İnce Memed - 1 - 22

Memed de damın üstüne çıktı.
Ohhooo!... Ali Ağa! Hoş geldin!
Kucaklaştılar.
Ali:
Kusuruma kalma Memedim, dedi. Seni çok aradım. Verecek
haberlerim vardı. Yetiştiremedim. Kalaycının pususundan iyi ki
kurtuldunuz. Demek o kahpe dölü HoraliL Hiç ummazdım ondan. Onu
bostan bekçiliğinden bilirdim.
Bunlar böyle konuşurlarken Koca Osman arkada öyle dikilmiş,
yüzünde bir gülümseme, duruyordu. Atı arkasındaydı. Her zamanki gibi
sağ ayağını karnına çekmişti. Atın tüyleri domur domur olmuştu.
Islanmıştı.
Memed usuldan Topala sordu:
Bu da kim?
Topal:
Ta aşağıdan, Vayvay köyünden olurmuş... Sana şahinim deyip durur.
İnce Memed, ona doğru ağır ağır yürüdü, yanına vardı, elini uzattı:
Hoş geldin emmi!
Koca Osman:
Hoş bulduk yavru. Yoksa şahinim sen misin?
İnce Memed.
Memed hafiften utanarak gülümsedi:
Benim.
Koca Osman hızla, kendinden beklenilmeyecek bir çeviklikle
Memedin boynuna sarılıp öpmeye başladı. İnce Memed, şahinim! Hem
öpüyor, hem ağlıyordu.
Cabbar geldi, ihtiyarı Memedden ayırdı. İhtiyar oracığa bir taşın
üstüne oturdu, yüzünü elleri arasına aldı. İnce Memed, benim şahinim!
Cabbar yeniden geldi, onu oradan kaldırdı, içeri götürdü. İçeriye boydan
boya ayı postları serilmişti. Duvarlarda fişeklikler, bombalar, mavzerler



asılıydı.
Oturduktan sonra yaşlı kişi duruyor duruyor:
İnanamıyorum yavrum. Gözlerime inanamıyorum. Gerçekten şahinim
sen misin?
Memed her söyleyişinde kızarıyor, bozarıyordu:
Gerçekten sen misin?
Memed:
Kusura bakma emmi. Dağbaşı: Kahve yok, dedi.
Koca Osman:
Şahinimin canı sağ olsun.
Memed, biraz dolmuş, yanaklarına hafif bir kızıllık gelmişti. Kara
bıyıkları uzamıştı. İncecikti. Yüzü daha sertleşmiş, her dakika dövüşe
hazır, atıldı atılacak bir hal almıştı. Daha yanmış, kararmış, kavrulmuştu.
Boyu da eskisinden daha uzun görünüyordu.
Topal Ali:
Ben görmeyeli... dedi.
Cabbar:
Allah Çiçeklideresi köyünün yokluğunu vermesin. Besleyip duruyorlar
bizi. Memed, Çiçeklideresinin hem ağası, hem hakimi, hem hükümeti.
Çiçeklidereliler hükümete gitmiyorlar gayri. Her işi Memed görüyor.
Memed de bir adil ki... Sen görmeyeli işler böyle işte.
Topal gülümsedi:
İyi ki Kalaycıdan kurtuldunuz. Ben her şeyi öğrendim Abdinin Ali Safa
Beye gidip ayağına düştüğünü, Ali Safa Beyin seni öldürtmek için
Kalaycıyı kasabaya çağırışını, her şeyi öğrendim. Sana geldim ki, sen
ortalarda yoksun. Vay, dedim, kendi kendime, vaaay dedim, Kalaycı yedi
Memedimi. Düştüm yollara. Akkalede duydum ki, Kalaycıyla
karşılaşmışsın, sen Kalaycıyı yaralamışsın. Daha iki kişilerini de
vurmuşsun. Şapkamı havaya atıp döndüm geldim köye. Bekle babam
bekle! Bir ay sonra Çiçeklideresinden aldım haberini. Göde Duran söyledi
onu da...
Koca Osman:
Şahinim, dedi, ben Vayvay köylülerinin elçisiyim. Kalaycı, Ali Satanın
iti. Bizde adam koymadı vurmadık. Ali Safa tarlalarımızı alır. Biz
hakkımızı ararsak Kalaycıya vurdurur. Duyduk ki...
Memed, Topal Aliye:
Demek, bunlar hep Abdi Ağanın başının altından çıkıyor? Öyle ha?
Bilmiştim böyle olduğunu zaten.
Koca Osman sabırsız:



Duyduk ki şahinim, sen o gavuru yaralamışsın. Keşke vuraydın,
öldüreydin kafiri. Ah keşke...
Memed, son derece durgun, telaşsız:
Dün bir haber geldi. Aldığı yaradan iflah olmamış, birkaç gün önce
cehennemi boylamış.
Koca Osman yerinden kalkıp, Memedin üstüne atıldı, ellerini öpmeye
başladı:
Doğru mu bu? Doğru mu, şahinim! Tarlalarımız bizim olacak gayri.
Tarlalar bizim... Doğru mu, şahinim?
Memed:
Doğru, dedi. Ben de nasıl oldu da Kalaycıyı öldürmedi, o kurşun
diyordum. Nişan alıp da sıkmıştım.
Koca Osman:
Allah ne muradın varsa versin. Amin... dedi.
Sonra gitti, heybesini açtı. İçinden büyücek bir çıkın çıkardı. Memede
verdi:
Bunu köylü gönderdi, şahinim. Çok şükür yarabbi! Bana müsaade.
Ben yola düşeyim. Müjde vereyim köylüye... Düğün bayram yapsınlar.
O hızla çıktı, ağaçta bağlı atını çözdü. Üstüne bindi. Kapıya geldi.
Sağlıcakla kal, şahinim. Şu haberi bir an önce yetiştireyim de... Seni
arar Osman emmin sonra. Eyvallah, şahinim!
Atı üzengiledi.
Memed, azıcık şaşırdı Koca Osmana.
Acayip, dedi.
Cabbar:
Acayip.
Topal:
Bre çocuklar, merak ettim. Nerden buldunuz bu Çiçeklideresini Allah
aşkına?
Memed gülümsedi:
Buluruz.
Cabbar:
Buluruz.
Topal:
Bizim köy nere? Burası nere?
Cabbar:
Burası bura, dedi.
Topal:
Söyleyin, nasıl düştünüz buraya?

Memed duvarı gösterdi. Gösterdiği yerde bir saz asılıydı.
Topal:
Eeee? dedi, bundan ne çıkar?
Cabbar:
Türlü türlü ses çıkar.
Topal:
Adama öykünme Cabbar! diye çıkıştı.
Memed:
Ali Ağa, dedi. Bu sazın sahibi Sefil Alidir. Aşık Sefil Ali. Mazgaçta
karşılaştık. Bir kayanın üstüne oturmuş saz çalıyordu. Tüfeğini de bir
yanına yatırmış. Bize karıştı. Çoktan beri eşkıyaymış.
Topal:
Elde de neler var!
Cabbar:
Sefil Ali iyi aşık amma! Herifte bir ses var. Deme gitsin.
Topal:
Anladık. Sefil Ali eşkıya... İyi de aşık... Burası neden?
Memed:
Burası da Sefil Alinin köyü. Sefil Alinin dayıları da bu köyün en yiğit
adamları. Anladın mı?
Topal:
Anladım, dedi.
Cabbar:
Neredeyse gelir Sefil Ali. Şimdi tepenin sivrisindedir. Türkü yakıyor.
Kim bilir ne üstüne? Dağdan gelir gelmez, soluk soluğa sazı çeker
kucağına yumulur üstüne. İşte böyle bizimkisi. Düğün şenlik.
Memede döndü:
Bre Memed, dedi, şu aksakalın getirdiği çıkını aç da, ne kadar para
göndermiş bize Vayvaylar görelim.
Memed:
Görelim.
Ağır ağır çıkını açtı. Paralar deste desteydi.
Cabbar:
Hepsi para mı?
Memed:
Hepsi...
Cabbar:
Zengin olduk, dedi.
Memed:


Öyle.
Cabbar:
Yaşa bre ihtiyar!
Topal:
Bununla kalsa iyi, dedi. Bak göreceksin. O ihtiyar sizin yakanızı
bırakmaz. İki aya bir, köylüden toplar toplar getirir size. Yaman bir adam
o.
Memed:
Bağrı yanmış adamın. Kim bilir ne kadar zulmetti onlara Ali Safa,
Kalaycı.
Topal:
Siz paradan yana korkmayın. Arkanızda dağ gibi bir Vay vay köyü var.
Cabbar:
Dağ gibi, dedi.
Topal:
Sen Koca Osmanın hoşuna gittin. Kalaycı o kadar zulüm bile
yapmasaydı, gene getirirdi parayı... Bunlar böyledir. Sana şahinim dedi
bir kere. Git evine çocuğunu al, kes, öldür gözünün önünde, sana hiçbir
şey söylemez. Bunlar böyledir.
Cabbar:
Bu gidişle kıyamete dek eşkıyalık yap. Burnun kanamaz.
Topal:
Öyle deme Cabbar, dedi. Ali Safa Bey boş durur mu? Kalaycı onun
canıydı. Siz canını elinden aldınız. Bunu size koymaz.
Memed:
Koymamaya çalışır.
Cabbar:
Elinden gelirse...
Memed:
Siktir et bre Cabbar kardaş, dedi. Sefil Alinin dediği gibi...
Hangi günü gördük akşam olmamış.
Bu sırada tüfeğini çaprazlama boynuna takmış, sallanarak Sefil Ali
içeri girdi. Doğru saza gitti. Duvardan aldı. Olduğu yere oturup saza
düzen vermeye başladı. Birden bir türkü tutturdu. Kalın gür bir sesi vardı.
Ses, Sefil Aliden çıkmıyor gibiydi. Türkü bin yıl öteden geliyor... Uzaktan
dağlardan, Çukurovadan, denizden geliyor. Denizin tuzu, çamın sakızı,
yarpuzun kokusu bulaşmış. Öyle bir türkü. Gel benim derdime, diyor, bir
derman eyle. Alemler derdine derman olansın.
Bir an duruyor, bu sefer saz büyüyor. Saz tekrar ediyor: Derman


olansın. Sonra gene başlıyor Sefil Ali:
Her nere baktıysam yarimi gördüm.
Elleri duruyor. Sazın üstüne yumulmuştur. Uyumuş kalmış gibi. Birden
başını kaldırıyor. Eli sazın üstünde uçuyor.
Dağlar taşlar uçan kuşlar.
Bir fırtına gibi çalıyor, söylüyor.
Adımı dersen de Sefil Aliyim
Bir gün akıllıysam yüz gün deliyim
Üstü köpüklenmiş bahar seliyim
Başı pare karlı dağdan gelirim

diyor, susuyor.
Sefil Ali olduğu yerde küçülmüş, tükenmiştir. Olduğu yerde, öylecene
bir taş gibi kalakalmıştır. Donmuştur.
Sazını usuldan, bir yana koydu.
Memed de donmuş kalmıştı. Bir ara gözüne o çelik pırıltı gene geldi
kondu. Sonra kafasında bir top sarı ışık gene söndü, kıvılcımlandı. Bol
ışıklı Çukurova düzü dalgalandı. Topal Aliye usuldan sokuldu:
Ali ağam!... dedi.
Ali:
Ne? diye sordu.
Memed ona dışarı çık diye bir işaret yaptı. Topal ayağa kalkıp kapıya
yürüdü. Arkasından Memed de kalktı. Onlar dışarı çıktıktan sonra,
Cabbar Sefil Aliye yaklaştı, dürttü. Sefil Ali kendine geldi:
Bak, Ali, dedi Cabbar. Bana bak...
Ali:
Noldu?
Cabbar:
Topalı dışarı götürdü Memed. Anladın mı?
Ali güldü:
Anladım.
Cabbar:
Bu adam delirmiş. Aklı başından gitmiş bunun. Şimdi Topala ne
söylüyordur biliyor musun? Ondan kasabaya gitmelerini istiyordur. Başka
ne olacak? Her önüne gelene söylüyor. Bütün Çiçeklideresi köyüne
yayılmış. Köylünün ağzında: Memed, Hatçemi dünya gözüyle bir daha
görüyüm diyormuş. Allah o zaman canımı alsın, gidip mapusanede
göreceğim, kasaba ateş olsa gene içine gireceğim, diyormuş. Köylünün



dilinde hep bu!
Cabbar:
Bu adam kanına susamış. Ben önüne geçmeye çalışıyorum, bana da
kötü kötü, sanki düşmanıymışım gibi bakıyor.
Sefil Ali:
Bırak sarhoşu yıkılana kadar gitsin.
Cabbar:
Bırak sarhoşu ama, Memed yiğit adam, iyi adam. Bu dağlar Memed
gibisini görmemiştir. Bir daha göremez de. Nur parçası adam. Evliya...
Poyraz savuruyordu dışarda. Deli Poyraz... Neredeyse kar yağacak.
Dağların üstünden bir turna katarı geçti az önce. Kış geldi demektir.
Havada kış kokusu...
Çamın dalları poyrazda dökülüyordu. Memed, Topalı çamın yanında
tutup dibine doğru çekti.
Otur şuraya.
Topal, Memedin yüzüne bakınca hayretler içinde kaldı. Dudakları
titriyordu. Merakla bekledi.
Memed geldi yanına çöktü.
Ali Ağam, diye başladı, sen akıllı bir adamsın. Bütün bu başımıza
gelenler senin yüzünden. Sen de biliyorsun bunları. Ama anladımki
bunda senin suçun yok. Sen iyi adamsın.
Topal Ali:
Aman Memedim... dedi.
Memed:
Amanı mamanı yok Ali Ağa.
Topal Ali:
De bakalım öyleyse...
Memed, bir an durdu düşündü. Yüzü gerildi. Büyük bir acı içinde
kıvranır gibiydi:
Ben, dedi. Hatçeyi görmeye gideceğim yarın.
Topal şaşkına döndü:
Nasıl, nasıl? diye söylendi.
Memed, tok, sert bir sesle:
Ben yarın Hatçeyi görmeye gideceğim.
Topal:
Eeee?
Memed:
Eeeesi mesi yok. Gideceğim.
Topal elini çenesine verip duraksadı. Epeyi düşündükten sonradır ki:


Zor, dedi içini çekerek. Çok zor. Düpedüz ölüm demektir.
Ölümü alnıma aldım, dedi Memed, yüzü kırışarak, yüzü büyük bir
acıyla gerilerek. Ölümü alnıma aldım! Şurada tam yüreğimin ortasında bir
yangın var. Oyuyorlar gibi yüreğimi. Gitmeliyim. Dayanamam gayri. Yarın
şafaktan kalkıp yollara düşeceğim. Ben kasabaya...
Topal sözünü kesti:
Ya seni yakalarlarsa? Bütün umudum, bir köyün umudu sende.
Memed, köy lafını duyunca kapkara kesildi.
Bir köyün bütün umudu mu? Bir köyün... Hangi köyün?
Toprağa hışımla kocaman bir tükrük attı.
Topal Ali çok dingin:
Celallenme kardaşım. İçi beni, dışı eli yakar. Sen köylüye gücenme.
Korkularından ağayı tutar görünüyorlar. Yoksa yürekleri seninle bile...
Bütün köyün, beş köyün umudu sende...
Memed:
Ben gideceğim, dedi, kestirdi attı. Topalın yanından kalktı.
Dağa yukarı sarhoş gibi sallanarak yürüdü. Poyraz kokuyordu, kuru
çam kokuyordu dağlar.
Topal, serseme dönmüş yerinden kalktı ve içeriye geldi.
Cabbar merakla heyecanla Topala sordu:
Ne dedi sana Memed? Söyle Ali kardaş!
Ali:
Yarın şafaktan önce kasabaya gidiyor.
Cabbar:
Bu adam delirmiş, diye bağırdı. Bağlamalı onu. Tutacaklar
öldürecekler onu. Bağlamalı. Şimdi nereye gitti o?
Topal Ali:
Dağa doğru yürüdü gitti. Sallanıyordu...
Cabbar arkasından dağa doğru koştu. Poyraz, ormanın ağaçlarının
dallarını kırıyordu. Kar yağacak gibi bir koku vardı havada. Bulutlar
kararmış, kaynaşıyordu gökte. Birden ortalık karardı. İri taneli; sıcak
damlalar düşmeye başladı.
Memedi ulu dalları yolunmuş bir çamın altında, çürümüş bir kütüğe
oturmuş buldu. Yanına sokuldu. Dalgındı. Onun yanına geldiğinin
farkında bile olmadı. Usuldan yanına oturdu:
Kardaş, dedi, etme! Herkese de söyledin. Çiçeklideresi köyünde
duymayan kalmamış. Kasabada da duyulmuştur. Yakalarlar seni. Etme
bunu!
Memed başını kaldırdı, dik dik yüzüne baktı:


Doğrusun. Haklısın Cabbar. Ama gel bana sor. İçerime sor. Yüreğimi
iki el tutmuş sık babam sık ediyor. Edemem. Hatçeyi görmeden edemem.
Görmezsem ölürüm. Öyle öleceğime, böyle ölüyüm...
Sen bana son bir kardaşlık yapar mısın?
Cabbar:
Senin için yapmayacağım iş yok Memed! Birbirimize kardaş dedik.
Can dedik.
Öyleyse bana eski püskü bir elbise... Senden istediğim bu.
Cabbar sustu, başı önüne düştü.


22

Koca Osman bir kuşluk vakti kasabaya doludizgin girdi. Atının
kantarması köpük içindeydi. Çarşının ortasında attan indi. Atının dizginini
koluna doladı. Çarşının bir başından öteki başına kadar çekti. Önüne kim
gelirse gülümseyerek, merhaba! diyordu yüksek sesle. Merhaba!
Kasaba Kalaycının ölümünü duymuştu. Koca Osmanın böyle kubara
kubara dolaşmasının sebebini anlıyorlardı.
Sonra çarşıyı bir uçtan öteki uca birkaç sefer gitti geldi. Gözleri birini
arıyordu. Bulamadı. Çarşıyı bırakıp aşağı çaya doğru döndü. Tevfiğin
kahvesi önüne geldi. Atının önünde kızarmış yüzüyle, titreyen elleriyle
öylecene, bir heykel gibi dimdik durdu. Sonra kahvenin camlarına alnını
dayayıp içeri uzun uzun baktı. Köşede gözüne Abdi Ağa ilişti. Buna
sevindi. Atı meydandaki akasya ağacına bağladı içeri girdi. Vardı Ahdi
Ağanın başında durdu. Abdi Ağa başını kaldırınca Osmanı, kızarmış
yüzüyle, titreyen elleriyle gördü. Göz göze gelince Koca Osman
gülümsedi. Abdi Ağanın rengi attı. Koca Osman yüksek sesle bir,
merhaba, dedi.
Abdi Ağa merhaba demeye kalmadan, arkasını döndü yürüdü. Abdi
Ağa ağzı açık arkasından bakakaldı.
Koca Osman, atını akasyadan çözdü, üstüne atladı. Vayvay köyüne
doğru doludizgin sürdü. Vayvay köyü kasabaya iki saat çekerdi.
Koca Osman kahveden çıkınca, Abdi Ağayı bir telaştır aldı.
Korkuyordu. Korkusundan hiçbir yerde duramıyordu. Beyaz saplı nagant
tabancası, sağ yanında kuşağının içine sokuluydu. Sağ eli her zaman
üstünde dururdu. Tavla oynar, para sayar, yemek yerken her zaman
üstünde, görünmez bir düşmanla her an karşılaşmak üzereydi. Öyle
sayıyordu.
O hızla kalktı, doğru arzuhalci Siyasetçi Ahmede gitti. Siyasetçi Ahmet
bir tuhaf adamdı. Bir hoş sanki ağzına bir çuval cevizi doldurmuşlar da
çalkalıyorlar gibi konuşuyordu. Siyasetçi, Deli Fahrinin can düşmanıydı.
Ali Safa Beyin de has adamıydı. O da kasabada Kalaycının yüzü suyu

hürmetine icrai sanat ediyordu. Kalaycı namına türlü türlü dolaplar
çeviriyordu. Habere, o da çok yanmıştı.
Abdi Ağa o hızla dükkana girdi:
Yaz, dedi, Ahmet efendi. Eğer hükümet hükümetse, hükümetliğini
göstersin. Tam böyle yaz. Dağları belleri eşkıya almış. Her çalının dibi bir
hükümet. İşte böyle yaz. On beş yaşında çocuklar bile dağda. Böyle yaz!
Yaz! Köyleri yakıyorlar. Kasabayı bile basıyorlar. Malımızdan canımızdan
emin değiliz. Böyle yaz! Karılar bile silahlandı. İsyan var. Kasaba
hükümetliğini ilan etti. Kanun kağıtlarda kaldı. Böyle yaz. İşte böyle yaz!
Gelsin de kara asker, köklerini kazısın bunların.
Siyasetçi Ahmet efendinin karanlık yüzü bir daha karanlıklaştı.
Başındaki siyah tüylü fötrünü çıkarıp masanın üstüne koydu. Cebinden
çıkardığı mendiliyle alnını kurulamaya başladı.
Bu dediklerini mi yazacağım? diye sordu.
Abdi Ağa:
Tamı tamına, harfi harfine yaz dediklerimi. Bu candarmalar baş
edemezler bunlarla. Baş edemezler. Anladın mı? Baş edemezler. Bu
candarmaların bir alayı İnce Memedle başa çıkamaz. Ya gerisi!... Yaz.
Yaz da kara asker göndersin hükümet. Yaz ki isyan var. Bir eşkıya,
yirmisinde bir çocuk. Benim kapımın yanaşması... İnce Memed adında...
İşte böyle, söylediğim gibi yaz... İnce Memed tarlalarımı köylüye dağıtır.
Beni köyden kovar, tarlalarımı köylüye, benim yanaşmalarıma dağıtır.
Beş köyümü... Ben korkumdan kasabada bile gezemem. Candarma
dairesinin önünde ev tuttum. Pencerelerine kum torbaları koydum.
Kurşundan dolayı. Bacasını ördürdüm. Bombadan dolayı. Beni candarma
dairesinin önündeki evimin içinde vurmaya gelmiş geçen gün.
Haberlenmeseydik, nöbetçi olmasaydı, evi dinamitle uçuruyormuş.
Kasabayı, diyormuş İnce Memed, tüm dinamitleyeceğim. Tüm. İşte, böyle
tam yaz!
Siyasetçi:
Ben, dedi ağlar gibi, ben nasıl yazarım bunları? Elini keserler adamın.
Haydi yazdık diyelim, şerefi var kasabanın. Gül adını pis etmeyelim
kasabanın. Sonra da Kalaycı gittiyse, canı sağ olsun Ali Safa Beyin. Bir
çete daha kurar. Ali Safa Bey, hükümete böyle yazdığına razı gelmez.
Abdi Ağa köpürdü:
Sen dediğimi yaz, dedi.
Siyasetçi:
Yazamam.
Sana yaz diyorum kardaş, yaz!


Yazamam.
Hışımla ayağa kalktı:
Ben de Fahri Efendiye yazdırırım, dedi.
Siyasetçi:
Nereye istersen yazdır ya, hakkında hayırlı olmaz.
Abdi Ağa doğru Deli Fahriye gitti. Deli Fahri onun ayak sesini çok
uzaktan duydu, masadan başını ağır ağır kaldırdı.

23

Çiçeklideresinin beri yanı Şahinin kayası... Şahinin kayası sarp, yüce,
dümdüz, göğe ağmış yosunlu bir kayadır. Şahinin kayası efsanelere
karışmıştır. Destanlarda söylenir. Kayanın yüzünden aşağılara doğru bir
pınar kaynar. Şahinkaya pınarı... Dört bir yanını yeşil, küçük ağaçlar,
kokulu yarpuzlar sarmıştır. Üç kavak boyu yukardan, sarptan, kokular
gelir. Köpüklü su iner, kayanın duvar dibi yüzünden.
Şahin meraklısı bir genç varmış eskiden. Kayanın yüzündeki delikler,
şahin yuvası. Şahinlerin civciv çıkarma zamanı bir şahin yavrusu almak
ister. Şahin yuvası duvar gibi düz kayalığın orta yerinde. Ne alttan çıkılır,
ne üstten inilir. Delikanlı uzun, kalın bir ip bulur, tepedeki en kalın ağaca
bağlar. Şahin yuvasına doğru sarkar. Yavruyu alır koynuna koyar. Bu
sırada ana şahin işten haberdar olur. Hışımla gelir, kanadıyla ipe çarpar,
ipi kılıç gibi keser. Delikanlı, koynunda şahin yavrusu, aşağı düşer, parça
parça olur.
Kaya bu yüzden Şahinin kayası olmuştur.
Geceden yola çıkan Memed, Şahinin kayasının dibinde durup
dinlenirken, arkasından bir çıtırtı duyup baktı ki, ne baksın, Cabbar,
kendisine bakıp durur. Göğsünün kılları arasından oluk misali ter sızıyor.
Uzun zaman Cabbar olduğu yerde durdu. Memed de önüne, toprağa
baktı kaldı. Sonra Cabbar geldi Memedin yanına oturdu. Elini usul usul
uzatıp elini tuttu. Birkaç kere sıktı. Memed aldırmadı. Önüne bakmayı
sürdürdü.
Cabbar, sesi karıncalanarak, titreyerek:
Kardaş! dedi.
Öyle candan, öyle dostça söyledi ki Memed başını ondan yana
döndürmek zorunda kaldı.
Cabbar, ellerini elleri arasına aldı:
Kardaş etme! Sen de anlamazsan derdimi Cabbar kardaş, dedi, ben
ölsem daha iyi.
Cabbar:

Memedim, diye inledi. Ben senin derdini anlıyorum. Ama sırası değil
bu işin. Dert ikimizin.
Memed:
Öyleyse Cabbar kardaş, durma yoluma. Ben Hatçeye gideyim.
Yakalanırsam kadere. Yakalanmazsam...
Kızdı. Yüzü başkalaştı:
Kimse beni yakalayamaz, dedi.
Cabbar:
Bu senin yaptığın düpedüz ellerini kelepçeye uzatmaktır. Ya seni biri
görür de tanırsa? Ya Abdi Ağa? Kasabanın içinde ne yaparsın?
Memed:
Kadere, dedi. Gözlerindeki pırıltı büyüdü. Yakalanmam.
Cabbar:
Var git git kardaş. Yolun açık olsun öyleyse.
Memed:
Sağol.
Cabbar:
Seni burada üç gün beklerim. Kürt Temirin evinde. Üç gün içinde
dönmezsen bilelim ki yakalandın.
Memed:
Bilin ki yakalandım.
Kalktı yürüdü.
Cabbar arkasından, kendi kendine, gözden kayboluncaya kadar:
Seni de yitirdik İnce Memed, seni de, dedi. Bu dağlar bir İnce Memed
daha göremez. Vay!
İnce Memed Çiçeklideresi köyünden yırtık bir çarık, bir de on beş
yaşında bir çocuk elbisesi buldurmuştu. Elbise el dokumasıydı.
Pamuktan, tırtıktı. Ceketi nar kabuğuna boyanmıştı. Şalvar beyazdı,
kirliydi. Yırtıktı da. Elbise çok dar geliyordu. Olduğundan bir misli
küçülmüştü. Eline de kalın bir çoban değneği almıştı. Başına siperliği
yırtılmış, yağlı bir kasket geçirmişti. Tabancasını, tabancasının fişeklerini,
içerden bacağına bağlamış, ipleri beline sarmıştı.
Yolda uçarcasına yürüyordu. Yanını yönünü gözleri görmüyordu.
Başı dönüyordu. Sanki bir boşlukta yuvarlanıyordu. Dünya silinmişti.
Gece yarısına doğru kasabanın kıyısına vardı. Kenar mahallelerde
köpekler ürüşüyorlardı. Ne yapmalıydı? Bu vakitte kasabaya gitse,
kasabada han bulamazdı. Belki yakalarlardı da. Aşağıdan bir değirmenin
şıkırtısı geliyordu. Döndü, değirmene doğru yürüdü. Değirmenin
gürültüsü adamın kulaklarını sağır edecek kadar çoktu. Çok ötelerden




sıcak un kokusunu aldı.
Yarın Cumaydı. Hapishanenin ziyaret günüydü. Büyük bir bela vardı:
Hatçenin anası... Abdi Ağa kasabaya yerleşti yerleşeli, her Cuma Hatçeyi
ziyarete geliyor, güya Memedden haberler getiriyordu. Memed hakkında
akla hayale gelmez hikayeler uyduruyordu ona. Bu sefer Memedin
kötülüğüne değil, iyiliğine. Tarla dağıtma, çakırdikenliği yakma işini de
bire beş katarak anlatmıştı. Memed, diyordu, bir büyümüş, bir uzamış
kalınlaşmış. Aynen minare gibi olmuş, Hatçe sevinçten uçuyordu.
Hapishane hapishane değildi artık. Cennete dönmüştü. Saatte bir Irazın
boynuna sarılıp öpüyordu. Irazda da aynı sevinç!
Çiçeklideresine yerleşti yerleşeli de Memedden iki güne bir haber,
para geliyordu.
Tozlu un çuvalları sıra sıraydı. Dört ağır taş, bir yanlarına unları,
fışkırtarak dönüyorlardı. Serpilen suyun, serpilircesine sesi geliyordu.
Değirmenci kırçıl sakallı, gözü bozlu birisiydi. Tepeden tırnağa una
batmıştı. On beş kadar köylü değirmenin orta yerine bir ateş yakmışlar,
yöresine halka olmuşlardı. Memed vardı, bir selamünaleyküm çaktı,
ötekiler yer açtılar. Halkaya girdi. Sonra gene konuşmalarına daldılar. Bir
zaman sonra Memedin farkında bile olmadılar Tarladan, üründen,
yokluktan, ölümden konuştular. Deve boynunda bir tüccarın
soyulduğundan söz açtılar. Birkaç tanesi bunu İnce Memedin yaptığını
söyledi. İnce Memed lafı geçince, arkasından toprak dağıtma meselesi
akla geliyordu. Burada da öyle oldu. Yaşlıca bir köylü, toprağı dağıtmış
dağıtmaya ya, çakirdikenliği ne diye yaktırmış köylüye, bu deli
köppoğlusu? diye merakla sordu. Ötekiler çakırdikenliğin yakılması
üstüne akla hayale gelmedik laflar ettiler. Memed hırsından kudurdu.
İçinden küfretti. Esas meseleyi, sebebi hiçbirisi de söylemedi. Akıllarına
gelmedi. Siniri geçince içinden güldü. Çukurova köylüsü çakırdikenliği ne
bilsin? Nemene bir beladır, ne bilsin!
Sonra adamlar oldukları yere kıvrılıverdiler. Memed de kıvrıldı.
Uyandığı zaman gün kuşluktu. Bir köylü başucuna durmuş, bre çocuk,
diyordu, gün kuşluk oldu. Yekin gayri. Atların, eşeklerin ayakları altında
kaldın. Kalk gayri.
Şaşkın şaşkın uyanan Memed hızla kalktı, kasabaya doğru
koşarcasına yola düştü. O hızla kasabaya girdi. Çarşının ortasından
geçti.
Çarşı eski gördüğü gibiydi. Sarı güğümlü şerbetçi ortada dolanıyordu.
Kör Hacı nal dövüyordu aşkla şevkle. Nala Kozanoğlu türküsü
söyletiyordu Memed yanından geçerken. Kebap dumanları dükkanlardan


dışarı fışkırıyordu. Kara şalvarlı köylü kadınlar dükkandan dükkana girip
çıkıyorlardı.
Memed korkarak, büzülerek, belediye bahçesinin yanında, yukarı
doğru giden bir köylüyü durdurdu:
Hapishaneye nereden gidilir? diye sordu.
Köylü:
Şu sokağı doğru çık, şu karşıdaki taş kapıdan içeri gir, dedi, yürüdü.
Memed kapıdan girdi. Bir bölük candarma dizilmiş, hazırol durumunda
çavuşu bekliyordu. Bir hoş oldu bu kadar candarmayı bir arada görünce.
Dönüp dağlara doğru kaçmak geçti içinden. Hiçbir zaman, hiçbir yerde bu
kadar sıkılmamış, yüreği daralmamıştı. Candarmaların ilerisinde, sağında
basık, penceresiz bir dam gözüküyordu. Damın duvarları yosun
bağlamıştı. Önünde, iki üç köylü kadın bekleşip duruyorlardı.
Memed, belini iyice kamburlaştırdı. Büzüldü. Küçücük kaldı. Damın
hapishane olduğunu, üstünde dolaşan nöbetçiden anladı. Çok hapishane
hikayesi dinlemişti. Bu da tıpıtıpına benziyordu. Ağır ağır dama doğru
yürüdü.
O sinirli, Allahın belası gardiyan karşısına dikildi, sertçe sordu:
Ne istiyorsun çocuk?
Memed ağlamsı ağlamsı:
Benim bacım burada mapus da...
Gardiyan:
Kim? Hatçe mi? diye sertçe sordu.
Memed boynunu bükerek:
Heye...
Gardiyan içeri bağırdı:
Hatçe! Hatçe, kardeşin gelmiş.
Kareleş lafını duyunca Hatçe şaşırdı. Şaşkın şaşkın dışarı çıktı.
Memede doğru geldi. Memedin yüzü bembeyaz olmuştu. Duvarın da
dibine çökmüştü.
Gardiyan:
İşte burada!
Hatçe Memedi görür görmez, olduğu yerde kalakaldı. Dondu kaldı.
Ağzından çıt çıkmadı. Sendeleyerek geldi, duvara sırtını dayayıp oturdu.
Bitmişti. Uzun zaman böyle yan yana kaldılar. Dilsizmişler gibi. Öylecene
birbirlerinin gözlerine baktılar. Iraz da geldi. Hatçenin bitkinliğine şaştı.
Konuşmadıklarına da bir anlam veremedi.
Memede yaklaştı:
Hoş geldin oğul.



Memed belli belirsiz ağzında bir şeyler geveledi. Iraz bundan hiçbir
şey anlamıyordu.
Öğleye doğru gardiyan geldi:
Yeter artık. Haydin yerlerinize; diye bağırdı.
Memed yine öyle ağır ağır büzülerek ayağa kalktı, cebinden para