LatinEach bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
Altynjan hatyn II - 28
Total number of words is 1126
Total number of unique words is 678
32.3 of words are in the 2000 most common words
44.9 of words are in the 5000 most common words
50.0 of words are in the 8000 most common words
sözkökündendir. Bu ülke saklaryň – türkmenleriň ýaşan ülke
sidir. (Raýewskiý).
Ýigrimi ikinji hekaýat
1. Rafyzy mezhebi – sünni mezhebinden çykyp, şaýy mez
hebini kabul eden musulman.
2. Ýedi yklym – gadymy döwürde ýer ýüzüniň ýurtlaryny
ýedi bölege – yklyma bölüpdirler. 1. Hiduwan; 2. Arap we
483
Hebeşistan; 3. Müsür we Şam; 4. Eýranşähr; 5. Saklab (slawýan),
Rum; 6. Türk we Ýajuç; 7. Çyn we Maçyn.
3. Alhamdulilla – Hudaýa şükür.
Ýigrimi üçünji hekaýat
1. Abu-l-Aswar Şawur I (1022/1049 – 1067) – Şatdat
şalygynyň Genje emirliginiň emiri.
2. Senjap – tilkiden kiçiräk bolan ýyrtyjy haýwan.
3. Sparetra – Merwli sak patyşasy Amorganyň aýaly. Milady
dan öň 539-njy ýylda Kir patyşa Amorgany ýesir alýar. Şonda
Amorganyň hatyny Sparetra goşuna baş bolup, Kiriň üstüne
hüjüm edýär. Gazaply söweşde Sparetra Kiri ýeňýär we adamsy
sak şasy Amorgany halas edýär.
Ýigrimi dördünji hekaýat
1. Batman – ýigrimi kilogram töweregindäki agyrlyk ölçegi.
2. Gurhan. Ikinji süräniň 223-nji aýaty.
3. Batyn – içki ruhy dünýä.
4. Pettan – göwni özüne çekiji, ýakymly.
5. Sarsar – elhenç sesli güýçli ýel; nesim – bahar pasly säher
bilen öwüsýän janperwer şemal.
6. Halyfyň ýedi don geýdirmegi – bu halyfyň: «Sen ýedi
yklymyň soltany bolduň» diýen ykraryýetini alamatlandyrýar.
7. Kundurynyň bu pelsepesi hakda Abu Sagyt Abdylkerim
Samgany Merweziniň on iki jiltden ybarat bolan «Şejere ki
tabynda» maglumat berilýär.
8. Aznawur – 1. Begzada. 2. Ot ýaly, daýaw.
9. Konstantin X Dukas (1059 – 1067 ý.) – Wizantiýanyň
kaýsary.
10. Ibn Esir. Kämil taryh. TMMMM. 1-nji jilt. A., 2005.
Sözsoňy
1. Komnenler – Wizantiýa imperatorlygynyň nesilşalygy
(1057 – 1204 ý.) Köne edebi çeşmelerde Wizantiýa sözüne derek
48 4
Rumustan, Rum sözleri ulanylýar. Munuň özi ýalňyşdyr. Sebäbi
395-nji ýylda Rim (Rum) imperiýasy synyp, Günbatar we Gün
dogar böleklere bölünýär. Gündogar Rim (Rum) imperiýasy –
bu Wizantiýa imperiýasydyr. Bu at imperiýanyň paýtagtynyň ady
bilen baglanyşyklydyr. Gündogar Rim imperiýasynyň paýtagty
Wizantiýa şäheridir. Şäheriň ady soň üýtgedilip, Konstantino
pol diýlip atlandyrylýar. Bu şäher häzirki Stambul şäheridir. Bu
ýurtda hanedanlyk dildüwşükler, başga bir güýçli toparyň döre
megi sebäpli uzak şalyk etmeýär, üýtgäp durýar.
Biziň söhbedini edýän döwrümizde Wizantiýada Make
donlylar nesilşalygy (867 – 1028 ý.) Konstantin VIII-iň wepaty
bilen gutarýar. Sebäbi onuň ogul perzendi bolmaýar. Şondan
soňky imperatorlar Roman III Argir (1028 – 1034 ý), Mihail
IV Paflaton (1003 – 1041 ý.), Mihail V Kalafat (1041 – 1042 ý.),
şeýle hem Konstantin IX – dördüsem Konstantin VIII-iň gyzy
Zoýanyň ärleridir.
Şa gyzynyň durmuşa çykan ärleri uzak ýaşaman, dürli se
bäplere görä wepat edýär. Syçew Nikolaý. Kniga dinastiý. (Isto
riçeskaýa biblioteka). Wostok – Zapad». M. 2005.
2. Ýewdokiýa – Wizantiýanyň 1058-nji ýylyň noýabr aýynda
tagta çykan imperatory Konstantin Dukas X-nyň hatyny. 1067-nji
ýylda adamsy aradan çykansoň, tagta geçýär. Ýöne bu jogapkärli
wezipäni başaryp bilmeýär. Ýurtda bulagaýlyklar artyp ugraýar.
Şonuň üçin ol görnükli serkerdebaşy Roman Diogene (1068
– 1071 ý.) durmuşa çykyp, ýurdy dolandyrmagy oňa tabşyrýar.
Ýurdy parahat saklamak Roman Diogene-de başartmaýar. 1071nji ýylda Malazgirt söweşinde ol Çagry begiň ogly Alparslana ýe
sir düşýär.
3. Ibn Esir. Kämil taryh. TMMMM. 1-nji jilt. A., 2005.
485
SENELER
920 – 960-njy ýyllar – seljuklylar yslamy kabul edýärler.
991-nji ýyl. Dawut Çagry beg dünýä indi.
993-nji ýyl. Muhammet Togrul beg dünýä indi.
998-nji ýyl. Soltan Mahmyt Gaznaly tagta geçýär.
1011-nji milady – 403-nji hijri ýyly. Seljuk beg 107 ýaşda
aradan çykýar. Ibn Kesir Seljuk begiň wepat bolan ýylyny 401-nji
hijri ýyly – (miladynyň 1010-njy ýyly) diýip görkezýär.
1016 – 1021-nji ýyllar. Çagry beg bäş müň adamly goşun
bilen Rum serhetlerinde bolýar.
1017 (407)-nji ýyl. Soltan Mahmyt Gaznaly Köneürgenji basyp
alýar we ülkäni özüne tabyn edýär, ülkä öz hajyby Altyndaşy höküm
dar belleýär. Şeýle hem soltan Mahmyt Gaznaly şol ýörişinde uly
şäherler Samarkandy we Buharany özüne birleşdirýär.
1017-nji ýyl. Altynjan dünýä inýär.
1025-nji ýyl. Soltan Mahmyt Mawerannahra – Samarkan
da gelýär. Şonda seljuk ýabgusy Ysraýyl Arslan hany görmegörşe çagyrýar we ony tussag edýär, Hindistandaky Kelejar
diýen gala ugradýar.
– Mahmyt Gaznaly Arslan ýabguny ogly Gutulmyş we ýüz
elli ýigidi bilen bilelikde Hindistanyň Kelejar diýen galasynda
agöýli saklaýar.
1025 – 1028-nji ýyllar. Seljuk begiň ogly Ýusup Ynanç
(ynal) Seljuk jemagatyna ýabgulyk edýär.
1028 – 1032-nji ýyllar. Seljuk begiň ogly Musa Kelan Ýabgu
Seljuk jemagatyna ýabgulyk edýär.
1029-njy milady – 420-nji hijri ýyly. Alparslan dünýä inýär.
1032-nji ýyl. Ysraýyl ýabgu aradan çykýar.
1034-nji ýyl. Jendiň emiri Şamälik Horezminde gije gapy
llykda Togrul begiň sekiz müňe golaý esgerini öldürýär.
– Togrul beg Altynjana öýlenýär.
1035-nji ýylyň aprel aýy – soltan Masudyň Begdogdynyň
salarlygyndaky goşuny Nusaýda seljuklylaryň üç müňlük atly
goşunyndan masgara bolup ýeňilýär.
486
1035-nji ýylyň iýun aýy. Nusaýda seljuk-gaznaly söweşi bo
lýar. Onda seljuklylar uly ýeňiş gazanýarlar.
1037-nji ýylyň 22-nji apreli – Seljuklylar Merwi eýeleýärler.
1038-nji ýyl. Seljuklylar Sarahsyň ýakynynda gaznalylary
ýeňýärler. Şol ýeňişden soň, öz hökümdarlygyny yglan edýärler.
Bu ýyl seljuk döwletiniň düýbüniň tutulan ýyly hasap edilýär.
Sarahs söweşinde «gylyç ýa kepen» däbine eýerilýär.
1039-njy ýyl. Alyabat söweşi.
– Sarahs söweşi.
1040-njy ýylyň 23-nji maýy. Seljuklylar Daňdanakan söweşinde
soltan Masut Gaznalyny ýeňýärler. Seljuklylar 23–24-nji maýda
gurultaý geçirip, seljuk döwletiniň dörändigini jar edýärler.
Gurultaýda Togrul beg Horasanyň emiri diýlip yglan edilýär.
Şondan köp wagt geçmänkä Togrul beg şa diýlip atlandyrylýar.
Çagry bege gurultaýda mäliklik tituly berilýär.
Şalygyň paýtagty 1043-nji ýylda Nyşapurdan Reý şäherine,
1050-nji ýylda Reýden Yspyhan şäherine geçirilýär.
1044-nji ýyl. Alparslan Balhda Gaznaly soltan Mewdudy
ýeňýär, bu ýeňiş seljuk serhediniň has giňemegine esas bolýar.
1049-njy ýyl. Ybraýym ynal Togrul bege garşy baş gö
terýär. Togrul beg ony ýeňýär, günäsini geçýär.
1055-nji ýylyňl 17-nji ýanwary. Togrul beg Büweýh döwle
tini syndyrýar, Bagdady eýeleýär.
1057-nji ýyl. Ybraýym ynal ikinji gezek Togrul bege garşy
baş göterýär, Togrul begi Hemedanda ýesir alýar. Altynjan
goşun jemläp, Hemedana barýar we Togrul soltany halas edýär.
Bu söweşde Ybraýym ynal öldürilýär.
1058-nji ýyl. Apbasy halyfy Kaýym Bemryllah Togrul bege:
«Gündogaryň we Günbataryň soltany» diýen beýik at berdi.
1060-njy ýyl. Çagry beg Sarahsda aradan çykýar, Merwde
jaýlanýar. Altynjan Zenjanda aradan çykýar. Reýde jaýlanýar.
Togrul beg aradan çykanda özüni hatyny Altynjanyň ýa
nynda jaýlamaklaryny wesýet edýär.
1063-nji ýyl. Muhammet Togrul beg aradan çykýar.
Seljuk şalygy 1038 – 1157-nji ýyllar aralygynda dowam edýär.
«Beýik» diýen ada mynasyp bolýar.
487
MAZMUNY
IKINJI kitabyň dowamy. HEMINZAMAN
Sekizinji hekaýat. Balygy suwuň ýüzüne çykarmagyň täri. . . . . . . . . . . . . . . 3
Dokuzynjy hekaýat. Uly däl-de, kiçi daşa büdrelýär. . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Onunjy hekaýat. Adam diňe baýlygyny däl, öz asgyn
taraplaryny-da ilden gizlin saklaýar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
On birihji hekaýat. Ömrüň içindäki ömür . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
On ikinji hekaýat. Bürgüt hüjümi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
On üçünji hekaýat. Rahatlykda rahatlyk ýok. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
On dördünji hekaýat. Töwekgeliň aty ýyndam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
On bäşinji hekaýat. Her kim öz maksadyna daňlan. . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
On altynjy hekaýat. Talaň saçagy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Düşündirişler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
ÜÇÜNJI KITAP. Geçmiş
Birinji hekaýat. Diňe islegde çäk ýok. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Ikinji hekaýat. Ýalan dost bar hem bolsa, ýalan duşman ýok . . . . . . . . 202
Üçünji hekaýat. Gül solsa, bahasy bir pul. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Dördünji hekaýat. Közi gorjasaň – ýanar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Bäşinji hekaýat. O dünýäniň dowzaham, jennetem adamyň içinde . . . . . . . 247
Altynjy hekaýat. Är garrar, ar garramaz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
Ýedinji hekaýat. Göz – terezi, köňül – kazy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
Sekizinji hekaýat. Goýun semredigiçe, ýuwaş bolar. . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
Dokuzynjy hekaýat. Jan golaýyny kesel biler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
Onunjy hekaýat. Köz külde saklanar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
On birinji hekaýat. Üç duşuşyk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
On ikinji hekaýat. Ýatlama – garrylyk alamaty. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
On üçünji hekaýat. Sabyr kylan göge ýol tapar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
On dördünji hekaýat. Geçen görünmez. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
On bäşinji hekaýat. Göz — hakykat, söz — güman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336
On altynjy hekaýat. Müň dostdan bir duşman köp. . . . . . . . . . . . . . . . . . 347
O ýedinji hekaýat. Namys gabyrdan galdyrar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368
On sekizinji hekaýat. Böri goýun bilen suw içmez . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
On dokuzynjy hekaýat. Ärlik on bolsa, dokuzy hiledir. . . . . . . . . . . . . . . 397
Ýigrimi hekaýat. At çapmaz, bagt çapar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414
Ýigrimi biri hekaýat. Ýakynyň ýolan sakgaly bitmez . . . . . . . . . . . . . . . . . 425
Ýigrimi ikinji hekaýat. Talaň saçagy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436
Ýigrimi üçünji hekaýat. Zenan ömri – garaşmak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444
Ýigrimi dördünji hekaýat. Ýaşlygyň ýarany – arzuw,
garrylygyňky – ýatlama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452
Sözsoňy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466
Düşündirişler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475
Seneler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486
sidir. (Raýewskiý).
Ýigrimi ikinji hekaýat
1. Rafyzy mezhebi – sünni mezhebinden çykyp, şaýy mez
hebini kabul eden musulman.
2. Ýedi yklym – gadymy döwürde ýer ýüzüniň ýurtlaryny
ýedi bölege – yklyma bölüpdirler. 1. Hiduwan; 2. Arap we
483
Hebeşistan; 3. Müsür we Şam; 4. Eýranşähr; 5. Saklab (slawýan),
Rum; 6. Türk we Ýajuç; 7. Çyn we Maçyn.
3. Alhamdulilla – Hudaýa şükür.
Ýigrimi üçünji hekaýat
1. Abu-l-Aswar Şawur I (1022/1049 – 1067) – Şatdat
şalygynyň Genje emirliginiň emiri.
2. Senjap – tilkiden kiçiräk bolan ýyrtyjy haýwan.
3. Sparetra – Merwli sak patyşasy Amorganyň aýaly. Milady
dan öň 539-njy ýylda Kir patyşa Amorgany ýesir alýar. Şonda
Amorganyň hatyny Sparetra goşuna baş bolup, Kiriň üstüne
hüjüm edýär. Gazaply söweşde Sparetra Kiri ýeňýär we adamsy
sak şasy Amorgany halas edýär.
Ýigrimi dördünji hekaýat
1. Batman – ýigrimi kilogram töweregindäki agyrlyk ölçegi.
2. Gurhan. Ikinji süräniň 223-nji aýaty.
3. Batyn – içki ruhy dünýä.
4. Pettan – göwni özüne çekiji, ýakymly.
5. Sarsar – elhenç sesli güýçli ýel; nesim – bahar pasly säher
bilen öwüsýän janperwer şemal.
6. Halyfyň ýedi don geýdirmegi – bu halyfyň: «Sen ýedi
yklymyň soltany bolduň» diýen ykraryýetini alamatlandyrýar.
7. Kundurynyň bu pelsepesi hakda Abu Sagyt Abdylkerim
Samgany Merweziniň on iki jiltden ybarat bolan «Şejere ki
tabynda» maglumat berilýär.
8. Aznawur – 1. Begzada. 2. Ot ýaly, daýaw.
9. Konstantin X Dukas (1059 – 1067 ý.) – Wizantiýanyň
kaýsary.
10. Ibn Esir. Kämil taryh. TMMMM. 1-nji jilt. A., 2005.
Sözsoňy
1. Komnenler – Wizantiýa imperatorlygynyň nesilşalygy
(1057 – 1204 ý.) Köne edebi çeşmelerde Wizantiýa sözüne derek
48 4
Rumustan, Rum sözleri ulanylýar. Munuň özi ýalňyşdyr. Sebäbi
395-nji ýylda Rim (Rum) imperiýasy synyp, Günbatar we Gün
dogar böleklere bölünýär. Gündogar Rim (Rum) imperiýasy –
bu Wizantiýa imperiýasydyr. Bu at imperiýanyň paýtagtynyň ady
bilen baglanyşyklydyr. Gündogar Rim imperiýasynyň paýtagty
Wizantiýa şäheridir. Şäheriň ady soň üýtgedilip, Konstantino
pol diýlip atlandyrylýar. Bu şäher häzirki Stambul şäheridir. Bu
ýurtda hanedanlyk dildüwşükler, başga bir güýçli toparyň döre
megi sebäpli uzak şalyk etmeýär, üýtgäp durýar.
Biziň söhbedini edýän döwrümizde Wizantiýada Make
donlylar nesilşalygy (867 – 1028 ý.) Konstantin VIII-iň wepaty
bilen gutarýar. Sebäbi onuň ogul perzendi bolmaýar. Şondan
soňky imperatorlar Roman III Argir (1028 – 1034 ý), Mihail
IV Paflaton (1003 – 1041 ý.), Mihail V Kalafat (1041 – 1042 ý.),
şeýle hem Konstantin IX – dördüsem Konstantin VIII-iň gyzy
Zoýanyň ärleridir.
Şa gyzynyň durmuşa çykan ärleri uzak ýaşaman, dürli se
bäplere görä wepat edýär. Syçew Nikolaý. Kniga dinastiý. (Isto
riçeskaýa biblioteka). Wostok – Zapad». M. 2005.
2. Ýewdokiýa – Wizantiýanyň 1058-nji ýylyň noýabr aýynda
tagta çykan imperatory Konstantin Dukas X-nyň hatyny. 1067-nji
ýylda adamsy aradan çykansoň, tagta geçýär. Ýöne bu jogapkärli
wezipäni başaryp bilmeýär. Ýurtda bulagaýlyklar artyp ugraýar.
Şonuň üçin ol görnükli serkerdebaşy Roman Diogene (1068
– 1071 ý.) durmuşa çykyp, ýurdy dolandyrmagy oňa tabşyrýar.
Ýurdy parahat saklamak Roman Diogene-de başartmaýar. 1071nji ýylda Malazgirt söweşinde ol Çagry begiň ogly Alparslana ýe
sir düşýär.
3. Ibn Esir. Kämil taryh. TMMMM. 1-nji jilt. A., 2005.
485
SENELER
920 – 960-njy ýyllar – seljuklylar yslamy kabul edýärler.
991-nji ýyl. Dawut Çagry beg dünýä indi.
993-nji ýyl. Muhammet Togrul beg dünýä indi.
998-nji ýyl. Soltan Mahmyt Gaznaly tagta geçýär.
1011-nji milady – 403-nji hijri ýyly. Seljuk beg 107 ýaşda
aradan çykýar. Ibn Kesir Seljuk begiň wepat bolan ýylyny 401-nji
hijri ýyly – (miladynyň 1010-njy ýyly) diýip görkezýär.
1016 – 1021-nji ýyllar. Çagry beg bäş müň adamly goşun
bilen Rum serhetlerinde bolýar.
1017 (407)-nji ýyl. Soltan Mahmyt Gaznaly Köneürgenji basyp
alýar we ülkäni özüne tabyn edýär, ülkä öz hajyby Altyndaşy höküm
dar belleýär. Şeýle hem soltan Mahmyt Gaznaly şol ýörişinde uly
şäherler Samarkandy we Buharany özüne birleşdirýär.
1017-nji ýyl. Altynjan dünýä inýär.
1025-nji ýyl. Soltan Mahmyt Mawerannahra – Samarkan
da gelýär. Şonda seljuk ýabgusy Ysraýyl Arslan hany görmegörşe çagyrýar we ony tussag edýär, Hindistandaky Kelejar
diýen gala ugradýar.
– Mahmyt Gaznaly Arslan ýabguny ogly Gutulmyş we ýüz
elli ýigidi bilen bilelikde Hindistanyň Kelejar diýen galasynda
agöýli saklaýar.
1025 – 1028-nji ýyllar. Seljuk begiň ogly Ýusup Ynanç
(ynal) Seljuk jemagatyna ýabgulyk edýär.
1028 – 1032-nji ýyllar. Seljuk begiň ogly Musa Kelan Ýabgu
Seljuk jemagatyna ýabgulyk edýär.
1029-njy milady – 420-nji hijri ýyly. Alparslan dünýä inýär.
1032-nji ýyl. Ysraýyl ýabgu aradan çykýar.
1034-nji ýyl. Jendiň emiri Şamälik Horezminde gije gapy
llykda Togrul begiň sekiz müňe golaý esgerini öldürýär.
– Togrul beg Altynjana öýlenýär.
1035-nji ýylyň aprel aýy – soltan Masudyň Begdogdynyň
salarlygyndaky goşuny Nusaýda seljuklylaryň üç müňlük atly
goşunyndan masgara bolup ýeňilýär.
486
1035-nji ýylyň iýun aýy. Nusaýda seljuk-gaznaly söweşi bo
lýar. Onda seljuklylar uly ýeňiş gazanýarlar.
1037-nji ýylyň 22-nji apreli – Seljuklylar Merwi eýeleýärler.
1038-nji ýyl. Seljuklylar Sarahsyň ýakynynda gaznalylary
ýeňýärler. Şol ýeňişden soň, öz hökümdarlygyny yglan edýärler.
Bu ýyl seljuk döwletiniň düýbüniň tutulan ýyly hasap edilýär.
Sarahs söweşinde «gylyç ýa kepen» däbine eýerilýär.
1039-njy ýyl. Alyabat söweşi.
– Sarahs söweşi.
1040-njy ýylyň 23-nji maýy. Seljuklylar Daňdanakan söweşinde
soltan Masut Gaznalyny ýeňýärler. Seljuklylar 23–24-nji maýda
gurultaý geçirip, seljuk döwletiniň dörändigini jar edýärler.
Gurultaýda Togrul beg Horasanyň emiri diýlip yglan edilýär.
Şondan köp wagt geçmänkä Togrul beg şa diýlip atlandyrylýar.
Çagry bege gurultaýda mäliklik tituly berilýär.
Şalygyň paýtagty 1043-nji ýylda Nyşapurdan Reý şäherine,
1050-nji ýylda Reýden Yspyhan şäherine geçirilýär.
1044-nji ýyl. Alparslan Balhda Gaznaly soltan Mewdudy
ýeňýär, bu ýeňiş seljuk serhediniň has giňemegine esas bolýar.
1049-njy ýyl. Ybraýym ynal Togrul bege garşy baş gö
terýär. Togrul beg ony ýeňýär, günäsini geçýär.
1055-nji ýylyňl 17-nji ýanwary. Togrul beg Büweýh döwle
tini syndyrýar, Bagdady eýeleýär.
1057-nji ýyl. Ybraýym ynal ikinji gezek Togrul bege garşy
baş göterýär, Togrul begi Hemedanda ýesir alýar. Altynjan
goşun jemläp, Hemedana barýar we Togrul soltany halas edýär.
Bu söweşde Ybraýym ynal öldürilýär.
1058-nji ýyl. Apbasy halyfy Kaýym Bemryllah Togrul bege:
«Gündogaryň we Günbataryň soltany» diýen beýik at berdi.
1060-njy ýyl. Çagry beg Sarahsda aradan çykýar, Merwde
jaýlanýar. Altynjan Zenjanda aradan çykýar. Reýde jaýlanýar.
Togrul beg aradan çykanda özüni hatyny Altynjanyň ýa
nynda jaýlamaklaryny wesýet edýär.
1063-nji ýyl. Muhammet Togrul beg aradan çykýar.
Seljuk şalygy 1038 – 1157-nji ýyllar aralygynda dowam edýär.
«Beýik» diýen ada mynasyp bolýar.
487
MAZMUNY
IKINJI kitabyň dowamy. HEMINZAMAN
Sekizinji hekaýat. Balygy suwuň ýüzüne çykarmagyň täri. . . . . . . . . . . . . . . 3
Dokuzynjy hekaýat. Uly däl-de, kiçi daşa büdrelýär. . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Onunjy hekaýat. Adam diňe baýlygyny däl, öz asgyn
taraplaryny-da ilden gizlin saklaýar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
On birihji hekaýat. Ömrüň içindäki ömür . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
On ikinji hekaýat. Bürgüt hüjümi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
On üçünji hekaýat. Rahatlykda rahatlyk ýok. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
On dördünji hekaýat. Töwekgeliň aty ýyndam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
On bäşinji hekaýat. Her kim öz maksadyna daňlan. . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
On altynjy hekaýat. Talaň saçagy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Düşündirişler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
ÜÇÜNJI KITAP. Geçmiş
Birinji hekaýat. Diňe islegde çäk ýok. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Ikinji hekaýat. Ýalan dost bar hem bolsa, ýalan duşman ýok . . . . . . . . 202
Üçünji hekaýat. Gül solsa, bahasy bir pul. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Dördünji hekaýat. Közi gorjasaň – ýanar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Bäşinji hekaýat. O dünýäniň dowzaham, jennetem adamyň içinde . . . . . . . 247
Altynjy hekaýat. Är garrar, ar garramaz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
Ýedinji hekaýat. Göz – terezi, köňül – kazy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
Sekizinji hekaýat. Goýun semredigiçe, ýuwaş bolar. . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
Dokuzynjy hekaýat. Jan golaýyny kesel biler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
Onunjy hekaýat. Köz külde saklanar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
On birinji hekaýat. Üç duşuşyk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
On ikinji hekaýat. Ýatlama – garrylyk alamaty. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
On üçünji hekaýat. Sabyr kylan göge ýol tapar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
On dördünji hekaýat. Geçen görünmez. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
On bäşinji hekaýat. Göz — hakykat, söz — güman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336
On altynjy hekaýat. Müň dostdan bir duşman köp. . . . . . . . . . . . . . . . . . 347
O ýedinji hekaýat. Namys gabyrdan galdyrar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368
On sekizinji hekaýat. Böri goýun bilen suw içmez . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
On dokuzynjy hekaýat. Ärlik on bolsa, dokuzy hiledir. . . . . . . . . . . . . . . 397
Ýigrimi hekaýat. At çapmaz, bagt çapar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414
Ýigrimi biri hekaýat. Ýakynyň ýolan sakgaly bitmez . . . . . . . . . . . . . . . . . 425
Ýigrimi ikinji hekaýat. Talaň saçagy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436
Ýigrimi üçünji hekaýat. Zenan ömri – garaşmak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444
Ýigrimi dördünji hekaýat. Ýaşlygyň ýarany – arzuw,
garrylygyňky – ýatlama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452
Sözsoňy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466
Düşündirişler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475
Seneler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486
You have read 1 text from Turkmen literature.
- Parts
- Altynjan hatyn II - 01Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3629Total number of unique words is 203430.0 of words are in the 2000 most common words43.1 of words are in the 5000 most common words48.9 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 02Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3697Total number of unique words is 216429.4 of words are in the 2000 most common words42.3 of words are in the 5000 most common words49.4 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 03Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3775Total number of unique words is 203133.9 of words are in the 2000 most common words46.9 of words are in the 5000 most common words53.6 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 04Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3746Total number of unique words is 197032.8 of words are in the 2000 most common words44.8 of words are in the 5000 most common words52.8 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 05Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3714Total number of unique words is 204232.0 of words are in the 2000 most common words46.1 of words are in the 5000 most common words53.7 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 06Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3659Total number of unique words is 217226.7 of words are in the 2000 most common words39.6 of words are in the 5000 most common words46.8 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 07Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3637Total number of unique words is 216428.8 of words are in the 2000 most common words42.4 of words are in the 5000 most common words49.0 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 08Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3768Total number of unique words is 208530.1 of words are in the 2000 most common words42.6 of words are in the 5000 most common words50.3 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 09Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3670Total number of unique words is 208431.6 of words are in the 2000 most common words43.5 of words are in the 5000 most common words50.9 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 10Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3585Total number of unique words is 206428.8 of words are in the 2000 most common words40.9 of words are in the 5000 most common words48.8 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 11Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3507Total number of unique words is 217325.7 of words are in the 2000 most common words37.2 of words are in the 5000 most common words44.2 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 12Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3646Total number of unique words is 215128.6 of words are in the 2000 most common words41.3 of words are in the 5000 most common words48.5 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 13Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3740Total number of unique words is 204032.0 of words are in the 2000 most common words45.1 of words are in the 5000 most common words52.8 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 14Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3771Total number of unique words is 204431.7 of words are in the 2000 most common words44.7 of words are in the 5000 most common words51.0 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 15Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3695Total number of unique words is 213129.9 of words are in the 2000 most common words42.7 of words are in the 5000 most common words49.7 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 16Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3698Total number of unique words is 215630.1 of words are in the 2000 most common words42.6 of words are in the 5000 most common words50.2 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 17Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3807Total number of unique words is 197633.4 of words are in the 2000 most common words46.1 of words are in the 5000 most common words53.6 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 18Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3745Total number of unique words is 208732.4 of words are in the 2000 most common words45.7 of words are in the 5000 most common words53.2 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 19Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3686Total number of unique words is 202331.5 of words are in the 2000 most common words44.5 of words are in the 5000 most common words51.2 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 20Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3723Total number of unique words is 190934.2 of words are in the 2000 most common words48.3 of words are in the 5000 most common words55.9 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 21Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3732Total number of unique words is 188033.4 of words are in the 2000 most common words45.6 of words are in the 5000 most common words53.2 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 22Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3705Total number of unique words is 194432.1 of words are in the 2000 most common words46.1 of words are in the 5000 most common words53.7 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 23Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3728Total number of unique words is 197130.7 of words are in the 2000 most common words45.3 of words are in the 5000 most common words52.3 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 24Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3689Total number of unique words is 189633.7 of words are in the 2000 most common words47.8 of words are in the 5000 most common words55.5 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 25Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3600Total number of unique words is 194130.8 of words are in the 2000 most common words43.0 of words are in the 5000 most common words50.3 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 26Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3748Total number of unique words is 202831.6 of words are in the 2000 most common words43.5 of words are in the 5000 most common words50.7 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 27Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 3641Total number of unique words is 212428.7 of words are in the 2000 most common words41.6 of words are in the 5000 most common words49.9 of words are in the 8000 most common words
- Altynjan hatyn II - 28Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.Total number of words is 1126Total number of unique words is 67832.3 of words are in the 2000 most common words44.9 of words are in the 5000 most common words50.0 of words are in the 8000 most common words