Latin

Нигезләү - 13

Total number of words is 4272
Total number of unique words is 1911
34.4 of words are in the 2000 most common words
49.1 of words are in the 5000 most common words
55.4 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
- Йолдызлы очкыч бортында качкын миссионер булуы турында хәбәр иткәндә миндә туган хисләрне тасвирлау миңа бик күңелсез. Бу турыда искә төшерү дә күңелсез. Башымда ыгы-зыгы башланды. Башта мин бу Саттның чираттагы йөреше дип уйлаган идем, ләкин барысын да берьюлы санап булмый. Мин тулысынча каушап калдым һәм бер генә нәрсәне эшли ала идем - Твердан биш минутка котылырга, аны минем офицерлар артыннан тыңларга, һәм ул югында видеомагнитофон кабызырга, аннары вакыйганы җентекләп анализларга. Мин ул вакытта шик тудырган бөтен нәрсә кабат карау вакытында аермачык булырга мөмкин, дип саный идем.
Шуннан бирле мин бу фильмны илле тапкыр карадым. Пленкам үзем белән, һәм мин аны илле беренче тапкыр күрсәтергә әзер.
Мэр калын тавыш белән боерык бирде, залда шау-шу купты, ә галерка бөтен көченә үкереп җибәрде. Терминусның биш миллион йортында тамашачылар телевизорларга якынрак елыштылар, ә прокурор скамьясында, Мэллоудан күзен алмыйча, салкын гына баш кагып куйды.
Залның үзәк өлеше чистартылган, ут яндырылган, һәм Анхор Джаэль аппаратны кабызган.
Экранда уңайсызланган һәм курыккан миссионер күренде, ул лейтенант белән сержант арасында басып тора, сүзсез Мэллоу, ә аннары офицерлар һәм Твер. Әңгәмә башланды. Сержант дисциплинар җәза ала, ә миссионер сорау ала. Аннары шау-шу купты. Аның охшашлыгы Джордж Парма кыргый ялварды. Мэллоу бластерны тартып алды, ә миссионер, аны урлаганчы, сәүдә кешесен каргый-каргый, кул күтәрде. Аннан соң, нечкә яктылык кабынып китте һәм юкка чыкты.
Миссионерны алып киттеләр, офицерлар куркудан катып калдылар. Твер калтыранган куллары белән колакларын томалады, ә Мэллоу бластерны тыныч кына кобурасына яшерде.
Сурәт юкка чыкты, залда ут кабыздылар. Бүлмә уртасындагы киңлеге кешеләрдән бөтенләй чистартылды. Мэллоу үзенең авыр хикәясен дәвам итте.
- Күргәнегезчә, эш нәкъ гаепләү күрсәткәнчә булды, ләкин тышкы яктан гына. Мин хәзер Джеймс Тверның хис-кичерешләрен аңлатырга тырышам, алар, сүз уңаеннан, аның рухи белеме булуын раслый.
Шул ук көнне мин Тверга кайбер аңлашылмаучанлыкларны күрсәттем. Мин аңардан, безнең йолдызлы очкыч урнашкан буш урында миссионер ничек булырга мөмкин, дип сорадым. Шуннан соң, мин халык төркеменең ничек килеп чыгуын сорадым, әгәр инде әйткәнемчә, якындагы шәһәр йолдызлы очкычлардан йөз миль ераклыкта булса. Прокурор нигәдер моңа игътибар итмәде. Ул шулай ук Джордж Парманың ачыктан-ачык оятсызлыгына да игътибар итмәде. Корелда үз тормышын куркыныч астына куючы миссионер, Корелның гына түгел Нигеләүнең дә кануннарга каршы, планетада бөтенләй яңа киемне йөрә... Ул вакытта мин аның безнең йолдызлы очкычны законлы рәвештә юк итү өчен безне тупас хокук бозуга этәрергә теләгән командор ягыннан тозак булуын фаразладым. Бу фикерне прокурор да игътибарга алды.
Мин шуны аңлатырга тиешмен: минем кораб, минем экипаж һәм миссия куркыныч астында иде һәм бер кеше хакына корбан китерү мөмкин түгел иде, өстәвенә, бу кеше теләсә нинди очракта да безнең белән яки бездән башка юк ителер иде. Җавап итеп, мин Нигезләүнең намусы турында һәм безнең престижга ярдәм итү кирәклеге турында бораулау ишетәм. Ниндидер сәер сәбәпләр аркасында, гаепләү Джордж Парманың үзен индивидуум буларак оныткан. Аның турында бер сүз дә әйтелмәде: аның туган урыны, белеме, гомумән, элек нәрсә эшләве турында. Бу сорауларга җавапны мин фильмны караганда күрсәткән барлык аңлашылмаучанлыклар ачыклаячак. Болар барысы да үзара бәйләнгән.
Гаепләү аның турында бернинди дә мәгълүмат бирмәде, чөнки ул моны эшли алмый иде. Әйтәсе дә юк, тасмада сез күргән сәхнә реаль, әмма Джордж Парма реаль түгел. Мондый кеше беркайчан да булмаган. Бөтен бу процесс - Нигезләүдә кайчан да булса урын алган иң зур фарс.
Мэллоуга шау-шу тынганны тагын бер тапкыр көтәргә туры килде.
- Мин фильмның аерым кадрын арттыруда күрсәтергә җыенам. Ул үзе өчен сөйләшәчәк. Яктылык, Джаэль!
Зал караңгыланды, һәм экран яңадан табигый булмаган позаларда катып калган офицерлар белән тулды. Бластер Мэллоуның каты кулына килеп керде. Изге ата Парма, нәзек тавыш белән чинап, ләгънәтләрен таратып, кулларын күккә күтәрде һәм мантиясенең киң җиңсәләре иңбашларына кадәр шуып төште. Кинәт баягы атышуда җемелдәп сүнгән кечкенә генә ут яктысы яңадан ялтырап китте. Хәзер кадр туктады, һәм бу яктылык аермачык күренә иде.
- Аның кулындагы яктылык кисәгенә игътибар итегез, - Караңгыдан Мэллоу тавышы ишетелде: - Кадрны зурайтыгыз, Джаэль.
Экранда кеше тиз якынлаша башлады, фигуралар бер якка йөзделәр, һәм миссионер үзәктә булып чыкты. Башта гигант баш һәм куллар гына күренә иде, аннары бер кулы гына бөтен экранны тутырды һәм баскан урынында катып калды. Аның өстендәге яктылык тагын да яктырак балкыды. Һәм кинәт бу яктылык тагы да зурая төшкәч, ачык хәрефләргә: КЯП.
- Бу, - Мэллоу тавышы бөтен залга яңгырады, - татуировка үрнәге. Гадәти яктылыкта ул күренми, тик ультрашәмәхә вакытында - ә кабызу алдыннан мин ультрашәмәхә турында кайгырттым - татуировка яхшы күренә. Бу, әлбәттә, серләрне саклауның беркатлы ысулы, тик Корелда сез адым саен мондый установкаларны очратмаячаксыз. Хәтта безнең йолдызлы очкычта да мондый хәл очраклы гына булды.
Ихтимал, кайберәүләр бу хәрефләрнең мәгънәсен төшенә башлаганнардыр инде - КЯП. Джордж Парма изге текстларны бик яхшы белгән һәм үз ролен бик яхшы уйнаган. Ул моңа кайда һәм ничек өйрәнгәндер - белмим, әмма КЯП "Корелиан яшерен полициясе" дигәнне аңлата дип әйтә алам.
Мэллоу, зал үкерүен басарга тырышып, бөтен тавышын яңгыратып кычкырды.
- Миндә Корелдан алып килгән документлар рәвешендә турыдан-туры дәлилләр бар, аларны мин Советка беренче таләп буенча бирәчәкмен. Хәзер кайда гаепләделәр соң? Алар инде мең тапкыр, мин бу миссионерны, канунны бозып, якларга тиеш идем, дип расладылар, һәм үз миссиямне, командамны һәм үз-үземне Нигезләүнең "намусы" хакына һәлак итәргә тиеш идем.
Ләкин ялган исем белән йөрүче өчен шулай эшләргә?!
Моны мин рухани мантиясенә киенгән һәм Анакреонда алган вәгазьләр кулланган корелиан агенты хакына эшләргә кирәк идеме? Шулай ук Джоран Сатт белән Публис Манлис минем шундый ахмак тозакка эләгүемне көттеләр микәнни?..
Мэллоу карлыккан тавышы халыкның өзлексез үкерүенә батты. Аны кулларына күтәреп, мэр эскәмиясе янына алып чыктылар. Сәүдәгәр тәрәзәсеннән котырынган кешеләрне күрде, аларның саны арта барды. Мэллоу күзләре белән Анкор Джаэльне эзләде, ләкин күп санлы кешеләр арасында берни дә күрмәде. Халык бер әйбер кычкырды:
- Яшәсен Мэллоу!.. Яшәсен Мэллоу!.. Яшәсен Мэллоу!..

15.
Анкор Джаэль Мэллоуга күз кысты. Элеккеге министрның йөзе өметсезлеккә төшкән иде: соңгы көннәрдә ул бөтенләй йокламады.
- Мэллоу, барысы да бик яхшы үтте, ләкин сез артык югары басасыз. Бу сезгә зыян гына китерер. Сез үз кандидатурагызны мэрлыкка тәкъдим итү турында җитди уйлый алмыйсыз. Халык төркеменең энтузиазмы, әлбәттә, бик зур әйбер, ләкин ул тиз уза.
- Нәкъ шулай, - диде Мэллоу караңгы чырай белән, - шуңа күрә без аны хупларга тиешбез, ә моның өчен вакыйгаларны ашыктырырга кирәк.
- Хәзер нишләргә?
- Сез Манлис һәм Джоран Саттны кулга алырга тиешсез...
- Нәрсә?!
- Ишетүегез. Мэрны кулга алыгыз. Сез нинди сәбәпләр кулланасыз, миңа төкерергә. Минем кулда, һич югы, бүген халык төркеме. Ул аңа каршы торырга батырчылык итмәс.
- Ә гаепләрен аларга нинди гаеп тагарга соң, шайтан алгыры?!
- Иң ачык күренеп тора. Алар башка планета руханиларын Нигезләүнең эчке эшләренә тыкшынуга котырткан. Бу канунсыз - Сэлдон буенча. Аларны дәүләт куркыныч астына куюда гаепләгез. Мин дә шулай ук төкерәм, аларга гаепләү карары чыгаралармы, юкмы, минем белән булган кебек. Мин мэр булмыйча, аларны эшчәнлектән чыгарыгыз.
- Сайлауларга кадәр әле ярты ел.
- Күп тә түгел.
Мэллоу сикереп торды да, кинәт каты итеп Джаэльнең кулын кысты.
- Тыңлагыз әле, әгәр кирәк булса, хөкүмәтне 100 ел элек Сальвор Хардин эшләгән кебек үк, көч белән яулап алачакмын. Сэлдон кризисы әле бетмәгән, һәм ул кызган вакытта мин мэр һәм баш рухани булырга тиеш.
Джаэль кашларын җыерды. Ул тыныч кына сорады:
- Нәрсә булырга тиеш? Бу шулай да Корел?
Мэллоу башын селкеде.
- Әлбәттә. Алар котылгысыз рәвештә безгә сугыш игълан итәчәк, гәрчә мин ярты елдан да иртәрәк түгел дип бәхәсләшә алсам да.
- Атом коралын кулланып?
- Ә сез ничек уйлаган идегез? Без аларның секторында югалткан бу өч космик корабны аз калибрлы винтовкадан юк итмәдек. Джаэль, алар Империядән йолдызлы очкычлар ала. Авызыгызны юләр кебек ачмагыз. - Империя, дидем мин. Әгәр беләсегез килсә, ул һаман да беркая да китмәде. Монда ул юк, әмма Галактиканың үзәгендә ул һаман исән. Бер ялгыш хәрәкәт - һәм алар безнең муеныбызга борылу өчен монда килеп җитәчәк. Шуңа күрә мин мэр булырга тиеш. Мин кризисны ничек җиңәргә икәнен белгән бердәнбер кеше.
Җәмил гаҗәпләнүен яшерә алмады.
- Ничек инде? Сез нәрсә эшләргә җыенасыз?
- Зарар юк.
Джаэль кыюсыз гына елмайды.
- Әйе? Менә ничек?
Ләкин Мэллоу җавабы каты иде.
- Мин Нигезләү белән идарә итә башлагач, мин берни дә эшләмәячәкмен, йөз процентка берни дә эшләмәячәкмен, һәм бу кризисның сере шунда.

16.
Аспер Арго, Корелның бөтен яраткан командоры, хатынын сәламләп, кашларын җыерып кына күтәрде. Хатынга "барысы белән дә сөйгән" эпитеты туры килмәде. Хәтта ул моны аңлый иде.
Хатыны күзләре шикелле үк салкын тавыш белән:
- Минем аңлавымча, бөек әфәнде Нигезләүнең киләчәге турында карар кабул итте инде?
- Шулаймы? - дип ярсып сорады командор. - Тагын нинди кыйммәтле күзәтүләр ясадыгыз?
- Алар бик күп. Миңа җиткерделәр, сез тагын бер тапкыр буш Совет җыйдыгыз. Искиткеч киңәшчеләр! Үз файдасы турында гына уйлый торган ахмак көтү. Алар әтинең бу эштән канәгать булмавын оныталар.
- Ә кем, кадерлем, сез бөтен мәгълүматларны ала торган гүзәл чишмә? - дип сорады.
Ликия кыска гына көлеп куйды.
- Әгәр мин моны сезгә әйткән булсам, минем чыганак шул ук минутта бетәр иде.
- Ярый алайса, сез һәрвакыттагыча үз сүзегездә тордыгыз. - Командор иңбашларын җыерып куйды да читкә борылды. - Әтиегезнең канәгатьсезлегенә килгәндә, мин аның куркак чагына, киләсе йолдызлы очкычлар партиясен китерүдән баш тартуына ышанам диярлек.
- Йолдызлы очкычлар?!
Хатын әтисен якларга ташланды.
- Сезнең инде бишегез юкмы? Кире какмагыз, беләм, алар сездә бишәү, сезгә алтынчы вәгъдә иттеләр.
- Миңа аны моннан бер ел элек үк вәгъдә иткәннәр иде.
- Тик бер генә йолдызлы очкыч Нигезләүне тузанга әверелдерә ала. Бер! Аларның корабларын бөтен космос буйлап сибү өчен бер очкыч!
- Мин аларның планетасына хәтта бер унике йолдызлы очкычы белән дә һөҗүм итә алмыйм.
- Әгәр дә сәүдә бозылса һәм аларның ахмак йөкләре юкка чыгарылса, аларның планетасына озак чыдар микән?
- Аларның ахмак йөкләре акча китерә, - дип көрсенеп куйды командор. – Бик күп акчасы!
- Ләкин әгәр дә сез барлык нигезләрне алсагыз, калганы да калмас микәнни? Әгәр дә сез минем әтинең хөрмәтенә һәм рәхмәтенә ирешсәгез, бу Нигезләүдән да зуррак нәрсә түгелмени? Бу варвар синең цехларыңда демонстрация оештырганнан бирле өч ел үтте. Бик җиткән.
Командор борылды да аңа текәлде.
- Мин карт һәм көчсез. Сезнең такылдавыгызны тыңларга минем бүтән көчем юк. Минем карарымны беләсез дисезме? Әйе, мин хәл иттем. Барысы да бетте, Корел белән Нигезләү арасында хәзер сугыш.
- Яхшы! - Ликия турайды, күзләре ялтырап китте. - Ниһаять, сез, соңга калып булса да, иң югары акылга ирештегез. Ә сез бөтен перифериянең хакиме булгач, сез Империядә хөрмәт һәм йогынтыдан файдаланырсыз. Ниһаять, без бу варвар дөньясын ташлап, Идарә башлыгы сараенда була алачакбыз. Безгә моны рөхсәт итәрләр дип уйлыйм.
Хатын бүлмәдән елмаеп чыгып китте, ә командор аның артыннан:
- Менә мин сине периферия дип атаган нәрсәнең хөкемдары булгач, мин оятсыз әтисен дә, үткен телле кызын да бик яхшы читләтеп үтәчәкмен. Һәм инде тәгаен билгеле, соңгысыннан мин беренче чиратта котылам.

17.
"Караңгы Томанлык" йолдызлы очкычының өлкән лейтенанты коты чыгып экранга карады.
- Бөек Галактика!
Ул кычкыра дип уйлаган иде, ләкин чынлыкта бу - карлыккан пышылдау гына иде.
- Нәрсә бу?
Бу йолдызлы очкыч иде, ләкин «Караңгы Томанлык» белән янәшә ул китның моллюсклар белән янәшә булган кебек күренә, һәм аның бортында - йолдызлы очкыч һәм кояш Империянең эмблемасы була. Тревога сигналлары бөтен кораб буйлап яңгырады. Боерыклар бирелде, һәм "Караңгы Томанлык" мөмкин булса, чигенергә әзерләнде, яки, әгәр туры килсә, сугышырга әзерләнде, шул ук вакытта радиорубкадан гиперкосмос аша Нигезләүгә куркыныч турында кисәтү ясалды.

18.
Хобер Мэллоу, хисапларны тикшерә-тикшерә, арып-талып аягын аякка бастырды. Ике ел мэр постында аны бераз йомшаграк, бераз түземлерәк иттеләр, ләкин аны хөкүмәт хисаплары һәм алар язган казна теле яратырга өйрәтмәделәр.
- Безнең йолдызлы очкычларга ничек? - дип сорады мэр Джаэль.
- Дүртесе көчләп планетага утыртылган, икесе турында бернәрсә дә билгеле түгел.
Мэллоу кашларын җыерды.
- Нәтиҗәләр шәптән түгел, әмма берни эшләп булмый.
Җавап булмады, һәм Мэллоу башын күтәрде.
- Сине берәр нәрсә борчыймы?
- Сатт килсә дә ярар иде инде, - диде Джаэль.
- Ах әйе, без тагын эчке фронттагы хәл турында лекция ишетербез.
- Бер дә алай түгел, - дип кырт кисте Джаэль. - Мэллоу, син киреләнәсең инде. Сез Советта, бәлки, тышкы сәясәтне нечкәлекләренә кадәр уйлап карагансыздыр да, ләкин синең борын астыңда ниләр барганына һәрвакыт барыбер.
- Ләкин бу бит синең эшең, шулаймы? Ни өчен мин сине пропаганда һәм мәгариф министры иттем?
- Мөгаен, мине кабергә иртәрәк кертер өчен. Син миңа берни белән дә ярдәм итә алмыйсың. Соңгы ел эчендә мин сиңа Сатте һәм аның дини партиясе тарафыннан куркыныч янаучы барлык колакларымны чәйнәдем. Сатт махсус яңадан сайлаулар оештырса һәм үзе мэр булса, синең матур планнарың кемгә кирәк?
- Дөресен әйтим, берәүгә дә.
- Ә синең сөйләмең кичә кич белән? Син үзең дә Саттка мэрлыкны алтын каемкалы тәлинкәдә сузасың. Дөресен сөйләп торуның ни кирәге бар?
- Ә Саттны шундый ук нотык белән узып китү начармыни?
- Начар! - дип көч белән җавап бирде Джаэль. - Һәрхәлдә, син эшләгәнчә эшләргә кирәк түгел. Син барысын да алдан күрдем, дисең, һәм Корелиан белән сәүдә ни өчен алып баруын аңлатмыйсың - безнең өчен отышлы сәүдә - өч ел дәвамында. Синең бердәнбер планың - сугышсыз чигенү. Син Корелиан янындагы барлык секторлар белән сәүдә операцияләрен туктаттың. Син ачыктан-ачык эшлексезлекне дәвам итәсең. Син киләчәктә бернинди дә гамәлләр вәгъдә итмисең. Бөек Галактика! Мэллоу, бу буталчыклык белән нишләргә кушасың?
- Анда бөеклек җитми.
- Анда массаларның энтузиазмы җитми.
- Бу бер үк нәрсә.
- Мэллоу, уян. Синең нибары ике генә чараң бар: я син халыкка тышкы сәясәтне тәкъдим итәрсең, синең шәхси планнарың нинди генә булмасын, йә син Сатт белән нинди дә булса компромисска барырсың.
- Ярый, - дип җавап бирде Мэллоу. - Әгәр минем беренчесе белән берни дә барып чыкмаса, икенчесен сынап карыйк. Сатт әле яңа гына килде.
Алар моннан ике ел элек узган процесстан соң бер тапкыр да очрашмаганнар. Аларның берсе дә икенчесендә үзгәреш сизмәде. Җиңүче белән җиңелгән егетнең урыны-урыны белән алмашынуы чак кына ачыкланды.
Сатт, мэрның кулын кысып, кәнәфигә утырды.
Мэллоу аңа сигара тәкъдим итте.
- Джаэль сөйләшүдә катнашса, каршы түгелме? - дип сорады мэр. - Ул чыннан да берәр компромисс табарга тели һәм, әгәр без икебез дә кызып китсәк, арадашчы булырга да мөмкин.
Сатт иңбашларын җыерып куйды.
- Сезнең өчен компромисс отышлы булачак. Кайчандыр, дөрес, башка уңайдан, үз шартларымны мин сездән сорадым. Хәзер без рольләрне бераз үзгәрттек дип уйлыйм.
- Сез дөрес фаразлыйсыз.
- Мондый очракта менә минем шартларым: Сез икътисадый сатып алуның һәлакәтле сәясәтен сәүдә юлы белән туктатырга һәм безнең әтиләрнең сыналган ысулына кире кайтырга тиешсез.
- Сез миссионерлар ярдәмендә яулап алуны күздә тотасызмы?
- Бик дөрес.
- Башка компромисслар була алмыймы?
- Юк.
- Һм-м-м. - Мэллоу тәмәкесен әйбәтләп тартып карады да сузды. Аның очы көчле ялкын белән яна башлады. - Хардин заманында, миссионерлар ярдәмендә яулап алу отышлы һәм радикаль булганда, минем кебек кешеләр мондый ысулга каршы төштеләр. Хәзер ул сыналган, нимб белән әйләндереп алынган һәм Джоран Сатт кебекләр өчен яраклы. Ләкин, әйтегез әле, ничек сез безнең хәзерге кыенлыклардан котылырга җыенасыз?
- Хәзерге сезнең кыенлыкларыгыздан. Мин аларга аз гына да катнашым юк.
- Сезнеңчә булсын, ләкин минем сорауга җавап бирегез.
- Кискен чаралар таләп ителә. Әле сез шөгыльләнгән берни белән дә мавыгу фаталь. Ул сезнең перифериядәге бөтен дөнья өчен йомшаклыгыгызның дәлиле булып тора. Ә анда үзенең үлгән өлешеннән баш тарткан бер генә стервятник табылыр микән? Сез моны аңларга тиеш. Сез бит Смирно белән, шулай бит?
Мэллоу соңгы фразаның күп булуына игътибар итмәде.
- Әгәр дә сез Корелны җиңсәгез, - дигән сорау туа, - Империя белән нишләргә? Нәкъ менә ул - беренче номерлы дошман.
Сатның тар иреннәре елмайды.
- О, юк, сезнең Сивеннага сәяхәт турындагы хисабыгыз тулы иде. Норман секторының Идарә Башлыгы Нигезләүне табыш алу белән генә кызыксына. Ләкин бу иң мөһиме дә түгел. Ул Галактика читендә экспедиция оештырыр өчен барысын да картага куярга җыенмый, аның дошманнарча көйләнгән илле күршесе һәм император бар, аңа каршы баш күтәрергә мөмкин. Мин сезнең үз сүзләрегезне тапшырам.
- Әле ничек җыелачак, Сатт. Бигрәк тә, әгәр без аның өчен куркыныч тудырабыз дип уйласак. Ә ул шулай хәл итәргә мөмкин, әгәр дә без Корелны алгы маңгайлы һөҗүм белән җимерсәк. Безгә сыгылмалы булырга кирәк.
- Ягъни...
Мэллоу кәнәфи аркасына сөялде.
- Сатт, мин сезгә бер мөмкинлек бирәм. Сез миңа кирәкми, ләкин мин сезне куллана алам. Шулай булгач, эшнең нәрсәдә икәнен сөйләп бирәм, ә алга таба сайлый аласыз - я миңа кушылып, хөкүмәттә урын алырга, я үзенең идиотлык принципларына тугры калып, төрмәдә черергә.
- Соңгысын сез бер тапкыр эшләргә тырыштыгыз инде.
- Бик үк алай түгел, Сатт, бөтенләй үк алай түгел. Моның өчен хәзер генә вакыт җитте. Ә хәзер тыңлагыз... - Мэллоуның күзләре кысылды.
- Мин беренче тапкыр Корелдә төшкәч, командорны төрле эшсезләр һәм приборлар белән сатып алдым, алар гадәттә теләсә нинди сәүдә корабының трюмында була. Башта мин моны корыч эретү цехка эләгү өчен генә эшләдем. Минем планнарым алга таба бармады, һәм алар тормышка ашты. Мин теләгән нәрсәмә ирештем. Ләкин Империядә булганнан соң гына мин сәүдәне нинди коралларга әйләндерергә мөмкин булуын аңладым.
Без хәзер Сэлдон, Сатт кризисы алдыннан торабыз, ә сэлдон кризислары аерым шәхесләр түгел, ә тарихи көчләр кичерә. Хари Сэлдон, булачак тарих барышын алдан билгеләп, героик гамәлләргә түгел, ә икътисадның һәм социологиянең киң таралуына исәп тоткан. Шуңа күрә аерым кризисларны җиңү теләсә кайсы вакытта мөмкин булган көчләр белән башкарылырга тиеш. Бу очракта - сәүдә белән!
Сатт, скептикларча гына кашларын күтәреп, барлыкка килгән паузадан файдаланды.
- Мин үземне өметсез кретин түгел дип уйлыйм, ләкин хәзергә сезнең лекциягез берни дә аңлатмады.
- Хәзер аңлар, - диде Мэллоу. - Сез әле һаман да сәүдә хакимиятен бәяләп бетермәгәнсез дип санагыз. Барысы да, ул безгә руханилар контролендә генә көч бирә ала, дип уйладылар. Бу алай түгел, һәм бу минем галактик тарихка керткән өлешем. Руханиларсыз сәүдә итү, чиста сәүдә - шактый көчле корал.
Әйдәгез, эш турында сөйләшик. Корел хәзер безнең белән сугыша. Димәк, без аның белән төрле сәүдә мөнәсәбәтләрен туктаттык. Тик, исегезгә төшерегез, мин бу хакта бары тик өстәмә проблема буларак кына әйтәм. Соңгы өч елда Корелиан икътисадында без биргән атом энергиясен торган саен күбрәк файдаландык. Шулай булгач, кечкенә атом генераторлары баш тарта башлагач һәм бер-бер артлы атом приборлары сафтан чыккач нәрсә булачак соң? Беренче эш итеп, йорт җиһазлары бозылачак. Ярты елдан соң сез шулай аякка басачак бу ничегонеделания эш хәлендә хәтта атом кухнясы пычагы да калмаячак. Плитлар бәрәкәтле итә башлаячак, савыт-саба юудан туктаячак, кондиционерлар иң эссе көнне баш тартачак.
Мэллоу җавап көтеп тынып калды һәм Сатт тыныч кына әйтте:
- Зарар юк. Кешеләр сугышлар вакытында күп нәрсәгә түзәләр.
- Бик дөрес. Түзәләр. Алар улларын бомбага тотылган йолдызлы очкычларда газап белән үләргә җибәрәләр. Алар, хәтта җир астындагы мәгарәләрдә бер кара икмәк һәм су белән яшәү дигәнне аңлатса да, атулар вакытында качалар. Ләкин куркыныч янаган күз алдында патриотик күтәрелеш юкка чыккач, вак күңелсезлекләрне чыгарырга бик кыен. Бәрелешләр дә, бомбардировкалар да, сугышлар да булмаячак - бары тик эшләргә теләмәгән пычак кына булачак. Кышын туңучы йорт булачак. Бу ачу тудырачак, һәм халык сукрана башлаячак.
Сатт гаҗәпләнеп әйтте:
- Сез шуның белән үзегезнең өметләрегезне корасызмы? Нәрсә көтәсез? Йорт хуҗаларының күтәрелеше?
- Юк, сэр, - дип сабыр гына җавап бирде Мэллоу. - Юк. Ләкин мин халыкта шактый җитдирәк формага агылачак әйберләрнең торышыннан канәгатьсезлек башланыр дип уйлыйм.
- Нинди форма соң?
- Фабрикантлар, заводчылар, Корелның индустриаль дөньясы. Ике ел үтәр, барлык фабрика-заводларда да станоклар туктый башлар. Без атом җайланмалары белән тәэмин иткән сәнәгать тармаклары тулысынча бөлгенлеккә төшәчәк. Авыр индустрия үз хуҗаларына станокларның искергән берничә моделен генә калдырачак, алар бернинди дә диярлек продукция бирмәячәк.
- Корелның заводлары анда сезнең килгәнче бик яхшы эшләде, Мэллоу.
- Әйе, Сатт, нәкъ шулай булды да, якынча егерме процент белән, хәтта сез сәнәгать җиһазларын һәм аның бәясен яңадан җиһазлау фактын күздән ычкындырсагыз да. Командирга каршы заводчылар, финансистлар һәм тагын гади кешеләр борылгач, сез ничек уйлыйсыз, ул озак торырмы?
- Империядән яңа атом генераторлары алып килү фикере башына килсә, никадәр озак булачак.
- Сез ялгышасыз, Сатт, шулай ук тирән ялгышасыз. Сез бөтен нәрсәдә ялгышасыз һәм күп нәрсәне аңламыйсыз. Уйлап карагыз, кадерлем, Империя үзе Корелга бернәрсә дә бирә алмый. Империя планеталар, йолдызлы системалар һәм Галактиканың тулы бер секторлары масштабларында барысын да исәпләгән. Аның генераторлары гигант үлчәмнәргә ия, чөнки алар гигант функцияләр башкаралар. Ләкин без Нигезләүдән, һәм безнең бердәнбер планетабыз - Терминус - бернинди файдалы казылмаларга ия түгел. Һәм без барысына да рәхимсез рәвештә экономияләргә тиеш идек. Безнең генераторлар чәнчә бармак зурлыгыннан артык була алмый иде, чөнки безгә күбрәк металл җитмәс иде. Без яңа технология эшләргә тиеш идек. Империя бит шулкадәр деградлау итте ки, хәтта фәнни үсешнең бу мөһим нәтиҗәләреннән файдалана алмады. Йолдызлы очкычны, шәһәрне, хәтта бөтен бер планетаны якларга сәләтле барлык атом көчләре кырлары белән алар аерым кеше кыры белән якларга өлгергәнче уйлап җиткермәгәннәр. Шәһәргә яктылык һәм җылылык бирү өчен, алар алты каттагы биеклектәге генераторлар төзиләр - мин аларны үзем күрдем - безнең генераторларыбыз шул ук куәттәге генераторлар бүлмәдә рәхәтләнеп урнашыр иде. Һәм мин атомчыларның берсенә чикләвек зурлыгындагы кургаш контейнеры үзендә атом генераторы барлыгын әйткәч, ул ярсуыннан чак кына тончыкмый калды.
Бу кешеләр хәтта үзләре дә аларның буыннан буынга тапшырыла торган приборларының никадәр зур булуын, һәм аларны караучылар - варис кастасы - бөтен катлаулы структурада берәр Д-трубка янса, ярдәмгә мохтаҗ булачагын аңламыйлар.
Аларның тормышының мәгънәсе - Империя белән Нигезләү арасындагы көрәштә. Бөтен дөнья өстеннән контрольне билгеләү өчен, алар яулап алырга мөмкин булган, ләкин бернинди икътисади нәтиҗәгә дә ия булмаган гаять зур йолдызлы очкычлар төзегәннәр. Без исә, киресенчә, сугыш өчен файдасыз, кечкенә, әмма табыш алу өчен тормыш өчен мөһим әйберләрне эшләдек.
Командор хәрби максатлар өчен билгеләнгән зур йолдызлы очкычларны өстен күрә. Акыллы идарәчеләр исә һәрчак үз кул астындагыларның муллыгы турында кайгырта, моны намус һәм дан эше дип саный, - чөнки тормышта кечкенә әйберләр генә әһәмияткә ия. Шуңа күрә Аспер Арго Корелны ике-өч елдан соң басып алачак икътисади депрессиягә каршы беркайчан да каршы тора алмаячак.
Сатт хәзер тәрәзә янында, Мэллоуга аркасы белән басып тора иде.
Кич җитте, һәм Галактиканың иң читендә берничә йолдыз җемелдәп калды. Алар әле һаман да зуррак һәм аңа каршы көрәшүче Империянең ерактагы үзәк утларын чагылдыралар иде.
- Юк, сез ул кеше түгел, - диде Сатт.
- Сез миңа ышанмыйсызмы?
- Мин сезгә ышанмыйм. Сезнең телегез бик яхшы бирелгән. Мин эшемне отып алган дип уйлаганда, сез мине Корелның беренче килүендә үк алдадыгыз. Мин инде сезгә мәхкәмәдә ерып чыкмас дип уйлаган идем, сез яңадан борылдыгыз. Үзләренең демагогияләре белән мэр кәнәфиен яуладылар. Сездә ихласлык юк. Сез арткы уйлардан башка берни дә эшләмисез, өч мәгънәгә ия булган бер генә фраза да сөйләмисез. Әйтик, сез хыянәтче булдыгыз ди. Әйтик, Империягә бару сезгә хакимият һәм субсидияләр вәгъдә итәр иде. Ул чагында сез нәкъ менә хәзерге кебек эш итәр идегез. Сез Нигезләү өчен өметсез сугышны, безнең дошманыбыз җитәрлек кадәр саллы дәлилләр уйлап табып көч туплаганчы ук, башламас идегез.
- Сез компромисслар булмас дип әйтергә телисезме? - дип йомшак кына сорады Мэллоу.
- Мин шуны әйтергә телим, сезгә я үз теләгегез белән китәргә кирәк, я без көч кулланачакбыз.
- Әгәр минем белән хезмәттәшлек итүдән баш тартсагыз, нәрсә булачагы турында мин сезне кисәттем.
Кинәт Саттның йөзе хисләр артык күп булганлыктан кан кебек кызарды.
- Ә мин сезне кисәтеп куярга телим, Хобер Мэллоу, әгәр сез мине кулга алсагыз, сезгә рәхим-шәфкать булмаячак. Минем кешеләрем, хакыйкатьне таратып, бернигә дә тукталмаячак, һәм Нигезләүнән буе халкы үзенең чит ил хөкемчесенә каршы берләшәчәк. Аларның беркайчан да смирночыны аңламаячак махсус билгеләнеш аңы бар, һәм бу аң сезне юкка чыгарачак.
Хобер Мэллоу килеп кергән ике каравылчына тыныч кына әйтте:
- Чыгарыгыз аны. Ул кулга алынган.
- Бу сезнең соңгы мөмкинлеге, - диде Сатт.
Мэллоу сигарасын кабызды, хәтта башын да күтәрмәде.
Биш минут үткәннән соң, Джаэль кыюсыз гына урындыгында тыпырчынды һәм әйтте:
- Димәк, хәзер сез үзегезне гаепле тәкәсе итеп калдырдыгыз, ә алга таба нәрсә соң?
Мэллоу кулында көл савыты әйләнми башлады һәм үзенең ярдәмчесенә карады.
- Бу мин кайчандыр белгән Сатт түгел. Ярсудан сукырайган үгез кебек ул. Бөек Галактика, ул мине ничек дошман күрә!
- Һәм моннан тагын да куркынычрак була бара.
- Куркынычракмы? Сафсата! Ул инде фикер йөртергә һәм сәясәт булырга сәләтле түгел.
- Син үзеңә кирәгеннән артык ышанасың, Мэллоу, - диде Джаэль, караңгы чырай белән. - Син халык күтәрелеше мөмкинлеген күрмисең.
Мэллоу, үз нәүбәтендә, кашларын җыерып, аңа карады.
- Бөтенләйгә бер тапкыр, Джаэль, исеңдә тот, мондый куркыныч юк.
- Син артык үз-үзеңә ышандың.
- Мин бары тик сэлдон кризисында һәм аның рөхсәтенең тарихи нигезләнүендә генә ышанам... тышкы яктан да, эчке яктан да. Саттка әйтмәгән әйберләр бар. Ул Нигезләү өстеннән хакимиятне дин ярдәмендә басып алырга тырышты - тышкы планеталардагы кебек - һәм оттырды. Бу инде җитәрлек дәрәҗәдә ачык әйтә, Сэлдон планында дин урыныннан артык калмады. Икътисадый контроль - башка эш. Сальвор Хардинның атаклы сүзләрен кабатлап: «Ике якка да атмый торган бластер начар икән», - дип әйтә алам. Әгәр дә Корел безнең белән саткан әйбердән откан икән, без дә җиңдек. Әгәр дә аларның заводлары безнең сәүдә мөнәсәбәтләребезне туктату һәм тышкы дөнья үсеше нәтиҗәсендә туктасалар, коммерция изоляциясе шартларында мөмкин булмаячак, шулай ук безнең заводлар да туктаячак һәм безнең иминлегебез юкка чыгачак.
Ә хәзер Сатт үзенең революцион пропагандасын башласа, мин юкка чыгара алмаган бер генә сәүдә сызыгы да калмады. Бу эштә өлгергәч яки миңа шулай тоелса, мин безнең чәчәк атуыбыз бетсен өчен борчылырмын. Ул чагында ул оттырачак һәм яңадан элеккечә булачак, чөнки минем заводлар тулысынча җиһазландырылган килеш калачак.
Мин ышанам, без үз илебезгә чәчәк атуны кайтару өчен корелианнар баш күтәрәчәк сәбәпләр аркасында беркайчан да үз чәчәк атуына каршы баш күтәрмәячәкбез. Уен уйналачак.
- Димәк, - диде Джаэль, - син плутократия ясыйсың? Син безнең илне сәүдә илләре һәм сәүдә принцлары итеп ясыйсыңмы? Киләчәктә нәрсә?
Мэллоу караңгы чырайлы йөзен күтәрде һәм дәртле тавыш белән:
- Киләчәктә минем ни эшем бар? Һичшиксез, Сэлдон барысын да алдан белгән һәм барысына да әзерләнгән. Акча хакимияте хәзер дин кебек файдасыз көч булгач, яңа кризис башланачак. Минем дәвамчыларым бу проблемаларны киләчәктә хәл итсен иде, мин кебек аларны хәзер хәл иттем.
«Корел... Шулай итеп, өч еллык сугыштан соң, һичшиксез, барысыннан да "сугышсыз" сугыш булган, Корелиан Республикасы берсүзсез биреште. Һәм Хобер Мэллоу Сальвор Хардиннан соң миллионлаган Нигезләү кешеләре йөрәгендә үз урынын алды.»
Галактик Энциклопедия

Автор турында

Исхак (Айзек) Азимов (АКШ) - Isaac Asimov - Смоленск янында 1920 елда туа. Өч яшендә әти-әнисе белән АКШга күченә. Балачактан ук ниндидер сәләтләр күрсәткән, мәктәпне 16 яшьтә тәмамлаган. Белеме буенча - галим-биохимик (1949 елда докторлык диссертациясен яклаган).
А. Азимов - барлык илләр МАЭСТРО жанрының танылган фәнни фантастикасы. 200дән артык китап һәм повестьлар авторы. НФ жанрындагы беренче хикәя - «Затерянные у Весты» - 1939 елда АКШ та басылып чыга. Дөньяда аның «Мин, робот» (1950) җыентыгы, «Мәңгелек ахыры» (1955) һәм «Ходалар үзләре» (1972) романнары киң таныла.
Айзек Азимовның өч тапкыр фантастик әсәрләре "Хьюго" премиясе белән бүләкләнде [2].
Бөтендөнья фәнни фантастика конгресслары катнашучыларына, кагыйдә буларак, АКШта үткәрелә торган фәнни фантастика. Язучы һәм нәшир Хьюго Джернсбэк (1884-1967) хөрмәтенә аталган һәм бер тапкыр - "Небьюла" премиясе белән [3].
СССРда А. Азимовның утызлап зур әсәре һәм 50 дән аз гына артыграк хикәясе басылган.
You have read 1 text from Tatar literature.
Next - Нигезләү - 14
  • Parts
  • Нигезләү - 01
    Total number of words is 4158
    Total number of unique words is 1909
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    49.4 of words are in the 5000 most common words
    57.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 02
    Total number of words is 4210
    Total number of unique words is 1787
    37.5 of words are in the 2000 most common words
    50.9 of words are in the 5000 most common words
    58.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 03
    Total number of words is 4276
    Total number of unique words is 1809
    35.5 of words are in the 2000 most common words
    50.4 of words are in the 5000 most common words
    57.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 04
    Total number of words is 4299
    Total number of unique words is 1799
    36.8 of words are in the 2000 most common words
    51.7 of words are in the 5000 most common words
    59.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 05
    Total number of words is 4305
    Total number of unique words is 1885
    36.6 of words are in the 2000 most common words
    51.1 of words are in the 5000 most common words
    58.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 06
    Total number of words is 4421
    Total number of unique words is 1795
    38.3 of words are in the 2000 most common words
    52.6 of words are in the 5000 most common words
    60.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 07
    Total number of words is 4279
    Total number of unique words is 1894
    35.9 of words are in the 2000 most common words
    50.0 of words are in the 5000 most common words
    58.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 08
    Total number of words is 4261
    Total number of unique words is 1929
    35.5 of words are in the 2000 most common words
    50.4 of words are in the 5000 most common words
    58.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 09
    Total number of words is 4386
    Total number of unique words is 1845
    36.2 of words are in the 2000 most common words
    51.0 of words are in the 5000 most common words
    58.3 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 10
    Total number of words is 4302
    Total number of unique words is 1894
    36.8 of words are in the 2000 most common words
    51.6 of words are in the 5000 most common words
    59.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 11
    Total number of words is 4353
    Total number of unique words is 1903
    36.9 of words are in the 2000 most common words
    50.4 of words are in the 5000 most common words
    57.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 12
    Total number of words is 4360
    Total number of unique words is 1867
    35.1 of words are in the 2000 most common words
    51.0 of words are in the 5000 most common words
    58.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 13
    Total number of words is 4272
    Total number of unique words is 1911
    34.4 of words are in the 2000 most common words
    49.1 of words are in the 5000 most common words
    55.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Нигезләү - 14
    Total number of words is 89
    Total number of unique words is 77
    29.7 of words are in the 2000 most common words
    41.1 of words are in the 5000 most common words
    44.8 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.