გლახის-ნაამბობი - 2

— აქ ხომ არ არის მამა-შენი?
— აი, იქითა ზის.
— აბა, აქ დაუძახე.
პატარა ბიჭი ციბრუტივით მოტრიალდა და გაიქცა მამის დასაძახებლად.
— ვერ უყურებთ პეტრეს!.. — სთქვა თავის-თავად მღვდელმა და
ჩაფიქრდა...
— ეგ არის და!.. — დაიძახა ვიღაცამ, — ავი ძაღლი არც თითონა სჭამს, არც
სხვას აჭმევსო.
ხალხმა გაიცინა, მღვდელსაც ღიმილი მოერივა, მაგრამ მარდად შეიკავა
სიცილი.
— მამას არ უსწავლია და პაპას, შვილს რად ასწავლის? — სთქვა მეორემ, —
შეჩვეული ჭირი ურჩევნია მაგისთანა თავხედს კაცსა შეუჩვევარ ლხინსა.
— გონიერსა მწვრთნელი უყვარს, უგუნურსა გულსა ჰგმირდესო, —
მაგისთანა კაცზედ არის ნათქვამი, — წამოიძახა მესამემ.
იქნება კიდევ ბევრი ელაზღანდარათ, რომ თითონ პეტრე არ
მოსწრებოდათ.
— კაცო! — უბძანა მღვდელმა, — მართალია, შენ შვილს შენ უშლი
სწავლასა?
— მართალი გახლავთ. რა მაგის საქმეა? არა შეჯდა მწყერი ხესა, არა იყო
გვარი მისი, შენი ჭირიმე! — უპასუხა თამამად პეტრემ.
— როგორ თუ არა იყო გვარი მისი?
— ესე, შენი ჭირიმე! ჩვენ გლეხკაცებს გვეძახიან, დღე-და-ღამ ოფლი უნდა
ვიწუროთ და პური ისე ვჭამოთ. ღმერთს ეგრე უბძანებია: „ოფლითა
თქვენითა მოიპოვეთ პური თქვენიო”. ეს ღვთის ბძანება მარტო ჩვენ
დაგვაწვა კისერზედ და ვეწევით კიდეც. წიგნი რა ჩვენი საქმეა? ის ჩვენ
დამშეულ კუჭს ვერ გაგვიძღობს. ჩვენი წიგნი დედამიწაა, ვენაცვალე იმის
მადლს! როცა დედამიწას მწვანე ხავერდსავით ჯეჯილის ყდა გადაეკვრება,
მაშინ იმაზედა ვკითხულობთ ჩვენს ბედსაცა. ჩვენი კალამი დაუღალავი
გუთანია, მელანი კიდევ გულ-ღვიძლიდამ გამოწურული ჩვენი ოფლია.
ამოვაწებთ ოფლში გუთანსა, გადვუხსნით ხოლმე დედამიწას მადლიან
გულსა, ჩავაყრით შიგ თესლსა, როცა დრო მოვა — მივალთ — და ის
დალოცვილი მიწა თავის დღეში არ დაიღლება, ისე არ გაძუნწდება, რომ
მიბარებული ერთი-ორად მაინც არ დაგვიბრუნოს. ტყუილად კი არ ეძახიან
მიწას: „დედაო”, ის გვაწოვებს ჩვენ ძუძუსა, იმას დავხარით დღე-და-ღამ,
ჩვენი ჭირიც და ლხინიც ის არის, შენი კვნესამე! წიგნი კარგია, ვინ არ იცის?
ბევრიც სხვა რამეა კარგი ამ ქვეყანაზედ, ჩვენ იქამდინ ხელი არ
მიგვიწვდება... გაგიბედავთ, შენი ჭირიმე, და გეტყვით, ჯერ კუჭი უნდა
გავიძღოთ, კუჭი!.. ჩვენი თავდაპირველი გულის-ტკივილი ეს არის!..
— მართალს ამბობს, მე და ჩემმა ღმერთმა, — გაიხმაურა ხალხმა,
რომელიც წუთის წინად ისე თავხედად დასცინოდა პეტრესა.
— რას ბძანებთ?.. — წამოიძახა ხალხის ხმით გულგაკეთებულმა პეტრემ, —
წელში ვერ გავსწორებულვართ, პირუტყვსავით მაღლა ვერ აგვიხედნია,
სულ დედამიწას დავყურებთ, თითქო ჩვენი ბედი იქ დაკარგულა და
ვეძებთო, ვინ ჩვენ და ვინ წიგნი!..
— მე მესმის, ჭკვიანო პეტრევ, შენი გულის ვითარება, — უბძანა დაღონებით
მღვდელმა, — მე მოზიარე ვარ შენის გულის-ტკივილისა!.. შენ გუთანი
გირჩევნია წიგნსა, იმიტომ რომ შენ გუთანი დღეს პურს გაჭმევს.
— მართალი ბძანებაა, შენი ჭირიმე, — მიუგო პეტრემ.
— ეხლა შენ ერთი ეს მითხარ: რომ არ გცოდნოდა, რომ ცეცხლში რკინა
რბილდება, საიდამ გააკეთებდი ბარ-საკვეთს, ცულსა, ეჩოსა, რომლითაც
გუთნის ხესა სთლი? რომ არ გცოდნოდა, რომ ეგრე უნდა გამოყვანა
გუთანსა, რით მოხნავდი მიწასა? რომ არ გცოდნოდა, რომელ მიწას როგორ
უნდა მოხვნა, — ღრმად ჩაშვება ბარ-საკვეთისა, თუ თხლად, — რა
გეშველებოდა?
— შენი მტერი იქნებოდა, მე ვიქნებოდი.
— საიდამ იცი ეს ყველაფერი?
— როგორ თუ საიდამ?.. მამა-პაპით, შენი ჭირიმე! მადლობა ღმერთსა,
თვალი მქონია — მინახავს, ყური მქონია — მსმენია. გულისყური მქონია —
მივხვედრილვარ, ხსოვნა მქონია, გონებაში ჩამრჩენია.
— რაც გინახავს, გსმენია, მიხვედრილხარ, გონებაში ჩაგრჩენია, — ამას
სულ ერთიანად რას ეძახი?
პეტრე ჯერ ჩაფიქრდა, თითქო არ იცის რა სთქვასო, მერე კი ისე
ჭოჭმანობით წამოიძახა:
— რა ვიცი, შენი ჭირიმე, რას ვეძახი.
— მაინც?
— ჩემ გამოცდილებას, ჭირნახულობას, ჩემ ცოდნასა, შენი ჭირიმე!
— კუჭს გიძღობს ეგ შენი ცოდნა?
— მაგას რაღა პასუხი უნდა, შენი კვნესამე? თითონ შენ კარგად იცი, რომ
უმაგისოდ წყალში გადასაგდები ვიქნებოდი.
— ეხლა ერთი ეს მითხარ კიდევ: რამდენი შენზედ უფრო მცოდნე კაცია
ქვეყანაზედ?
— რა ვიცი, შე დალოცვილო? მგონი, თავზედ იმოდენი ბალანიც არა
მქონდეს: მჯობს მჯობი არ დაელევა.
— იმ მცოდნე კაცების ჭირნახულობა, გამოცდილება, ცოდნა რომ შენსას
ზედ დაემატოს, — კარგი არ იქნება? უფრო ადვილად არ გაიძღობ კუჭს,
უფრო ცოტა ოფლით ბევრს არ მოიმკი?
— ღვთის წყალობა გქონდეთ, რომ კარგი ის იქნება, მაგრამ ხათაბალა ეს
არის, რომ თვალი იმათამდინ არ მიმიწვდება და ყური. საიდამ სადაო,
წმინდაო საბაო: ამოდენა დედამიწის ზურგზედ სად ვეძებო მე ისინი, რომ
გამოვკითხო რამე?
— მე რომ გაჩვენო იმისთანა რამ, რომ მთელის ქვეყნის ოსტატობა, ჭკვიან
კაცების ნაცადი, ცოდნა, თუ მოინდომებ, სულ მუდამ ხელთა გქონდეს,
ერთი სიტყვით, რომელ ჭკვიან კაცთანაც გინდა, შორიდამვე გაგალაპარაკო,
— რას იტყვი?
— იმას ვიტყვი, რასაც მთელი ქვეყანა ამბობს: ეგ ხომ მისნობა იქნება.
— აბა მაგისთანა მისანია წიგნი.
მე რომ ეს გავიგონე, სწორედ მოგახსენოთ, თავიდამ ფეხებამდინ ჟრჟოლამ
გამიარა, არ ვიცი კი რად. ეს კი ვიცი, რომ ჩემ-გარდა სხვასაც ეგ დაემართა:
ხალხს, თითქო მზემ დაჰკრაო, სახე გაუნათლდა. პეტრე კი ისე სახტად
თვალებდაჭყეტილი დარჩა, თითქო თავბრუ და ესხაო. ისე
ატაცებულსავით დიდხანს იქნებოდა, რომ მღვდლის სიტყვებს არ
გამოეფხიზლებინათ.
— ეხლა რას იტყვი, წიგნი გიშველის რასმეს, თუ არა?
— ნება მომეცი, — უთხრა გულამომჯდარმა პეტრემ, — ეგ მუხლები
გადაგიკოცნო. ჩემი ტუჩები ბევრჯერ მიჰკარებია სხვის მუხლსა და
შენისთანას კი არც ერთხელ.
მღვდელმა არ მიუშვა მუხლებამდინ. მაშინ პეტრემ პირნათლად შეჰხედა
და გონება-გახარებულმა წამოიძახა:
— დაილოცა შენის ენის პირწყლიანობა!.. ღმერთი მაღლიდამ გიყურებს, შე
ღვთისაგან კურთხეულო ადამიანო, რომ მე სულის წაწყმედისაგან
დამიხსენ. წეღან გელაპარაკებოდი ბრმა; შვილის ცოდვაში ვდგებოდი,
ეხლა, შენის მადლიანის ენით თვალხილული, გეუბნები: ის მამა შვილის
დამღუპავი ყოფილა, რომელსაც შენისთანა ღვთის კაცი გამოუჩნდება
შვილის გასაწურთვნელად და არ გააწურთვნინებს. ნუ შეჯდება მწყერი
ხესა, ნუ იქნება გვარი მისი, ჩემმა შვილმა კი წიგნი უნდა იცოდეს, შენი
ჭირიმე!.. მომეცი ხელი, შენი კვნესამე!.. ერთი გემთხვიო!..
გულმოლბობილი პეტრე მივარდა ხელზედ საკოცნელად, მღვდელმა
აკურთხა და არ ამთხვევინა კი.
— მაშ დამილოცე მაინც მამის-ერთა შვილი! — უთხრა პეტრემ და შვილი
წინ წამოაყენა. მღვდელმა აკურთხა ის ბავშვი და თავზედ აკოცა
გაღიმებულმა.
— შვილო! ეს დღე დაიხსომე, — უთხრა შვილსა პეტრემ, — ეს დღე მე და
შენთვის მზიანი დღეა.
მღვდელი აირია, ვნახე, რომ მოენამა თვალებიცა. უეცრად მოაშორა თვალი
გულამომჯდარ პეტრეს და იმის თავჩაღუნულ შვილსა. თითქო თავის
გულის მადლიანობა უნდა დაუმალოს მამასაც და შვილსაცაო. მღვდელი
რომ მიტრიალდა, ერთ ვიღაცა დროულ კაცს თვალი შეასწრო და უთხრა:
— ზაქარიავ! არა გრცხვენიან, კაცო, რომ ძმასთან ვერ მოთავსებულხარ,
ძმასთან!.. ვინც შეიტყობს, რას იტყვის? სირცხვილია, სირცხვილი! თავზედ
ერთი ბეწვიც აღარა გაქვს შავი და მაგისთანა საქმეებს კი სჩადი.
— რა ვქნა, შენი ჭირიმე? — უპასუხა იმან ცოტად შერცხვენილმა, — განა
რომ მრცხვენიან, მაგრამ ერთი აჯამი რამ არის, მოუსვენარი. ღმერთია
მოწამე, მე უბრალო ვარ.
— ნუ ჰცრუობ მაგ-დროული კაცი, ცოდვაა!.. დღეს არ გეუბნებოდით
საყდარში, რომ ქრისტე-ღმერთმა მტრის სიყვარულიც ბძანა, და შენ კი,
მტერი კი არა, ღვიძლი ძმა ამოგიძულებია. სირცხვილია!.. უშვილო კაცი
ხარ, დროული... თუ კაცისა არა გრცხვენიან, ღმერთი ხომ ყველასა ჰხედავს,
რა პირით შეხვდები?
— აბეზარსა ვარ მოსული, ამ საყდრის მადლმა და შენი რისხვა არა მაქვს!
ძმარს მაწურებს ცხვირში! სხვა არა იყოს-რა, უფროსი ძმა ვარ...
— მე არ ვიცი! თქვენ ორივ მტყუანები ხართ ღმერთთანაც და კაცთანაც,
იმიტომ, რომ ძმები ხართ და ჰჩხუბობთ კი. ამ ხალხთან გეუბნებით შენცა
და შენს ძმასაცა: თუ ერთი-ერთმანეთის პატივი არ გექნებათ, საყდარში
აღარ შემოგიშვებთ.
ეს რომ სთქვა, აკურთხა ყველანი და გამოემართა შინისაკენ.
გამობრუნებაში წინ შეეხალა გლახუკა.
— ოჰ, გლახუკას გაუმარჯოს, ჩემს გლახუკას! — შემოსცინა მღვდელმა, —
რასა იქ და როგორა ხარ?
— გახლავარ, შენი ჭირიმე, შენის ლოცვით და კურთხევით, — მიუგო
გლახუკამ და ქუდმოშვლეპილმა კურთხევა ჩამოართვა.
აკურთხა თუ არა, გადასდო მხარზედ ხელი და ისე ხელგადაჭდობილი
წამოვიდა. მე ბევრი რამ გამიკვირდა იმ დღეს და ისე კი არა გამკვირვებიარა. აბა, გლახუკა ვინ იყო? ერთი უბრალო მოსამსახურე — და მაინც კი
მღვდელმა არ ითაკილა და ხელი გადასდო. მაშინ მე რა ვიყავ, მაგრამ
ამისთანა თავდაბლობამ ჩემი გული მოინადირა. მეც იმათ უკან ავედევნე.
— სადა ხარ, რომ აღარა ჰჩანდი? — ჰკითხავდა მღვდელი.
— ეს თვე-ნახევარია, რაც გიახელი, — უპასუხა გლახუკამ, — თორემ
აქამდინ აღას ვახლდი კახეთშია.
— ერთხელ მაინც როგორ არ მინახულე, ბიჭო! ერთ დროს მე და შენ ხომ
მეგობრები ვიყავით, პური ერთად გაგვიტეხია, ერთ ჭერ-ქვეშ
დაგვიხველებია, სხვა არა იყოს-რა.
— თქვენმა მადლმა, მოცლა არა მაქვს. ამოდენა სახლი და სახლის
ავეჯეულობა ეხლა მარტო მეღა მაბარია, ჩემ მეტი აღარავინ ჰყავთ, სულ
ყველანი დაითხოვეს, თორემ როგორ არ გიახლებოდით: თქვენზედ
უკეთესს ვისა ვნახავ?
— ეგა სჯობია ჩემ ნახვასა, ჩემო გლახავ! შენს საქმეზედ იყავ ბეჯითი,
გულმოდგინე, ერთგული, რომ ღმერთიც მადლობელი იყოს და კაციც:
რასაც ვიკისრებთ, ის უნდა ავასრულოთ კიდეც. ლუკმა მაშინ არის ტკბილი,
როცა კაი კაცობით არის ნაშოვნი. ჩემი ნახვა, ძმავ, ისე საჭირო არ არის: არა
კაცი იმოდენა სიკეთეს არ მოგცემს, რამოდენადაც შენის ვალის ასრულება.
ამ ლაპარაკში რომ იყვნენ, ქუჩას ჩამოსცილდნენ. არ ვიცი, ჩემის ფეხის
ხმაურობა გაიგო, თუ არა, შემომხედა და, რომ დამინახა უკან მივდევ,
მკითხა:
— რაო, ძმობილო, ჩემთან საქმე ხომ არა გაქვს?
— არა, შენი ჭირიმე! გლახუკას მოვდევ.
— მე მეგონა, ჩემთან გინდა რამე, — მითხრა ესა და წავიდა ისევ-ისე
ხელგადაჭდობილი.
მე დავშორდი. გლახუკამ რაღაც ლაპარაკი დაუწყო. მე არაფერი აღარ
მესმოდა, ისე შორს ვიყავ. მინამ გლახუკა გაათავებდა სიტყვას, მღვდელი
შედგა და ორიოდჯერ თავის მადლიანის თვალით შემომხედა. მაშინვე
მივხვდი, რომ ჩემზედ ლაპარაკობდნენ და, სწორედ გითხრათ, გული
ამიტოკდა, თითქო იმ ლაპარაკით ჩემი ბედისწერა სწყდებოდა. იმ
დალოცვილმა ხელი დამიქნივა. მე ვიშვლიპე ქუდი და, როგორც სალდათი
უფროსს, ისე ქუდმოხდილი გამოვეჭიმე. იმან თავის ხელით ქუდი თავზედ
დამხურა. მაშინ კი თვალი გავუსწორე. რა გითხრათ, რა კაცი დავინახე ჩემ
წინ!.. ხატებს რომ ჰხატავენ, ის იყო! მადლით, მადლით იყვნენ სავსენი
იმის ჩაფიქრებული თვალები! დიდი მადლი უნდა უტრიალებდეს კაცს
გულში, რომ ისე გამოსცეს, გამოატანოს თვალებს, როგორც იმის
თვალებისათვის გამოეცა და გამოეტანა. არ ვიცი, ჩაგონებული რომ ვიყავ,
იმისთვის მეჩვენა ის კაცი ხატად, თუ რა, ეს კი ვიცი, რომ აქამდინაც გულში
ისე ჩამრჩა ჩასახული, როგორც პირველადა ვნახე. წამოსადეგი კაცი იყო,
გამხდარი სახე ცოტა ფერმკრთალი ჰქონდა. ნაღველს ცოტაოდნად ხელი
გაეკრა, როგორც ემჩნევა ხოლმე მუდამ ზრუნვის ნაჩვევსა და სხვის გულის
შემატკივარსა.
შავი წვერი ჯერ არ ჩამოზრდოდა, ისე ახალგაზრდად მეჩვენა. თავიდან
ფეხებამდინ ისეთი სანახაობა ჰქონდა, რომ, როგორც მზე მზეუჭვრიტასა,
კაცის გულს ერთის ნახვითვე თავისაკენ მიიბრუნებდა.
— შენ წიგნის სწავლა გინდა, ძმობილო? — მიბძანა დალოცვილმა, — თუ ეგ
გულში გედო, წეღან რომ გკითხე, რატომ არ მითხარ? რად დამიმალე
გულის წადილი? გულდახურული ჰყოფილხარ. ხომ იცოდი გლახუკასაგან,
რომ მე წიგნს ვასწავლი ხოლმე შენისთანა კაი კაცსა.
ეს რომ მითხრა, გამიღიმა, მომავლო თავზედ ხელი და მოცინარემ
გამიქნივა თავი. მე ჩავღუნე მორცხვობით თავი და ვერა ვუთხარი-რა.
— თავი რას ჩაღუნე? მარტო პირუტყვი იყურება დაბლა, კაცმა კი უნდა ცას
უყუროს. თითქო ჩემი შეგრცხვაო... აბა შემომხედე, მეც შენისთანა კაცი ვარ.
მომავლო ნიკაპზედ ხელი, თავი მაღლა ამიწია და ზედ დაატანა:
— ხუმრობა-გაშვებით, თუ მოწადინებული ხარ წიგნისთვის, მე ოსტატი და
შენ შეგირდი. ჰა, შენ რას იტყვი ამაზედ?
— რა მეთქმის, შენი ჭირიმე, მადლობის მეტი? — ძლივ-ძლივ გავუბედე
თქმა.
— მადლობა მერე იყოს. შენი სახელი?
— გაბრიელ.
— მაშ იცი, რას გეტყვი გაბრიელ? როცა შინაურ საქმეს ბოლო მოუღო,
გლახუკას უთხარ და ეგ მოგიყვანს ჩემთან. ასე კი მოახერხე, არც შინ
მოსცდე საქმეს და არც გარეთ, რომ შენმა წიგნის სწავლებამა შინაურ
საქმეს არ დაუშალოს.
— შინაურ საქმეს!.. თუნდ რომ მოვცდე, რა ცუდ საქმისთვის მოვცდები?
— მაგას ვინ ამბობს, ჩემო ძმაო? მაგრამ ის კი სჯობს, რომ არც მწვადი
დასწო და არც შამფური; ერთი საქმე გააკეთო და მეორე კი გააფუჭო, ეგ
ცუდია. შენ ხომ ბატონის კაცი ხარ?
— ყმა გახლავარ.
მღვდელმა უგემურად გაიქნია თავი, თითქო შეწუხდაო.
— რაც უნდა იყო, მე და შენ კაცები ვართ, ღვთის შვილები, — მითხრა
პატარა ხანს უკან, — იარე ჩემთან, აი აქვე ვდგევარ. შენ ოღონდ იბეჯითე,
ნურც წიგნზედ ინაღვლი, ნურც არაფერზედ, ყველაფერი გექნება. შენ
ასეთი ბიჭი სჩანხარ, რომ ორ-სამ თვეზედ გლახუკასაც გამოეჯიბრები
წიგნშია.
მე გამეცინა.
— რას იცინი? არა გჯერა თუ? კაცმა რომ მოინდომოს, კლდეს გაარღვევსო,
ხომ გაგიგონია?
— კლდის გამრღვევ კაცს სხვა ფერიც აძევს, შენი ჭირიმე!
— იმ ფერისა იქნება შენც გაცხია: ყველას ღვთის სული გვიდგა, ჩემო ძმაო!
— ღმერთმა ქნას, მეც ეგ მინდა, ნეტავი მეცხოს!
— აი, ეს ბურთი და ეს მოედანი, ვცადოთ: ცდა ბედის მონახევრეაო.
— მე უარზედ არა ვდგევარ, ვცდი, თუნდა კლდემ ქვეშ მომიტანოს.
ეს რომ ვუთხარი, თვალი თვალში გამიყარა, თითქო ჩემი სიტყვა გულს
მოჰხვდაო, მერე სახე გაუნათლდა და მითხრა:
— ე! თუ ეგრეა, მაგისთანა გულმაგარსა ვერაფერი ვერ მოგიტანს ქვეშ, თუ
მოგიტანს, აუდგები ფეხზედ. აკი გითხარ, კაი ბიჭი ხარ-მეთქი. შენისთანა
შეგირდი ოსტატის სიხარულია, მაშ მე და შენ დავძმობილდებით, ჩემო
გაბრიელ!
რომ გითხრათ, რომ ამ სიტყვებმა მუხლები მომიდრიკეს, მომანდომეს იმის
მუხლებზედ მოხვევნა, — არ დაიჯერებთ. ეს ასე კი იყო, მაგრამ იმ ღვთის
კაცმა მარდად დამცა ხელი მხარშია და ისე ღონივრად ამზიდა ერთ
ფეხზედ წამოჩოქილი, რომ როგორც ლურსმანი, ისე დამაყენა ფეხზედ. არ
იყო, რომ ცოტა ნათაკილევსავით არ მითხრა:
— ეგ მეორედ აღარა ქნა, ცოდვაა!.. მაგისთანა თაყვანი მარტო ღმერთს
შეჰფერის!..
— ჩემი ღმერთი შენა ხარ! —დავუძახე მე აღტაცებულმა.
— აგე, შენი ღმერთი სად არის, — მაჩვენა ცაზედ, — მე იმისი ცოდვილი
მსახური ვარ, შე გულფიცხო.
მე სულელმა რა ვიცოდი მაშინ იმისთანა კაცის ყადრი. ბატონი რომ
სადილიდამ ჩამორჩომილ ნესვის ქერქს მომიგდებდა, მაშინვე მუხლზედ
საკოცნელად კინწისკვრით წამაბარბაცებდნენ, ამან კი ობოლს, ოხერს
ძმობა დამიპირა, ყმასთან არ ითაკილა ძმობა, ყმასთანა, რომელსაც, როცა
კი ბატონი მოიწადინებს, ქოფაკს ძაღლზედაც გასცვლის. მოდი და ნუ
მოიდრეკდი იმის წინ მუხლსა. მე მახსოვს დიდი ბატონი, ხომ კაი კაცი იყო,
მაგრამ მაინც გული მოეფხანებოდა, როცა მე მუხლზედ ვაკოცებდი ხოლმე.
მე მეგონა, ამასაც ამით ვაამებ, ის კი არა თუ მიწყინა და ჩემს რეგვენობას
აპატივა... მაშინ მიკვირდა ეგრეთი ქცევა მღვდლისა, ეხლა კი მესმის!..
თურმე კაი კაცს თავისი გულივე მადლს უხდის; მაშინ ეგ რა ვიცოდი? რა
კაცი იყო!.. არა, მე ეხლა რომ მაგონდება იმისი საქმეები, მგონია, რომ
ციდამ იყო ჩამოსული, რომ კაცს ქვეყანაზედ აჩვენოს კაცობა. ვაი, რომ
ბედმა ქვეშ მომიტანა იმისგან წახალისებული თავმომწონე ბიჭი და აი,
ვეღარ წამოვუდექი, თორემ ვინ იცის? იქნება მეც შემძლებოდა კაი კაცობა...
გული თოფის-წამალსავით მიფეთქდა, გონება მიხურდა, რაღაც ღონე
მომეცა და ატაცებულსავით შევძახე:
— შენ ღვთის მსახური იყავ და მე კი შენი ვიქნები. ჩემი მადლობა ეგ იქნება,
სხვა-რიგად მე გადახდა არ შემიძლიან.
— აგე, მადლობის მთქმელი სად არის, — მანიშნა ცისკენ, — ის ეხლა
იქიდან ორივეს დაგვყურებს...
— და შენს სიკეთეს თავის გულის-ფიცარზედა სწერს, — ვუთხარი მე და
გავაწყვეტინე სიტყვა. ეს ჩემი სიტყვა თითქო გაუკვირდა, გაოცებით შეხედა
გლახუკასა, გლახუკას კიდევ პირი დაეღო და გაშტერებით გვიყურებდა.
— ცეცხლი ყოფილა შენი გული, — მითხრა პატარა ხანს უკან მღვდელმა, —
ყური მომიგდე, დღეს შენ დაგჭირდი, ხვალ თუ ზეგ შენ მე დამჭირდები,
„სოფელი ასე მქმნელია”, დრო მოგვივა, გავსწორდებით, ხომ გაგიგონია:
მთა მთას არ მოხვდება, კაცი კი კაცსაო. არა, გლახუკავ?
— მართალი ბძანებაა, — უთხრა გლახუკამ.
— ჰმ, — ჩავიცინე მე, — გულს მირბილებ, ბატონო, მე მიგიხვდი. შენისთანა
კაცს იმისთანა რა გაგიჭირდება, რომ ჩემისთანას შველა შეეძლოს?
— მითომ რატომაო?.. ტაბიკი ხომ რა არის, უბრალო ჩხირია, იმ ვეება
ურემში არც კი სჩანს, უმისოდ კი ურემს ვერ შეაბამ. ეგრეა ყველაფერი, ჩემო
ძმაო, დიდი თუ პატარა ერთი-ერთმანეთისთვის საჭირონი ვართ, თუ დღეს
არა, ხვალე მაინცა. არა შემიძლიან-რაო?.. კაი კაცობა არ შეგიძლიან?.. მაშ
რაღა კაცი ჰყოფილხარ?.. ღვთის სული რად გიდგა?.. მე შენ დამიჯერე,
წადილი იყოს, თორემ შეძლება ყოველთვის იქნება. აი, ვთქვათ, შენ რომ
წიგნს ისწავლი, — დაჯერებული ვარ, რომ მალეც ისწავლი, — შენც მონახე
შენისთანა კაი ბიჭი და იმასაც ასწავლე, ვალს მაგით მოიშორებ, ვითომ
იმისთვისაც მე მისწავლებია და მე მიქნია სიკეთე. მეტი რა მინდა, რომ ჩემი
სახელი ლოცვით მოვახსენებიო შენისთანა კაი კაცსა. ბევრჯერ იქნება,
ჩემო გაბრიელ, შეგირდი შენ რომ დაგლოცავს, მეც მომიგონებს: „ღმერთმა
აცხონოს შენი მასწავლებელიო”. ის ლოცვა საიქიოს წინ გამიძღვება,
ღმერთამდინ აქედამვე გზას გამინათებს. მე ეგ მეყოფა, შენც შენს ვალს
მოიშორებ. მერე რა-რიგად? ისე, ნეტავი, ყველამ მოიშოროს! არა
შემიძლიან-რაო? ღმერთს შენთვის გონება, გული მოუცია, ავარჯიშე, მინამ
სიცოცხლე შეგწევს. გონება — გზას გაგინათლებს, გული — გაგითბობს,
ღმერთი ძლიერია... ყველას გულში, — ბატონია თუ ყმა, მე ვარ თუ შენა, —
ღვთისაგან ანთებული ცეცხლი ანთია; ის ცეცხლი არ უნდა გავაქროთ, თუ
რომ გვინდა პირნათლად შევეყაროთ ჩვენ გამჩენსა. ის ცეცხლი მეც, შენც
და სხვასაცა ხანდისხან იმისთანა საქმეს გვაქმნევინებს, რომ ქვეყანას
აკვირვებს... რა ვუყოთ, რომ მე და შენ დღეს პატარები ვართ? ვინ იცის,
ძმაო, ხვალ ბედი რომ გადატრიალდება, ვინ წინ მოიქცევა და ვინ უკან?..
რაც შეგვეძლოს, ჩვენ ისა ვქნათ, ღმერთიც ჩვენგან იმასა თხოულობს და
კაციცა...
დიდი ხანი მელაპარაკა და ბევრი რაღაცები მითხრა, მაგრამ ხსოვნამ
მიღალატა და ეხლა არ მაგონდება. ეს კი ვიცი, რომ იმის სიტყვებმა ძლიერ
ჩამაფიქრეს და მას შემდეგ, თუნდა ჩემი სულთამხუთავი ყოფილიყო,
თამამად თვალს გავუსწორებდი. აქამდინ კი კაცისაც მრცხვენოდა.
— რამდენი ხანი ვყოფილვარ მე მაგასთან, — მითხრა გლახუკამ, მღვდელი
რომ წავიდა, — და მაგისთანაები ჩემ დღეში ჩემთან არ უთქვამს.
— ყველაფერი ბედი ყოფილა, ჩემო ძმაო, — ვუთხარი მეცა.
— არა, ძმაო, ეგ ბედის საქმე არ არი.
— მაშ ვისი საქმეა?
— ღმერთისა, რომ შენ ეგრეთი გაუჩენიხარ.
არ ვიცი ეს რისთვის მითხრა. თქმა ამისა და იმისი გაბრუნება ერთი იყო.
მეც ავიღე თავი და ჩაფიქრებული წაველ შინისაკენ.
V
თქმა აღარ უნდა, რომ მეორე დილით, რაკი ჩემი საქმე გავათავე, გულმა
მღვდლისაკენ გამიწია. მე გლახუკას გამოვკითხე მღვდლის სახლი და
მარტოკა წავედი. შევაღე დაბალი ქუჩის კარი. დერეფანში ერთი უბრალო
ტახტი დამხვდა, ზედ ისხდნენ შვიდიოდე პატარა ბიჭები. შუაში
თავმოხდილი იჯდა ჩვენი მღვდელი. ზოგს აწერინებდა, ზოგს აკითხებდა.
იქით, პატარა მოშორებით, ვიღაც დედაბერი კედლის პატარა ბუხრის წინ
ქვაბებს დასტრიალებდა. თვალი შემასწრო თუ არა, მღვდელმა გამიღიმა:
ოჰ, გაბრიელს გაუმარჯოს, — დამიძახა მაშინვე.
მე თავი დავუკარი და კურთხევა ჩამოვართვი.
— მალე გცოდნია, ძმობილო, პირობის ასრულება, — მიბძანა ხელახლად.
— შენის წყალობით და ჩაგონებით, შენი ჭირიმე! — მეც ვუპასუხე.
— ვითამ?
— რა ვიცი? მე ის კი აღარა ვარ, რაც შენამდინ ვიყავ და.
— მეფერები თუ?
— მე არ მოგიკვდე, გაბრიელმა მაგითი შენ გული არ აგაყრევინოს!
— თუ ღმერთი გწამს, მითხარ: რამდენი წლისა ხარ?.. — მკითხა და არ ვიცი
რისთვის გადამიგდო ბანზედ სიტყვა!
— მგონია, თოთხმეტ-თხუთმეტისა ვიქნები...
— თოთხმეტ-თხუთმეტისა... — გააგრძელა სიტყვა, თითქო არა სჯერაო და
დაფიქრებით თვალი თვალში გამიყარა.
— რაზედ მკითხე, შენი ჭირიმე?
—ისე გკითხე. მე... სწორედ გითხრა... მეტისა მეგონე... — ეს ისეთ
ჭოჭმანობით და შესვენებით მითხრა, თითქო სიტყვა არ დაათავაო და
შუაზედ გაწყვიტაო. — აი, დედავ, — მიუბრუნდა უცბად მღვდელი
დედაბერსა, — წუხელ რომ გითხარ გაბრიელი — ეს არის. თოთხმეტის, თუ
თხუთმეტის წლისა ყოფილა...
ბებერმა შემომხედა და სთქვა:
— ღმერთმა გაუზარდოს თავის დედ-მამას სასახელოდ.
მე არ გავაგრძელებ ჩემ წიგნის სწავლასა, ისეცა გრძელდება ჩემი ამბავი და
ვფიქრობ — თავი არ მოგაწყინო. მარტო ამას კი ვიტყვი, მამა შვილს ისე
როგორ მოექცევა, როგორც ის ჩვენ გვექცეოდა. დალოცა ღმერთმა იმის გზა
და კვალი! ცალი არ ჰყვანდა ქვეყანაზედა. მე მალე მიმახვედრა წიგნსა. სამოთხ თვეზედ არამც თუ წიგნის კითხვა შემეძლო, ლოცვებიც გავიზეპირე,
დღევანდლამდინ მახსოვან. მარტოობაში ღმერთს დღესაც იმ ლოცვების
სიტყვებით ველაპარაკები, ისინი მიკვალავენ ცისაკენ გზასა და დღე-დადღე იმათთან ვაყოლებ სულსა. ღმერთო! შენ გაუნათლე იმასაც გზა
სააქაოსაც და საიქიოსაც! თუ შენი სული ჩაჰსახებია ვისმე ქვეყანაზედ, ის
იმათში პირველია.
არ გასულა სამი-ოთხი თვე, რომ სხვა შეგირდებს დამაშორა. მიბძანა: „შენ,
ჩემო, გაბრიელ, შავარდენი ჰყოფილხარ. მე და შენ უნდა ცალკე ვიაროთ:
სხვა შეგირდები ტაატით მიდიან, შენ კი მირბი. ამას იქით ისინი
დილაობით ივლიან, და შენ კი საღამოობით მოდი ხოლმე. მოდი,
მოვუჯდეთ წიგნსა, შენ მე წამახალისე, მე კიდევ შენ წაგახალისებ”.
მე ძალიან მოვწონდი იმ დალოცვილსა. მიქებდა ხოლმე გულისყურს და
მიხვედრასა: „ვიციო, — ზედ დაატანდა ხოლმე, — შენ მაგითი თავს არ
გაიზვიადებ, ჭკვიანი ბიჭი ხარ, იმიტომ პირში გეუბნები”.
გავიდა რამდენიმე დრო, წიგნი კარგად დავიხელთავე, წერაც გავიკვეთე.
ერთხელ, როცა წიგნის კითხვა გავათავე და ნაწერიც მომიწონა, მომისვა
გვერდით და დამიწყო თავისებურად ლაპარაკი. ეგ იმან ხშირად იცოდა
ხოლმე, როცა კი დავაჯერებდი, რომ მაგითი შინ საქმეს არ მოვცდებოდი.
მეც, როგორც მოგეხსენებათ გათამამებულ კაცის ამბავი, ვკითხავდი,
ვებაასებოდი, და, — არ ვიცი, ჩემი სიტყვა-პასუხი მოეწონა, თუ რა, —
მიბძანა: „შენ, ჩემო გაბრიელ, ერთი კაი წიგნი მინდა გაჩუქო”.
ადგა, გამოაღო პატარა თახჩის კარი და გადმოიღო ერთი დაბეჭდილი
წიგნი.
— აი, ძმაო, ეს წიგნი არის ქართველების გულის საუნჯე. რაც კი რამ გვაქვს
ჩვენს ენაზედ, ამას ჯერ არა სჯობია-რა. თამარ მეფე ხომ გაგიგონია?
— როგორ არა, ღვთისნიერი რამა ყოფილა.
— ღვთისნიერიო!.. რას ამბობ? თუ წელში გამართულა როდისმე ჩვენი
ქვეყანა — ეგ იმის მეფობის დროს გაიმართა; მზეს თუ როდისმე
საქართველო გაუნათებია და გაუთბია — იმის დროს ყოფილა; სიტყვას თუ
ძალა გამოუჩენია, გულსა სიმტკიცე, მკლავსა სიმაგრე — ეგ დალოცვილის
მეფის თამარის დედობის დროს მომხდარა! ის დედა იყო, ჩვენ შვილები...
დრო ყოფილა, ჩემო ძმაო, ქართველობით თავი მოგვიწონებია. ტყუილად
კი არ არის ამ წიგნში ნათქვამი: „ლეკვი ლომისა სწორია, ძუ იყოს, თუნდა
ხვადია.” დედაკაცი იყო, კურთხეულ არს სახელი მისი! და დედაბოძად კი
შეექმნა ჩვენს ქვეყანასა...
— ეგ წიგნიც იმან დაწერა?
— არა, იმ ღვთისაგან დალოცვილსა ერთი კარისკაცი ჰყოლია, შოთა
რუსთაველი, იმას დაუწერია.
— ეს სულა?
— სულ. თავიდან ბოლომდინ გალექსილია. ძნელი გასაგები კი იქნება
მაგრამ ერთი-ერთმანეთს ვუშველით და გავიგებთ. ბევრგან იმის სიტყვები
გაჭირებაში გულს მოგფხანენ, ჭირს გაგიადვილებენ, გულს და გონებას
გაგიწვრთნიან და სიკეთისათვის წაგახალისებენ.
— საღმრთო რამ არის?
— ყველაფერი საღმრთოა, ჩემო ძმაო, რაც კაცის გულს გაუთბია, თითონ
დამწვარა, ზღაპრისა არ იყოს, სანთელსავით და სხვისთვის კი გაუნათებია.
კაცი ის არის, ჩემო ძმაო, რომელიც თავის გონების ნამუშავარს, გულის
სიკეთეს, ხიდად გასდებს, რომ, თუ არ თითონ, სხვამ მაინც მშვიდობით
გაიაროს. იმ ხიდს ზედ ამჩნევია ყოველთვის ღვთის მადლი, მაშინ
ყველაფერი საღმრთოა. მაგრამ რას გეუბნები? აქ ერთგანა სწერია:
„უნდა კაცი კაცისათვის
სიცოცხლისა არ დამრიდად,
გული მისცეს გულისათვის,
სიყვარული გზად და ხიდად”.
მგონია, ეგრე სწერია, თუ ხსოვნამ არ მიღალატა. საღმრთო არ არის, მაშ რა
არის? ქრისტე-ღმერთმაც ეგ არ გვიბძანა?..
გაოცებული ვუყურებდი მღვდელს. სახე გამოეცვალა, თვალიც გაუნათლდა,
გული შეეძრა, აუტოკდა, თითქო მკერდში არ ეტევაო. ვატყობდი, რაღაც
უნდა ეთქვა კიდევ ჩემთვის, მაგრამ აღარა მითხრა-რა და სიარულში
გააქარწყლა გულის წადილი.
— ვისაც უნდა, რომ ღმერთი ასახელოს და ადიდოს, — სთქვა პატარა ხანს
უკან მღვდელმა თავის-თავად, — იმან ორი სახელი უნდა იქონიოს: ერთი აქ
დასარჩენი, მეორე თან წასაყოლი.
ისევ ჩაფიქრდა. ეს რომ სთქვა, აქეთ-იქით დაიწყო სიარული, თითქო მე
დავავიწყდიო. მაგრამ ბოლოს ისევ მოვაგონდი, მომიბრუნდა და მითხრა:
— აბა წავიკითხოთ.
მომიჯდა გვერდით, გადამიშალა თითონვე რამდენიმე ფურცელი და
მომცა. დავხედე იმ ადგილს, სადაც თითი დამიდო, ეწერა: „ამბავი პირველი
როსტევან არაბთა მეფისა”. მე ვუთხარი:
— რატომ თავიდამ არ მაწყებინებ?
— ნუ აჩქარდები, ყველაფერი თავის დროზე უნდა. თავი უფრო ძნელია,
მგონი, შენთვისაც და ჩემთვისაც; თუნდ ეგ არ იყოს, ამბავი აქედამ იწყება.
მერე, როცა მე და შენ კარგად მივხვდებით, მაშინაც მოვესწრობით მაგის
გადაკითხვასა.
მეც დავუჯერე. იმ დღიდამ დავიწყეთ მე და იმან „ვეფხის-ტყაოსნის”
კითხვა. მაშინ ვიქნებოდი ჩვიდმეტ-თვრამეტის წლისა. ის დღეები ჩემთვის
უღრუბლონი იყვნენ!.. წავიდნენ და არ მობრუნდებიან უკან... რა ვუყოთ?
გულს ხომ ისევ ეტყობა იმათი სითბო, ესეც ნუგეშია.
ის ბევრგან შემაყენებდა ხოლმე და მკითხავდა: „გესმისო”? თუ ვეტყოდი
„მესმის”, ხომ რა კარგი, თუ არა და მომიყვებოდა და თითონ იმ წიგნზედ
უარესად არ მელაპარაკებოდა. იმ ალაგთან რომ მოვედი, საცა სწერია:
„რასაცა გასცემ, შენია, რაც არა — დაკარგულია”, — მახსოვს დიდხანს
შემაყენა. ამისთანა სიტყვებზედ უყვარდა იმას შედგომა და ბაასი.
მაშინდელი სიტყვები, რა მაშინდელი! რაც რამ უთქვამს ჩემთვის,
დღევანდლამდინ სიზმარივით დამახსოვდა.
— გესმის ეგა? — მკითხა, — სახარებაში ქრისტე-ღმერთი ერთს იგავსა
ბძანებს, თუ არ მოგწყინდება, გეტყვი. თურმე ყოფილა ერთი ბატონი,
რასაკვირველია, მოსამსახურეებიც ჰყოლია. თითონ სხვაგან დაუპირებია
წასვლა, დაუბარებია მოსამსახურეები და ფული დაურიგებია; ერთისათვის
ბევრი მიუცია, მეორისა და მესამისათვის ერთი-ერთმანეთზედ ნაკლები და
უთქვამს: ასარგებლეთ და, როცა მოვალ, სარგებლით დამახვედრეთო.
თითონ წასულა. იმ ორ მოსამსახურეს ჭკვა უხმარიათ, ბატონის ბძანება
აუსრულებიათ და, რაცა ჰქონიათ მიბარებული, ერთი იმოდენა კიდევ
მოუგიათ. მესამე კი ერთი უჯიშო რამა ყოფილა, უმადლო, მცონარე;
უფიქრია — მოგებას ვინა ჩივის, ესეც არ დავკარგოვო. აუღია და მიწაში
ჩაუფლავს. ბატონი რომ მობრუნდა, მოიწონა ორივე მსახურის მადლიანი
საქციელი, მესამეს კი გაუწყრა, წაართო ის ფული და იმათ მისცა ვისაც
მოგებით ეარნათ. მესამე კი ხელცარიელი დარჩა. მიწაში ჩაფლა საწყალმა
— არ დამეკარგოსო, მაგრამ ბოლოს მაინც კიდევ დაჰკარგა. რომ გაეცა კი,
იმისი იქნებოდა. ბატონი ღმერთია, იმისი მსახურები — ჩვენა ვართ.
ღმერთმა ყველას გონება და გული, სიკეთის შეძლება დაგვირიგა, ზოგს,
მართალია, ცოტა, ზოგს ბევრი, მაგრამ ბევრს ბევრი მოეკითხება, ცოტას —
ცოტა. იმისთვის კი არ დაგვირიგა, რომ იმ ზარმაც მონასავით კიდობანში,
ან მიწაში დავმალოთ, — იმისათვის, რომ ბევრი გაჭირვებულია
ქვეყანაზედ, უნდა გავცეთ, რომ მოვიგოთ რამე, თორემ ხელცარიელები
დავრჩებით, როცა ღმერთი მოგვკითხავს. ამიტომაც არიან ეგრე
გულმართალნი ეს სიტყვები: „რასაცა გასცემ, შენია, რაც არა —
დაკარგულია”. ის ღვთის მადლი, რომელიც ყოველ კაცსა თავდაპირველვე
ჩაგვსახებია, ჩვენთვის დაკარგულია, თუ სიკეთე არ მოვაგებინეთ.
ამას რომ მიბძანებდა, ამ დროს, ჩვენ რომ ვისხედით, იმ პატარა ოთახის
კარი გაიღო და შემოვიდა მიკონკებულ ჩადრში შეხვეული ერთი ღარიბი
დედაკაცი. მღვდელი მუთაქაზედ წამოყუდებული იყო, მაშინვე გასწორდა.
— მარიამს გაუმარჯოს, მარიამს!.. — დაუძახა მღვდელმა, — შენი ქმარი
როგორ არის?
— რაღა როგორ არის, შენი ჭირიმე, — უპასუხა გულანატირად დედაკაცმა,
— ავად შენი მტერი იყოს, ავად ის არის. იმ დღეს, დედათქვენმა რომ
წამალი უბოძა, იმან ცოტად არგო; მაგრამ დღეს კი დილაზედ ტკივილები
ისევ აეშალნენ. არ ვიცი, რა ვქნა? გული ხელთ აღარა მაქვს იმის
მაყურებელსა. ლამის ღმერთმა ჩემზედ ხელი აიღოს. ის ამ ქვეყნისა აღარ
არის, შენი ჭირიმე... რა მეშველება, რომ ღმერთი გამიწყრეს...
დედაკაცს ტირილი მოერივა და სიტყვა ვეღარ გაათავა. მე მღვდელს
შევხედე. ერთმა მწუხარების ფერმა გადაჰკრა სახეზედ, დაღონდა, წარბი
შეეკრა, თითქო გულში ისარი გაეყარაო. საკვირველია, ღმერთმან იცის!
როგორ ეტეოდა ამოდენა ხალხის გულისტკივილი იმ ერთ გულშია...
დაილოცა ღვთის სიძლიერე, იმისი გზა და კვალი გაუგებარია.
მღვდელი ადგა, დაიწყო წინ და უკან სიარული. არა უთხრა-რა, თითქო
აცლის, ჯერ გული მოიბრუნოსო. ბოლოს კი, ჰნახა რომ დედაკაცი ტირილს
არ ეშვება, მოუბრუნდა და იმ მადლიან და სანდო ხმითა, რომელიც
იმისაგან მერეც ხშირად გამიგონია და მინამ პირში სული მიდგას არ
დამავიწყდება, უბძანა დედაკაცსა:
— ნუ სტირი, დედი... სულმოკლეობა ღვთის საწყენია. ღმერთია მოწყალე,
იმისი ნუგეში დიდი არის, ღმერთი არის ყველას მფარველი, მოჭირნახულე
ადამიანი იმას უყვარს; რაც უნდა მოხდეს, უნუგეშოდ არ გაგიშვებს. ნუ
სტირი, ნუ! ღმერთს მიენდე და კაცის სიკეთესა. ნუ სტირი!
— რა ვქნა, შენი ჭირიმე? ცრემლი, — წაიქვითინა ბებერმა, — მწუხარების
შვილია... თავის-თავად მოდის, როცა გული იწურება.
— მართალია, დედი, მწუხარების შვილია, მწუხარებას ალბობს, მაგრამ
გონების თვალს არ უნდა მოერიოს ცრემლი. საქმის დანახვა სჯობს
ცრემლით თვალების აბმასა. თუნდა ეგ არ იყოს, შენ ქმარს საცრემლო რა
სჭირს? დედი-ჩემის წამალმა ხომ არგო, კიდევ წაიღე, შე დალოცვილო!
— დიაღ, შენს მადლს ვენაცვალე, მაგისთვის გიახელ, — უთხრა ისევ
გულამომჯდარად დედაკაცმა და მერე ხმა-წყვეტით ზედ დაატანა, — ერთი
საქმე კიდევ მაქვს თქვენთან...
— მიბძანე, — მიუგო მარდად მღვდელმა.
— ხომ იცით, თქვენს მეტი პატრონი არა ჰყავს ჩემისთანა უნუგეშოს.
მრცხვენიან, რომ გლახასავით თქვენ შემოგყურებთ და გაწუხებთ, მაგრამ...
— კარგი, დედი, მესმის, — არ გაათავებინა მღვდელმა. — დედი! — გასძახა
მეორე ოთახში თავის დედასა, — მარიამს შენთან საქმე აქვს. წადი, —
უთხრა დედაკაცს, — დედა-ჩემმა იცის...
— აი, აგრემც ღმერთი გადღეგრძელებს ქვრივისა და ოხრის ნუგეშად,
აგრემც ღმერთი გადაგიხდის ღარიბის გაკითხვის სამაგიეროს, აგრემც...
— კარგი, კარგი... — კიდევ არ დააცალა სიწითლე-მორეულმა მღვდელმა,
თითქო შერცხვა და მადლობას თაკილობსო, — ღმერთმა გილხინოს. წადი,
დედი, შენს ქმარს მალე მიეშველე. ნუ იტირებ კი. ცრემლი ისე არ არგებს,
როგორც შეაწუხებს. უთხარი შენს ქმარს: მეც დილაზედ ვინახულებ,
ღმერთია მოწყალე-თქო, ყველანი მშვიდობით ვიქნებით-თქო.
დედაკაცი რომ გავიდა, მღვდელს მაინც გული არ დაუამდა, კიდევ იმის
ფიქრში იყო.
— მართლა რომ შესაბრალისია ეგ საწყალი, — სთქვა მერე, — ქვეყანაზედ
მაგ ქმრის მეტი შემნახავი არავინა ჰყავს. შვილი მაგას არ შერჩა და ძმა,
დარჩება ისე უპატრონოდ, უბედური. კაი კაციც იყო მაგის ქმარი.
მართალია, გამოწურულ ოფლში ამოვლებულ ლუკმასა სჭამდა, მაგრამ კაი
კაცობაც მაგაშია; მაგით რჩებოდა ის და არჩენდა თავის ცოლსა, ეხლა რა
ეშველება? დაილოცა, ღმერთო, შენი სამართალი!..
— მართლა რომ დაილოცა ღვთის სამართალი! — მივატანე მეც იმის