Нигезләү - 11

- Сүзләр белән генә сөйләп булмый. Якын-тирәдә берәр хатын-кыз бармы? Теләсә нинди яшь булсын, шулай ук бөтен буена көзге.
- Һм-м-м... Әйдәгез, өйгә керик.
Командор оялып кына үзенең йортын йорт дип атады. Халык аны һичшиксез сарай дип атаган. Ләкин Мэллоу бу йорт кирмәнгә бик тә һәм бик тә охшаган кебек тоелды. Бина башкалага күренеп торган калкулыкта тора иде. Аның калын диварлары арматура белән нык бәйләнгән иде. Сарайга барлык алымнарны да саклаганнар, ә архитектура үзе аны тагын да игътибарсыз иткән. Нәкъ шундый йортта бөтен кеше сөйгән Аспер яшәргә тиеш.
Бик сөйкемле кыз килде. Ул командорга түбәнчелек белән баш иде.
- Бу - асрауларның берсе. Килерме? - дип сорады Аспер.
- Искиткеч.
Командор Мэллоуның кызның биле тирәли чылбыр тегеп куюын игътибар белән күзәтеп торды. Шуннан соң сәүдәгәр бер адым артка чигенде.
- Шул гынамы?
- Сез чаршауны тоткарламассызмы, командор? Сөйкемле кыз, сулда рычагы бар. Хөрмәтле булыгыз, аны өскә күчерегез. Курыкмагыз, сезгә зарар итмәс.
Кыз кушканны эшләде, үзенең кулына карады һәм, гаҗәпләнүдән тыны кысылды.
- Аһ! - дип кенә куйды асрау кыз.
Билдән һәм югарыдан ул баш очында сыек ут таҗы белән тәмамлана торган аксыл нур белән уратылган. Әйтерсең, кемдер таңны күктән төшергән һәм аны үзенең сөеклесенә бүләк иткән.
- Тотыгыз әле, - Мэллоу, кызга соры ташлардан муенса сузып, диде.
Ул муенсасын күкрәгенә терәп капты, һәм һәр таш, люминесцент кыры белән орынып, кызыл-алтын яктылык белән балкып китте.
- Сезгә ничек ошый? - дип сорады Мэллоу. Кыз җавап бирмәде, ләкин аның күзләрендә соклану чагылды. Командор кулын селкеп куйды, һәм ул теләр-теләмәс кенә рычагны аска төшерде. Дәһшәт сүнде. Асрау кыз чыгып китте, бу могҗиза турындагы истәлекләрнең гомере буена җитәчәге күренеп тора иде.
- Болар барысы да сезнеке, командор. Хатыныгыз өчен бүләк, ул аңа нигез сала.
- Һм-м-м... - Аспер муенса белән чылбырны әйләндергәләп карады, үлчәгәндәй булды.
- Сез аларны ничек эшлисез?
Мэллоу иңбашларын җыерып куйды.
- Техник мәсьәлә. Ләкин анда бернинди руханиларсыз эшләячәк.
- Әйе, ләкин ахыр чиктә бу хатын-кыз баласыннан артык әйбер түгел. Аны нишләтергә була соң? Анда ничек акча эшләргә?
- Сез бит, әлбәттә, баллар, алымнар яки башка шундыйрак берәр нәрсә оештырасыз?
- О, әйе.
- Мондый асылташ өчен хатын-кызның күпме түләячәген аңлыйсызмы? Ким дигәндә ун мең. Әйтерсең, хәзер яшен сарае уртасына сугу, командор бу кадәр шул ук дәрәҗәдә хәйран калыр итмәде кебек.
- Ах!
- Ә бу эшсезлекнең энергетик блогы алты айдан артык түзә алмаганга күрә, еш алмаш кирәк булачак. Хәзер эш турында. Без сезгә күпме теләсәгез, шул кадәр вак-төяк сата алабыз. Барлыгы бер меңәр, тик безгә тимер белән түләгез. Менә сезгә 900 процент та килде.
Командор, сакалын тотып, бөтен гәүдәсе белән исәпләүләргә чумды.
- Бөек Галактика! Җитмәсә, тол хатыннар алар аркасында сугышачак кына. Мин аларны аз күләмдә сатачакмын, һәм аукцион оештырсыннар. Әлбәттә, аларга минем шәхсән булуымны белергә кирәк түгел иде...
Мэллоу аны тиз генә бүлдерде.
- Йолдызлы очкычта булган аппаратларның тулы бер исемлеген күз алдына китерә алабыз. Безнең электр плиталарыбыз бар, алар ике минут эчендә сезгә иң каты сыер итне пешерәчәк, алар авызда эриячәк. Бездә беркайчан да кайрау кирәк булмаган пычаклар бар. Безнең кер юу машиналары савыт-саба юу, полотерлар, пылесослар һәм гомумән сез теләгән бөтен нәрсәне автомат рәвештә һәм өзлексез эшлиләр.
Бу приборларны киң халык өчен мөмкин булган итеп сатып алып, сез яулап алырлык киң популярлык турында уйлагыз. Хөкүмәтнең тугыз процентлы табышы булган монополиясе сатылган товарларның саны арта бару турында уйлагыз! Кешеләр күпме тели шулкадәр түләргә әзер булачак, һәм моның өчен сез нинди сумма түләгәнлегегезне аларга һич тә белергә мәҗбүри түгел. Һәм белегез, приборларның берсе дә руханилар тарафыннан аз гына да контроль таләп итми. Барысы да бәхетле булачак.
- Минемчә, сездән башка. Ә моннан сез нәрсә алачаксыз?
- Һәр сәүдәгәрнең бәя Нигезләүнә кануннары буенча алам. Мин дә, минем кешеләр дә бөтен табышның яртысын алачаклар. Сез, иң мөһиме, мин сезне кызыксындырырга теләгән нәрсәне сатып алырсыз, ә бу икебезгә дә отышлы булачак. БИК отышлы.
Командор нәрсә турындадыр уйлады, һәм аның йөзенә ачыктан-ачык ләззәт язылган иде.
- Сез нәрсә белән түләргә телисез? Тимерме?
- Әйе. Шулай ук күмер, бокситлар, тәмәке, борыч, марганец һәм үзагач белән. Сезнең боларның барысы да җитәрлек күләмдә бар.
- Кызыктырырлык яңгырый.
- Минемчә. Әйе, командор, әле генә башыма килгән тагын бер әйбер. Мин сезнең заводларыгызны яңадан җиһазлый алам.
- Нәрсә? Ничек шулай?
- Әйтик, сезнең металл кою заводларыгызны алыйк. Минем сез чыгара торган продукциянең бәясен 99 тапкырга киметә торган кечкенә җайланмаларым бар. Сез бәяне икеләтә киметә һәм шулай да зур табыш ала алачаксыз. Әйтәм бит, рөхсәт итсәгез, нәкъ менә нәрсәне күздә тотам дип. Сезнең шәһәрдә корыч кою заводы бармы? Бу күп вакыт алмаячак дип вәгъдә итәм.
- Моны Мэллоу сәүдәгәре оештырырга мөмкин, ләкин иртәгә, иртәгә. Аспер, борчылып: - Бүген кич сез безнең белән бергә ашап бетерәсез бит? - диде.
- Минем кешеләр...- дип башлады Мэллоу.
- Барысы да килсеннәр, - диде командор, мәһабәт тавыш белән. - Ике милләтнең символик дустанә төшке ашы. Тик бер шарт белән. Аның йөзе тартылды һәм кырысланды. Сезнең диннәрегез дә юк. Боларның барысы өчен дә Корелның эчке эшләренә сезнең миссионерларга тыкшынырга рөхсәт булыр дип уйламагыз.
- Командор, - диде Мэллоу коры гына. - Дин керемемне генә киметер, дип сүз бирәм.
- Ул чагында бүгенгә җитәр. Сезне кире корабка озаталар.

6.
Командорның хатыны иреннән күпкә яшьрәк булып күренде. Бу - саргылт салкын йөзле, артка таба шома итеп тарап куелган һәм җилкә чокырына җыелган төенчекле кара чәчле бер хатын иде. Аның тавышы кискен яңгырады.
- Сез инде бөтен эшегезне бетердегез, кадерле ирем,? Бөтенләй-бөтенләйме? Бәлки, сез төшегезгә дә кереп, бакчага керергә рөхсәт итәрсез?
- Кирәкми, кадерлем Ликия, - дип йомшак кына җавап бирде командор. Бүген кич бездә; бер егет көндезге ашта була, һәм син аның белән ни теләгәнең турында сөйләшә аласың, хәтта кайвакыт минем нәрсә турында сөйләгәнемне тыңлап та торасың. Сарайда үз кешеләре өчен бүлмәләр бушатырга кирәк булыр. Дөрес, миңа алар аз булыр кебек тоела.
- Аның каравы, алар эчәчәк һәм башкалар өчен дә ашаячак, ә аннары, чыгымнарны исәпләп, ике атна буе ыңгырашачаксың.
- Ә бәлки, юктыр да. Синең барлык катгый сүзләреңә карамастан, көндезге аш бүген мул булырга тиеш.
- О, хәзер аңлашыла.
Ликия нәфрәтләнеп иренә карады.
- Син ул варварларга бик дустанә мөнәсәбәттә. Бәлки, нәкъ менә шуңа күрә дә миңа сезнең әңгәмәдә катнашырга рөхсәт ителмәгәндер. Бәлки, синең вак, эчкерсез җаның минем әтигә каршы интригага батырчылык иткәндер?
- Юк ла.
- Ышанырмын дип ышанасыңмы, шулаймы? Берәр мескен хатын-кыз уңышсыз никахта сәясәт корбаны булса, бу мин. Эзләгән булсам, мин яхшырак кешегә кияүгә чыга алыр идем.
- Ярый алайса, кадерле леди. Бәлки, сез туган планетагызга рәхәтләнеп әйләнеп кайтырсыз. Тик, сезнең турыда онытмас өчен, хәтеремә бик яхшы таныш булган сувенирны саклыйм - сезнең мәҗүсилегез. Мин аны кисеп алырга кушармын. Шуннан соң Аспер, нәрсәгәдер яраклашкан кебек, башын кырын салып: - Матурлыгыгызны ахыргача чистартып бетерер өчен, колагыгызны да, борыныгызны да кисеп алырга кушырмын.
- Син көлмәссең, дуңгыз. Әтием синең барлык планеталарыңны метеорит тузанына әйләндерер. Дөресен генә әйткәндә, ул моны, мин әйтәм, бу варварлар белән килешү төзергә карар кылдың.
- Һм-м-м. Минемчә, янауларда бернинди ихтыяҗ да юк. Телисең икән, бу егет белән кичен үзең сөйләш. Ә ул арада үз телеңне үзең белән тот.
- Бу боерыкмы?
- Кара әле, менә сиңа минем бүләгем - сүземнән тукта, ниһаять!
Ябык муенса Ликиянең муенын бизәп биленә сөялгән. Аспер рычагны үзе күчерде дә кире чигенде.
Хатынның тыны кысылып, ул кыяр-кыймас кына кулын муенына сузды. Командор канәгатьләнеп өстәп куйды:
- Бүген кия аласың, тагын алырмын. Ә хәзер - кысылып кит!
Һәм ул тынып калды.

7.
Джеймс Твер чайкалып китте. Ул үз аякларын көчкә сөйрәп бара иде.
- Нишләп чыраең качкан?
Хобер Мэллоу үзенең уйларыннан аерылды.
- Шулаймы?
- Кичә нәрсәдер булгандыр... Мин бу эчүдән башка нәрсәне күздә тотам.
Твер кинәт килгән ышану белән сорады:
- Мэллоу, безнең ниндидер күңелсезлекләр бар, әйеме?
- Күңелсезлекләр? Юк. Киресенчә. Минем шундый тәэсир калды, мин бөтен көчем белән ишеккә ташландым, ул ачык булып чыкты. Нигәдер безне металл кою заводына җиңел кертәләр.
- Син тозактан куркасыңмы?
- Ох, Сэлдонның үзе хакына, борчылма. - Мэллоу ачуын тыеп калды һәм тынычрак тавыш белән өстәде: - Мондый ачык керү без анда бернинди кызыклы нәрсә дә күрмәячәкбез дигәнне аңлата.
- Атом сәнәгатене, әйе? - Твер уйга калды.
- Корелде атом энергиясен кайда да булса кулланганнарына бер дә охшамаган. Ә моны яшереп булмый диярлек - артык тирән эзләрне бөтен икътисадта атом энергетикасы калдыра.
- Ләкин, Твер атом энергетикасын үстерү әле башлана гына һәм аны хәрби сәнәгатьтәге хәрби максатлар өчен генә кулланалар. Ул вакытта эзләрне бары тик йолдызлы очкычлар һәм корыч кою эреткечләре докларында гына табарга мөмкин.
- Димәк, әгәр без аны тапмасак, ул чагында...
- Әле аларның атом энергиясе юк яки... алар аны бездән яшерәләр генә. Фаразларга гына мөмкин.
Твер башын чайкады.
- Кичә минем синең белән булмавыма бик үкенәм.
Мэллоу салкын гына: - Мин дә бу турыда үкенәм, - җавап бирде. - Каршы, мораль ярдәм күрсәтүгә мин каршы түгел. Кызганычка каршы, бу очрашу шартларын мин түгел, командор үзе таләп итте. Карале, безне заводка илтер өчен автомобиль килде бугай. Син үзең белән җайланмалар алдыңмы?
- Барысы да бердәм.

8.
Зур корыч эретү цехында бернинди оста сипләү алмаган җимерелү билгеләре булган. Хәзер ул буш иде. Командор һәм аның сарай хезмәтчеләре кебек дәрәҗәле кунакларны кабул итү өчен, ул гаҗәпкә калды.
Мэллоу саксыз хәрәкәт белән такта яфрагын козлага куйды. Твер сузган инструментны кулына тотып, ул кургаш тышчасын кысып тоткан күн тоткага бик нык тотынды.
- Бу инструмент, - диде Мэллоу, - куркыныч. Ләкин гади пычкы да куркыныч бит. Кул куярга кирәкми.
Бу сүзләрне ул аппаратның көпшәсе белән бөтен озын корыч полоса буйлап үткәрде, ул тавыш-тынсыз гына икегә аерылды. Бөтен кеше гаҗәпләнде, һәм Мэллоу көлеп җибәрде. Бер яртысын күтәреп, тезенә куйды.
- Минем прибор белән пластинканы йөзенче дюйм итеп кисеп була, ләкин яфрак ике дюймлы калынлыкка әйләнде. Әгәр дә сез металл калынлыгын дөрес итеп билгеләсәгез һәм яфракны өстәлгә куйсагыз, агач тырнагы белән дә корыч кисә аласыз.
Аппарат стиле бертуктаусыз хәрәкәт итә, һәм корыч полосадан барыбер киселгән яңа кисәкләр аерылган.
- Корыч белән, - дип аңлата Мэллоу, - теләсә нәрсә эшләргә мөмкин. - Ул рычагны чак кына күчерде. - Әйтик, сез калынлыкны киметә яки тигезсезлекне яки тутыгыгызны алып ташлый башладыгыз. Карагыз.
Үтә күренмәле фольга кисәктән очып китә башлады, аның өслеге ялтырап, лампа яктысында ялтырап китте.
- Әгәр сез батырырга телисез икән... Принцип бер үк.
Хәзер барысы да Мэллоу тирәсендә җыелдылар. Бу тылсым күрсәтү, искиткеч тамаша иде, димәк - сатып алучыны ышандыруның иң яхшы ысулы. Хөкүмәтнең иң югары чиннары, бер-берсенең иңбашларыннан карап, аяк очларына басып, пышылдашып алдылар, шул ук вакытта Мэллоу бер дюймовода түгәрәк пөхтә тишекләрне үзенең атом аппараты итеп үзгәртте.
- Ә хәзер мин сезгә тагын кайбер нәрсәләр күрсәтергә телим. Берәрсе безгә ике кыска көпшә алып килсен.
Ниндидер бер өлкә министры малай кебек сикереп торды. Кулларын пычракта, машина маенда гади эшче шикелле генә йөртүенә берәү дә игътибар итмәде. Мэллоу торбаларны бер-берсенә вертикаль рәвештә һәм җиңелчә хәрәкәт белән чүплеккә урнаштырды. Аның каршында бер торба тора - җөй сизелми дә! Мэллоу җыелганнарга күз йөртеп чыкты да сүз башлады, ләкин беренче сүздә кинәт тынып калды. Аның күкрәгендә суыкты...
Бөтен шау-шуда командор сакчыларының берсе, вакыйгаларны яхшырак күрү өчен, якынрак килде, һәм Мэллоу беренче тапкыр шундый ераклыкка килеп чыкты ки, барлык детальләрдә аңа таныш булмаган кул коралын карый алды. Ул атом иде! Хата төшеп калды - гади пистолетлар көпшәнең мондый формасын ала алмый иде. Ләкин иң мөһиме анда түгел, хәтта монда да түгел. Бу бластерларның тоткаларында, тирән итеп киселгән алтын пластинкаларда, йолдызлы очкыч һәм кояш эмблемасы тора. Инде дөньяга чыга башлаган Энциклопедиянең һәр зур томлыгы узган йолдызлы очкыч һәм кояш эмблемасы.
Галактик Империянең байракларында инде күп меңнәрчә еллар чагылган йолдызлы очкыч һәм кояш эмблемасы!
Мэллоу бер үк вакытта сөйләвен һәм уйлавын дәвам итте.
- Ә хәзер бу көпшәне сынап карагыз! Ул бербөтен булды. Ул, әлбәттә, идеаль түгел - кушылма кулдан җитештерелергә тиеш түгел...
Башка тоткарлануның мәгънәсе юк иде. Барысы да бетте. Мэллоу теләгәнне алды. Аның миен бер генә уй били. Туры нурлары белән алтынсу шар һәм йолдыз сигарасы авышлы.
Империянең йолдызлы очкычы һәм Империя кояшы.
Империя! Бу сүзләр күңелне салкынайта иде. Бер гасыр ярым үтте, әмма Империя һаман да кайдадыр еракта Галактика үзәгендә яши иде. Һәм ул яңадан перифериядә пәйда булды.
Мэллоу елмайды.

9.
Ике көн инде "Ерак Йолдыз" космоста булган, Хобер Мэллоу үзенең каютасында лейтенант Драфт белән утырып, аңа конверт, микротасма рулоны һәм көмеш цилиндчик сузган.
- Минем чигенүемнән соң нәкъ бер сәгать узгач, сез, лейтенант, мин кайтканчыга кадәр кораб командиры вазифасына керешегез, аның функцияләрен үтәрсез... яки, әгәр мин кайтсам, һәрвакыт.
Драфт торып басарга тырышып карады, ләкин Мэллоу аны тотып калды.
- Утырыгыз һәм тыңлагыз. Конвертта сез планетаның координаталарын табарсыз. Анда сез мине ике ай буе көтәрсез. Әгәр нигез сезне ике айлык срок беткәнче үк тапса, микрофильм бирегез - минем экспедиция турындагы хисабым. Әгәр дә мин ике айдан әйләнеп кайтмасам, ә Нигезләүнең йолдызлы очкычлары сезне тапмасалар, Терминус планетасына очасыз һәм минем хисап сыйфатында капсуланы бирегез. Сез мине аңладыгызмы?
- Әйе, сэр.
- Сез дә, минем кешеләр дә минем рапортка каршы килә торган бернәрсә дә әйтергә тиеш түгел.
- Әгәр бездән сорасалар, сэр?
- Ул чагында сез бернәрсә дә белмисез.
- Бар, сэр.
Шуның белән сүз бетте. Нәкъ 50 минуттан "Ерак Йолдыз" бортыннан салмак кына уртача зурлыктагы коткару боты аерылды.

10.
Онум Барр картайган, куркырга артык карт булган. Соңгы тәртипсезлекләр чорыннан бирле ул юк итүдән коткарып кала алган үз китаплары белән җир кисәгендә яшәгән. Баррның инде югалтасы юк иде, һәм ул үз тормышын югары бәяләде. Шуңа күрә карт әлеге ят кешегә курыкмыйча гына карап торды.
- Ишек ачык иде, - дип аңлатты ят кеше.
Ул ниндидер сәер ләззәтле акцент белән сөйләште, һәм Барр беренче эш итеп аның ботында сәер соры-корыч бластер асылынып торуын игътибар итте. Барр бүлмәсенең ярым караңгылыгында ят кешене чолгап алган көч кырының зәгыйфь ялтыравын күреп алды.
- Аны ябуның ни мәгънәсе бар, - дип йомшак кына җавап кайтарды карт. - Сезгә миннән берәр нәрсә кирәкме?
- Әйе.
Ят кеше бүлмә уртасында басып тора иде. Ул озын һәм киң җилкәле иде.
- Сезнең йорт бөтен тирә-якта бердәнбер.
- Әйе, биредә аулак урын, - дип килеште карт. - Ләкин моннан көнчыгышка таба шәһәр бар. Теләсәгез, мин юнәлешне күрсәтәм.
- Аннары. Утыра аламмы?
- Әгәр дә кәнәфиләр сезне тотса, - дип җитди тон белән җавап бирде Барр.
Кәнәфиләр иске һәм таушалган иде, хуҗа үзе кебек үк. Үткән яшьлекнең реликтлары...
- Минем исем Хобер Мэллоу, - дип таныштырды ят кеше. - Мин ерак провинциядән очып килдем.
Барр башын иде дә елмаеп куйды.
- Мин моны сезнең акцентыгыз буенча күптән аңладым. Минем исем Онум Барр. Мин Сивенна планетасыннан һәм кайчандыр Империянең патрицие идем.
- Димәк, бу - Сивенна. Кызганычка каршы, минем иске карталарым гына бар.
- Йолдызларның хәле үзгәрсен өчен, алар чын-чынлап иске булырга тиешләр.
Ят кеше тирә-ягына каранган арада Бар үз кәнәфиендә бөтенләй тыныч утыра иде. Ул кешенең саклык кыры юкка чыкканлыгын сизде һәм, хәсрәтләнеп, уйлап куйды: ә бит аның кызганыч персоналы җир асты байлыкларыннан курку тудырмый.
- Йортым ярлы, мин бик аз алам, - диде Барр. - Сез минем белән күңелсез төшке ашны бүлешә аласыз, әгәр сезнең ашказаныгыз кара икмәк һәм кузаклыларны кайната алса.
Мэллоу башын чайкады.
- Рәхмәт, мин инде көндезге ашта булдым, өстәвенә, вакытым да юк. Миңа кирәк булган бердәнбер әйбер - сезнең хөкүмәт урнашкан урынга барып җитү.
- Моны миңа күрсәтү җиңел. Сез планетаның башкаласы кайда яки император секторының башкаласы кайда икәнен белергә телисезме?
Егетнең күзләре кысылды.
- Бу бер үк нәрсә түгелмени. Бу бит Сивенна.
Карт патриций акрын гына баш какты.
- Әйе, Сивенна. Ләкин планета башка Норман секторының башкаласы түгел инде. Шулай да сезнең иске карталарыгыз алдады. Йолдызлар меңнәрчә еллар үзгәрмәскә дә мөмкин, әмма сәяси чикләр тотрыксыз.
- Начар, бик начар. Ә яңа башкала еракмы?
- II Оршеда. Бу моннан егерме парсек. Сез аны үз картагызда табарсыз. Сүз уңаеннан, ул кайчан нәшер ителгән?
- Йөз илле ел элек.
- Күптән шулай инде? - диде карт, авыр сулап. - Шул вакыттан бирле күп сулар аккан. Сез безнең тарихыбыз белән танышмы?
Мэллоу тискәре ишарә ясады.
- Ул чагында сез бәхетле. - Барр акрын гына башын чайкады. - Провинция өчен авыр көннәр килде, император Станелл IV заманында гына бераз җиңелрәк булды, ә ул 50 ел элек вафат булды. Шуннан бирле баш күтәрүләр, җимереклек, җимерекләр һәм күтәрелешләр...
Барр эченнән генә уйлады.: «Артык лыгырдап тормадымы икән?» - дип уйлады. Карт бик ялгыз яшәгән, сүз белән тере кеше белән бик сирәк аралаша алган. Кинәт кызыксынып, Мэллоу кискен итеп сорады:
- Җимереклекме? Сез барлык провинцияләр дә тулысынча ярлыланган кебек сөйлисезме?
- Бәлки, тулысынча түгелдер. Беренче класслы 25 планетаның ресурсларын ахырга кадәр киметү өчен күп вакыт кирәк. Үткән гасырларның муллыгы белән чагыштырганда, без, әлбәттә, кискен кимү кичерәбез, һәм яхшыру әлегә күренми. Ләкин ни өчен бу сезне шулай кызыксындырды, егет? Сез сәламәт һәм көчле, һәм сезнең күз алдыгызда тормыш үзе ялтырый.
Сәүдәгәр чак кына кызарынмый калды, төсе уңган күзләре аның күңеленә тирән кереп, анда күргәннәренә елмаешып куйдылар.
- Эш шунда, - диде ул, - мин гади сәүдәгәр, Галактиканың кырый өлкәләре белән сәүдә итәргә телим. Мин берничә иске карталарны таптым да, яңа сату базарларын табу өчен, бирегә килдем. Һәм мине, әлбәттә, ярлыланган планеталар турында һәм аларда акча эшләп була дигән мәгълүматлар кызыксындыра. Менә, әйтик, Сивеннада хәлләр ничек?
Карт алга иелде.
- Мин төгәл әйтә алмыйм. Мөгаен, алай ук начар да түгелдер. Сез сәүдәгәрмени? Сез күбрәк сугышчыга охшагансыз - кулны гел бластерда тотыгыз, битегездә җөй.
Мэллоу башын селкеп куйды.
- Мин килгән җирдә кануннар бик аз. Бәрелешлер һәм җөйнар - безгә сәүдә операцияләре барышында нәрсә эшләргә туры килүенең бер өлеше генә. Ахыр чиктә аклансаң гына, көрәшүнең мәгънәсе бар. Ләкин кыйнашсыз гына мөмкин булса - бигрәк тә яхшы. Ә хәзер әйтегез: бу планетада аның өчен көрәшергә кирәк булсын өчен мин җитәрлек акча эшли аламмы? Бу мине куркытмый.
- Күреп торам, - диде Барр, килешеп. - Кызыл Йолдызларда Вискард гаскәре калдыгына кушыла алыр идегез була. Дөрес, белмим, моны гаскәр яки пират әтрәк-әләмңәре дип атарга. Сезне, яшь варис шаһзадәсенә соңгы уңышлы һөҗүм кылынганнан бирле, үтерүләр һәм көчләүләр белән шөгыльләнүче хәзерге регентка рекрут итеп алыр идегез.
Патрицийнең арык яңаклары кызарып китте. Аның кошларныкы кебек якты күзләре йомылды һәм яңадан ачылды.
- Сез, патриций Барр, регент турында бик үк дусларча сөйләмисез, - диде Мэллоу. - Әгәр дә мин аның шымчыларының берсе булсам?
Барр ачынып: - Булса соң? - дип җавап бирде. - Сез миннән нәрсә ала аласыз? - Ул кипкән кулы белән ярлы мансарданың диварын сыпырды.
- Сезнең тормышыгыз.
- Мин аның белән шактый ансат аерылышам. Ул болай да биш елга озаграк сузыла. Ләкин сез шпион түгел. Әгәр дә бу дөрес булып чыкса, минем үз-үземне яклау инстинкты сез хәзер ишеткәнне миңа әйтергә ирек бирмәс иде.
- Сез каян беләсез?
Карт көлеп җибәрде.
- Сез миңа шикле карыйсыз. Бәхәсләшергә әзер - сез мине, хөкүмәт сүгә башлап, сезгә тозак әзерлим, дип уйладыгыз. Юк, юк. Мин күптән сәясәт белән шөгыльләнмим.
- Сәясәт белән шөгыльләнмисезме? Кем генә булса да сәясәт белән шөгыльләнми кала аламыни? Сез регент гамәлләрен тасвирлаган сүзләр - үтерү, көчләү һәм башка шундыйлар... Сез һич тә объектив булып күренмисез. Һәм сез күптәннән сәясәт белән шөгыльләнмисез дип уйламыйм...
Карт иңбашларын җыерып куйды.
- Әгәр алар көтмәгәндә килсәләр, истәлекләр чага. Тыңлагыз да үзегез хөкем итегез. Сивенна бөтен провинциянең башкаласы булганда, мин патрицием һәм Сенат әгъзасы идем. Мин борынгыдан һәм бөтен хөрмәтле ырудан чыгам. Минем бер карт бабам бар иде... Хәер, бу мөһим түгел. Элеккеге дан - иң яхшы истәлек түгел.
- Мин шулай аңлыйм, - диде Мэллоу, - сезнең я гражданнар сугышы, я революция булган.
Баррның йөзе караңгыланды.
- Гражданнар сугышлары чиксез булды. Егылу чоры килде, ләкин акрынлап Сивеннада барысы да тынычланды. Станелла IV вакытында ул элеккеге иминлеккә ирешкән диярлек. Аннары тәхеткә бер-бер артлы зәгыйфь императорлар керә, ә кайда йомшак император - анда көчле регент. Безнең соңгы регент - хәзер Кызыл Йолдызларда пиратлык белән шөгыльләнүче Вискард, - үзе император булырга карар итте. Әгәр дә регент барысына да ирешсә, бу беренче очрак булмас иде. Ләкин аның берни дә барып чыкмады, чөнки Вискард җитәкчелегендәге йолдызлы очкычларның империя флотилиясе Сивеннага якынлашкач, бөтен планета рухланып наместнигына каршы кузгалды.
Барр моңсу гына тынып калды. Мэллоу картның сөйләгәне вакытында аның бөтен тәне киеренкеләнеп киткәнлегенә игътибар итте һәм шунда ук үзен тынычланырга мәҗбүр итте.
- Рәхим итегез, дәвам итегез, сэр.
Барр акрын гына: - Рәхмәт, - диде. - Сезнең яктан карт кешенең ихтыяҗларын канәгатьләндерү бик күңелле. Алар баш күтәрделәр, дөресрәге, без баш күтәрдек, чөнки мин башлыкларның берсе идем. Вискард чак кына ычкынып өлгерде, һәм без аны үкчәсеннән эзәрлекләдек. Планета да, аның белән бергә бөтен провинция дә, адмирал ишеген ачып, императорга тулысынча ихтирам һәм тугрылык белдереп, адмиралга ишек ачтылар. Ни өчен без моны эшләдек, мин үзем дә белмим. Бәлки, без императорның үзенә түгел, ә символ булган императорга тугрылык күрсәткәнбездер. Ә бәлки, озак камалудан курыкканнардыр...
- Ә алга таба? - Мэллоу аны куып җибәрде.
- Шуннан...- диде карт караңгы чырай белән. - Тик менә адмиралга гына боларның барысы да ошамады. Ул баш күтәргән провинция өстеннән җиңүче данын сусаган, ә аның кешеләре гадәттә җиңүчеләргә эләгә торган әйбер белән яшәргә теләгән. Шуңа күрә халык, барлык шәһәрләр урамнарына җыелып, императорга һәм аның адмиралына «ура» кычкырган арада, ул барлык мөһим объектларны, шул исәптән хәрбиләрне, алган, ә аннары бомбаларны халыкка ташларга кушкан.
- Нинди нигездә?
- Шул нигездә, кешеләр император үзе куйган наместнигына каршы баш күтәрделәр. Һәм адмирал үтерүләр, көчләүләр һәм башка куркынычлардан соң яңа наместник булды. Минем алты улым бар иде. Аларның бишесе үз үлемен тапкан, дөрес, ничек икәнен белмим. Минем кызым бар иде. Ул да үлгән дип уйлыйм. Миңа тимәделәр, чөнки мин артык карт идем. Һәм мин монда урнаштым, чөнки безнең наместникка ниндидер шик-шөбһәләр тудыру өчен артык карт.
Барр ак башын иде.
- Алар миңа бернәрсәне дә калдырмадылар, чөнки мин баш күтәргән наместникны бәреп төшерергә ярдәм иттем һәм адмиралга дан-шөһрәт казанырга комачауладым.
Мэллоу сүзсез генә утыра һәм көтә. Аннары йомшак кына сорады:
- Ә сезнең алтынчы улыгыз белән нәрсә булды?
- Нәрсә?
Барр салкын елмаеп куйды.
- Куркынычсызлыкта ул, чөнки адмиралга ялган исем астында гади бер солдат кушылды. Ул наместникларның шәхси флоты артиллеристы. О, юк. Мин сезнең күзләрегезне күрәм. Ул начар малай түгел. Ул килеп чыкса, минем янга килә һәм ярдәм итә. Ул мине хуплый. Көннәрдән бер көнне бөек наместнигыбыз үлемгә дучар ителер, ә минем углым аны җәзалаучыларга әйләнер.
- Сез боларның барысын да таныш булмаган кешегә әйтәсезме? Сез улыгызны авыр хәлгә куясыз.
- Юк. Мин аңа булышам, яңа дошман эзлим. Әгәр мин аның дошманы түгел, ә наместнигының дусты булсам, мин аңа Галактиканың кырыена кадәр патруль йолдызлы очкычларын җибәрергә киңәш итәр идем.
- Сезнең космоста кораблар юкмы әллә?
- Ә сез үзегез генә күрдегезме? Сезне берәрсе туктатып виза таләп иткәнме? Бездәге кебек аз санлы кораблар белән дә, монда барган интригалар һәм җинаятьләр вакытында да, бер генә йолдыз да варварварлык хөкем сөргән тышкы системаларны саклау өчен бу эшләрдән өзеп булмый. Моңарчы Галактиканың периферия районнары ягыннан берни дә янамады... Сез килеп чыкканчы.
- Минме? Мин бернинди куркыныч та күз алдына китерә алмыйм.
- Сезнең арттан башкалар киләчәк.
Мэллоу әкрен генә башын чайкады.
- Мин сезнең ни сөйләгәнегезне аңлап бетермим.
- Тыңлагыз! - Картның тавышында ниндидер түземсезлек бар иде. - Сез кергәч тә, мин сезнең кем икәнегезне аңладым. Мин сезне беренче тапкыр күргәч, сезнең гәүдәгез көч кыры белән әйләндереп алынган иде.
Мэллоу икеләнеп башын чайкады, аннары башын селекте:
- Әйе, дөрес.
- Менә шулай. Сезнең хатагыз шунда. Мин белгән кайбер әйберләр бар. Безнең үлеп баручы көннәрдә галим булу модалы түгел. Вакыт уза, һәм прибоем белән көрәшә алмаган кеше, мәсәлән, мине кебек, диңгездә юа. Ләкин мин галим идем, һәм атом энергиясен ачу тарихында көч кырының портатив җайланмасы беркайчан да уйлап чыгарылмаганын беләм. Бездә, әлбәттә, көч кырлары урнаштыру бар, алар шәһәрне яки хәтта йолдызлы очкычны да саклый ала торган зур энергия станцияләре белән туклана, ләкин бер генә кеше дә түгел.
- Менә ничек?
Мэллоуның түбәнге иреннәре алга чыкты.
- Һәм моннан нинди нәтиҗә?
- Бөтен космос буйлап бик күп сәер хәбәрләр йөрде. Әлбәттә, алар телдән-телгә күчеп бозалар, ләкин мин яшь булганда, безнең планетада сәер кешеләр яши торган кечкенә йолдызлы очкычы килеп чыкты. Алар безнең кануннарыбызны белмәделәр һәм кайдан килгәнен әйтә алмадылар. Алар Галактиканың нәкъ кырыендагы тылсымчылар, караңгы төндә яктыртылган тылсымчылар, һавадан очучылар һәм аларны бернинди корал белән дә атып булмый торган тылсымчылар турында сөйләштеләр. Барысы да көлештеләр. Мин дә көлдем. Мин моны бүген генә искә төшердем. Караңгыда янып торсагыз да, минем кулымда бластер булса да, сезне үтерә алыр идем дип уйламыйм. Әйтик, сез хәзер утырган кебек һава буйлап очып йөри аласызмы?
Мэллоу салкын кан белән: - Болар барысы да буш уйдырмалар, - дип җавап кайтарды.
Барр елмайды.
- Сезнең җавабыгызны кабул итәм. Мин кунаклардан сорамыйм. Ләкин тылсымчылар булса, әгәр сез шуларның берсе булсагыз, монда алар күп булыр иде. Бәлки, бу яхшыдыр да. Бәлки, безгә тамырлардагы канны яңартырга кирәктер.
Карт авыз эченнән нидер мыгырданып куйды, аннары акрын гына сорады:
- Ләкин кире ягы да мөмкин бит. Безнең яңа киңәшчебез дә, Вискард кебек үк, император таҗы турында хыяллана. Барр баш какты. - Улым миңа гайбәт таратты. Шәхси конвое наместнигында булганда, аларны ишетмәү авыр, ә ул барысын да миңа сөйли. Безнең яңа наместник үзенә тәкъдим ителсә, таҗдан баш тартмаячак. Ләкин ул чигенү өчен үзенә юл калдырды. Уңышсызлыклар килеп чыкса, ул варвар кабиләләре арасында яңа Империя булдырырга ниятли, диләр. Сөйләүләренә караганда, ул кызын ниндидер варвар короленә кияүгә биргән дип уйламыйм.
- Әгәр барлык имеш-мимешләргә ышансаң...
- Беләм. Күп нәрсәне тикшерергә кирәк әле, диләр. Мин карт, чепуха илтәм. Ни сөйлисез? Аның үткен күзләре сәүдәгәргә төбәлгән иде.
- Мин бернәрсә дә әйтмим, - диде Мэллоу. - Ләкин мин сезгә бер генә сорау бирергә теләр идем. Сивеннада атом энергиясе бармы? Мин сорыйм: сездә әле гамәлдәге генераторлар бармы, әллә восстание вакытында барысы да җимерелдеме?
- Җимерелгәнме? Сез нәрсә! Иң кечкенә атом энергостанциясенә караганда, планетаның яртысын тизрәк юк итәрләр иде. Ходаем, алар бит алыштыргысыз һәм даими рәвештә безнең сугышчан флотны кора. Транторның бу ягында, - дип горурланып өстәде карт, - безнең энергия станцияләре иң куәтлеләре.
- Сезнең энергия станцияләрен карау өчен мин нәрсә эшләргә тиеш?
- Бернәрсә дә түгел! - диде карт кыю гына. Сез хәрби үзәккә якынлаша алмыйсыз, сезне шунда ук атып үтерәчәкләр. Беркем дә булдыра алмый. Сивеннада граждан хокуклары кебек төшенчә юк.
- Сез барлык энергостанцияләр дә хәрби сак астында дип әйтергә телисезме?
- Юк. Тагын кечкенә станцияләр бар, алар шәһәрләргә, автомобильләргә һәм башкаларга ут һәм энергия бирә. Ләкин монда да җиңелрәк түгел. Аларны техник хезмәткәрләр контрольдә тота.
- Кемнәр алар?
- Энергия станциясенә хезмәт күрсәтә торган махсус төркем. Бу эш нәселдән тапшырыла, уллары әтиләре белән бергә ярдәмчеләр булып эшлиләр. Үз сословиесенең намусы турында уйлаудан башка, алар бернәрсә турында да уйламыйлар. Әгәр ул техник булмаса, бер генә кеше дә станциягә бара алмый.
- Аңлашыла.
- Ләкин әйтә алмыйм, - диде Барр, - техниканы сатып алу очрагы булмады. Безнең көннәрдә, 50 ел эчендә ун император алышынган һәм шуларның җидесе үтерелгән, һәр йолдыз командиры наместник хакимиятенең узурпациясенә ирешә, ә наместник - император хакимиятенең узурпациясе, хәтта техник да сатылырга мөмкин, дип уйлыйм. Ләкин бик күп түләргә туры киләчәк. Мин хәерче бит.
- Нәрсә - акча?! Алар миндә юк. Ләкин сатып алу өчен акча гына кирәкмени?
- Акчага калганын да алырга мөмкин булса, тагын нәрсә булыр?