გლახის-ნაამბობი - 3

ქცევისაგან გულგახარებულმა, — დაილოცა ღვთის სამართალი, შენისთანა
კაცს არ დალევს ქვეყანაზედ ქვრივ-ოხრის და უპატრონოს ნუგეშად. შენმა
სიტყვამ ეხლა იმას ცრემლი მოსწმინდა. დაილოცა ღვთის სამართალი!
მადლიან კაცს თან აადევნებს უბედურსა მხარის მისაცემად.
ხმა არ გამცა, ყური მომარიდა. საკვირველია კეთილი კაცი! სარკეში
ჩახედვა ეჯავრება, თავის-თავის დანახვა ეთაკილება, ეზარება. რაც უნდა
უყავ, თავის სიკეთეს კი ნუ დაანახვებ. მაგრამ რა? ღმერთი ხომ ჰხედავს და
ხელის გულზედ სწერს... დედამიწის სარკე ზეცა არის, ის გადიცემს ხოლმე
წუთის-სოფლის საქმესა...
VI
თუ გული გაქვთ, თქვენვე იგულეთ ეხლა: რა იქნებოდა იმ დედაკაცისათვის
ის მადლიანი ნუგეში იმ მადლიან კაცისა! მართალია, მღვდლის ლიტონი
სიტყვა უკვდავების წყარო ხომ არ იყო, რომ მკვდარი გაეცოცხლებინა,
მაგრამ მაინც კიდევ დიდი საქმეა ისეთი ღვთისნიერი გულშემატკივრობა.
„ღვთის ნუგეში დიდიაო”, — სთქვა მღვდელმა. მე რომ ვნახე, არც კაცისა
ყოფილა ნაკლები. თქვენ რომ როდისმე გაგჭირებოდათ, მაშინ
შეიტყობდით — მწუხარისათვის, იმედგაწყვეტილისათვის ცარიელი
სიტყვა, თუ ნამეტნავად იმ სიტყვაში გულის სითბო და სიმართლეც ურევია,
მაშინ შეიტყობდით, — ის ცარიელი სიტყვა რა ტკივილის დამყუჩავი რამ
არის!.. ასე გგონია, იმ სიტყვებმა ნახევარი ნაღველი თან წაიღესო, ისეთი
ლოდი აგეცლება გულიდამ. სიტყვა ხომ არაფერია და კაცს არაფრად
უღირს, მაგრამ რამდენი კაცია ქვეყანაზედ — მოძმესათვის ისიც არ
ემეტება. ესეც კია, ზოგმა თუნდ გამოიმეტოს კიდეც, გაჭირებულ გულს არ
მოხვდება, ვერ მიაღწევს გულამდინა. ამისთანა კაცები გულს ვერ
მოჰფხანენ გაჭირებულსა და ვერც ნუგეშსა სცემენ. მზე ზამთრისა ყვავილს
ვერ ამოიყვანს.
მღვდელი, ის დალოცვილი მადლით სავსე მღვდელი, იმისთანა არ იყო.
დედაკაცი რომ ატირდა, მაშინ რომ შეგეხედნა, გული იმისი თვალებში
გამოიხატა და ზედ ეწერა: „რა ვქნა, დედი? ჩემი სისხლი რომ მოარჩენდეს
შენს ქმარსა, ძარღვს გავიხსნი და დავალევინებო!” ამისთანა კაცის სიტყვა
მწუხარებას შუაზედ გაარღვევს და აბრეშუმის ხელსახოცსავით ლბილად
მოსწმენდს თვალიდამ ცრემლსა.
როგორც შემეძლო, ხომ გითხარი, მღვდელმა რა უთხრა დედაკაცსა. დიდი
არაფერია, მაგრამ დამიჯერე, რომ იმ ნათქვამმა იმ დედაკაცს თავისი
გულის ნაღველი იმ ოთახში დააგდებინა და ის კი გაისტუმრა ნუგეშითა.
მზე რას უზამს იმოდენას დამზრალს ყვავილსა, რაც თბილი სიტყვა
დაჩაგრულს გულსა!.. ოო!.. სითბო?.. დიდი რამ არის!.. დედამიწის ზურგი
იმითი აყვავდება ხოლმე, წუთის-სოფლის ცხოვრება იმითი მოისხამს
ყვავილსა! მაგრამ რა სიტყვა!.. ცარიელ სიტყვას ის მღვდელი არა
სჯერდებოდა. მერე შევიტყე, წელიწად-ნახევარი თურმე ინახავდა —
თითონ ღარიბი — დაგდებულ ქმარსა და ცოლსა.
შენ ღვთის გამგებლობას უყურე! ის-ის იყო, კაცის გულის სიკეთეზედ
მელაპარაკებოდა, ღმერთმა ისე მოიწადინა, თვალით დამანახვა ის, რაც
სიტყვით მღვდელმა ჩამაგონა. სწორედ სასწაული იყო ღვთისა, რაღა იმ
დროს შემოვიდა ის დედაკაცი, რომ, რაცა სთქვა, ის ჩემ თვალწინვე
აესრულებინა. გინდა დაიჯერე, გინდა არა, მე კი ვიტყვი მართალსა: ერთი
მაშინ მოხდა ეგ სასწაული, მეორედ კიდევ მაშინ, როცა იმ ადგილას
მივედით, საცა სწერია:
„ვერ დაიჭირავს სიკვდილსა
გზა ვიწრო, ვერცა კლდოვანი,
მისგან ყოველი გასწორდეს,
სუსტი და ძალგულოვანი,
ბოლოს შეჰყარნეს მიწამან
ერთგან მოყმე და მხცოვანი,
სჯობს სიცოცხლესა ნაძრახსა
სიკვდილი სახელოვანი”.
სწორედ იმ დროს ქუჩიდამ ერთი აყალმაყალის და ალიაქოთის ხმა
შემოვიდა. ხომ მოგახსენეთ, მტკვრის პირას ვიდექით-მეთქი და მღვდელიც
ხომ იქავე იდგა. მღვდელი გაფითრდა და ისე, როგორც იყო, უცბად ეცა
ქუჩის კარებსა. მეც გამოვედი გარეთ. საღამო ხანი იყო. ხალხი — დიდი თუ
პატარა — ერთი დაქანებული საურმე იყო მტკვრისკენა, იქით მირბოდა.
— რა ამბავია, ძმებო, რა ამბავია? — დაუყვირა ხალხს მღვდელმა.
— რაღა რა ამბავია, შენი ჭირიმე! კაცი ირჩობა, — დაუძახა ვიღაცამ.
ამის თქმა და მღვდლის ფეხის მოსხლეტა ერთი იყო. ისე თავშიშველი
გაფრინდა გაფოთებული. მეც უკან გამოვუდექი. ჩავედით. ხალხი და
დედაკაცობა შეგროვილი იყო მტკვრის გადასახედზედ. იმათი ჟღავი-ჟღუვი,
ალიაქოთი კაცს დააყრუებდა. დედაკაცების საცოდაობას კი ნუღარ
მკითხავთ, სულ „ვიშ! ვიშ!” გაჰქონდათ. რომ დაინახეს მღვდელი მოდისო,
ერთობ სიხარულით დაიგრიალეს: „მღვდელი მოვიდა, მღვდელი!
მადლობა ღმერთსა, ქრისტიანი სული აღარ დაირჩობაო!” სჩანს, შენი
ჭირიმე, იმ მღვდლისაგან კვლავაც ბევრი მაგისთანაები ენახათ, რომ
ეგრეთ იმედი ყველას მოეცა.
მღვდელმა ხმა არავის გასცა, ზედაც არავის შეჰხედა, იმისი თვალები
მოუსვენრად დაჰყურებდნენ მტკვრის დენასა, თითქო უკანასკნელი საუნჯე
იქ ეღუპებაო. თვალის დახამხამების უმალ გაიძრო ტანისამოსი და
გადმოყარა ჩემკენ. ერთს წამს კი, მინამ იხდიდა, მტკვრისათვის თვალი არ
მოუშორებია. მე შევხედე: გაფითრებული იყო და დაღონებული. ერთი ეს კი
სთქვა: ირჩობა ჩვენისთანა ადამიანი და არავინა შველის? შემდეგ
სწრაფად გადისახა პირჯვარი, ახსენა სახელი ღვთისა, იშვირა ფეხი და
გადავარდა წყალში. მაშინ კი თან გადაჰყვა ტყაპა-ტყუპით შვიდიოდე ბიჭი,
თითქო მღვდლის საქციელმა წაახალისაო.
ცოტა ხანს თვალიდამ დავკარგე მღვდელი. მე იმისი დარჩობის შიში
მომეცა. „რა ვქნა, ხომ არ დაირჩო” — წამოვიძახე ჩემ თავად. „ჰმ, —
ჩაიცინა ჩემ გვერდით ერთმა კაცმა, — მაშ შენ ეგ ვერ გიცვნია, — მიპასუხა
მე და გაშტერებით თვალი წყალს ააყოლა, — მაგას ღვთის კაცს ეძახიან,
არც წყალი ერევა მაგ დალოცვილს, არც ცეცხლი ეკიდება. აგე, თუ არა
გჯერა, სად ამოჰყო თავი!” — გამიშვირა თითი და დამანახვა გახარებულმა
მღვდელი.
მივიხედე, თითო ხელის მოქნევაზედ ის დალოცვილის-შვილი ერთ დიდ
ალაგს გადაინაცვლებდა,როგორც გემი, ისე არღვევდა წყალს. მღვდლის
შორიახლო ის უბედური მუშა, — წყლის მუშა ყოფილიყო, საწყალი, —
ქანცგაწყვეტილი ფორთხალებდა. ხან ჩაიძირებოდა, ხან მაღლა
ამოვარდებოდა ხოლმე.
— ნუ გეშინიან! — ეძახოდა ხალხი, — არ შეუშინდე წყალსა, ცოტა კიდევ
თავი შეიმაგრე, შენი დამხსნელი მოდის.
აი, მიდის და ებრძვის წყალს მღვდელი, ხალხი აქედამ წასახალისებლად
ხმას აძლევს: „აი, შენი გამჩენის ჭირიმე, შენი! დაილოცა შენი მკლავების
ძარღვები!.. ჰე.. ტაი, ტაი, ტა!.. რა-რიგად მიდის, ნავია! აბა, შვილო, დედის
ძუძუ მაგას შეჰრგებია, აი... — იძახოდა ერთი.
— დედის ძუძუ ვის არ შეჰრგებია, მაგრამ მადლიანი ძუძუ უნდა, რომ
მაგისთანა შვილი გაჰზარდოს, — ამბობდა მეორე.
მაგრამ მღვდელს, არ ეჭირებოდა არც ერთის თქმა, არც მეორისა, არც
ხალხის წახალისება და გულის გამაგრება. იმისი სიმაგრე და
წამახალისებელიც ის ცეცხლი იყო, რომელიც, თითონ რომ სთქვა, ყოველს
კაცს გულში უნთიაო. რას ბძანებ? სიკეთე კაცს გულში ვერ ეტევოდა, სხვის
წახალისება აქ რა საჭიროა! სიკეთის ქმნა სწორედ, რომ იტყვიან,
სწყუროდა: დრო მოეცა და ზედ დაკდომით დაეწაფა.
ისე შენ მორჩი შენს ნაღველსა, როგორც იმ მღვდელმა ის მუშა მოარჩინა.
როცა ნაპირზედ გამოიტანეს, როგორც ძმასა ზედ დასტრიალებდა
გონებამიხდილ მუშასა. როგორც იყო, გამოაბრუნეს ის საწყალი. თითონ
მღვდელი მუშაზედ ნაკლებ შესაბრალისი არ იყო. შემოდგომა გახლდა,
სულ გალურჯებული იყო, სიცივისაგან კბილით კბილსა სცემდა და
ჰკანკალებდა.
— გლახავ! — მიუბრუნდა ვიღასაც მღვდელი, — თუ ღმერთი გწამს, ამაღამ
შენ სახლში ბინა მიეცი ამ საცოდავსა, მადლია!
— ბატონი ბძანდები, — უპასუხა იმანაცა, — მაგას რაღა თქმა უნდა, შენი
ჭირიმე! შენ კინაღამ მაგის გულისათვის თავი არ დაირჩე და მე ბინას
როგორ არ მივცემ. აბა ბიჭებო, მიშველეთ!
დაუძახა ხალხსა. ხალხი მოსცვივდა, ასწიეს მუშა და ციმციმით წაიღეს,
მღვდელიც უკან აედევნა.
— შენ კი შინ წამობძანდი, შენი ჭირიმე! — ვუთხარი მე, — დაღლილი ხარ,
ჰკანკალებ.
— მუშას შველა უნდა კიდევ, — მითხრა პასუხად.
— შე დალოცვილო!.. შენ თავსაც უნდა შველა, — მივატანე მე.
— აგერ ჩემი მშველელი სად არის!.. — მითხრა ეს თუ არა, ცა დამანახვა და
გამეცალა.
მინამ კარგად არ მოასვენა, მინამ გული არ დაიჯერა, რომ ეს კაცი აღარ
მოკვდება, — ის დალოცვილი არ მოჰშორებია.
ის მუშა კი მოარჩინა სიკვდილსა და თითონ კი კინაღამ სული არ მიაბარა
უფალსა. ისე ავად გახდა, რომ კინაღამ თან არ გადაიტანა. ღმერთმანი,
შეინანებდა და იტყოდა: „სხვისთვის თავი რად წავიხდინეო. მარტო
ვყოფილიყავ, კიდევ ჰო: დედა-ჩემს ვის ანაბარას გავუშვებდი, მე რომ იქ
ამტეხოდა რამეო!”
იმისი საცოდავი დედა კი ეუბნებოდა: შვილო! თავს რაზედ იკლავდი? რა
ვუყოთ, რომ ირჩობოდა? შენც რომ იქ აგტეხოდა რამე, დედა-შენს რაღას
ეტყოდი, საიქიოს რომ შეჰხვდებოდი?
— პირნათლად შევხედავდი, რომ იმის ძუძუმ კაი საქმე შემაძლებინა, —
უთხრა მღვდელმა.
— ზოგი მე მკითხე ეხლა. შენ დაგხარი დღე-მუდამ ზედა, შენს მეტი
აღარავინ გამაჩნია დედამიწის ზურგზედ და ისე გამომიმეტე, რომ კინაღამ
თავი არ მოიკალი სხვისთვის, კინაღამ...
— აკი ღმერთმა დამიფარა და არა ამიტყდა-რა.
— როგორ არა აგიტყდა-რა? სამი დღე, ვუი შენს დედასა, უსულო
მკვდარსავით წინ მედე და დაგტიროდი. რომ ღმერთს არ მოეხედნა, რა
მეშველებოდა?
— ქვეყანა დიდია, დედიჯან! ყველა კაი კაცი შენი შვილი იქნებოდა.
— უი, უი! — გადიწერა პირჯვარი მღვდლის დედამა, — ღმერთმა ნუ
შემასწროს მაგ დღეს!.. შენის ხელით მინდა, შვილო, მიწა მივიყარო.
ერთხელ, ჯერ კიდევ მორჩენილი არ იყო, რომ მივედი. მეც კი, ღმერთო
შეგცოდე, ვუთხარი: მეტის-მეტი თავგამომეტებული ჰყოფილხარ. თუ შენი
თავი არ გებრალებოდა, დედა-შენს მაინც შეიბრალებდი. უფრო ცოდვა არ
იქნებოდა, რომ მოხუცებული დედა უპატრონოდ დაგეგდო ამ ტრიალ
ქვეყანაზედ?
— ცოდვა ეგ კი არ არის, ცოდვა ის არის, ჩემო ძმაო, როცა შვილი დედის
ჭირნახულს ყვავილებს არ გამოატანინებს, როცა დრო მოუვა, — მითხრა
დასუსტებულმა. — აქ ახლო მოჯექ. იმ დღეს დედა-ჩემს ვერა ვუთხარი-რა,
მოხუცებულია, უსიყვარულობაში ჩამომართმევდა. დედის გული ზღვა არის
სიყვარულისა. რომ უთხრა, შვილი რომ უკვდებოდეს, ორის დღის
სიცოცხლე კიდევ მიემატება შენს შვილსაო, ოღონდ სული საუკუნო
ჯოჯოხეთს მიეციო, — დედა მაგას იქს; შვილმა კი დედისათვის რომ ეგა
ქნას, დედა იწყენს. მე რომ ჩემი თავის და ღვთის იმედი არა მქონოდა,
სულელი ხომ არ ვიყავ აღელებულ წყალს მივცემოდი. ღმერთმა შეძლება
მომცა და ინება ჩემის ცოდვილის ხელით იმ კაცის მორჩენა. თუნდ ეგ არ
იყოს და მეც იქ თავი გამეფუჭებინა, რა ცუდს საქმეზედ გავიფუჭებდი
თავსა! ხომ უნდა მოვკვდე დღესა თუ ხვალე, ის არა სჯობია ღვთისა და...
გეტყვი ეხლა კი, კაცის სამსახურში (აქ მღვდელი გაწითლდა) ამომივიდეს
სული!.. აქ სახელი მაინც დაგრჩება და იქ სიკეთე წაგიძღვება. „სჯობს
სახელისა მოხვეჭა ყოველსა მოსახვეჭელსა”, ჩემო კარგო! სახელის მოხვეჭა
კიდევ, სხვამ რაც უნდა სთქვას, ცხონებაა სულისა. სამოთხესაც აქედამვე ეგ
ანათებს და ჯოჯოხეთსაც აქედამვე ეგ აქრობს, როგორც შვილისათვის, ისე
დედისათვის! დედა-ჩემს ეგ არ ესმის და იმიტომ თქმა ამისი ვეღარ
გავუბედე.
— ეგ აგრეა, მართალსა ბძანებ, მაგრამ...
— მაგრამ რა?
— მაგრამ ისა, შენი ჭირიმე, რომ...
— მესმის, რის თქმაც გინდა, — გამაწყვეტინა სიტყვა, — იქნება გეგონოს —
ვინც კაი საქმესა ჰშვრება, სახელისთვის ჰშვრება? არა, სახელი თავისთავად მოდის ხოლმე და კეთილ საქმეს ზედ გამოებმება. მართალია, არიან
იმისთანა კაცები, რომელნიც სიკეთეს იქმოდნენ მარტო იმისთვის, რომ
სახელი დაგვრჩებაო. მაშინ ისინი იმ კაი საქმეს სახელზედ ჰყიდიან. ეს
ცუდია, მაგრამ მე და შენ რა დავა გვაქვს? დაე, თუნდ გაჰყიდონ, ოღონდ
ნივთი კარგი რამ იყოს, დაე, საქმე საქებური იყოს, — და გულის-წადილის
გაჩხრეკა ღვთის ნებაზედ მივაგდოთ. აი, ეხლა, ვინც თავდაპირველად
გუთანი მოიგონა, ვინ იცის, სხვისთვის ისე არა ჰფიქრობდა, როგორც
თავისთვისა, ისე სიკეთისათვის არა, როგორც სახელისათვის, ჩვენ რა?
ღმერთმა ცხონება მისცეს იმას, რომ იქნება თითონ მშიერი მოკვდა და
ამოდენა მილეთის მცხოვრებლებს კი გაუწყვეტარი ლუკმის სახსარი მისცა.
იმისი სახელი გაქრა ქვეყანაზედ, საქმე კი, რომელიც ყველა სახელზედ
უკეთესი სახელია, დარჩა საუკუნოდ, საქმე — რომელიც მარტოკა
დასძლევს მთელ ქვეყნიერების ცოდვებსა! ხომ ეხლა არავინა
ჰკითხულობს: — რა წადილი ჰქონდა, როცა საწყალი თვალსა და გონებას
იწყალებდა ამ სახელოვან საქმისათვის. ის წავიდა თავის კარგის თუ ცუდის
გულის-წადილითა და იმის გულის-წადილის ნაჭირნახულევი კი ხელთ
დაგვრჩა...
— მე მაგაზედ ფიქრადაც არ მამსვლია მეთქვა რამე, მე მინდოდა მეთქო...
— რა უშავს? — გამაწყვეტინა ისევ სიტყვა, — მეტი ხომ არ იქნება, რომ მე
ეგა ვთქვი?
— მეტს ვინ მოგახსენებს? — ჩამოვართვი მეც სიტყვა, — მე მანდამდინ
გონება სად მიმიწვდებოდა, რომ ეგ მომფიქრებოდა. მე მინდოდა მეთქო,
რომ სხვის მოსარჩენად დედა-ჩემს არ დავღუპავდი, ვერ დავთმობდი, იმის
იმოდენ საცოდაობას კისრად ვერ ავიღებდი. შენი სიცოცხლე იმისთვის
სხვა რამ არის, სხვა ნუგეშია!..
— სიცოცლე ჩვენი, ჩემო ძმაო, არც დედისაა, არც მამისა, ქვეყნისა არის.
ჯერ ქვეყანა, მერე დედა და მამა. მზე რომ ამოდის, ვარსკვლავები მაშინ
არა სჩანან... ის როგორა სწერს, ავთანდილი, როსტევანსა?
„მე იგი ვარო . . . . .
ვის სიკვდილი მოყვრისათვის
თამაშად და მიჩანს მღერად”.
კარგი სიტყვა არის, თუ მოყვარედ ქვეყანა მიაჩნია ადამიანსა. ისიც კარგია,
ხომ გახსოვს:
„სჯობს სიცოცხლესა ნაძრახსა
სიკვდილი სახელოვანი”.
— მახსოვს და მესმის კიდეცა, რაზედაც მითხარი ეგა. მაგრამ მაგისთანა
ნაძრახი სიცოცხლე ნეტავი მე მქონდეს, როგორიც შენა გაქვს.
მღვდელი ბავშვსავით წამოწითლდა. ის დალოცვილი ვერ იფერებდა
ქებასა.
— შენ მე ნუ გადმომწვდები ხოლმე, — მითხრა ღიმილითაც და
მორცხობითაც, — ხომ არ იცი, მე რა კაცი ვარ?
— შე დალოცვილო, — დავატანე ზედ, — თუ მიგნება არა მაქვს, მადლობა
ღმერთს, ბრმა ხომ არა ვარ, რომ არ დავინახო. ნაძრახი სიცოცხლეო!..
— მაშინ ნაძრახი იქნებოდა, თუ ჯერ არ არის, ჩემო ძმაო! კაცი ირჩობა,
ღვთის კერძო, შენსავით შვილი ერთის მამა-ღმერთისა, შენ კი გულ-ხელდაკრებილი დაჰყურებ, როცა იმის მორჩენა შეგიძლიან, სასახელოა? მერე
ღმერთს რა პასუხს მისცემთ, ან შენ და ან დედაშენი, ღმერთს რას ეტყვით?
არ გეტყვით: რად მოიკალით გული, რომელიც თქვენის მოძმის
სიყვარულისათვის მომიცია თქვენთვის? რად დამალეთ და დაიშურეთ
ღონე და შეძლება, რომელიც გაჭირებულის მოძმის საშველად
მომიმადლებია? როცა, ჩემო ძმაო, ადამიანს პირს არიდებ, მითამ ქრისტეღმერთისათვის მოგირიდებია პირი. იესომ ბძანა: განკითხვის დღეს
გეტყვითო: მწყურვალი ვიყავ, არ მასვითო; მშიერი ვიყავ, არ მაჭამეთო;
შიშველი ვიყავ, არ ჩამაცვითო; სნეული ვიყავ, არ მომიარეთო. როცა
მეტყვიანო: უფალო! სადა გნახეთ, რომ არ გიშველეთო? მე ვეტყვიო:
ყოველი გაჭირებული კაცი, თქვენგან არ-გაკითხული, — მე ვიყავიო. ესეა,
ძმაო!.. სხვა შენთვის და შენ სხვისთვის, აი, გზა ცხოვრებისა, აი, ხიდი
ცხონებისა, აი, გასაღები სამოთხისა!..
გზა გამიკაფა, მაგრამ ჟამმა მიმუხთლა და არ დამაცალა ზედ გამევლო!..
მომიტანა კლდემ ქვეშა და, ხომ ჰხედავ, ისე ვქრები, როგორც ცეცხლი,
როცა გარედამ ჰაერი არა შველის!..
ტყუილად კი არ მითხრა, როცა ავთანდილის და შერმადინის ამბავი
წავიკითხე და ატაცებულმა უნებლიეთ წამოვიძახე:
— ვენაცვალე შენს დამწერსა! აი, ბატონ-ყმობა თუ იყოს — ამისთანა.
— მოგწონს? — მკითხა მღვდელმა.
— აბა რა?
— მართალი ხარ! — მიბძანა იმან ნაღვლიანად, — უარესს ეგა სჯობია.
ამის შემდეგ რაღაც ფიქრმა წაიღო მისი გონება და გული; მე თვალი
მომარიდა და ჭერს გაუშტერა. კარგა ხანი დაჩუმებული იყო, მერე კი
თითქო უნებლიეთ, თავის-თავად უფრო დაღონებულად სთქვა:
— იმას კი არა შეედრება-რა, როცა ცა ქუდადა გაქვს და დედამიწა
ქალამნადა.
მე მაშინ არ მესმოდა, რას ამბობს. უეცრად ჩემკენ მოატრიალა თვალი.
როცა კარგა ხანი კიდევ მოიფიქრა, მითხრა:
— ერთი ეს მითხარ: ხელში ნაპატივები მიმინო უფრო კარგია, თუ ის
მიმინო, რომელსაც გაჩენის დღიდგან კაცის ხელი არ მოჰხვედრია?
— რასაკვირველია ის, რომელსაც ხელი არ მოჰხვედრია.
— რადა? ის ხომ უფრო გაპატივებულია?
— ვაი იმ პატივს!.. ხან ფრთას აუკვრენ — არ გაფრინდესო, ხან ბოლოს —
არ გაიქნივოსო, თვალებს კი ყოველთვის აუბმენ ხოლმე — არა დაინახოსრაო.
— ყველას ეგრე უზმენ ხოლმე?
— მაშა? ამბობენ, თუ არ ეგრე, მიმინო არ გაიგეშება თურმე. კლანჭებზედაც
ეჟვნებიან თოკს გამოაბამენ, თუ ვინიცობაა ნავარდზედ გაიწიოს, — არ
გაუშვან.
— თოკი თოკია, ეჟვნები რაღადა აქვს?
— ხალისისათვის თუ უკეთებენ: ატოკდება, თუ გაფრინდება — ეჟვნები
ხმას აძლევენ.
— იქნება. მაგრამ, მგონია, ფრთების ფრიალი, როცა კი გაშლის ხოლმე და
გაინავარდებს, იმ ეჟვნების ხმას ერჩივნოს და წასახალისებლადაც ის ეყოს.
— აბა მაგას რაღა თქმა უნდა? რასაკვირველია, ურჩევნია.
— მეც ეგრე მგონია, ჩემო გაბრიელ... ეხლა, რას აქნევენ მიმინოსა?
— შე დალოცვილო! ისე მკითხავ, თითქო არ იცოდეო. მწყერს აჭერინებენ
და თითონ კი სეირს უყურებენ.
— მერე?
— მერე რა! მწყრებს აბგაში ჩაიწყობენ და შინ წამოვლენ.
— მიმინოს?
— მიმინოს იმას გამოაწიწკნინებენ, რაც კაცის საჭმელად არ ვარგა.
— საწყალი! თხის პატრონს არც თხის კუდიო... მერე მიმინო მადლობელია?
— არა მგონია. კიდევ რა! ბევრი მონადირეა, თავის დღეში მუცელსაც არ
გაუძღობს, — კარგად ვერ მოეტევებაო; ზოგმა კიდევ ეგ ხანდაზმობით იცის.
— მინამ სული არ ამოუვა, სულ ამ ყოფაშია მიმინო?
— არა. თუ მიმინომ შემოდგომამდინ გაუძლო მონადირესა და არ მოკვდა,
თავის ნებაზედ გაუშვებენ ხოლმე.
— დახე, ყველას დრო სდომებია!..
— მაშ უდროოდ რა იქნება? მინამ მწყერია, ანადირებენ, როცა მოილევა,
იმასაც აღდგომის დღე მოუვა ხოლმე.
— მაშ მინამ მწყრები ბუდობენ, მინამდინ მონადირეს ხელთა ჰყავს
მიმინო?
— დიაღ, — გამეცინა მე, — მინამ მწყრები ბუდობენ.
— მგონი, მწყრები მაშინ მოილევიან, როცა სამალავი და საფარი აღარ
არის მინდვრებში; სიმინდი რომ მოიჭრება, ყანები, ფეტვები რომ
დაიმკებიან; ერთის სიტყვით, როცა ყოველ კაი კაცის ნამუშავარი შემოვა.
— დიაღ, შემოდგომაზედ მწყერი ილევა, მაშინ მიმინოსაც თავის ნებაზედ
გააფრენს ხოლმე მონადირე.
— დაილოცა ისევ შემოდგომის მადლიანობა!.. ვისაც კი მადლი ჰქონია და
სიკეთე, უმუშავნია, დაუთესნია, — სულ ყველაფერი მაშინ მომწიფდება და
მოიკრიფება! სახლი, კარი ღვთის წყალობით აივსება ხოლმე...
ქორწილებიც კი მაშინ იციან, ყველა მაშინ დაბინავდება, მიმინოც კი,
მიმინოც!.. კაი დრო არის! პური, ღვინო, ლხინი, ყველაფერია ბლომად.
ყველა, დიდი თუ პატარა, მაძღარია მაშინ და მხიარული!.. კაი დრო არის!..
ორი-სამი თვეც, — და გაზაფხულიც ზედ მოებმის ხოლმე, ის ლამაზი,
მხიარული, თბილი გაზაფხული!.. ღმერთო! მოსავალი მოდის და
გულმართლად მოამკევინე ყოველ მუშაკსა!..
VII
მე იმ მღვდელზედ სიტყვა ძალიან გაგიგრძელე, ბატონო, და ყბედობაში ნუ
ჩამომართმევთ. ორიოდე ნათელი დღე მე იმასთან გამიტარებია, გონებისა
და ადამიანობის თვალი, — ავად თუ კარგად, — იმასთან ამიხილებია.
ჩემის ბნელის ცხოვრების გზაზედ იმის მეტი ვარსკვლავი არ ამოსულა, —
და ამ უპირო ქვეყანამ სხვა ნურა დამაყვედროს-რა. ამიტომ მიყვარს მე იმ
მღვდელზედ ლაპარაკი, როცა კი ვლაპარაკობ ხოლმე, სული ისევ სულობს,
როცა იმას ვახსენებ. დამიჯერეთ, რომ მე იმის ხსენებაზედ ამ ქვეყნად
კიდევ მადლი ღვთისა მწამს, კიდევ მგონია, რომ ეს ქვეყანა შესაფერია და
ამ ქვეყანასთან ძაფი არ გამწყდომია. დალოცა ღმერთმა ის კაცად-კაცი!..
ბევრი რამ მოგახსენე იმ ღვთის კაცზედ, მაგრამ ნაასალიც ვერ გითხარი:
იმისი გული და ამბავი ზღვა არის და მე უბედურმა კოვზით ზღვის
ამოწურვა მოვინდომე. ყბედობაში ნუ ჩამომართმევ, შენი ჭირიმე. თუ
მოგაწყინე თავი, ნუ გამკიცხავ და მაპატივე.
ხუთი წელიწადი აგვითავდა ჩვენ, რაც ქალაქში ვიყავით. მეექვსე წელიწადი
რომ დაიწყო, დიდი ბატონის სიკვდილის ამბავი მოგვივიდა. მაშინ დათიკო
იქნებოდა ცხრამეტისა, თუ ოცის წლისა. მამის სიკვდილზედ პირველში
ბევრი ინაღვლა და, მგონი, იტირა კიდეც. ჩემსავით დაობლდა და ჩემსავით
ნაღველი მალე გადაიყარა. დიდხანს აღარ უფიქრნია: ფიცხლავ შინიდამ
ცხენები დაიბარა და სამუდამოდ შინ წამოსვლა დააპირა. მინამ ცხენები
ჩამოგვივიდოდა, დათიკომ რუსული ტანისამოსი გაიძრო და ქართული
ტანისამოსი ჩაიცვა. სულ გამოიცვალა ახალს ტანისამოსში. მშვენიერი
შესახედავი ყმაწვილი კაცი დადგა.
არ გასულა ხუთი-ექვსი დღე დაბარების შემდეგ, რომ ცხენები
ჩამოგვივიდნენ. მეორე დღეს უნდა ქალაქიდამ გავსულიყავით. მე
მღვდლის სანახავად წავედი.
— გაბრიელს გაუმარჯოს! — შემომძახა მღვდელმა, როცა შევაღე კარები და
შევედი იმის პატარა ოთახში, — ამბავი-ხაბარი, ჩემო გაბრიელ!
— დიდმა ბატონმა თქვენი ჭირი წაიღო, — მოვახსენე მე, — დათიკომ
შინიდამ ცხენები დაიბარა და ხვალ შინ წასვლას ვაპირებთ.
— მერე დათიკო სწავლას თავს ანებებს?
— თავს ანებებს.
მღვდელს ეს ამბავი ძლიერ ეწყინა. წამოდგა ტახტიდამ და თავის ოთახში
წინა და უკან სიარული დაიწყო. პატარა ხანს უკან მითხრა:
— „სწყუროდეს, წყალსა ვინ დაღვრის კაცი უშმაგო, ცნობილი“, ჩემო
გაბრიელ! საკვირველია, რომ მე ის ყმაწვილი ვერ მოვიკარე!.. ეხლა შინ
იქნება?
— შინ გახლავს.
გადიცვა მაშინვე ანაფორა და წამოვიდა დათიკოსაკენ. მეც უკან გამოვყევ.
დათიკოსთან მღვდელმა არ შემიყოლია.
დათიკოსთან მღვდელმა კარგა ხანი დაჰყო. როცა გამოვიდა, მე წინ
დავხვდი.
— ვერა გავაწყე-რა, — მიბძანა მე მღვდელმა ნაღვლიანად, — თავის
სიტყვის კაცი ყოფილა. ღმერთმა სიკეთის შეძლება მისცეს.
დილაზედ ჩავალაგეთ ბარგი, დავამზადეთ ცხენები და, მინამ წავიდოდით,
მღვდელთან გავიქეცი კურთხევის ჩამოსართმევად.
— მიდიხარ, მიდიხარ, გაბრიელ?! — მითხრა მღვდელმა დაღონებითა.
— გიახლებით. მაშ რა ვქნა? — ვკითხე მე იმ-რიგად, რომ, თუ ეთქო ნუ
წახვალო, — იქნება, არც კი წავსულიყავ.
— უნდა წახვიდე. სხვას ვერასა იქ: შენი ნება შენს ხელთ არ არის.
მე აღარა ვუთხარი-რა. მივედი, ლოცვა-კურთხევა ვთხოვე. იმან პირჯვარი
გადამწერა და მიბძანა:
— მშვიდობით, ჩემო გაბრიელ! მართალი იყავ და სიმართლეს სდიე. გზა
ყოველთვის კაცური გექნება. ესეც იცოდე: ვინც კარგსა საქმეს არ მისდევს,
იგი თავისა მტერია. მშვიდობით.
მომეხვია მე, როგორც მამა შვილსა; დავკოცნეთ ერთმანეთი და
გავიყარენით. ეჰ, ბატონო, ქვეყანა ძნელი შესაფერი ყოფილა!
ორ დღეს უკან ჩვენი სოფლის ბოლოებში მივედით. მზე ჯერ ჩასული არ
იყო და მთის წვერზედ ცეცხლივით ენთო. მე ჩვენს სოფელში მისვლა
ძალიანაც არ მიმიხაროდა. მე იქ აღარავინა მყვანდა, მაგრამ ჩემის მიწაწყლის სიომ რომ დამკრა, გული ამიტოკდა: ის მთა, ის ბარი, ის ტყე, ის
მინდორ-ველი რომ დავინახე, ავივსე ლხენითა და სიამითა. ის, რაც გულში
მაშინ დამიტრიალდა, არც სიხარულსა ჰგვანდა და არც ნაღველსა, გულში
რაღაც „მზიანი ჩრდილი“ იყო, თითქო ნაღველი სიხარულში გაიშალაო და
სიხარული — ნაღველში. გული ოდნავ და მეტად ტკბილად მიცემდა.
სმენად გარდამექცა გულისყური, ყველაფერი ჩემს გარსა თითქო რაღაცას
კარგსა და დიდი-ხნის დავიწყებულს ამბავს მიამბობდა. იმ დროს რომ კაცს
ჩემთვის ხმა გაეცა, მეწყინებოდა.
მე ხომ იმ ქვეყნისათვის ტიალ-ოხერი ვიყავ და იმ ქვეყნისა კეთილი არა
მახსოვდა-რა, მაგრამ მაინც კიდევ თავისი მიწა-წყალი დიდი რამ ყოფილა
კაცისათვის. ვინც თავის მიწა-წყალს არ მოჰშორებია, — ეგ იმას ვერ უცვნია.
ჩემ და ქვეყნის შუა ხომ ეხლა ხიდი ჩატეხილია და, დღესა თუ ხვალე,
სულაც გავშორდები, მაგრამ ღვთის მოწყალებად ჩავთვლიდი, რომ მე
ჩემის მიწა-წყლის კალთაში სული დამელია. ვაი, სადაური სადა ვკვდები!
შინ რომ მივედით, დათიკომ მეორე დღესვე დამიბარა და მითხრა:
— ჩემო გაბრიელ, მე შენს ანაბარასა ვარ. აი ეს სახლი, ეს კარი, საქონელი,
მამულ-დედული შენთვის ჩამიბარებია. ღვთის მოწყალება გვაქვს, მეც
მაცხოვრე და შენც იცხოვრე.
ეს რომ მითხრა, ერთი კარგი ხელი ტანისამოსი მაჩუქა. მე რომ ის ჩავიცვი,
თავადის-შვილში ვერ გამომარჩევდით.
ჩავიბარე ყოველიფერი, ყოველიფერი ხელში დავიჭირე და ღვთის
შეწევნით საქმე ისე მოვიყვანე, რომ სახლიდამ ბეწვის ოდენაც არა
იკარგებოდა-რა. მართალია, ჩემის ერთგულობის გამო ბევრს შევძულდი,
ბევრი მოვიმდურე, ყმა თუ მოჯამაგირე, მაგრამ ღმერთია მოწამე,
უსამართლობა არავისათვის გამიწევია. ორ წელიწადში საქმე ისე მოეწყო,
რომ დათიკო კაი ოჯახის-შვილად ჩაითვლებოდა იმ ახლო-მახლო
თავადის-შვილებში. ღვთის წინაშე უნდა სთქვას კაცმა, რომ დათიკოც
პირშავად არ იყო ჩემთან, ტოლ-ამხანაგად მინახავდა და ძალიან
მადლობელი იყო ჩემი.
ყველაფერში კაი ყმაწვილი კაცი იყო: მშვენიერის სანახაობისა, გულუხვი,
გულმარდი, გიჟმაჟი და ვაჟკაცი. თოფისა და იარაღის ხმარებაში იმ
ძირობაზედ იმას ორიც არა სჯობდა. ის რომ ყარაბაღულ ცხენზედ
შეჯდებოდა, ყელმოღერებული, ალვის ხესავით ადამიანს თვალი ზედ
დარჩებოდა. ყველაფრით ძალიან ლამაზი და მოხდენილი იყო. მაგრამ
ერთი ავი სენი სჭირდა, — და იმ სენმა ისე იმას არ ავნო, როგორც მე:
ქალების მუსუსი იყო და ამისთანაებში ნამუსგაქნილიცა. რაკი გულში ვისმე
ქალის ფიქრს ჩაიდებდა, თავის გულის წადილისათვის არაფერს
დაერიდებოდა, არაფერს არ ითაკილებდა, არაფერს და არავის
დაზოგავდა: ყველაფერს და ყველას ხიდად გასდებდა დაუნდობლად და
თითონ გაივლიდა. მე მგონია, ის უბედური თავის ნათესავსაც არ
დაინდობდა მაგისთანაებში — ასეთი თავდაუჭერელი იყო, რაკი
პირწყლიან გოგოს დაინახავდა. ბევრს გლეხის გოგოს მოუკლა იმან ნამუსი,
ბევრს კაი ოჯახის-შვილს თავზედ ლაფი დაასხა. სხვაფრივ კი, ღმერთმა კაი
მოგცეთ, კარგი ის იყო.
მე რომ ის არ მყვარებოდა, ცუდად დავუმიწებდი იმ მოხდენილ მხარბეჭს,
რომ ამოდენა სირცხვილი აჭამა ქვეყანასა!.. მაშინ ჩემი ბედიც იქნება სხვარიგად დატრიალებულიყო. მაგრამ რა მექნა? ის, სხვა ყველაფერში
მადლიანი ბიჭი, მეტად მიყვარდა. არ ვიმეტებდი, თორემ ადრევე იყო
ჩემის ხელისაგან გასანიავებელი. ქვეყანა წამურტლა და აქამდისაც
მიკვირს, რომ ამ მართლა-და მურტალს ქვეყანაზედ კაცი როგორ არ
გამოჩნდა, რომ თოფი ეკრა და მიწასთან გაესწორებინა. შენ რაღას
აკეთებდიო, იქნება იფიქროთ ჩემზედ. რას ვაკეთებდი? ეგა მკითხე და
გამკიცხე კიდეც. გული მეც მემღვრეოდა, მაგრამ ჩემი გაუბედავობა, თუ
იმისი სიყვარული, ჩემს გულს იმორჩილებდა იმ დრომდინ, მინამ მე და ის
ერთს გზაზედ ერთმანეთს არ გადავეხარიხენით. ის მე არ ჩამომეცალა და
არ ამიქცია გზა. მეც არ შევეპუე.
ჩვენის სოფლის ბოლოს ერთი კაი ოჯახის-შვილი იდგა, ჩვენის ბატონის
ყმა. პეპია ერქვა სახელად. კეთილი სადმე კაცი იყო, ხანშესული, დროული,
გლეხკაცობაში სახელიანი და პატივცემული.
იმას, შენი ჭირიმე, იქნება მარტო ჩემს საუბედუროდ, ერთი ახირებულად
მადლიანი, ჯეირანივით ლამაზი გოგო ჰყავდა. ის იყო პეპიას სული და
გული და იმის მეტიც აღარავინ შერჩენოდა ახლად დაქვრივებულს პეპიას.
ბევრმა კარგად აშენებულმა გლეხმა სთხოვა ქალი, მაგრამ არავის
მიათხოვა, თითქო სხვისათვის არ ემეტებოდა ის ობოლი მარგალიტი.
გოგო იყო, შენი ჭირიმე, რომ თვალი ზედ დაგრჩებოდა: თეთრ-წითური,
შავ-თვალ-წარბა, ტანწვრილი და მაღალი. ბევრი თავადის-შვილის ქალი
ინატრებდა იმის ჯეირანივით მოღერებულ ყელსა, იმის გიშრის თვალსა,
იმის გიშრის თმასა, ლერწამს ტანსა!.. მარილიანი რამ იყო, ჩემ
საუბედუროდ.
აკი გამიწყრა ჩემი გამჩენი და პეპიას ქალს თვალი სადღაც მოვკარი.
თვალის მოკვრა და გულში სიყვარულის ცეცხლის ჩავარდნა — ჩემთვის
ერთი იყო. როგორც თოფის-წამალი ნაპერწკლისაგან, ისე ავფეთქდი
სიყვარულისა და ნატვრისაგან.
რაღა გაგიგრძელოთ, თურმე ნუ იტყვით, — იმ გოგოსაც ჩემი ფიქრი
მისცემოდა. ეხლა რაღა ვარ, შენი ჭირიმე მაშინ ოცის, თუ ოც-და-ერთის
წლის გათამამებულ ბიჭსა ადამიანობა მეტყობოდა. კვეხნით არ ვიტყვი —
ჩემს ტოლს ბიჭებში ნაბოლოვარი არ ვიყავ და თვალ-ტანადაც არაფერი
მიჭირდა.
ერთხელ კალოზედ კევრზედ იდგა და, მე რომ ამოვუარე, ჩუმ-ჩუმად
შემომცინა. როგორც კოკორი მზისაგან, გული ისე გადამეშალა და
ამიყვავდა; ამომივიდა მზე, გამინათლდა ქვეყანა. ამიცქანცქალდა ობოლი
გული, ამიცქანცქალდა ისე, რომ ამოდენა კაცი მოვიყარე და ისე აღარ
ამცქანცქალებია. ეჰ, პირქუშო წუთის-სოფელო, ისიც ხომ მომიშალე!..
შუადღე იყო, ვენახიდამ მოვდიოდი და, ორღობეში რომ შემოვედი, ჩემს
მზეს ორღობის თავში თვალი შევასწარ: თურმე მამისათვის კალოზედ
ჯერი მიჰქონდა. გულმა ცემა ერთს წუთს შესწყვიტა, დამეცა ბურანი,
თვალთ დამიბნელდა, — და ეს ამოდენა ვაჟი-კაცი წავბარბაცდი და
წავაწყდი ღობეს. მალე მტერი მოგიკვდეს, მალე მე მოვიკრიბე ღონე და
გონზედ მოვედი. ეს რაც დამემართა, ერთის წუთის საქმე იყო. იმანაც მე
თვალი მომკრა: შეკრთა, როგორც შველი მონადირესაგან, და უცებ უკან
გატრიალდა. მე ბევრი აღარ მიფიქრია: ვისხლიტე ფეხი და გამოვუდეგ. ისე
ფეხაკრეფით ჩქარა მიდიოდა, თითქო უკან მტერი ეგულებაო. დავეწივე
კაკლებ-ქვეშ გამინდვრებულზედ და მივაძახე:
— ქალო! რა მიგარბევინებს? მგელი ხომ არა ვარ, ბიჭი ვარ, ადამიანი. —
იმან ხმა არ გამცა და არც შემომხედა. თავმომწონე ბიჭი ვიყავ და გული
ყელში მომებჯინა. ვიშვირე ფეხი და ორ გადახტომაზედ წინ მოვექეც.
— ნუ გარბი, შენი კვნესამე! — ვუთხარი მე და გამოვუწივე ყელი, — შენ
ხელთ მომიცია ჩემი საბელი ყელისა.
იმან წარბი შეიკრა და ისე მრისხანედ და მწყრალად შემომხედა, რომ
თვალს თვალი ვერ გავუსწორე. მე შევკრთი; მე ვაჟი-კაცი შევუშინდი იმ
პატარა, უღონო გოგოსა!.. ძლიერი ყოფილა უძალოდაც ადამიანის შვილი!..
— გზა!.. — მითხრა ამაყად და ბძანებითა, — მამა მყავს და ნამუსი მაქვს.
— ღმერთმან ნურც ერთსა და ნურც მეორეს ნუ მოგაშოროს, — ვუპასუხე მე
გულმართლად, მაგრამ იმედგადაწყვეტილად, — მე სამტროდ არა ვარ
მოსული, ღმერთო, ხომ შენ იცი! ჩემი გული და წადილი ისეთი წმინდაა,
კელაპტრად ხატს აენთება. მე მარტო ის მინდოდა, რომ ჩემი ობოლი თავი
შენთა ფეხთ-ქვეშ გზად გამეშალა. არ ინდომე?! ღმერთმა მშვიდობა
მოგცეს, ლამაზო ქალო, და მე თუნდა შენის ჭირის სანაცვლოდ ვიყო. გზაო,
მიბძანე შენ, — დამითმია გზა!.. გზა მშვიდობისა!.. ლხინი შენ და ჭირი მე.
ვთქვი ეს თუ არა, ჩამოვეცალე. იმან ფეხი წინ არ წადგა და ერთხელ კიდევ
თვალი გადმომავლო. წყრომა აღარ სჩანდა იმის ტბა-თვალში. სიხარულის
სიომ გადამირბინა გულზედ. ბედმან ჩემკენ მოიხედა. კიდევ გული მომეცა
და გახალისებულმა ვუთხარი:
— ქალო! რად მიკარგავ გზა და კვალსა? რისა გეშინიან, რომ ვერხვივითა
თრთი? ცა რისხვით თავზედ დამექცეს, ფეხ-ქვეშ დედამიწა გამერღვეს, თუ
გაბრიელმა შენზედ ავი ფიქრი გულს გაიტაროს!..
— დამეხსენ!.. — მითხრა იმან იმგვარად, რომ, ვისაც მართლადა დახსნა
უნდა ისე, იმ-რიგად არ იტყოდა.
— არ დაგეხსნები, მინამ ჩემის გულის წადილს არ შეიტყობ. ნუ ფრთხი
უგუნურ ტრედივითა. შენი სიყვარული გულს ჩამივარდა: მე ქმარი და შენ
ცოლი, ჩემო მარგალიტო! ოღონდ ჩემი გულის პასუხი კი მითხარ და ჩემი
ობოლი თავი მოკვდეს, თუ რომ გაბრიელმა შენ რამ გაწყენინოს.
იმან პასუხი არ მამცა. მეც აღარ მოვეშვი.
— თავი მამიკვდეს, თამრო, — დავიწყე მე ხელახლად, — თავი მამიკვდეს,
თუ შენის მეტი ცოლი მე მოვინდომო. ხმა ამოიღე, შენი კვნესამე, შენი!..
ერთი ობოლი ბიჭი ვარ, რასაც მხედავ — ესა ვარ. ნუ დამაწყევლინებ ჩემის
გაჩენის დღესა, ნუ დამღუპავ, შენ გენაცვალოს ჩემი თავი!.. მე ქმარი და შენ
ცოლი... მითხარი რამე, შენი ჭირიმე, თორემ ლამის ლოდინში სული შენთა
ფეხთა-ქვეშ გამიფრთხეს.
ხმა არ გამცა.
— თამრო! შემომხედე, ამ ერთმა ლოდინის წუთმა რა-რიგად დამადნო.
გამაგონე შენი სირინოზის ხმა, სულგანაბული, გულკვდომითა გიგდებ ყურს
და ველი პასუხს. მითხარ!.. მითხარ, გინდივარ თუ არა და შენს გამჩენს
დაავალე! თუ არ გინდივარ, თქმა ნუ გიჭირს!.. ნუ გებრალები!.. ერთი
ობოლი ბიჭი ვარ, მაგრამ შენის პირისაგან თქმულს ღვთის რისხვასაც
ავიტან, არამც თუ უბედო ბედის წყრომასა. ნუ დამადნე ლოდინითა, ხმა
გამე, ხმა!..
ეს რომ ვუთხარი, ხელი მკლავში ჩავავლე. ხელი რომ იმის ტანს მოხვდა,
ერთმა რაღაც ელვამ ტვინიდამ გულამდე უცბად გამირბინა, ჟრჟოლამ
ძარღვებში დამიარა. ის შეტოკდა, მაგრამ არ ინდომა თავის მკლავისა ჩემი
ხელიდამ გამოცლა. არამც თუ მიწყინა, გამიღიმილა კიდეც. იმისი