Niamh - 23

cleamhnaisí sa tsocarughadh. Dhein Niamh dhá chleamhnas, cleamhnas do
Thadhg Óg le drifiúr do Chonn, agus cleamhnas do Chonn le drifiúr di
féin.
Nuair a bhí an méid sin déanta thug Niamh agus a dritháir cuaird ódheas
go h-Inis Cathaigh. Bhí áthas mór ar Cholla nuair a chonaic sé iad. Cé
bhéadh ann rómpa, ar chuaird, ach Caoilte! Ba bheag ná gur baineadh
radharc a shúl airís de Chaoilte nuair a chonaic sé iad, díreach mar
a baineadh an chéad lá úd a chonaic sé Niamh. Bhí sé ’n-a rígh an
uair sin ar Chiarraighe Luachra i n-inead a athar. D’innseadar dó
conus a bhí gach aon rud socair lastuaidh i n-Uíbh Máine agus i n-Uíbh
Fhiachrach Áidhne, agus d’inis seisean dóibh gach aon nídh a bhí aige
le h-innsint i dtaobh a dhútha féin.
“Ba mhaith liom an chailís úd a dh’ fheisgint, a Athair, má ’sé do
thoil é. Ní fheaca riamh fós í,” arsa Niamh.
Do rug sé isteach sa n-érdam iad agus thaisbeáin sé an chailís dóibh.
Ba bhreagh an radharc le feisgint í. D’ fhéadfadh duine fanmhaint ar
feadh leath an lae ag feuchaint uirthi agus ní bhéadh a shúile ná a
aigne cortha dhi. D’á fhaid a bhéadh sé ag feuchaint uirthi is amhlaidh
ba mhaith leis tamal eile thabhairt ag feuchaint uirthi. Choimeádfadh
saidhbhreas an óir greim ar a shúilibh. Choimeádfadh uaisleacht agus
ealadhntacht a h-órnáide greim ar a shúilibh, agus é ’ghá fhiafraighe
dhé féin conus a dh’ fhéad lámh duine riamh a leithéid d’obair a
dhéanamh. Choimeádfadh an crios, na clocha loghmhara, greim ar a
shúilibh, agus iad ag taithneamh agus ag spréacharnaigh, agus eisean
’ghá fhiafraighe dhé féin cá bhfuaradar an solus! D’á n-éaghmuis sin
go léir bhí sa riocht ’n-a raibh an chailís sin cúmtha rud éigin a
choimeádadh greim ar shúilibh an t-é a chíodh í, agus do chuireadh
áthas isteach i n’ aigne tré n-a shúilibh.
D’fheuch Niamh uirthi, go dlúth agus go daingean, ach níor labhair sí
aon fhocal amach as a béal. D’fheuch an bheirt eile uirthi go dlúth
agus go daingean, leis, agus níor stadadar ach ’ghá moladh.
“Ba mhaith liom labhairt leat-sa, a Athair,” arsa Niamh le Colla.
D’imthighdar i leith taoibh.
“A leithéid seo, a Athair,” ar sise. “Tá m’ aigne socair agam le mórán
aimsire ar mé féin a thabhairt suas do’n tSlánuightheóir i dtigh ban
riaghalta. Ba mhaith liom do chómhairle dh’fhághail, a Athair, i
dtaobh an teighlaigh ban riaghalta ionar ceart dom dul, do réir do
bhreitheamhantais.”
“Ar mhiste dhom a dh’fhiafraighe, a ’nghean ó,” ar seisean, “cad é an
fhaid aimsire ó shocaruighis an nídh sin at’ aigne ar dtúis?”
“Bhí sé am’ aigne, a Athair, ar feadh abhfad,” ar sise, “sar ar
dhainginigh sé ann. Ní dóich liom go bhféadfainn a dh’innsint duit
cruinn, a Athair, cad é an fhaid atá sé daingean, ach tá sé daingean le
tamal maith.”
Do stad sé ar feadh tamail.
“An dóich leat, a ’nghean ó,” ar seisean, “an bhféadfá a dh’innsint dom
cad a chuir an nídh sin isteach at’ aigne ar dtúis?”
“Féadfad,” ar sise. “Nuair a thusnuigh an t-ollmhúchán i gcóir an
chogaidh mhóir seo atá curtha dhínn againn thugas fé ndeara conus mar
a bhí na fir go léir ’ghá cheapadh agus ’ghá shocarú’ ’n-a n-aigne go
ndéanfaidís ídhbirt anama ar son na h-Éirean agus ar son an Chreidimh.
Ní raibh aoinne ba ghéire ’ghá gcur go léir suas chun na h-ídhbirte
sin a dhéanamh ’ná mise. Ansan do thuigeas am’ aigne, nuair ná raibh
ar mo chumas an ídhbirt a dhéanamh ar an gcuma ’n-a rabhdar-san ’ghá
déanamh, gur bh’ é ba lúgha ba ghann dom í dhéanamh ar an gcuma ’n-a
raibh ar mo chumas í dhéanamh. Dheineas ar an gcuma san í. Ghabhas orm
féin i láthair Dé ceangal gan céile eile do ghlacadh choídhche ach an
Slánuightheóir, moladh go deó leis! Siné mo chuid-se de ’n ídhbirt, a
Athair. Tá an ceangal san orm. Ní fhéadfainn imtheacht ó m’ athair an
fhaid a bhí sé beó. Ní’l aon rud anois chun mé chosg ar dhul isteach i
dteighlach ban riaghalta agus an ídhbirt do chur i ngníomh.”
“I dtreó ná béadh aon bhaoghal go ndéanfaí aon dearmhad, a ’nghean ó,”
arsa Colla, “ba mhaith liom aon cheist amháin eile do chur.”
“Cuir aon cheist is maith leat chúgham, a Athair,” arsa Niamh, “agus
neósfad an fhírinne dhuit.”
“Nuair a dheinis an ídhbirt sin; nuair a thugais tu féin suas mar sin
do’n tSlánuightheóir, an dóich leat a’ raibh aon éileamh ag aoinne eile
ort?”
“Ní raibh, a Athair,” ar sise, “aon éileamh ag aoinne eile, ná ní’l
anois.” Do stad sí.------“Ach is dócha,” ar sise, “gur ceart dom an
méid seo a dh’innsint duit. Is cuimhin leat an t-ógánach Lochlanach úd
a tháinig anso fadó, nuair a bhí mo dhritháir Tadhg anso?”
“Is cuimhin liom é go maith,” arsa Colla.
“Chuaidh sé suas go h-Uíbh Máine i n-aonfheacht le Tadhg. An chéad uair
a chonac é tháinig ana chion agam air. Tháinig grádh agam dó. Siní
an fhírinne. Thuigeas am’ aigne go dtáinig an grádh céadna aige-sean
dómh-sa. Níor labhramair. Ach do tuigeadh an sgéal eadrainn.----Nuair
a tháinig an sgéal go raibh sé ag glacadh an Chreidimh bhí áthas mór
orm. Ansan, nuair a tháinig an sgéal go raibh sé chun bheith ’n-a
shagart, níor bh’fhéidir liom an sgéal a thuisgint i n-aon chor.
B’é deire mo mhachtnaimh ar an ngnó gur thuigeas am’ aigne go raibh
ceangailte orm é chur as mo chroídhe ar fad. Do dheineas san.--Ní
raibh aon bhaint i n-aon chor, a Athair, ag an méid sin sgéil
leis an gceangal so adeirim leat do ghlacas orm féin i dtaobh an
tSlánuightheóra.”
“Tá go maith, a ’nghean ó,” arsa Colla. “Déanfad-sa an nídh seo atá
agat d’á iaraidh orm. Ní mór dhom, ámhthach, beagán aimsire chuige.
Cuirfead sgéala chúghat óthuaidh chómh luath agus bheidh an áit
ceapaithe agam agus gach aon rud socair agam.”
Do sgaradar. Bhí Tadhg agus Caoilte imthighthe ar fuid na mainistreach;
Tadhg ag taisbeáint na mainistreach do Chaoilte, agus Caoilte ag cur
aithne ar na manachaibh, go mór mór ar an muintir go raibh sean-aithne
ag Tadhg ortha.
* * * * *
Seachtmhain díreach i ndiaigh an lae sin tháinig Colla féin go
h-Uíbh Máine. D’imthigh Tadhg agus Niamh agus é féin soir go Cill
Dara, go teighlach Bhríghde. Bhí áthas nár bh’fhéidir a dh’innsint
ar Chómharba Bhríghde agus ar an uile dhuine des na mnáibh riaghalta
nuair a fuaradar go raibh Niamh le fanmhaint acu. D’fhan sí acu, agus
má ba ghath gréine í fadó, ag teacht i gcuideachtain, i dteighlach a
h-athar, b’í an gath gréine céadna í ag gluaiseacht ameasg na maighdean
naomhtha, i dteighlach Bhríghde, go dtí gur lean sí a h-athair.
CRÍOCH.