Қарауыл Төбедегі Оттар - 20

ашатын, жер бетіндегі жалғыз жан иесі — адамзат қана. Сенің құрметіңе
дұға оқып, мадақ сөздер айту үшін ол ғажайып храмдар тұрғызды.
Өзімнің данышпан ұстазым кемеңгер Аристотель сияқты пенделерді
əрқашан, тура ақиқат пен шындыққа, азаттықты сүюге шақырған мен қазір
осынау жарық дүниемен мəңгілікке қоштасамын. Мен бүкіл ғұмырымды
ғаламның тылсымын ұғып, жұмбақтарын шешуге арнаған едім.
О, құдіретті, нұр жүзді сəулесімен күллі əлемді жарқыратқан ұлы Феб!
Сенімен қатар тұрғысы келіп, басқалардан құлдық ұруды талап еткен
қанішер билеуші азат философқа не жасай алады!
Соңғы сəлемімді жолдай отырып мəңгілік Феб, ақынның, ойшылдың,
азат ғалымның асқақтығын тұтқында, темір тордың ішінде отырып та
сақтай
алғандығымды
айтқандығыма
жеткізгендігіме
шексіз
қуаныштымын.
Менің ойларымның, ажалсыз рухымның қолжазбаларымда сақталып,
жазадан өліп кеткен бейкүнə Каллисфеннен əлдеқайда ұзақ өмір
сүретіндігіне сенемін.
Заманымыздың лайықты батыр ұлы Александрдың жорықтары мен
ерліктерін суреттеген шежірем бүгін аяқталады. Менің бұл еңбегімді оттың
да, темірдің де, қатал уақыттың да, тіпті Олимптегі Зевстің қаһарының да
кұртуға қауқарлары жетпейді.
Бүгін менің тағдырымның маңдайын бұратын күн де жетті, талықсыған
денемнен мəңгілік ғұмыр кешетін рухым əлдеқайда мықты, əлдеқайда
ғұмырлы, ол үлкенді-кішілі рақымсыз билеушілердің ешқайсысының
зорлығы мен құқы жетпейтін жарқыраған аспан денелерінен де алысқа
самғайды. Өзімнен даңқым ұзақ жасайды. Міне, үй-жайымнан,
достарымнан, отанымнан күшпен ажырадым. Менен тартып алуға шамасы
жеткеннің бəрі күшпен алынды, бірақ, бойымдағы табиғат берген дарыным
əрқашан өзіммен бірге. Менің қауқарсыз тіршілігімнің тірегі де, бар
қуанышым да сол. Бұған жиһангердің үкімі жүрмейді. Сұм семсердің жүзі
немесе даланың тағы жыртқышы жұтар демім мен көрер күнімді тауыссын
- ақ, бірақ даңқым ғасырларға жетіп, өзімнен ұзақ жасайды...
Каллисфен сөзін əрі қарай жалғастыра алмады. Философтың сөзі қатты
шамдандырған Александр қызық көріністі басқарушы парсыға қаһарлана
көз тастап еді, анау жоғарыдан аула ішіндегі қара құлдарға жекіріп қалды.
Құлдардың біреуі дəл кездеп артқы табанынан найзамен шанышқанда,
жалы дүрдиіп, қазандай басын бұлғап күркіреген арыстан алға қарай
атылды.
Арыстан екінші рет секіріп, Каллисфенді бас салды да, ауыр денесімен
қағып философты ұшырып түсірді. Данышпанның ақылды басын алапат
жақтарының арасына салып қысып жіберген жыртқыш, оның денесін
тырнақтарымен жұлмалап, ырылдап, кесек-кесек еттерді қомағайланып
жұта бастады.
Орнынан көтерілген Александрдың жүзі көңілсіз болатын. Қабақтарын
қарс түйген ол, Гефестионға:
— Қолжазбаны жоғалтпаңдар. Не жазғанын мұқият қарап шық!— деді.
— Оқып та шықтым. Жорықтарың жайлы жазыпты.
— Мені даттапты ма?
— Жоқ, жиһангер, қайта мақтапты.
Александр бір сəтке ойланып қалды.
— Кешірім құдайлардың құқы. Каллисфеннің ажалы дұшпандарыма
деген жеткілікті ескертуім, ал болашақ ұрпақ Каллисфеннің қолжазбаларын
сақтауға бұйрық бергенімді білетін болсын. Басқа қастандық
ұйымдастырушы есерлер сияқты емес, Каллисфен ерекше адам болатын.
Ол ұмытылмауға тиіс. Қолжазбаны сақтап, оны көбейткізуге өзің қамқор
бол.
Үкімші - парсы келді де жүрелеп отыра қалды.
— Ұлы мəртебелім! Эфэбтердің арыстанды қалай өлтіретінін қазір
көресің!..
Көңілі күпті Александр орнынан тапжылмай:
— Өлтіре берсін! Ұлы ойшылдың түбіне жеткен арыстан да жазаға
лайықты,— деді.
Парсы зəңгілерге:
— Саудасын бітіріңдер!—деп айқайлап бұйрық берді.
Сопақша келген биік қалқанды тасалаған зəңгілер төрт жақтан тақала
түсті. Құйрығымен жер сабалап, ырылдаған арыстан Каллисфеннің денесін
əлі жұлмалап жатыр. Бір сəтте лақтырылған өткір найзалар жыртқыштың
денесіне кіріш - кіріш қадалды. Секіріп барып құлап түскен арыстан тағы
да секірмек болып ұмтылып еді, омыртқасы опырылып түскен екен
орнынан тұра алмады.
Ырылдап, алдыңғы сирақтарымен денесін сүйретіп кирелеңдеді де
қалды.
Тағы да тақала түскен зəңгілер екінші найзаларымен аңдар патшасының
даусын бітірді.
Мереке аяқталды. Жаймен ұзай берген Александрдың, соңында асыл
тастары жарқырап Роксана кетіп барады. Көздерінде шаттықтың оты
ұшқындап, жүзі жайнаң қағады. Патшалардың адалдықтарын көрсеткісі
келген тобыр жолдың екі жағында етпеттерінен түсіп жатыр.
— Иə,— деді Гефестион, дүниенің тірегін ұстаған Зевстің өзі де
шартылдатып найзағай ойнатып, күркіретіп жай оғын атқан соң қаһарынан
қайтып, аспанның ашылып, жердің қайтадан күн нұрына бөленуіне
мүмкіншілік береді.
Мыңдаған жылдар етті. Əлі күнге дейін Азияның кең далаларында
жүндес жабы, əлде түйе мініп аяңдаған көшпенді некен-саяқ, болса да
ұшырасып қалады. Ол алыстағы төбелердің үстінде дір-дір қаққан
темірқазықты бетке ұстап кетіп бара жатады.
Оның ыңылдап айтқан жырларының жұмбақ əуенінде ақталмаған
үздіксіз ертегі, үзілген түс, қан араласқан жас, Азияның елең - алаңындағы
ғажайып бақталастықтар, сұрапыл шайқастар бар.
Қазір ғасырлар бойы таптаурын болған жолдарда ыңырсыған түйелі
керуен ғана көзге шалынбайды. Бұл күндері жаңа жолаушылар, олардың
арасында бозбала мен өрімдей қыз. Олардың көкірегінде білім мен
бостандыққа деген ешкім де тосқауыл бола алмайтын лапылдаған ыстық
алау бар. Таудың жықпырымен жоғары өрлеген олардың өздері аңсаған
биікке көтеріліп, жүректеріндегі от жаңа шапқа ұласып Азияның алыс
түкпірлерін де сəулелендіретініне сенімдері мол, армандаған асқар
шыңдарды да бағындыратындықтарына еш күмəнданбайды.
Жансыз сары құмдардың ортасынан бой көтерген гүл жайнаған
қалалардың алыстағы сағымдарын қуып сақ-сақ күлген жел
жолаушылардың үстінен ысқырып өте шықты. Бірақ жел шындыққа
айналған сағымды айдап əкете алмайды.
Бүгінгі Азияда жаңа қалалар салынуда. Олар темір діңгектері басына
азаттық алып, қайта түлеген халықтардың жаңа мəдениеті мен бақытты
өмірінің куəсіндей көкке өрлей түсуде.