოს, თითებთან ერთად, სანახევროდ ჩამწვარი
სიგარეტიც უთრთოდა.
- სხვათა შორის, ერთი ჩემი დიდი წინაპარი სწორედ აქედან გამოაპანღურეს შენმა დიდმა
წინაპრებმა. არა, ცოტა უფრო ზემოდან, მთავარი სასახლიდან, ვერსალიდან. აქ ალბათ არც
შემოუშვებდნენ, სასულიერო პირი გახლდათ.
- ხა, ხა - გაიცინა ფრანსუაზამ გამომწვევად. თითქოს აველუმს გამოაჯავრა, ანდა არაფრად
ჩააგდო აველუმის ნათქვამი და უბრალოდ მოსინჯა, შეძლებდა თუ ვერა იმასავით ყალბად
გაცინებას. აველუმმა კი მთვრალი ჰაერი ჯერ ხმაურით შეისრუტა ორივე ნესტოთი და მერე
ჰაერთან ერთად ამოიქშინა: ხა, ხა, თქვენი არ იყოს, ქალბატონო ფრანსუაზაო.
- გთხოვ, ძალიან გთხოვ - შეევედრა ფრანსუაზა და ახლა იმან დაადო მუხლზე ხელი.
ცაცხვზე ჩიტი უსტვენდა. ისინი ჩუმად ისხდნენ. "ღმერთო ჩემო. ღმერთო ჩემო. ღმერთო
ჩემოო"
-
რატომღაც
ზედიზედ
იმეორებდა
გუნებაში
ფრანსუაზა.
აველუმი
კი
დაინტერესებული, შემცბარი თუ გაკვირვებული ადევნებდა თვალს (რადგან არა მარტო
გრძნობდა, ხედავდა კიდეც), როგორი შემპარავი დაუდევრობით ვრცელდებოდა მთელს მის
არსებაში
ფრანსუაზას
პატარა,
სუსტი,
მღელვარებისაგან
გაოფლილი
ხელის
ნაღვერდლისებური სიმხურვალე. საერთოდ, ორივე თავისებურად შემცბარი იყო და, იმავე
დროს, ორივეს ერთნაირად მორეოდა დაღლილობა - გამოცარიელებულიყვნენ გაჭიანურებული
სასამართლოს მონაწილეებივით. მართალია, იმ "სასამართლოზე" ძირითადად ქარაგმულად,
ხუმრობითა და მინიშნებებით ხდებოდა ბრალდებების წაყენებაცა და დანაშაულის აღიარებაც,
მაგრამ მაინც ისეთი გრძნობა დაუფლებოდა ორივეს, თითქოს სწორედ ის არ ეთქვათ, რასაც
სასამართლო ავალდებულებდათ, უფრო სწორად, მეტი ეთქვათ, ვიდრე საჭირო იყო
სასამართლო პროცესის წასამართად; კიდევ უფრო სწორად კი, თითქოს უნებლიეთ, მაინც
წამოსცდენოდათ
ის,
რისი
წამოცდენაც
არავითარ
შემთხვევაში
არ
შეიძლებოდა,
განსაკუთრებით დღეს და განსაკუთრებით აქ, რამდენადაც, ამის შედეგად შეიძლებოდა
ბრალდებული ქცეულიყო ბრალმდებლად და პირიქით, ბრალმდებელი ბრალდებულად. კიდევ
უარესი, შეიძლებოდა დასჯილიყო უდანაშაულო და თანაც სასჯელის უკიდურესი ზომით,
ხოლო
დამნაშავეს არხეინად
გაეგრძელებინა
თავისი
დანაშაულებრივი
ცხოვრება
და
მოღვაწეობა. ყოველ შემთხვევაში, სასამართლო ნამდვილად იძულებული გახდებოდა, უკან
მიბრუნებულიყო ისევ და მეტი ნათელი მოეფინა აქამდე ბნელში დარჩენილი ზოგიერთი
წვრილმანისათვის, რომლის გამოჩხრეკაც, უპირველეს ყოვლისა, იმაზე ააღებინებდა ორივეს
ხელს, რაც ჯერ კიდევ უნარჩუნებდათ რწმენას, მხოლოდ ასე რომ შეეძლოთ ცხოვრება,
მხოლოდ ამას რომ ელოდებოდნენ ცხოვრებისგან, როცა პირველად უტყდებოდნენ ერთმანეთს
- ეს კი ნამდვილი სიყვარულიაო.
მერე რუსოს სოფლისკენ მისეირნობდნენ. გადავიდნენ ქვის პატარა, ძველებურ ხიდზე
(აველუმს არ ახსოვს, არხი იყო თუ მდინარე). ჩაუარეს დიდებულთა დიდებულ "ქოხმახებს".
ვიღაც ტანმორჩილ, მაგრამ ჰერაკლესავით დაკუნთულ ზანგს მაღალი, ქერა ქალი (ალბათ
ჰოლანდიელი) ხელკავით მოჰყავდა, ხაზგასმული მოკრძალებითა და მოწიწებით, თუმცა

თვალნათლივ
ეტყობოდა
შინაგანი
დაძაბულობა
და
მოუთმენლობა.
აველუმი
კი
ფრანსუაზასთვის ლექსს იგონებდა ექსპრომტად: ვითომ ფრანსუაზა ის უხილავი, ის
მოუხელთებელი ჩიტი იყო, განუწყვეტლივ რომ ჭიკჭიკებდა ცაცხვის რომელიღაც ხეზე მთელი
მათი საუბრის (ჰმ, ჰმ...) მანძილზე. თვითონ კი, ვითომ ამ ჩიტის ჭიკჭიკს ჩამოჰყოლოდა ქვეყნის
მეორე ბოლოდან და ვითომ ათასნაირ ჩიტებს სთავაზობდნენ გზადაგზა, მათ შორის რკინის
მტრედებსაც, იქნებ მხარი ექცესო, მაგრამ ის მაინც ჯიუტად მოიწევდა აქეთკენ, ამ
ცაცხვებისკენ, უხილავი და, შეიძლება, არც არსებული ჩიტისკენ.
ტრიანონის ცაცხვებში
ქორივით დაგაცხრები-ო,
აშინებდა ფრანსუაზას, მაგრამ ფრანსუაზას არ ეშინოდა, მშვიდად, მორჩილად მოყვებოდა
გვერდით.
მერე, შეგნებულად აჩქარებული ვიდეო-ფილმის უფერული კადრებივით, უაზროდ, უმიზნოდ
მიჰყვებოდნენ
ერთმანეთს
თვითმფრინავის
ბილეთი
დარჩენილი
იყიდეს,
ანუ,
დღეები,
საათები,
"რეგისტრაციაში
წუთები,
გატარდნენ"
წამები...
ჯერ
აეროპორტის
განყოფილებაში, სადაც, ხელის ერთი მოსმით, ციხიდან გამოსასვლელი საბუთი ციხეში
დასაბრუნებელ საბუთად გადაუკეთეს აველუმს და მზის ამოსვლის კუნძული იმავე წამს ისევ
ოცნების, სიზმრის, წარმოდგენის კუთვნილებად იქცა. თუმცა, დარეკვით მაინც დარეკეს იქ შეიცვალა ჩვენი გეგმებიო - რათა არავითარი იმედი, არავითარი გზა არ დაეტოვებინათ უკან
დასაბრუნებელი.
მერე (რატომღაც ფრანსუაზას დაჟინებული მოთხოვნით), ერთხელ კიდევ შეეცადნენ პარიზის
დათვალიერებას, მაგრამ ამჯერადაც ვერ მოახერხეს სორბონაში ცალი თვალით შეჭყეტაც, ამ
სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობით (დაკეტილი იყო საზაფხულო არდადეგების გამო);
ამჯერადაც ვერ ავიდნენ ეიფელზე (სხვაც ბევრი იყო მსურველი); ამჯერადაც ვერ შეაღწიეს
ლუვრში (დრო არ ყოფნიდათ). სამაგიეროდ, ამჯერადაც ბევრი იხეტიალეს ლათინურ
კვარტალში, ამჯერადაც შევიდნენ ორთავიან თუ რქებგადახერხილ ტაძარში, მაგრამ ვერც
ამჯერად მიაკვლიეს ვითომ ქართველი ოსტატის ნახელავ მაგიდას.
მერე, ორმაგი ხიდით, მეორე ნაპირზე გადავიდნენ და ბუკინისტს გამოელაპარაკნენ, ძალიან
რომ ჩამოგავდა რაღაცით ერთ-ერთ იმ თოლიათაგანს (გრძელი, წვეტიანი ცხვირით? ვიწრო,
დაქანებული შუბლით? თუ ნაბადივით მხრებზე მოგდებული ველვეტის გაქექილი პიჯაკით?),
სენის ორივე მხარეს ქვის მოაჯირებზე რომ ისხდნენ მოწყენილნი, სივრცისა და საკვების
სიმცირის გამო, თუ პირიქით, თევზით გამძღარნი და ფრენით დაქანცულნი. კი არ
გამოელაპარაკნენ, ჰკითხეს (ფრანსუაზას მეშვეობით), რამე ხომ არ ჰქონდა ქართულ ენაზე - ან
ძველი წიგნი, ან ძველი გაზეთი, ან ძველი საბუთი. მაგრამ იმან, მდინარის თოლიამ,
ფრანსუაზას მორიდებული და ზრდილობიანად მოკლე ინფორმაციის შემდეგ, რომელიღაც
რუსული ბროშურა რომ გამოაძვრინა საიდანღაც, ერთმანეთზე დასტა-დასტა დახვავებული
ყველა ჯურის წიგნებიდან, ჟურნალ-გაზეთებიდან, რეპროდუქციებიდან პლაკატებიდან,
აველუმმა მაშინვე მხარზე მოხვია ხელი ზრდილობიანად შემცბარსა თუ დარცხვენილ
ფრანსუაზას და სასწრაფოდ გაარიდა იქაურობას.

სენა კი დინჯად, შეუფერხებლად, დროსავით მიედინებოდა ხიდებს ქვეშ (აპოლინერისა არ
იყოს) და ვერ დაეძრა, ვერ მიჰქონდა, ანდა ჭაღარა პოლიციელივით, შეგნებულოად იქცეოდა
ასე, შეგნებულად არ მიჰქონდა თან ამ ვერაგულად მომნუსხავი, სახიფათო ქალაქის ძველთაძველი,
მაგრამ მარადისობის
წყალნაპკურები
და,
ბუნებრივ
წარმონაქმნთა
მსგავსად,
შემაცბუნებელი უბრალოებითა და დამამშვიდებელი სიდიადით გამორჩეული შენობების
დამტვრეული, დატალღული ანარეკლები.
მერე,
ერთხელ
კიდევ
ვერ
ისადილეს,
რომელიღაც
რესტორანში
(პარიზში
თითქოს
ერთადერთი, მაგრამ უზარმაზარი რესტორანია, პატარ-პატარა ნაწილებად დაქუცმაცებული) აველუმს ისევ გაუჭირდა უგემრიელესი ლუკმის ჩაყლაპვა და, აქ არ დავიხრჩოო, დაფეთებული
გამოვარდა ქუჩაში. მერე ისევ შინ ისხდნენ და ისევ ფხვიერი წვნიანითა და ღვინოში ჩამბალი
პურით იბრუნებდნენ გულს. მერე ისევ უყვარდათ ერთმანეთი, თითქოს პირველად თავიანთ
სიცოცხლეში (ალბათ, უკანასკნელად) და დილით ისევ ერთად იდგნენ შხაპის ქვეშ და აველუმი
სასიამოვნოდ გრძნობდა, როგორ გაეხახუნებოდა ხოლმე მკერდზე ფრანსუაზას მსხვილი,
ხორკლიანი კერტები და უჩვეულოდ გახალისებულ-გამხიარულებული საკმაოდ სერიოზულად
უმტკიცებდა აშხუვლებულ წყლის ნაკადში ჯერ კიდევ ზეზეურად მძინარე ფრანსუაზას,
აპოლინერი აუცილებლად რუსი პოეტი იქნებოდა, საქართველოში რომ ეცხოვრაო.
მერე თვითმფრინავში იჯდა, აგანგაშებული, აფორიაქებული, მიწასთან გასწორებული და
გაცამტვერებული ფრანსუაზას მოთმინებით, სულგრძელობით, გინდაც, სიბრიყვით.
სალონი ცარიელი იყო. ერთნაირად თრთოდნენ ერთნაირად თეთრი (თითქმის თეთრი),
ერთნაირად
ცარიელი
(ბედად!)
სავარძლები.
ის
კი
ლოცულობდა,
უთავბოლოდ,
უმისამართოდ. ყველასთვის ლოცულობდა, იცნობდა თუ არ იცნობდა, უყვარდა თუ სძულდა,
ცოცხალი
იყო
თუ
მკვდარი.
ერთნაირად
მხურვალედ,
ერთნაირად
მონდომებული,
მოწადინებული ლოცულობდა ორმოცდათექვსმეტში, შარდის სუნით აქოთებულ სადარბაზოში
გარდაცვლილ ბიჭზეც და ზღვის ნაპირას მონებივრე, მამის ნაყიდ ჭრელ ტრუსიკში
"გამოპრანჭულ" გოგოზეც, რომელსაც დობილთან ერთად კარავში ღამის გათევა ყველაფერს
ერჩია, რომელიც მისგან, მისი მეშვეობით მოვლენოდა ქვეყანას, მის სისხლსა და ხორცს
ატარებდა და მაინც არ ეკუთვნოდა მას. ის კი მაინც ლოცულობდა, უთავბოლოდ,
უმისამართოდ, უწესოდ - პირველივე პირსმომდგარი სიტყვებით. ერთნაირად ლოცულობდა
თბილისში,
ცხრა
აპრილს
დარბეულ
დემონატრანტებზეც,
რომლებსაც
გერმანიაში
სამკურნალოდ წასვლა მხოლოდ ოცნებაში თუ შეეძლოთ, და პარიზის ღირსშესანიშნაობათა
დასათვალიერებლად
მსოფლიოს
სხვადასხვა
კუთხეებიდან
ჩამოსულ
ტურისტებზეც,
უსაქმურობისგან მოწყენილნი თუ საკუთარი უვიცობის შეგრძნებით დასერიოზულებულნი
რომ
დაჰყვებოდნენ
უკან
თავიანთ
დაუღლელ
ღმერთოშენუშველეღმერთოშენდაიფარეღმერთოშენისახელისჭირიმეო
-
გიდებს.
ლოცულობდა
მხურვალედ, მთელი არსებით დანთქმული ლოცვაში, ყველასა და ყველაფერს მოწყვეტილი,
ყველა მიჯნას, ყველა ზღვარს გამცდარი, მტვრის ნამცეცივით ჩაკარგული (ლოცვიანად)
უსაზღვრო, უკიდეგანო სივრცეებში და მტკივნეულად, შემაშფოთებელი ნეტარებით გრძნობდა,
როგორ ეუფლებოდა, როგორ იმორჩილებდა თანდათანობით, მაინცდამაინც, აქ, მთრთოლვარე
ლითონის წიაღში, ამ ღრუბლებს ზემოთ, ამ უსაზღვრო, უკიდეგანო სივრცეებში - დაჩოქების

სურვილი. მერე, რაკი დარწმუნდა, ვერაფრით ვერ მოთოკავდა ამ გათვითცნობიერებულ
სურვილსა თუ გაუთვითცნობიერებელ მოთხოვნილებას, სასწრაფოდ წამოდგა და იქვე,
საკუთარი სავარძლის გვერდით დაიჩოქა სავარძლებს შორის გასასვლელში დაფენილ ნოხზე.
ცალი ხელი ისევ სავარძლის სახელურისთვის ჩაეჭიდა, თითქოს ხელს თუ გაუშვებდა, მაშინვე
წაიღებდა, გაიტაცებდა, უგზო-უკვლოდ გადაკარგავდა ეს უსაშველო, ეს მარადიული ჟინი თუ
სურვილი გამოცარიელებულ, გამოყრუებულ სივრცეებში, თეთრი, ნამდვილად თეთრი,
უკიდურესად, შემაწუხებლად, შემაშფოთებლად თეთრი, მარად ცვალებადი და მაინც მარად
ერთნაირი,
ერთფეროვანი
ღრუბლების
მკვდარ,
"გაქვავებულ",
უკაცურ
(ალბათ
მიცვალებულთა სულებით დასახლებულ) ქალაქებში. თან შეუჩერებლად ლოცულობდა,
განუწყვეტლივ იმეორებდა ერთსა და იმავეს, აღელვებული, აღგზნებული, დიდი სინათლისა
თუ რაღაც სხვა, ზებუნებრივი ძალის სიახლოვით, მაგრამ მაინც ადამიანურად დაძაბული,
ადამიანურად მიყურადებული ნებისმიერ ჩქამს; მაინც მიწიერ კანონებს, მიწიერ ჩვევებსა და
წესებს დაქვემდებარებული ნებაყოფლობით - მხოლოდ იმის ეშინოდა, მხოლოდ იმის
რცხვენოდა,
ასე
დაჩოქილი,
ასე
უწყვეტი,
უდეფისო
ლოცვისგან
კურდღელივით
ტუჩებაცმაცუნებული არ ენახა ვინმეს, თუნდაც იმ სტიუარდესას, ათასში ერთხელ რომ
ჩაივლიდა ხოლმე ცარიელ სავარძლებს შორის, შეშლილივით თითქოს თავისთვის მომღიმარი,
თვითმფრინავის
ბიძგებსა
და
რყევას
აყოლილი,
ვიდრე
ისევ
ფარდის
იქით
არ
გაუჩინარდებოდა კარგახნით, როგორც ერთადერთი, მაგრამ საკმაოდ მყარი, საიმედო
დადასტურება მიწიერი ცხოვრების არსებობისა.
14
კარზე აკაკუნებენ. სარკმელზე ფარდის ჩამოშვება დავიწყებიათ და ჩანს, როგორ მიფრინავენ
მანათობელი ტყვიები ერთმანეთის მიყოლებით, "ივერიიდან" მთავრობის სასახლისკენ და
მთავრობის სასახლიდან "ივერიისკენ". დღისით ამ ორ "სამიზნეს" შორის კვამლის მაღალი
სვეტია აღმართული. ახლა კვამლის სვეტი არ ჩანს - ღამის წყვდიადსაა შეხამებული - თუმცა
ხანძრის გამონაშუქით გაფერმკრთალებული ღამის წყვდიადიც, ღამის წყვდიადზე მეტად,
კვამლსა გავს, ოღონდ ძლიერი, ყოვლისმომცველი ხანძრის მაუწყებელს. ჯერ კი მხოლოდ
რუსთაველი იწვის (აველუმი ერთხელ კიდევ მოიცვლის საწოლში გვერდს - გარკვეული
თვალსაზრისით, მისი წარსულიც იწვის, მთელი მისი ცხოვრება). დეკემბერია. დეკემბრის
ბოლო დღეა. ხვალ ახალი წელი იწყება. ოღონდ, ჯერ კიდევ საკითხავია, ვისთვის. ხვალ კი არა,
რამდენიმე საათში მოვა ახალი წელი. უფრო ზუსტად (აველუმი ხელს ამოაძვრენს საბნიდან,
მაგიდის
ნათურის
ღილაკს
თითს
დააჭერს
და
მოულოდნელი
სინათლისაგან
თვალმოჭუტული, საათს შეხედავს), უფრო ზუსტად - საათსა და ორმოცდახუთ წუთში.
რასაკვირველია, თუკი ჩვენი საათი არ ტყუის. ალბათ ტყუის. ან წინ იქნება, ან უკან. ისიც თავის
პატრონივითაა - ან ჩამორჩება, ან წინ უსწრებს ცხოვრებას. ცხოვრება კი მაინც თავისი გზით
მიდის. შენ გინდა ჩამორჩი, გინდა გაასწარი. იმ დღეს ტელევიზორში ბედნიერა გამოიყვანეს.
ხალხი რასაც ამბობს, მართლდება. ბედნიერა პირობითად შევარქვით. ჩვენი მოგონილი
სახელია. უფრო სწორად, თვითონ გვაიძულა ასე შეგვერქმია. ინტერვიუერმა სახელი რომ
ჰკითხა, იმან უპასუხა, ბედნიერი ვარო. სხვათაშორის, ზუსტად დღევანდელი გლეხივით თუ
ნაგლეხარივით ლაპარაკობდა - შენ, ვთქვათ, ქლიავის ჯიშსა და სახელს ეკითხები, ის კი ფასს
გეუბნება - "ეს რა ქლიავია, ძია კაცო?" "ხუთი მანეთი, გენა". უფრო ეშმაკი თუა - "ექვსი მანეთი,

გენა, მაგრამ შენ ხუთად მოგცემ". "შენ ის მითხარი, ქლიავს რა ჰქვია, დალოცვილო? რა
ჯიშისაა?" "რა ვიცი, ჩვენ ყველაფერს ქლიავს ვეძახით". იმიტომ, რომ გამოვქლიავდით. იმის
წინაპარს ახალ-ახალი ჯიში გამოყავდა, ამყნობდა, აღონიერებდა, აკეთილშობილებდა, სახელს
არქმევდა შვილივით და შვილივითაც ეამაყებოდა, ის კი ყველაფერს ერთნაირად ქლიავს
ეძახის. ეტყვი, ეწყინება. აქეთ შემოგედავება - შარზე ხარ, ვიღაცა ხარ, ქლივრისა კი არა, ჩემი
სახელი აღარ მახსოვსო - აი, ამას ჰქვია სწორედ, გამოქვაბულში მიბრუნება. კარგა ხნის
მიბრუნებულები ვართ უკვე. რამდენიც შეიძლებოდა, დავიხიეთ უკან. კიდევ ერთი ნაბიჯიც
და, ყველანი უფსკრულში ჩავცვივდებით, "ქლივრის" ხეებიანად. კარზე კი აკაკუნებენ. მაგრამ,
არა უშავს, აკაკუნონ, ვიდრე არ მობეზრდებათ. ადრე თუ გვიან, აუცილებლად გაუღებენ. ასეა
ნათქვამი წმინდა წიგნში. ბედნიერასათვის გმო-ზე თუ გამო-ზე ოპერაცია გაუკეთებიათ გადადებული ყოფილა, საწყალი. მისიანებს, თუ ინტერვიუერი არ აზვიადებს, შთაბეჭდილების
გასამძაფრებლად, კუბოც ჰქონიათ უკვე შეკვეთილი. საავადმყოფოდან კი იმიტომ არ
გაჰყავდათ, არავის რომ არ ეცალა მისთვის. უფრო სწორად, ცოცხლისთვის არ ეცალათ, რადგან
მკვდრის
დასამარხად
ემზადებოდნენ,
მკვდარი
ჰყავდათ
მისახედი.
ისიც
სიკვდილს
ელოდებოდა მხოლოდ და, დროს გასაყვანად, საავადმყოფოს დერეფანში დომინოს თამაშობდა
დილიდან საღამომდე, ვიდრე გმო-ზე თუ გამო-ზე არ ამოჰყო მოულოდნელად თავი, საიდანაც
საღსალამათი დაუბრუნდა თავისიანებს. თუმცა, ფსიქიატრების აზრით - ცოტა შერყეული უნდა
იყოს - როგორც უკვე ვთქვით, ბედნიერი ვარო, გაიძახის წარამარა, რაც იმდენად ძნელი
დასაჯერებელია ჩვენს დროში, მედიცინაც იძულებულია, არ გამორიცხოს ფსიქოპათიის
ფაქტორი, ესე იგი, ჩვეულებრივი ადამიანური ენით რომ ვთქვათ, გიჟად ჩათვალოს ყველა, ვინც
დღეს ტელევიზორში გამოდგება და საქვეყნოდ განაცხადებს ბედნიერი ვარო. მაგრამ არაფერი
ახსოვს, დიდი სინათლის მეტი. ინტერვიუერმა რომ ჰკითხა, აბა ერთი მოგვიყევი, რა იყო,
როგორ იყოო - როგორ იყო და კარგად იყოო, იმის მერე ბედნიერი ვარ, არც არაფერი მტკივა,
არც არაფერი მაწუხებს, თავში ქვა უხეთქია ყველასო - უპასუხა იმან. ინტერვიუერმა:
(დამცინავი ღიმილით, როგორც გიჟებს ანდა ბავშვებს ელაპარაკებიან) სინათლე რა, იქამდე არ
გინახავს? ახლაც ხომ სინათლეა? (მართლაც, ორი "იუპიტერი" პირდაპირ თვალებში
უჭყიტინებდა ბედნიერას). ბედნიერამ: ეს რა სინათლეა! ეს იმასთან უკუნი ბნელია. აი, რომ
ვამბობთ ხოლმე, თვალთან თითს ვერ მიიტანო, ისეა. ინტერვიუერმა: (ცოტა არ იყოს,
დაბნეულად) მერე? ბედნიერამ: რა მერე? ვინც იმ
სინათლეს იხილავს, გაბედნიერდება ჩემსავით. ცოლი მეუბნება, სინათლეს მოგცემ მე შენო.
მაგრამ რაღა დროსია - ღამე ძილი აღარა მაქვს, დღისით მოსვენება. სულ იქ მინდა ყოფნა. განა
არ ვიცოდი, ჩვენს დროში ბედნიერება რომ არ შეიძლება, მაგრამ რა ვქნა, ასე მოხდა. დავიღუპე
თავი. არადა, ჯერ ვარსკვლავი მეგონა. ჩვეულებრივი. ბაგებს ზემოთ იდგა და ციმციმებდა
თავისთვის. მეც ჩემთვის ვიდექი საავადმყოფოს აივანზე და დომინოს კოჭებს ვაჩხრიალებდი
პიჟამოს ჯიბეში. გვიან მივხვდი, ტანით ვიგრძენი უცებ, ისიც მხედავდა და არა მარტო
მხედავდა, როგორც უკვე მოგახსენეთ, რაღაცასაც მანიშნებდა თან, არ ვიცი, "მოდი ნუ
გეშინიაო" თუ "ნუ გეშინია, მოვდივარო". ის კი არა, თითქოს ეცინებოდა კიდეც ჩემს
მიუხვედრელობაზე. მერე აღარაფერი მახსოვს. თუმცა, როგორ არა - აი, აქ მტკივა მეთქი ვეუბნებოდი ვიღაცას. არ ვიცი ცალთვალა იყო თუ ერთი თვალი ჰქონდა საერთოდ. აი, აქა
მეთქი, და ხელს ღვიძლზე ვიდებდი. მაშინ მართლა მტკიოდა (გაუბედავად ისვამს ფერდზე

ხელს). იმის მერე აღარ მტკივა. ისიც ვუთხარი, გადადებული ვარ მეთქი, ჩემიანებს უკვე
კუბოცა აქვთ ჩემთვის შეკვეთილი მეთქი. მაგრამ იმას გაეცინა, ყველანი ერთნაირად სულელები