İnce Memed - 1 - 25

Çukurovanın toprağına yerleşiriz. Adacadaki toprağımızı eker biçeriz.
Rızanın babası o toprakla bizi gül gibi geçindirirdi.
Hatçe:
Adacadaki toprak... dedi. Gözlerini yumdu. Adacada kayalıkların
arasında top top nergis biter, öyle mi?
Iraz:
Öyle.
Adacadaki toprak bire kırk verir... Bir, yılda, ev kurar insan. İnersek
zaten ev kuracak paramız da var.
Iraz:
Tapusunu da Memedimizin üstüne çıkarırız. Adacanın toprağı
Memedimizin olur. Af çıkacak. Çıkmazsa da, biz başımızı alıp, bilinmeyen
bir yere gideriz. Şu Abdiden bir vazgeçirebilsek Memedi. Şimdi gideriz.
Adımızı değiştiririz. Bir gün gelir Memed, Aliyi öldürüp kaçar. Yok yok,
Aliyi ben elimle öldürmeliyim. Kurşun sıkmasını onun için belledim.
Hatçe:
Bu işler, dedi, ne de karışık!
Iraz:
Çok karışık. Bazı oluyor rahatlıyorum. Rızanın yerine Memed gibi bir
oğul buldum, diyorum, vazgeçiyorum her şeyden. Bazı da, oluyor ki
kızım! Deli divane oluyorum. Rızanın süt emdiği, memelerim sızlıyor.
Gönül diyor ki, kap tüfeğini, in köye, öldür Aliyi, o zaman ne yaparlarsa
yapsınlar. Dur hele kızım! O Aliyi kıyma gibi... Kör olası Ali! Fidanıma
nasıl kıydın?
Hatçe:
Her tepeden bir gün doğar, sabreyle teyze, sabreyle... Ben
korkuyorum şimdi. Doğar ama...
Iraz:
Gene mi? diye çıkıştı. Gözlerini belertti. Gene mi? Sen oğlanı sağ sağ
yiyeceksin. Sağ sağ öldüreceksin.
Hatçe boynunu büktü.
Gideli tam bir hafta oldu. O üç günden çok hiçbir yerde kalmazdı. Tam
bir hafta... Ah şu eşkıyalık... Ah bu dağlar... Bir korku... korkuyorum,

teyzeceğim. Korkuyorum. Korkuyorum işte. Yüreğim daralıyor. Üç
günden fazla kaldı mı dışarıda? Bir iş var başında Memedin. Ben varayım
da köye gideyim. Yollara düşeyim. Yollara bakayım. Başında bir iş
olmasa Memedin, çoktan gelirdi.
Hüngür hüngür ağlıyordu.
Ben gideyim teyzeciğim.
Iraz kaşlarını çattı:
Otur oturduğun yerde orospu, diye bağırdı. Buradan bir adım atarsan
seni vururum. Kımıldama. Başına bela olma oğlanın. Senin yüzünden
vurulacak oğlan. Ona hiçbir şey olmaz.
Hatçe kalktı, koşa koşa mağaranın içine girdi, kendini ağzı aşağı yere
attı. Sırtı inip inip kalkıyordu. Uzun zaman böyle ağladı. Az duruyor, sonra
sırtı gene inip kalkıyordu. Iraz vardı başucuna oturdu.
Kızım kızım, güzel Hatçe kızım, neden kendini böyle yiyip
bitiriyorsun? Kendini harap ediyorsun. Yazık sana. Memede hiçbir şey
olmaz. Memed, yüz adamlan baş eder. Sen neden böyle ediyorsun?
Hatçe göz yaşlarını kurularken:
Ah teyze, keşke dediğin gibi olsa...
Aşağıda Dikenlidüzün sisi kalkıyordu. Gökyüzünde bir parça kara
bulut dönüyordu ki, Memed, eli yüzü kan içinde kalmış, terlemiş,
soluyarak kendisini mağaranın içine attı. Bunu gören Hatçe Memedin
boynuna atıldı, tekrar ağlamaya başladı. Ağlıyor, ağlıyor durmuyordu.
Memed:
Dur hele Hatçe, diyordu. Dur hele, sana neler anlatacağım!
Dur hele azıcık...
Saçlarını okşuyordu.
Iraz kızdı. Kolundan tuttu, hızla çekti:
Hiç mi görmedik, diye bağırdı. Senin gibisini de... Oğlanın başını
yiyeceksin sen bu gidişle...
Memed:
Durun hele, diye gülümsedi. Neler geldi başıma. Kerimoğlundan
gelirken beni Sarıcadüzde pusuya düşürdü Kara İbrahim. Yaman adam
şu Kara İbrahim. Hem yürekli, hem bilgili. Beni dağın tepesine kadar
kovaladılar. Belki burayı da bulurlar. Tam üç gündür saklambaç
oynuyorduk. Kaçıyor, kaçıyor önlerinden geri dönüyordum. Kovalıyordum.
Sarıcadüze kadar, geri dönüyordum. Bu sefer de onlar benim peşime
düşüyorlardı. Bir oyun oynadık sormayın. Derdim, onlar Alidağını
öğrenmesinler. Sonra Cabbarın yardımıyla şaşırttım etekte onları.
Geldim. Bir hafta buradan çıkmayacağız. Yaramı sarın.

İki kadın el ele verip Memedi soydular. Omzundan yaralanmıştı.
Kurşunu yaradan çıkarırlarken, Memedi bir ateş bastı. Dizlerini karnına
dayayarak titremeye başladı. Hatçenin aklı başından gitti. Divaneye
döndü. Ne yaptığını bilmiyordu.
Memed, böyle ateş içinde bir hafta yandı. Yarası azmış, şişmiş, bir
insan bedeni kadar büyümüştü. Ancak bir hafta sonradır ki, kendisine
gelebildi. Olayı bütünüyle anlatmaya başladı.
Sarıcadüze varmadan candarmalarla karşılaştık. Candarma on
kadardı. Başlarında da Asım Çavuş vardı. Çarpışmaya tutuştuk. Allah
bilir ya, bu Asım Çavuşun ölümü benim elimden olacak. Öyle apaçık
üstüme üstüme geliyordu. Asım Çavuş, dedim, bu ne? Sen canından mı
vazgeçtin? Tüfeği doğrulttum. Beni yanı başında böyle görünce,
bağırarak kendini yere attı. Korkma Asım Çavuş dedim. Senin bir suçun
yok. Ben, isteseydim eğer, seni on defa vururdum. Var git yoluna, dedim.
Hemen yattığı yerden kalktı, bana gülümsedi, candarmalarını aldı gitti. Bir
tek laf etmedi. Sonra, Sarıcadüzde biri bana cephane verecekti.
Kararlaştırdığımız yere vardığımda bir ateşle karşılaştım ki! Sormayın.
Kara İbrahim yağmur gibi yağdırıyordu. İlk elde yaralandım. Dağa kadar
iki gün, peşimden geldiler. Cabbarın sesine benzer bir ses duydum bir
ara... Sonra anladım ki, nereden gelmişse gelmiş, beni kurtarmak için
Cabbar onlara hücum ediyor. Onları geri sürdük. Geri ardımdan geldiler.
Sonunda Cabbar üstüne çekti onları. Ben kurtuldum. Cabbarın ne yüzünü
gördüm, ne bir şey... Cabbar gelir onların hakkından. Her neyse, biz
buradan gitmeliyiz. Çok üstümüze düştüler. Şu Ali Safa Bey yok mu. Bu
işler hep onun başının altından çıkıyor.
Bir hafta daha yattı. Dağın eteklerinden, iki güne bir, bir çarpışma sesi
geliyordu.
Memedin yarası yavaş yavaş iyileşiyordu.


31

Güz geldi. Dikenlidüzünün insanları aşkla şevkle çalışıyorlar. Bu
toprağın verimi de iyi. Başaklar dolu dolu, ağır.
Hürü Ana bir rüzgar gibi Dikenlidüzünü dolanıyor. Bir dilim yalım gibi.
Habire konuşuyor, küfrediyor. Söylüyor. Candarmaların dayağından sonra
sağ kaburgaları incinmiş. Kırık gibi. Sakız vurmuş kaburgalarının üstüne.
Soluk alırken yüzü buruşuyor, acılaşıyor. Gözleri çıkasıcalar, ne istersiniz
benim gibi bir kocakarıdan?
Bundan sonra bütün acılığıyla başlıyor:
Ey köylüler, Abdi Ağa köye gelmiyor. Gelemediğine göre de siz malın
üçte ikisini ona vermeyeceksiniz. Verirseniz eşeklik etmiş olursunuz.
Eşekliğin büyüğünü... Bu yıl ekin iyi olmadı dersiniz. Öyle değil mi?
Olmadı. Hiç olmadı. Biz acımızdan ölecek değiliz. Olmadı. Yok. Canımızı
mı alacaksın? Yok işte. Yok canım. Ekinler yandı. Kavruldu işte.
Değirmenoluktan öteki köye, oradan ötekine gidip geliyordu. Yolda
kendi kendine söyleniyordu. Bir döğen süren, bir ekin biçen görmesin,
alıyordu karşısına:
Dua edin İnce Memedime. Yatın kalkın dua edin. Anladınız mı? Dua
edin işte. O olmasaydı Abdi Ağa tepenizde karakuşak gibi dönerdi. Çok
şükür köyde yok. Bir tane bile vermeyeceksiniz Abdi Ağaya.
Vermeyeceksiniz. Taş attı da kolu mu yoruldu? Yan gelip yatıyor
kasabada.
Adamlar düşünüyorlar, başlarını sallıyorlar, kasketlerini çıkarıp
başlarını kaşıyorlar.
Sonu neye varacak bunun bakalım? diyorlar. Sonu neye varacak
bakalım?
Hasat bitti, ürün evlere çekildi. Abdi Ağaya kimse bir tane buğday bile
vermedi. Topal Aliyle Ağanın öteki kahyaları köyün içinde dört
dönüyorlardı. Hangi köylüye gittilerse:
Ağamıza canımız kurban. Ağamız gibi yok. Biz onu elin kasabasında
öyle sersefil kor muyuz? Ama velakin... Bir tek tohum bile kaldıramadık



topraktan. Yok. Yoktan ne çıkar? Gelecek yıl, inşallah... Allah bize verir,
biz de Ağamıza... Ağamız gibi var mı bizim! O gavur İnce Memed,
tedirgin etti gül Ağamızı köyden, Ağamız ona kor mu bunu? İnşallah
gelecek yıl bir ekin olur, o zaman hepsi de Ağamızın olsun. Biz aç
kalalım. Ağamızın olsun. Dikenlidüzünde beş köy var. Ağamıza kurban
olsun beşi de...'
Dikenlidüzü, Dikenlidüzü oldu olalı böyle ekin olmadı onda.
Ne yalan söylersiniz? Düpedüz, biz hak mak tanımayız densene. Biz
Ağaya zırnık bile veremeyiz densene.
Köylüler:
Aaah! diyorlar, bizim gözümüz çıksın. Ağamız elin kasabalarında öyle
sürünsün de biz ona hakkını vermeyelim, olur mu bu! Ağamıza can
kurban. İnce Memed gebersin.
Hürü sevinçten uçuyordu. Bütün yaz yeldiği, çene çaldığı boşa
gitmemişti. Hiçbir köylü Abdi Ağaya bir zırnık vermemişti. Vermiyordu.
Hürü ak saçlarını kınalamıştı. Başından yazmasını atmış, yerine genç
kızların düğünde bayramda bağladığı al yeşil ipekliler bağlamıştı. Fistanı
da ipektendi. Boğazına üç tane altın da takmıştı. Genç kızlığında taktığı
boncukları da çıkardı sandığından. Taktı. Beline ipekli Trabulus kuşak
bağladı. Yüzü hep gülüyordu. Evden eve türküler söylüyordu. Hürü toy
oldu, dediler. Açık saçık türküler... Türküleri duyan her genç kız
kızarıyordu.
Köylülerin hakkını vermediğini duyan Abdi küplere bindi. Siyasetçiye
gitti. Çok dokunaklı bir tel daha yazdırdı Ankaraya. Ağlaya ağlaya söyledi
derdini. Ondan sonra düştü kasabanın içine... Kimi gördüyse olanı biteni
anlattı. Kaymakama gitti.. Candarma kumandanına gitti. Ağladı sızladı.
Kaymakam, candarma kumandanı köylülerin bu hareketlerine çok
kızdılar. Değirmenoluğa candarma üstüne candarma gönderdiler.
Candarmalar köylüleri sıkıştırdılar. Hürü Anayı bir dama hapsettiler. Hürü
Anayla köylülerin ağzından bir sözcük bile çıkmıyordu. Dayak yediler,
küfür işittiler, koyunlar gibi top top oradan oraya sürüklendiler,
ağızlarından çıt çıkmadı. Beş koca köy çoluk çocuk dilsiz kesilmişti.
İş o kerteye geldi ki bucak müdürü Dikenlidüzüne gelmek zorunda
kaldı. Ne yaptı, ne söylediyse kimse konuşmadı. Boş gözlerle aval aval
yüzüne baktılar durdular.
İlk olarak Topal Ali konuştu. Topal Alinin böyle konuşmasına cümle
alem şaştı:
Bizim Ağamıza canımız feda. O eşkıya, bir karış boylu İnce Memed
de kim oluyormuş! Kim oluyormuş da biz onun dediğini yapacağız.


Topraktan bir tane bile kaldırsaydık Ağamıza verirdik. O İnce Memed iti
de kim oluyormuş. Bu yıl kıtlık gitti. Biz hepimiz acımızdan ölmesek çok
iyi... Beni sorarsanız, ben Ağanın kahyasıyım. Ben de aç kalacağım. Bir
tek tohum bile alsaydık topraktan, onu da Ağamıza verirdik.
Topal durdu, gözlerini koyun sürüsü gibi birbirlerine sokulmuş
kalabalığın üstünde gezdirdi.
Söyleyin, dedi, topraktan bir tek tane bile kaldırsaydık, gül Ağamıza
vermez miydik?
Kalabalık usuldan kımıldandı, dili çözüldü:
Verirdik.
Topal:
Canımızı istese...
Kalabalık:
Verirdik.
Topal:
İnce Memed köye gelirse...
Gelemez.
Gelirse...
Öldürürdük...
Bucak Müdürü buna inanmadı, köyü ev ev araştırmaya başladı. Hiçbir
evde bir tek buğday tanesi bile bulamadı. Köylüler o kadar ürünü nereye
saklamışlar, ne yapmışlardı? Şaşılacak işti. Kasabada Dikenlidüzünün
olayları günü gününe duyuluyordu. Dikenlidüzü kapısını dünyaya açmıştı
artık.
Abdi Ağa divaneye dönmüştü. Saçını başını yoluyordu. Bütün bu
işlerin İnce Memedin başının altından çıktığı besbelliydi. O mutlak
ölmeliydi. Bir de tam bu günlerde Aktozludan Hüseyin Ağanın gece,
yatağında vuruluşu, işlerin üstüne tuz biber ekti. Hüseyin Ağayı kim
öldürmüş olabilirdi? İnce Memed.
Asım Çavuş yiğit adam, iyi adam, dağların kurdu ama, bütün
yürekliliği İnce Memedi yakalamaya yetmiyor.
Kumandandan azar üstüne azar işitiyordu. Asım Çavuş o hale
gelmişti ki başını kaldırıp da çarşının içinden yürüyemiyordu. Utanıyordu.
Aleyhinde, öyle çok dedikodu oluyordu ki, bunların çoğunu kulaklarıyla
duyuyordu. İnce Memed dedikleri de, diyorlardı, el kadar çocuk.
Parmağına takmış koca Asım Çavuşu oyum oyum oynatıyor.
Asım Çavuş hırsından patlıyordu.



32

Kayası, ağacı, otu, çiçeği, toprağıyla bütün Alidağını kar örtmüştü.
Gökyüzü bile, alabildiğine sütbeyazdı. Sonsuz bir beyazlık. Alidağdan
Dikenlidüzüne, oradan Akçadağa, Çiçeklideresine, Çukurovaya kadar
uzanıyordu. Bu arada bir leke, bir nokta bile yoktu beyazlığı bozan.
Uçsuz bucaksız beyazlığa gün vuruyordu. Bazen bir bulut gölgesi bu
sonsuz, bu bozulmamış beyazlığı gölgeleyip geçiyordu. Beyazlığa güneş
vurunca milyonlarca ipilti göğe doğru sıçrayıp insanın gözünü alıyordu.
Mağaranın durumu kötüydü. Ne un, ne odun, ne yiyecek kalmıştı.
Memedin saçı sakalına karışmıştı. Iraz süzülmüş, kararmıştı. Hatçeyse,
karnı burnunda: Gebe. Nerdeyse doğuracak. Iraz, bugün değilse yarın,
diyor. Hatçe sararmış, boynu incelmişti. Kara, ışıltılı saçları ot gibi karışık,
soluk...
Asım Çavuş göz açtırmıyor, güzden beri Değirmenoluk köyünün
yörelerinde, Alidağın eteklerinde dönüp duruyor.
Iraz Memedi dışarı çekti.
Tipi yok bugün oğul, dedi. Ne yapacaksan yapalım. Bu kız doğurdu
doğuracak. Bir köye mi ineceğiz, yok burada tedarikini mi yapacağız, ne
yapacaksak yapalım.
Memed küçücük kalmış, sakala gömülmüş yüzünü buruşturarak:
Bir köye götüremeyiz. Ev ev geziyorlar. Ne yapacaksak burada
yapacağız.
Iraz:
Hemen, dedi. Çocuk geldi gelecek. Ne yapacaksak yapalım.
Memed bazı bazı dağdan köye iniyordu. Ama arkasından da
kocaman, bir top kara çalı sürüklüyordu.
İçeri girdiler. Hatçe oturmuş, sırtını mağaranın duvarına vermiş,
gözlerini ilerde bir yere dikmiş, kırpmadan bakıyordu. Gözleri donmuş
gibi.
Memed:
Hatçe, biz Iraz Hatunla köye iniyoruz. Sen tüfeğe kurşunu ver, bekle.



Biz geceye geliriz.
Hatçe:
Ben yalnız kalamam, dedi.
Memed:
Ne yapalım öyleyse Hatçe?
Ben de gelirim.
Memed:
Etme eyleme Hatçe!
Hatçe:
Öldüm burada.
Memed:
Iraz Hatun da kalsın.
Hatçe:
Olmaz.
Memed:
Bu ne aksilik?
İşte böyle.
Iraz:
Kal kızım.
Kalamam.
Iraz:
Sen dağa çıktın çıkalı aksileştin.
Hatçe:
Öyle.
Memed:
Allah belanı versin.
Sustular. Memed vardı mağaranın taşına oturdu. Yüzünü iki avucu
içine alıp kötü kötü düşünmeye başladı. Üstlerinde bir kartal dönüyordu.
Kanatlarını germiş...
Memed öfkeliydi:
Siz kalın, dedi, mağaradan aşağı inmeye başladı. Deli gibi, koşarak
iniyordu.
Iraz Hatçeye çıkışıyordu:
Körolası, eliyordu, ne istiyorsun oğlandan? Oğlan zaten başı kayısı
olmuş. Bir de senin derdin. Candarmalar aman vermez. Bir de senin
derdin...'
Hatçe ağzını açmıyordu.
Öğle sonu Iraz dışarı çıktı. Çıktı ki, ne görsün! Memedin bir top kara
çalısı dışarda durup durur. Delicesine aşağılara, karlı ovaya, avazı çıktığı


kadar bağırdı. Memed çoktan gitmişti. Bağırdı bağırdı, Iraz içeri girdi,
kendisini yere attı.
Bir felaket, dedi, bir felaket geliyor: Korkuyorum ki bir felaket geliyor.
Çalıyı unutmuş. Tipi de yok ki izini örtsün. Hava dupduru. Tipi de yok.
Gidiyim desem, izini kapatayım desem, ben onun geçtiği yerlerden
geçemem ki...
İkinci günün gecesi Memed geri geldi. Renk menk kalmamıştı.
Getirdiği yükün altında ezilmişti.
Çok korktum, dedi. Çalıyı unutmuşum bir aşağı indim ki... Geri dönüp
izin üstünden çalı çeksem, karanlık kavuştu kavuşacak... Sizi merak
ettim, hemen döndüm. Topal Alinin yakasını candarmalar bir türlü
bırakmıyorlar, iz sürdürüyorlarmış, benim izimi. Bundan korkuyorum. Bir
iz görürse dayanamaz. Alır getirir. Bana, aman kardaş çalı çek, dedi.
Anladım ki dayanamayacak. Korkuyorum. Hele şu zamanda... İş kötü.
Iraz:
Bu gavurluğu yapmaz gayri Topal Ali. Korkma canım. Topal senin için
canını verir.
Memed:
Biliyorum verir ama, gene de iz görürse dayanamaz. Bu Topalı daha
ilk günden vurmalıymışım ama...

33

Asım Çavuş canından usanmıştı. Şu İnce Memed yezidi de başıma
bela kesildi. Savuşsa gitse de başka yerlere, elinden kurtulsam, diyordu.
Şunun elinden bir kurtulsam... Candarmalar da yorulmuş bitmişlerdi. Kış
kıyamet her Allahın günü Torosun yamacında dolaş dolaş ne olacak
böyle? Nerde insan izine benzer bir iz görseler, nerde karı bozulmuş
görseler, peşinden günlerce gidiyorlardı. İnce Memed yüzünden başka
birkaç çete daha yakalamışlardı.
Bir aydır da Alidağının yöresinde dört dönüyorlardı. Çünkü dağda
yakalayıp dayak attıkları bir çoban çocuk, İnce Memedi Alidağında
gördüğünü ağzından kaçırmıştı.
Alidağı dört bir yanına nöbetçi konmuş gibiydi. Bu kış kıyamette İnce
Memedin Alidağda yaşayacağını Aşım Çavuşun aklı bir türlü almıyordu
ama, çobanın ağzından alınan laftan sonra da Alidağdan
vazgeçemiyordu.
Dikenlidüzünden karı yara yara gelen atlı candarma soluk soluğaydı:
Çavuşum gördük, dedi. İzinin üstüne çalı çekiyordu. Dağa yukarı
çekiyordu. Bizi görünce kaçtı. Hiç kurşun sıkmadı. Ama izi yitmez. Çalı
çekse de yitmez. Karın yüzünü buz bağlamıştır. Çalı çekmek para etmez.
İze baktık, iz eski iz.
Asım çavuş sevindi. Memede ilk kez doğru dürüst rasgeliyorlardı.
Topal Aliyi çağırmak için Abdi Ağanın evine candarma gönderdi. Topal
geldi:
Buyur Çavşum.
Çavuş:
İz var.
Topal:
Karda gözüm almaz. Bana toprak gerek.
Oradaki köylüler hep bir ağızdan:
Topalın karda gözü almaz. Karda iz süremez, dediler. Sizi yanlış yere
götürür, dediler.



Asım Çavuş gene de Topalın yakasını bırakmadı:
Süremese de bizimle gelmeli, dedi.
Topal bunu duyunca yaprak gibi titremeye başladı.
Tabanlarını öpeyim Çavuşum, beni götürme bu soğukta.
Çavuş:
Olmaz, dedi, kesti attı.
Topal boynu bükülü, sırtını bir duvara dayadı, öylecene kaldı. Çavuş
başındaki candarmasını Alidağına doğru çekti. Bir anda bütün köy
çalkalandı: İnce Memedin izi bulunmuş. İzi bulunmuş!
Bütün köy, kadın erkek, çoluk çocuk, Alidağın eteğine kadar
candarmaların arkasınca yürüdüler. Orada, etekte, izin başında
yığılıştılar. Gözlerini ize dikip, baktılar kaldılar.
Topal Ali izi görünce yüreği parça parça oldu. Şaşırdı. Konuştu.
Konuştu ama ne konuştuğunu kendisi de bilmiyor. Neden çalı çekmemiş
bu itoğlu? diyordu usuldan. Neden ola? Bulurlar. Apaşikar iz. Asım Çavuş
Topalı kolundan tuttu, izin başına götürdü:
Ne ağzın kıpır kıpır ediyor öyle? Ne kıpır kıpır? Söyle, bu iz o mu?
Topal:
Yok, dedi. Çoban izi bu. Üstelik de bir aylık.
Asım Çavuş kızdı, Topalı kolundan tutup, şiddetle karın içine fırlattı:
Teres, diye bağırdı. Topal teres. Hem Ağanın kahyalığını yapar,
ekmeğini yersin, hem de İnce Memedi iltizam edersin. Sizin, hepiniz birer
İnce Memedsiniz. Allah size fırsat vermesin.
Candarmalara emir verdi:
İzi takip edin.
Karda donarak, elleri düşerek, iki günde izi süre süre doruğa
çıkardılar. Doruğu sardılar. Köy yas içindeydi.
Topal boynunu büküp ağlamsı ağlamsı, buldular, diyordu. Buldular
İnce Memedimizi. Bütün ihtiyatı elden bırakmıştı.
Hürü Ana kükrüyordu:
Bulsunlar, diyordu. Bulsunlar da, görsünler göreceklerini... İsterse bin
candarma olsun. Deler geçer İnce Memedim.
Akşama doğru ilk çatışma oldu. Candarmalar mağaraya giden yolu
bulmuşlar, mağaranın ağzını da görmüşlerdi. Habire bomba sallıyorlardı
yukardan, mağaranın ağzına. Memed onları mağaranın ağzına
yaklaştırmamak için ilk karşılığı verdi. Asım Çavuşu bir ateş çemberine
aldı.
Kaçıp kurtulabilirlerdi. Kaçamadılar. Hatçe sancılanmış, doğuruyordu.
Dışarda tüfek seslerini duyunca ağlamaya başladı.


Iraz:
Demedim mi ben size? dedi. Çalının yüzünden.
Çalının yüzünden ama, gene bulamazlardı. Topal dayanamadı bence,
gene izi sürdü. Onu öldürmeliydim. Bir tipi çıksa, bunlar burada bir dakika
kalamazlar, gidince de bir haftada zor geri dönerler. Ah! Topal.
Asım Çavuş tatlılıkla söylüyordu:
Oğlum Memed, diyordu, teslim ol! Kapandasın bugüne bugün. Dört bir
yan sarılı. Çıkamazsın. Yakında af çıkacak. Gel teslim ol! Senin ölmeni
istemem.
Memed hiç karşılık vermedi. Bir kurşun Asım Çavuşun önündeki taşı
parçaladı.
Bundan sonra çarpışma kızıştı. Her iki yan da kurşun yağdırıyordu.
Asım Çavuş:
Bir hafta, bir ay burada bekleyeceğim. Nasıl olsa kurşunun bitecek.
Memed, dişini sıkarak, karşılık verdi en sonunda:
Biliyorum Çavuş, biliyorum, diye bağırdı. Öyle olacak sonu. O zamana
kadar da sizden bir kişi bile bırakmam. Hepinizi vururum. Biliyorum
Çavuş. Ben teslim olmam. En sonunda benim ölümü çıkarırsınız bu
mağaradan. Anladın mı çavuş?
Yazık sana. Yazık senin gibi bir adama. Hepimizi vursan bile yeniden
candarma yetişir. Ne kazanırsın? Af çıkacak bu yıl. Gel teslim ol, İnce
Memed!
Memed:
Söyleme çavuş, diye bağırdı. Bunca seni vuracağım. Şimdiye kadar
vurmadım. Bunca vuracağım. Bırakmadın peşimi.
Kurşun o kadar çoğaldı ki sesler konuşmalar duyulmaz oldu. Sustular.
Memedin yanı mermi kabuklarıyla dolmuştu. İki torba mermisi daha vardı
ama, korkuyordu. Çok çabuk yakmak zorunda kalıyordu. Iraz Hatçeyle
uğraşıyordu. Hatçe durup durup çığlıklar atıyordu.
Iraz da:
Ne kötü günde, ne kötü günde, diyordu. Hatçeyi bir an bırakıp, tüfeği
kapıyor, Memede yardıma koşuyordu. Hatçe çığlık atıncaya kadar
sıkıyordu. Sonra Hatçenin yanına varıyordu.
Hatçenin alnından damla damla terler süzülüyordu. Hatçe
kıvranıyordu yerde. Ah anam, diyordu. Ah anam, beni doğurmaz olaydın
anam.
Memedle Iraz da kapkara kesilmişlerdi. Mağaranın içi ekşi ter
kokuyordu. Islak ıslak.
Bir an Memed:

Yandım anam, dedi, sonra pişman oldu. Dudaklarını kanatıncaya
kadar ısırdı. Bu yandım üstüne yerde kıvranmakta olan Hatçe ok gibi
yerinden fırladı Memedin yanında yeniden yere düştü.
Memedim, diyordu. Vuruldun mu? Ben öldürürüm kendimi.
Iraz vardı Memedi açtı:
Omzundan yaralanmışsın, dedi. Sarmağa başladı yarayı. Memed
yaralı yaralı durmadan sıkıyordu. Asım Çavuş bir adamda bu kadar çok
kurşun olmasına şaşıyordu. Arkadaşlarından birkaç tanesi kurşunu
yemişti. Yavaş yavaş umudunu kesiyordu.
Hatçe bir uzun çığlık daha attı. Iraz onu tuttu, yerden doğrulttu:
Sık kendini sık! dedi.
Hatçenin yüzü kırışıktan acıdandı.
Birden bir çocuk viyaklaması duyuldu. Memed arkasına döndü. Kan
içinde bir bebek gördü. Hatçenin yüzü kağıt gibi olmuştu. Başını geri
çevirdi.
Memedin elleri titriyordu. Elleri tutmadı. Tüfek elinden düştü. Iraz vardı
tüfeği yerden aldı sıkmaya başladı. Hatçe ölü gibi yatıyordu. Memed az
sonra kendisine geldi. Hafif bir sesle:
Ver teyze, dedi, elini tüfeğe uzattı. Iraz verdi.
Iraz vardı, çocuğu sildi tuzladı. Oğlan, dedi.
Memedin yüzünde zehir gibi acı bir gülümseme dolaştı. İkindiye kadar
çarpışma sürdü. Memed tek elle idare ediyordu artık. Iraz dolduruyor, o
bir taşı destek olarak alıyor, tek eliyle sıkıyordu.
İkindi üstü Iraz boynunu bükerek, bitkin:
Kalmadı, dedi.
Memed kurşunu unutmuştu. Boğazlıyorlarmış gibi boğazından bir
hırıltı çıktı. Tüfeğin üstüne düşüverdi. Geri kalktı sonra da. Gözleri
yuvalarından fırlamıştı. Orada öyle şaşkın, kendinden geçmiş, durdu.
Sağa sola sallanıyordu. Sonra sallana sallana çocuğa vardı. Yüzünü açtı.
Şaşkınlıkla uzun uzun baktı. Mağaranın kapısına geri döndü.
Gülümsüyordu.
Yerden tüfeği aldı. Cebinden mendilini çıkardı, bayrak gibi ucuna astı.
Iraza döndü. Iraz, büyük, sarkan bir kayanın altına oturmuş, için için
ağlıyordu. Kurumuş kalmıştı.
Iraz teyze, dedi.
Iraz başını kaldırdı, Memede baktı:
Hatçe! dedi. Hatçe kendinde değildi.
Beni dinleyin. Bunlar beni sağ komazlar. Oğlumun adını Memed
koyun.


Dışarı çıktı. Tüfeği havaya kaldırdı:
Teslim, diye bağırdı. Teslim oldum, Asım Çavuş!
Asım Çavuş, iri yarı, pala bıyıklı, büyük gözlü, babacan tavırlı, kalın
dudaklı, yakışıklı bir adamdı.
Memedin teslim deyişine şaştı. İnanmadı.
Teslim mi İnce Memed? diye bağırdı.
Öteki ölü bir sesle:
Teslim, teslim Çavuş, dedi. Muradına erdin.
Çavuş candarmalara döndü:
Siperlerinizden çıkmayın. Ben gideyim. Belki yalandır.
Az sonra, Çavuş mağaranın kapısındaydı.
Vardı Memedin elinden tuttu. Gülerek:
Geçmiş olsun İnce Memed! dedi.
İnce Memed:
Sağol.
Iraz köşede büzülmüş, küçülmüştü.
Hala inanmıyorum senin teslim oluşuna İnce Memed!
Memed sustu. Kelepçeye ellerini uzattı.
Iraz yerinden ok gibi fırladı.
Çavuş, Çavuş, dedi. Sen de İnce Memedi teslim mi aldım diyorsun?
Köşeye gitti. Bebeğin üstündeki kilimi çekti. Bebek ortaya çıktı. Gözleri
yumuktu.
İşte bu teslim aldı İnce Memedi. Siz de erkeğim diye övünüyorsunuz.
Asım Çavuş bunu beklemiyordu. Bir Hatçeye, bir Iraza, bir Memede
baktı. Gülümsemesi dudaklarında dondu kaldı. Elini Memede uzattı,
kelepçeyi aldı. İnce Memed! dedi, sustu.
Göz göze, öylece sustular kaldılar.
İnce Memed!..
Sesi gürledi:
İnce Memed, ben de bu durumda seni teslim alacak adam değilim.
Belinden beş tarak fişek çıkarıp yere attı:
Ben gidiyorum. Arkamdan ateş et, dedi.
Kendisini, bağırarak dışarı attı.
Memed arkasından ateş ediyordu.
Arkadaşlarının yanına gelen Asım Çavuş:
O namussuz teslim olur mu hiç? Beni vurmak için yapmış o oyunu.
Kendimi yere atmasam kurşunu yiyordum. İyi ki ihtiyatlı yürüyordum.
Fırtına geliyor. Aşağı inelim. Hepimiz donar ölürüz.
Candarmalar, yorgun bitkin, Memedin mağarasına dönüp baka baka


aşağıya inmeye başladılar.
Kara bulutlar Alidağının tepesinde kayıyordu. Tipi neredeyse
başlayacak. İlk kar sepelemeye başladı. Sonra çoğaldı. Sonra da delice
bir rüzgar savurmaya başladı.
Akşama doğru Alidağında kıyametler kopuyordu. Korkunç bir tipi
kayadan kayaya savuruyordu.
Alidağı, Alidağının yöreleri ve gökyüzü sütbeyaz olmuştu. Bir beyazlık
içinde dönüyordu.

34

Haber köye, köyden kasabaya bir anda yayıldı. İnce Memed