Latin

Нигезләү - 10

Total number of words is 4302
Total number of unique words is 1894
36.8 of words are in the 2000 most common words
51.6 of words are in the 5000 most common words
59.8 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
- Сез каян беләсез? Вакытлы Сәйф тагын бер тапкыр ачылдымы?
- Юк, дускаем, бу мәҗбүри дә түгел. Тыңлагыз һәм үзегез нәтиҗә ясагыз. Галактик Империя, периферияне ташлап, безне үзебезгә калдырганнан бирле, без әле бер тапкыр да атом энергиясенә ия булган дошманны очратмадык. Башка күңелсезлекләр булмаса, бу зур әһәмияткә ия беренче очрак.
Ә алар бар. 70 ел эчендә беренче тапкыр без зур эчке сәяси кризис кичерәбез. Һәм мин тышкы һәм эчке кризисларның шундый туры килүе минем нәтиҗәнең бәхәссез булуын раслый дип саныйм.
Манлисның күзләре кысылды.
- Әгәр башка сәбәпләр булмаса, бу гына җитәрлек түгел. Без инде ике сэлдон кризисын кичердек, һәм ике тапкыр Нигезләү җимерелү куркынычы астында иде. Өченче кризис мондый куркыныч булганчы башланырга мөмкин түгел.
Сатт һаман да тыныч түгел иде.
- Хәвеф якынлаша. Һәр ахмак ул инде узган вакытта кризис булды дип әйтә ала. Дәүләт акылларының бурычы исә шушы кризисны яралгыда күрүдән гыйбарәт. Тыңлагыз әле, Манлис, без сезнең белән психотарих ярдәмендә исәпләнгән юл буйлап барабыз. Без Хари Сэлдонның киләчәгебезнең тарихи ихтималын эшләгәнен беләбез. Без беләбез, көннәрдән бер көнне Галактик Империяне торгызырбыз. Без моның меңләгән еллар алачагын беләбез. Һәм без бу юлда безне берничә авыр кризис көткәнен беләбез.
Шулай итеп, беренче кризис нигез салынганнан соң 50 ел узгач, ә икенчесе 30 елдан соң туды. Шуннан бирле 75 елга якын вакыт узды. Вакыт, Манлис, вакыт!
Тегесе кыюсыз гына борынын уып куйды.
- Һәм сез чираттагы кризиска әзерләнергә булдыгызмы?
Сатт баш какты.
- Ә мин, - дип дәвам итте Манлис, - анда да берәр роль уйнарга тиешме?
Сатт сүзсез генә баш какты.
- Тышкы атом сугышы куркынычын чагылдырганчы, без үз өебездә тәртип урнаштырырга тиешбез. Бу сәүдәгәрләр...
- О?!
Кардинал киеренкеләнде, күзләре кысылды.
- Әйе, әйе, файдалы сәүдәгәрләр, ләкин артык көчле һәм бәйсез. Алар инопланетяннар һәм дингә бәйле булмаган бик яхшы белемле. Бер яктан, без үзебез сәүдәгәрләргә белем бирдек; ләкин икенче яктан - алар өстеннән дини контрольне югалттык.
- Әгәр дә без хыянәтне исбат итә алсак?
- Әгәр шулай килеп чыкса, барысы да гади генә хәл ителер. Ләкин эшне тамырыннан куарга кирәк. Хәтта алар арасында хыянәтчеләр булмаса да, алар безнең җәмгыятьтә тотрыксызландыручы фактор булып тора. Аларның безгә карата патриотик хисләре дә, гади ихтирамнары да, диннәре дә юк. Алар йогынтысында Хардин заманнарыннан бирле безгә Изге Планетага караган кебек караган тышкы провинцияләр бәреп чыгарга мөмкин.
- Мин барысын да аңлыйм, ләкин чыгу юлы...
- Сэлдон кризисы үсешнең максималь ноктасына җиткәнче, чыгу юлы табылган булырга тиеш. Атом сугышы куркынычы һәм эчке каршылыклар белән шанслар безнең файдага булмаска да мөмкин.
Сатт өстәлгә буш стаканны куйды. Моңарчы ул таркау кыяфәт белән кулларын болгап утыра иде.
- Һәм бу сезнең бурыч.
- Минекеме?
- Шәхсән мин бернәрсә дә булдыра алмыйм. Минем вазыйфам мөһим, әмма юридик хакимият юк.
- Ә мэр?..
- Мөмкин түгел. Уйлап кына карагыз: нинди кеше ул? Ул энергияле, тик берәр төрле җаваплылыктан качарга кирәк булганда гына. Әгәр яңадан сайлану белән яный торган бәйсез партия барлыкка килсә, ул аның тавышына колак салырга мәҗбүр булачак.
- Ләкин, Сатт, минем сәясәткә бернинди сәләтем дә юк...
- Моны миңа тапшырыгыз. - Кем белә, Манлис?! Сальвор Хардин заманнарыннан ук Югары Каһин һәм мэр вазифасын әле беркайчан да бер үк кеше биләмәгән. Әмма хәзер бу миссияне яхшы үтәсәгез, булырга мөмкин.

3.
Ә шәһәрнең икенче башында, күпкә өйлерәк шартларда, Хобер Мэллоуда шулай ук очрашу узды. Ул бик озак һәм игътибар белән тыңлады, аннары сак кына әйтте:
- Әйе, мин сезнең Советта сәүдәгәрләрнең турыдан-туры вәкиллегенә ирешү максатыннан үткәрелә торган кампанияләрегез турында ишеттем. Ләкин ни өчен мин, Твер?
Джеймс Твер һәрвакытта да урынга һәм урынга хәбәр итмәгән, аңардан сорашканнармы, юкмы, ул Нигезләүдә белем алган инопланетяннарның беренче төркемендә булган, дип җавап биргән, түбән тавыш белән җавап биргән:
- Мин нәрсә эшләгәнемне беләм. Хәтерлисеңме, без синең белән беренче тапкыр очрашкан идек?
- Сәүдәгәрләр конференциясендә.
- Әйе. Син рәис идең. Син ул үҗәтләрдән ташны ташка ташламадың. Син аларга бер тапкыр һәм мәңгегә авызыңны томаладың. Нигезләү халкы арасында да син популяр. Синең сөйкемлелегең бар яки, һәрхәлдә, авантюрист репутациясе бар, бер үк нәрсә.
- Бик шәп, - диде Мэллоу коры гына. - Ләкин ни өчен хәзер?
- Чөнки хәзер безгә шундый очрак килеп чыкты. Беләсеңме, мәгариф министрын отставкага бирергә мәҗбүр иттеләр? Бу хакта рәсми рәвештә игълан ителмәде, әмма бу шулай.
- Син каян беләсең?
- Моннан... мөһим түгел.
Твер канәгатьсез төстә кулын изәде.
- Ләкин бу тәгаен. Гамәл партиясе акрынлап таркала, һәм без аны хәзер үк, сәүдәгәрләрнең хокуклары турындагы сорауны куйсак, дөресрәге - демократия турында. Мэллоу кәнәфисәндә киерелеп утырды да бармакларын карарга кереште.
- Аңлашыла. Бик кызганыч, Твер, ләкин миңа киләсе атнада эшләр буенча китәргә кирәк. Сиңа башка берәүне табарга туры килер.
Твер аңа текәлде.
- Эшләр беләнме? Тагын нинди эшләр белән?
- Югары сер итеп. Дәүләт сере һәм башкалар. Бүген мэрның үз секретаре белән сөйләштем.
- Елан Сатт белән? - дип дулкынланып сорады Твер. - Бу тозак! Ли синнән котылырга тели. Тыңла әле, Мэллоу, тукта...
- Җитәр! - Мэллоуның кулы үзенең әңгәмәдәшенең кысылган йодрыкларына төште. - Кызма! Әгәр бу тозак булса, мин һәрвакыт исәп-хисапка әйләнеп кайтачакмын. Әгәр юк икән, елан Сатт безнең кулга гына уйный. Тыңла әле, чираттагы кризис башлана.
Мэллоу, давыллы реакцияне көтеп, дәшми калды, ләкин ул булмады. Твер аңа аптырап карады.
- Ә бу нәрсә?
- Бөек Галактика! - Мэллоу түзмәде һәм шартлады. - Мәктәптә ни эшләдең? Нәрсә белән шөгыльләндең син? Әллә син минем белән шундый ахмак сораулар биреп шаярасыңмы?
Твер кашларын җыерды:
- Әгәр син аңлатып бирсәң...
Озак вакыт тынлык урнашты, аннары Мэллоу күзләрен түбән төшерде һәм тыныч тавыш белән әйтте:
- Аңлатам. Галактик Империя таркала башлагач, перифериядә варварлык чоры килеп җитте, һәм ул, гомумән, Империядән аерылды. Хари Сэлдон һәм аның психологлары төркеме без фәнне, мәдәниятне һәм технологияне үстереп, Икенче Империянең үзәген төзи алсын өчен Нигезләү колониясе булдырганнар.
- О, әйе, мин ул турыда...
- Мин әле әйтеп бетермәгән идем, - диде сәүдәгәр салкын гына. - Нигезләүнең киләчәк юлы психотарих формулаларына нигезләнеп исәпләнгән. Бу юлда кешеләр кешелекне Икенче Империянең тизрәк барлыкка килүенә этәрәчәк кризислар сериясен кичерәчәк. Хәзер без чираттагы кризиска, өченчесенә якынлашабыз.
- Әлбәттә дә! Хәзер исенә төште. Ләкин мин укуымны күптән, синнән күпкә иртәрәк тәмамладым.
- Ярар, онытыйк бу турыда. Бөтен хикмәт шунда ки, мине хәзер шушы кризисның иң куенына җибәрәләр. Аннан кайчан кайтканымны беркем белми. Ә Советка сайлаулар ел саен уздырыла.
Твер башын күтәрде.
- Син ниндидер эзгә төштеңме?
- Юк.
- Ләкин синең берәр төрле билгеле планнарың бармы соң?
- Гомумән, бернинди дә.
- Ләкин...
- Бернинди "ләкин"! Хардин бервакыт әйткән: «Уңыш бер планлаштыруга гына ирешә алмый. Импровизация ясый белергә кирәк ". Менә мин импровизацияләргә җыенам.
Твер кыюсыз гына башын чайкады. Ирләр, урыннарыннан торып, бер-берсенең күзләренә карадылар.
Көтмәгәндә Мэллоу үзеннән-үзе шулай әйткәндәй тавыш белән тәкъдим итте:
- Тыңла әле, мин сиңа нәрсә әйтәм. Минем белән очарга теләмисеңме? Тик миңа алай карама. Сәясәтче булганчы, син бит сәүдәгәр идең. Һәрхәлдә, миңа шулай сөйләделәр.
- Ә без кая очабыз?
- Вассалия Бушлыкка. Без космоска эләккәнче, мин сиңа төгәлрәк әйтә алмыйм. Я, ничек карыйсың моңа?
- Әйтик, Сатт мине күз уңыннан чыгармаска кирәк, ди.
- Юк, мин әйтәм. Әгәр шулай миннән котыласы килә икән, нигә бер уңайдан синнән дә котылмаска? Моннан тыш, әгәр аңа үз командасын җыярга рөхсәт итмәсәләр, бер генә сәүдәгәр дә космоска чыкмаячак. Кемне телим, шуны җыям.
Өлкән яшьтәге кешенең күзләрендә утлар уйный башлады.
- Яхшы, мин риза. - Ул кулын сузды. - Бу минем өч ел эчендә беренче сәяхәтем булачак.
Мэллоу, кулын каты итеп кысып, җавап бирде:
- Бик шәп. Барысы да бик яхшы. Хәзер барам да егетләремне җыям. «Ерак Йолдыз»ның кайда торганын беләсеңме? Иртәгә шунда килерсең. Хуш.

4.
Корел монархның барлык өстенлекләренә ия булган, титулдан тыш, ул вакыт өчен шактый гадәти дәүләт булган. Димәк, бу республикада законлы монархиянең гадәти атрибутлары - король намусы һәм сарай этикеты белән чикләнмәгән гади деспотизм хөкем сөргән.
Матди яктан Корелның үсеш дәрәҗәсе шактый түбән иде: Галактика Империясе көннәре күптән үтте, үзеннән соң сүзсез һәйкәлләрдән һәм хәрабәләрдән башка берни дә калдырмады. Нигезләү көннәре әле җитмәгән, һәм идарәче, сәүдәгәрләр өчен катгый чикләүләр керткән Аспер Арго командоры кул астында да, миссионерлар өчен дә, республика чәчәк атудан ерак иде. Космодром тулы яраксыз хәлгә вакыт тәэсирендә килде, ангарлар ярым җимерек хәлдә иде, һәм "Ерак Йолдыз" командасы моны бик яхшы тойды. Джеймс Твер, канәгатьсез чыраен сытып, пасьянс салып утыра иде.
- Монда сәүдә өчен яхшы урын түгел, - диде Хобер Мэллоу уйчан гына.
Ул үз алдында җәелеп яткан соры тирәне тыныч кына карап чыкты. Әлегә Корел турында бик аз нәрсә әйтергә мөмкин иде. Очыш бернинди вакыйгаларсыз узды. "Ерак Йолдыз"ны системага якын җирдә тотып алган Корел йолдызлы очкычлары элеккеге зиннәт калдыклары булган һәм үзләренең килбәтсезлеге белән таң калдырган. Алар әле һаман да почта ераклыгында тордылар: Мэллоуның Корелиан хөкүмәте вәкилләре белән очрашуы турындагы үтенечләре атна буе җавапсыз калдылар.
- Биредә сәүдә өчен начар урын түгел, - дип кабатлады Мэллоу. - гыйффәтле территория дип әйтергә мөмкин.
Джеймс Твер түземсезлек белән башын күтәрде һәм карталарны бер читкә этәрде.
- Ахыр чиктә син нәрсә эшләргә җыенасың, Мэллоу? Команда сукрана, офицерлар борчыла, ә мин гаҗәпләнәм...
- Гаҗәпләнәсеңме? Нәрсәгә?
- Безнең хәлебезгә. Сиңа да. Без гомумән монда нишлибез?
- Көтәбез.
Сәүдәгәр карт пырхылдап куйды да әкрен генә кызара башлады.
- Син караңгыда адашып йөрисең, Мэллоу, - диде ул, ачуланып. - Безнең йолдыз очкычыбыз тирәсендә сакчылар. Әгәр алар бездән юеш урын ясарга карар итсәләр?
- Аларда моңа бер атна бар иде инде:
- Бәлки, алар ярдәм көтәдер?
Тверның күзләре үткен һәм үткен иде.
Мэллоу кинәт кәнәфигә утырды.
- Әйе, мин бу турыда уйладым. Күрәсеңме, проблема үпкәләрдән түгел. Без монда бернинди мәшәкатьләрсез очып килдек. Ләкин бу бернәрсә турында да сөйләми. Өч кораб юкка чыкты да. Өч йөз корабның өчесе - процент нисбәтендә бераз. Яки бу аларның атом коралы белән коралланган кораблары аз дигәнне аңлата, һәм алар үз көчләрен вакытыннан элек күрсәтергә батырчылык итмиләр...
- Яки аларның атом энергиясе булмау. Бәлки, бардыр да, ләкин алар аны без аның турында белмәсеннәр өчен бик яхшылап яшерәләр. Гадәти сәүдә кораблен кулга төшерү - бер хәл, җиңел һәм аз коралланган. Бөтенләй башкасы - безнеке кебек кораб тарафыннан тәкъдим ителгән Нигезләү белән низаг башлау. Безнең корабның барлыкка килүе нигезнең шиге барлыгын күрсәтә. Шуны исәпкә алып...
- Тукта әле, Мэллоу, сабыр ит, - дип, Твер кулын күтәрде. - Син мине үз сүзләреңдә ялыктырдың. Син моны нәрсәгә әйтәсең? Туп-туры әйт.
- Сиңа барысын да тыңларга туры киләчәк, югыйсә син аңламассың. Алар минем монда ни эшләгәнемне белмиләр, ә мин аларның монда ни булганын белмим. Ләкин мин шундый паршив хәлдә, чөнки мин берүзем, ә алар - тулы бер планета, өстәвенә, бәлки, атом энергиясенә ия булган. Мин үземә киеренкелекне рөхсәт итә алмыйм. Әлбәттә, бу куркыныч. Әлбәттә, без юеш урынга әверелә алабыз, тик без нәрсәгә барганыбызны баштан ук белә идек. Шулай булгач, хәзер нишләргә кала?
- Мин алай түгел... Ә бу тагын нәрсә?
Мэллоу видеомагнитофон төймәсенә басты. Экран яктырып китте, һәм аның өстендә часовойның җыерчыклы йөзе күренде.
- Эш нәрсәдә, сержант?
- Гафу итегез мине, сэр. Каравылчылар Нигезләүне миссионерыны йолдызлы очкычына керттеләр.
- Кемне?
Мэллоуның йөзендә ачык төсләр уйный башлады.
- Миссионерны, сэр. Ашыгыч рәвештә госпитализацияләүгә мохтаҗ ул, сэр...
- Сезнең рәхмәт, сержант, аңа бер генә түгел, башкаларга да мохтаҗ булачак.. Командага сугышчан расписание буенча урын алырга кушыгыз.
Корабның кают компаниясе бик тиз бушап калды. Команда биргәннән соң бер минут та узмагандыр, кешеләр инде туплар янында урын алдылар. Анархия колачлаган перифериядә тизлек беренче зарурлык булып тора, һәм Мэллоу командасы боерыкларның тизлеге буенча иң яхшы командаларның берсе була.
Мэллоу акрын гына каютага керде һәм миссионерны баштанаяк күздән кичерде. Аның күз карашы лейтенант Тинтерга төбәлгән, ул кыюсыз гына атлап, бер аяктан икенчесенә атлап килә, һәм күзгә төртсәң күренмәслек йөзе, таза гәүдәсе лейтенант артыннан күренеп торган часовой сержант Деменга төбәлгән.
Баш сәүдәгәр Тверга борылды да бер секундка уйга калды.
- Ярый алайса, Твер, координаторлар һәм проектлаучылардан башка, барлык офицерларны да монда җый. Команда үз урыннарында киләсе боерыкка кадәр кала.
Биш минутлык тын алу башланды, Мэллоу янәшәдәге буш биналарны карады, барга кереп, иллюминаторлар өстендәге авыр пәрдәләрне ябып куйды. Ярты минутка ул бөтенләй каютадан чыгып китте, ә кире кайткач, борыны астына ниндидер аңлаешсыз нәрсә мыраулап торды.
Офицерлар керде. Алар артыннан Твер килеп чыкты.
Мэллоу тыныч кына сорады:
- Беренчедән, минем боерыгымнан башка бу кешене монда кем керткән?
Каравыллы сержант алга атлады. Бөтен карашлар аңа мөрәҗәгать иттеләр.
- Гафу итегез, сэр. Аны берәү дә тәгаен үткәрмәде. Бары тик без барыбыз да шулай хәл иттек. Ул бит безнең беребез, ә болар барысы да чит ил кешеләре...
Мэллоу аны бүлдерде.
- Мин, әлбәттә, сезне аңлыйм, сержант, хәтта бик тә кызганам. Әйтегез әле, бу кешеләр барысы да сезнең кул астында микән?
- Әйе, сэр.
- Барысы да беткәч, сез аларның атна буе өй арестына дучар булачаксыз. Сез үзегез шул ук чорга вазыйфаи бурычлардан азат ителәсез. Сез мине аңладыгызмы?
Сержантның йөзе үзгәрмәде, ләкин иңбашлары җиңелчә генә салынып төште. Ул кыска гына җавап бирде:
- Әйе, сэр.
- Китәргә мөмкин. Үзегезнең постыгызны алыгыз.
Сержант артыннан ишек ябылды, каютада җиңел генә тавыш ишетелде.
- Ни өчен җәзаладың аны, Мэллоу? - дип сүзгә кушылды Твер. - Беләсең бит, бу корелианнар әсир төшкән миссионерларны үтерәләр бит.
- Минем боерыкларыма карамастан, бернинди аклану өчен гамәл шактый начар. Бер генә кеше дә минем шәхси рөхсәтемнән башка йолдызлы очкычны керә яки ташлап китә алмый.
Лейтенант Тинтер ризасызлык белдереп мыгырданып куйды:
- Җиде көн эшсез яттым. Шулай булгач, сез беркайчан да дисциплинага ярдәм итә алмаячаксыз.
- Мин булдыра алам, - диде Мэллоу салкын тавыш белән.
- Әгәр шартлар камил икән, дисциплинада нинди мәгънә? Миңа хәтта үлем алдыннан да дисциплина кирәк, югыйсә ул файдасыз. Кайда ул рухани? Аны монда китерегез.
Сәүдәгәр кызыл мантия кигән кешегә карап утырды.
- Сезнең исемегез ничек әле, сезнең игелекле руханилык?
- Ә? Ул, чайкала-чайкала, Мэллоуга таба борылды. Руханиның күзләре җансыз, ә бер чигәсендә елан җәрәхәтен икегә ярып күрсәтә. Ул бер сүз дә әйтмәде һәм, Мэллоу хәтерләгәнчә, сөйләшү вакытында хәтта селкенмәде дә. Твер алга таба адым ясады һәм карлыккан тавыш белән Мэллоуга борчулы күзләре белән карап әйтте:
- Авыру ул. Берәрсе аны караватына илтеп куйсын. Үзен асугырга куш, кем дә булса аның артыннан күзәтсен. Ул бик каты яраланган.
Мэллоуның озын кулы аны читкә этәрде.
- Тынычланма, Твер, яки мин сине каютадан куып чыгарырмын. Димәк, сезнең исемегез ничек, сезнең руханилык?
Миссионерның кулы кинәт көзән җыергандай булды.
- Әгәр сез мәгърифәтле кеше икәнсез, мине шул мәҗүсиләрдән коткарыгыз... - Ул әле сөйли дә ала иде. - Мине эзәрлекли һәм рәнҗетә торган бу кабахәт һәм варварлардан коткарыгыз. Мин Джордж Парма Анакреондан. Нигезләүдә белем алдым. Нигезләүнең үзендә, балаларым. Мин аның эчке тавышым кушканча бирегә килгән бөтен серләренә багышланган руханимын.
Парма сулышы кысылды..
- Ишетмәгәннәрнең кулларында мин шундый газап чиктем! Без барыбыз да Рух балалары, һәм шул Рух исеме белән мин сезне коткарырга ант итәм.
Кинәт аның сүзен тревога һәм тавыш авазы бүлде:
- Дошманның хәрби көчләре турыдан-туры күренеп тора. Күрсәтмәләр кирәк.
Мэллоу котырынып сүгенде. Ул күчергечне шартлатты да кычкырды:
- Күзәтүегезне дәвам итегез! Бетте!
Ул элемтәне сүндерде һәм борылганда пәрдәләре җәелгән иллюминатор янына килде. Мэллоу караңгы чырай белән тышка карады.
- Дошманның бүлекләре! Гадәти корелиан төркеменә яшерелгән берничә мең солдат. Бу халык шау-шуы йолдызлы очкычларга да үтеп керде, һәм прожекторлар яктысында беренче рәтләрнең якынлашып килгәне күренде.
- Тинтер!
Сәүдәгәр хәтта борылып та карамады, ләкин аның муены арттан кызарды.
- Тышкы рупорны кабызыгыз һәм аларның нәрсә теләгәннәрен ачыклагыз. Алар арасында закон вәкилләре бармы дип сорагыз. Бернәрсә дә вәгъдә итмәгез, куркытырга уйламагыз, югыйсә мин сезне атып үтерәм.
Тинтер борылды да каютадан чыгып китте.
Мэллоу аны кинәт иңбашыннан тотып алганнарын сизде һәм аның кулына китереп сукты. Бу Твер иде. Ул ачу белән аның колак төбендә ысылдады:
- Мэллоу, син ул кешене коткарырга тиеш. Үз намусыңны якларга башка юл юк. Ул Нигезләүдән һәм, ахыр чиктә, ул рухани. Бу вәхшиләр... Ишетәсеңме мине?
- Мин сине бик яхшы ишетәм, Твер, - дип җавап бирде Мэллоу. - Минем монда миссионерны саклауга караганда мөһимрәк эшләрем бар. Һәм мин ни теләсәм, шуны эшләрмен, сэр, һәм, Сэлдон белән бөтен Галактика белән ант итеп әйтәм, әгәр син миңа комачауларга тырышсаң, муеныңны борырмын. Минем юлыма басма, Твер, я бу синең өчен начар бетәчәк.
Мэллоу борылды да кәнәфисене таба китте.
- Сез!.. Изге атасы Парма! Сез Конвенция нигезендә монда бер генә миссионерның да булырга хакы юклыгын белә идегезме?
Тегесе калтырый иде.
- Мин Рух кушкан җиргә барам, улым. Иманнарга иманыбызның бөек көченә баш тартканда, бу безне ут ачарга өндәмимени?
- Аның эшкә катнашы юк, изге ата. Сез биредә Корелиан һәм Нигезләү кануннарына карамастан торасыз, шуңа күрә мин сезне үз канатыма алырга хакым юк. Миссионер янә кулын күккә күтәрде. Аның каушавы бетте. Тышта репродукторлардан кемнеңдер тавышы һәм ачулы тавыш ишетелде. Бу шау-шудан руханиның күзләре акылсыз диярлек булып китте.
- Сез аларны ишетәсезме? Ни өчен сез миңа канун турында сөйлисез? Кеше кануны турындамы? Югары кануннар да бар. Галактик Рух: «Кешене, синең энеңне рәнҗеткәндә, бер дә кирәкмәс эшмени?» «Битарафлар һәм яклаучысызлар турында кайгыртканда, синең өчен дә кайгыртырлар», - дип әйтмәдемени ул? Сезнең тупларыгыз юкмыни? Сездә кораб юкмыни? Сезнең аркада нигез юкмыни? Безнең һәммәбез өстеннән дә Галактик Рух хөкем сөрә.
Изге ата, тынын кысып, туктап калды.
Кинәт репродуктордан дөбердәгән тавыш тынды, һәм каютага лейтенант килеп керде. Тинтер бик борчылган иде.
- Сөйләгез, - дип боерды Мэллоу.
- Сэр, алар Джордж Парма исемле кешене таләп итә.
- Югыйсә?
- Янаулар, сэр. Берәр нәрсә аңлавы кыен. Алар артык күп, һәм алар барысы да котырына. Халык арасыннан кемдер аның округ башлыгы булуын һәм сәяси хакимияткә ия булуын кычкыра, тик, минемчә, ул кемнеңдер исеменнән чыгыш ясый.
Мэллоу иңбашларын җыерып: - Кемнеңдер, әллә кемнекеннән түгелме. Ул канунны тәкъдим итә. Моңарчы аның белән очрашырга туры килмәде. Ләкин әгәр монда берәрсе мине ничек өйрәтә ала дип уйласа, мин аны бик рәхәтләнеп үз эшемә тыкшынмаска өйрәтәчәкмен.
Пистолет әкренләп бөтен түгәрәкне йөреп чыкты да Тверьда туктады. Иске сәүдәгәр, ихтыяр көчен җыеп, битенең мускулларын бушатты һәм йодрыкларын ычкындырды. Һава аның борын тишекләреннән сызгырып чыга.
Тинтер яңадан чыкты, һәм биш минуттан соң кечкенә генә гәүдә халык төркеменнән аерылды. Ул акрын гына һәм курка-курка гына йолдызлы очкычка якынайды. Ул ике тапкыр кире борылды, һәм котырынган халыкның куркытуы аны ике тапкыр алга таба хәрәкәт иттерергә мәҗбүр итте.
Мэллоу, кулында калган бластер көпшәсе белән ишеккә таба төртеп күрсәтте.
- Чыгарыгыз аны.
Миссионер үкереп җибәрде. Ул кулларын күтәрде, һәм аның мантиясенең киң җиңсәләре иңбашларына кадәр төште, ялангач, очлык таҗлары зәңгәр төстә иде. секундның күпмедер өлешенә кояш куяны күренеп китте. Мэллоу күзләрен челт-челт йомды да бластер белән янә ишеккә таба күрсәтте.
Миссионерның тавышы аның кул астындагы ике кеше белән көрәшкәнче өзелде.
- Хыянәтченең юлына ләгънәт төшсен, ул, абыйсыннан ваз кичеп, аны явыз халык төркеменә ачуланырга бирде. Бәхетсезнең ялваруына колагы тончыксын аның. Күзләре сукыр булсын. Күңеле кара булсын...
Твер, өметсезлеккә бирелеп, колакларын бармагы белән томалады.
Мэллоу бластерны кире кобурасына тыкты.
- Урыннарыгызны алыгыз, - диде ул. - Күзәтүне халык таралганнан соң алты сәгать эчендә дәвам итегез. Аннан соң 48 сәгатькә постлар сыеныгыз. Алга таба инструкцияләр соңыннан. Твер, минем белән узыгыз.
Алар каютада икәүдән-икәү генә калдылар. Мэллоу ничектер аңсыз рәвештә кәнәфигә күрсәтте, һәм Твер аңа чумды. Карт сәүдәгәрнең эре йөзе кипкән. Мэллоу аңа ирония белән елмаеп карады.
- Твер, - диде ул, - мин синнән күңелем кайтты. Сәясәт белән өч ел шөгыльләнгәч, синең башыңнан бөтен сәүдә гадәтләре бәреп чыкты бугай. Онытма, мин анда, Нигезләүдә демократик була алам, ләкин миңа үземнең кораб белән мин ничек телим, шулай командалык итәргә берни дә комачауламаячак. Әле бер тапкыр да минем боерыгымны бластер дулы астында боерыклар үтәргә мәҗбүр итәргә туры килмәде. Әгәр син катнашмасаң, бу юлы да туры килмәс иде. Минем йолдызлы очкычымда, Твер, син бернинди рәсми торышта тормыйсың, һәм мин синең белән икәүдән-икәү генә "син" дип сөйләшергә әзермен. Ләкин шул минуттан мин синең өчен, Мэллоу түгел, минем офицерлар һәм солдатлар барында, «сэр» мин. Мин әмер биргәндә, син аны соңгы новобранец кебек башкарырга ташланасың, яки мин сине богаулап куярга кушырмын һәм сәяхәтең ахырына кадәр трюмда утырырсың. Сиңа барысы да аңлашыламы?
Партия лидеры төкереген йотты да теләр-теләмәс кенә җавап бирде:
- Гафу үтенүемне кабул ит.
- Кабул итәм. Бер-беребезнең кулын кысабызмы?
Тверның үткен бармаклары Мэллоуның зур учында батты.
- Минем иң яхшы ниятем бар иде, - диде Твер. - Кешене халык төркеменә изүгә бирү бик кыен. Бу канунның вәкиле, яки ул анда үзен ничек атаган, руханины кыйнаудан саклый алмаячак.
- Монда мин көчсез. Бу хәлдән дә начар ис килә. Син берни дә сизмәдеңме?
- Юк, ә нәрсә?
- Космодром торак пунктлардан бик ерак тора. Кинәт миссионер кача алган. Каян? Ул монда күренә. Очраклы? Зур халык төркем җыела. Каян? Якын торак пункт шактый ерак - моннан йөз миль чамасы ераклыкта. Ләкин алар бирегә ярты сәгать эчендә килеп җиттеләр. Ни рәвешле?
- Ни рәвешле? - дип кабатлады Твер.
- Ә син миссионерны бирегә алып килделәр һәм алдавыч буларак кына азат иттеләр дип күз алдыңа китер. Безнең уртак дустыбыз Парма бөтенләй аптырашта калды. Сүзендә бер сүз дә әйтмәде кебек тоелды миңа.
- Рәхимсез мөрәҗәгать, - дип ачынып пышылдады Твер.
- Бәлки! Ә бәлки, бөтен идея шул кешене яклап, безнең галантлык һәм киң күңеллелек күрсәтүдән гыйбарәт булгандыр. Ул Корел һәм Нигезләү кануннарына карамастан, монда урнашкан. Әгәр мин аңа монда калырга рөхсәт итсәм, бу Корелга карата дошман акты булыр иде, һәм Нигезләүнең, үз чиратында, аны коткарып калу мөмкинлеге булмас иде.
- Бу инде артык...
Коммуникация элемтәсе лампасы яна башлады һәм Мэллоуга үз әңгәмәдәшенә җавап бирергә мөмкинлек бирмәде.
- Сэр, - диде динамикадан тавыш. - Безнең тарафтан рәсми хат килде.
- Әйдәгез, хәзер үк.
Яктыра торган цилиндрчык өстәл ярыгыннан җиңелчә генә чиертеп чыкты. Мэллоу аны ачты һәм көмеш эремә белән капланган кәгазь битен чыгарды. Ул, кәгазьләрне бармагы белән бәяләп, болай диде:
- Башкаладан ук тәрҗемә ителгән. Командорның шәхси канцеляриясе.
Юлламага күз төшереп, Мэллоу кыска гына көлеп куйды:
- Димәк, мин сиңа артык шикле булып тоелдым?
Ул хатны Тверга таба этәрде дә өстәп куйды:
- Ярты сәгатьтән соң, миссионерны кире кайтарып биргәч, бик нәзакәтле итеп команданы күз алдында тотарга чакырдылар. Һәм бу җиде көн көткәннән соң. Беренче сынауны без түздек бугай.

5.
Командор Аспер үз халкы тарафыннан бертавыштан сайланды. Аның кайчандыр озын чәч бөртекләре иңбашларына кадәр салынып төшкән, күлмәге беренче генә сафлык түгел иде, диде ул, бераз борынын җыерып.
- Миңа бернинди ясалмалык кирәкми, Мэллоу сәүдәгәре, - диде Аспер, - бернинди ялган күзаллаулар да кирәкми. Миндә сез дәүләтнең Беренче Гражданын гына күрәсез. Командир сүзе менә нәрсә аңлата. Ә бу минем бердәнбер титулым.
Аспер үз сүзеннән бик канәгать булып күренде.
- Дөресен әйткәндә, мин бу фактны Корелиан белән сезнең милләт арасындагы иң зур охшашлык дип саныйм. Сезнең халкыгыз да, безнең кебек үк, республика кәефләрен аңлый.
Мэллоу җитди тавыш белән җавап кайтарды: - Монда сез бөтенләй хаклы, командор, - диде ул, күңеленнән чагыштыруны үткәреп һәм калтырана-калтырана. - Сез нәкъ менә безнең милләтләр арасында озак вакытлы тынычлык һәм дуслык өчен хәлиткеч дәлил итеп китердегез.
- Тынычлык! Әһә!
Командирның сирәк чал сакалы сентименталь төс алган йөзе белән тактка хәрәкәт итә.
- Минем уйлавымча, перифериядә беркем дә минем кебек дөнья идеалларын күңеленә якын кабул итми. Дөресен әйтәм. Мин әтиемнән дәүләт башлыгы титулын алганнан бирле, дөнья бер тапкыр да бозылмаган иде. Ихтимал, миңа алай әйтергә кирәкмәс... - Шунда ул тыйнак кына йөткереп куйды.
- Ләкин миңа үз халкым миңа Бик Яраткан Аспер кушаматы биргәнен сөйләделәр.
Мэллоу яхшы эшкәртелгән бакчага күз йөртеп чыкты. Бәлки, бу гүзәл бакчаның төрле почмакларында басып торган, таныш булмаган конструкциянең коралы булган таза гәүдәле җансакчылар бары тик аның килүе аркасында гына җыелган булгандыр. Ләкин резиденцияне әйләндереп алган биек корыч диварлар бөтенләй яңа булып күренделәр, халык үзенең хакимен бик яратканын исәпкә алсак, бу беркадәр сәер тоелды.
- Нәкъ менә сезнең белән эш итүемә нинди бәхет, командор, - диде Мэллоу. - Башка дөнья деспотлары һәм монархлары, алай ук мәгърифәтле булмаган, еш кына аларга бөтен халыкның мәхәббәтен бүләк итә алырлык сыйфатларыннан мәхрүм ителгән.
- Нинди сыйфатлар?
Асперның тавышында сагаю сизелде.
- Иң элек алар үз халкының мәнфәгатьләрен кайгыртмыйлар. Сез аның бөтен ихтыяҗларын бик яхшы беләсез бит.
Командор гравий сибелгән сукмактан күзләрен алмады, алар ялкау гына йөреп кайталар иде. Ул, кулларын артка куеп, кулларын угалый иде. Мэллоу нотыгы шома гына ага иде.
- Әлегә кадәр ике милләт арасындагы сәүдә сезнең хөкүмәт тарафыннан салынган чикләүләрдән интеккән. Шикләнмим, сез күптән инде бернинди лимитив булмаган сәүдә дигән нәтиҗәгә килдегез...
- Ирекле сәүдә...- диде командор.
- Ирекле сәүдә булсын... Сез аның үзара файдалы булачагын аңларга тиешсез. Сезнең безгә кирәк нәрсәгез бар, һәм киресенчә. Безгә алмашуны җайларга гына кирәк - һәм безнең тормыш тиз үсәчәк. Сезнең кебек мәгърифәтле хаким минем бу уңайдан шәрехләргә мохтаҗ түгел. Аңлатманы дәвам иттерү минем тарафтан сезнең акыллы кешегә карата кимсетү булыр иде.
- Дөрес! Мин моны күптән аңладым! Сез нәрсә телисез соң? - дип сорады Аспер моңсу тавыш белән. - Сезнең кешеләрегез һәрвакыт шундый акыл белән эшләнмәгән иде. Мин сезнең белән безнең икътисад мөмкинлек биргән кадәр сәүдә итәргә теләр идем. Ләкин сезнең шартларда түгел. Мин бит монда кушкан бердәнбер кеше түгел. - Командор тавышын күтәрә төште. - Мин халыкның хезмәтчесе генә. Минем халкым сәүдә белән кызыл-сары мантияләр идарә иткәндә сатарга теләми.
Мэллоу бөтенләе белән җыелды.
- Сез миссионерларның һөҗүменә дучар булдыгызмы?
- Барысы да шуңа таба барды. Сез бит Асконь эшен хәтерлисез, моннан 25 ел элек? Башта аларга сезнең берничә приборны саттылар, ә аннары сезнең кешеләр бу приборлар белән идарә итү өчен миссионерлар өчен тулы ирек таләп иттеләр. Аннары гыйбадәтханәләр төзелде. Соңыннан дини мәктәпләрнең нигезләре, чиркәү каһиннары өчен автоном хокуклар урнаштыру - һәм нәтиҗә нинди?
Хәзер Асконь Нигезләү системасының номиналь әгъзасы булып тора, һәм Бөек Мастер үзе үзенең эчке киемнәрен үзенеке дип атый алмый. О, юк! Юк! Безнең бәйсез халкыбызның ихтирамы беркайчан да мондый корбаннарга түзеп тормас...
Мэллоу, аның сүзен бүлеп: - Ләкин мин сезгә андый бернәрсә дә тәкъдим итәргә җыенмыйм, - диде.
- Юк?
- Юк. Мин - Баш Сәүдәгәр. Минем дин - акча. Бөтен бу мистицизм һәм миссионерлык фокуслары минем ачуымны гына китерә. Шул руханилар белән эш итүдән баш тартуыгызга мин бик шат. Алайса, сез миңа күбрәк ошый.
Командор борчылып һәм ачы көлемсерәп куйды.
- Яхшы әйттең. Сезнең кебек кешене Нигезләү итеп алданрак җибәрергә кирәк иде.
Ул кулын сәүдәгәрнең бөкре иңбашына дусларча куйды.
- Ләкин, тыңлагыз әле, сез миңа дөреснең яртысын гына әйттегез. Тик мин сезгә ошамавын гына аңладым. Ә хәзер сез алмашка нәрсә телисез, шуны әйтегез.
- Командор, мин теләгән бердәнбер әйбер, - сандыкларыгыз ышанмаслык байлыктан кырыена кадәр ватылсын.
- Менә ничек? - Аспер пырхылдап куйды. - Ләкин ни өчен миңа бу байлыклар? Чын кыйммәткә халкыңның мәхәббәте генә ия, ә ул миндә бар.
- Ләкин бит сез тегесен дә, бусын да булдыра аласыз, чөнки берәү дә әле алтынны бер кул белән, икенчесе белән мәхәббәтне җыюны тыймаган.
- Я, я, егет. Бу, әлбәттә, мөмкин булса, кызыклы феномен булыр иде. Сез моны ничек күз алдына китерәсез?
- О, күп ысуллар бар. Сайлап алу да кыен. Әйдәгез карыйк. Мәсәлән, зиннәтле предметлар. Менә монысы, әйтик...
Мэллоу саклык белән генә эчке кесәсеннән шомартылган металлдан яссы тартма чыгарды.
- Карагыз.
- Нәрсә бу?
You have read 1 text from Tatar literature.
Next - Нигезләү - 11
  • Parts
  • Нигезләү - 01
    Total number of words is 4158
    Total number of unique words is 1909
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    57.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 02
    Total number of words is 4210
    Total number of unique words is 1787
    37.5 of words are in the 2000 most common words
    50.9 of words are in the 5000 most common words
    58.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 03
    Total number of words is 4276
    Total number of unique words is 1809
    35.5 of words are in the 2000 most common words
    50.4 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 04
    Total number of words is 4299
    Total number of unique words is 1799
    36.8 of words are in the 2000 most common words
    51.7 of words are in the 5000 most common words
    59.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 05
    Total number of words is 4305
    Total number of unique words is 1885
    36.6 of words are in the 2000 most common words
    51.1 of words are in the 5000 most common words
    58.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 06
    Total number of words is 4421
    Total number of unique words is 1795
    38.3 of words are in the 2000 most common words
    52.6 of words are in the 5000 most common words
    60.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 07
    Total number of words is 4279
    Total number of unique words is 1894
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    50.0 of words are in the 5000 most common words
    58.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 08
    Total number of words is 4261
    Total number of unique words is 1929
    35.5 of words are in the 2000 most common words
    50.4 of words are in the 5000 most common words
    58.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 09
    Total number of words is 4386
    Total number of unique words is 1845
    36.2 of words are in the 2000 most common words
    51.0 of words are in the 5000 most common words
    58.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 10
    Total number of words is 4302
    Total number of unique words is 1894
    36.8 of words are in the 2000 most common words
    51.6 of words are in the 5000 most common words
    59.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 11
    Total number of words is 4353
    Total number of unique words is 1903
    36.9 of words are in the 2000 most common words
    50.4 of words are in the 5000 most common words
    57.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 12
    Total number of words is 4360
    Total number of unique words is 1867
    35.1 of words are in the 2000 most common words
    51.0 of words are in the 5000 most common words
    58.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 13
    Total number of words is 4272
    Total number of unique words is 1911
    34.4 of words are in the 2000 most common words
    49.1 of words are in the 5000 most common words
    55.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 14
    Total number of words is 89
    Total number of unique words is 77
    29.7 of words are in the 2000 most common words
    41.1 of words are in the 5000 most common words
    44.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.