Literature examples of 'қалай' in Kazakh language
Zor qalanyñ qainap jatqan qazanyna qaityp tüskende, tülep, türlenıp ketkendei me, qalai, äiteuır bärın körgısı, bılgısı, jeñıp alğysy keledı.
Köşege, jūrttyñ arasyna baryp qalai syiysarsyñ?
Kerek adamyñdy qalai köndırıp, qalai otyrğyzarsyñ?
Зор қаланың қайнап жатқан қазанына қайтып түскенде, түлеп, түрленіп кеткендей ме, қалай, əйтеуір бəрін көргісі, білгісі, жеңіп алғысы келеді.
Көшеге, жұрттың арасына барып қалай сыйысарсың?
Керек адамыңды қалай көндіріп, қалай отырғызарсың?
Qalai tabu kerek, iendeşe?
Qalai?
İşıne kırıp baiqauğa üñgır ärı qarañğy, ärı quystary köp, jaryqsyz qalai tabady olardy?
Şoqandy taba almağan jailymşylar, būl jaidy Şyñğysqa qalai iestırtudıñ jaiyn aqyldasty.
– Onda jūmysyñ ne? – dedı bıreuler, sūrau bergenderdı ūnatpai, – bırge ösıp – bıte qainağan, qan-jyny aralasqan adamdar, qyşyğan jerın qalai tabudyñ retın bıler, «baraiyn» deuı sodan bolar.
– İendı qalai tappaqsyñ?
– İendı qalai tappaqsyñ?
Osyndai arpalystyñ üstınde, aiaqtaryn tırei tık türegelgen qasqyr men ittıñ arasyna, Şoqannyñ qalai kırıp ketkenın Jainaq añğarmai qaldy.
– Qalai tabady?
– Onda bekınıstı qalai qorğaidy?
Şarasyzdyqtan qalai şyğudyñ amalyn bılmei tūrğan onyñ qarañğy mañynan, ümıt säulesı jyltyñdağandai boldy, sondyqtan, «rizalas, töretaiym bekınıske bara tūruğa!
Қалай табу керек, ендеше?
Қалай?
Ішіне кіріп байқауға үңгір əрі қараңғы, əрі қуыстары көп, жарықсыз қалай табады оларды?
Шоқанды таба алмаған жайлымшылар, бұл жайды Шыңғысқа қалай естіртудің жайын ақылдасты.
– Онда жұмысың не? – деді біреулер, сұрау бергендерді ұнатпай, – бірге өсіп – біте қайнаған, қан-жыны араласқан адамдар, қышыған жерін қалай табудың ретін білер, «барайын» деуі содан болар.
– Енді қалай таппақсың?
– Енді қалай таппақсың?
Осындай арпалыстың үстінде, аяқтарын тірей тік түрегелген қасқыр мен иттің арасына, Шоқанның қалай кіріп кеткенін Жайнақ аңғармай қалды.
– Қалай табады?
– Онда бекіністі қалай қорғайды?
Шарасыздықтан қалай шығудың амалын білмей тұрған оның қараңғы маңынан, үміт сəулесі жылтыңдағандай болды, сондықтан, «ризалас, төретайым бекініске бара тұруға!
Mūny az ğana köz aldyna keltıru üşın 1917 jylğy qaraşanyñ 21-ındegı «Qazaq» gazetınıñ 251-nömırındegı Bökeihandy Semeide qalai, kımder kütıp alğanyn jazğan «Saryarqa» gazetınen köşırgen maqalany keltıreiık.
Semei halqynyñ Älihandy qalai qarsy alğany jönınde «Saryarqa» gazetınde bır maqala basylyp şyqqan.
Sol militsiiäny qalai jasap, qalai qazaq-qyrğyzdy bolşevikter älegınen aman alyp qalu jaiyn keñesuımız bır kerek.
Rossiiä ondai künge ūşyrağandai bolsa, bız qalai ietpekşımız, onyñ jaiyn keñesu būl tağy kerek.
İekı sezd uaqyty bırge bolğan soñ qaru-jaraq jağynan da, qalai militsiiä jasap, qalai tärtıpteu turaly da atty kazak sezı men qazaq-qyrğyz sezıne kelgen adamdar aqyldasar.
Мұны аз ғана көз алдына келтіру үшін 1917 жылғы қарашаның 21-індегі «Қазақ» газетінің 251-нөміріндегі Бөкейханды Семейде қалай, кімдер күтіп алғанын жазған «Сарыарқа» газетінен көшірген мақаланы келтірейік.
Семей халқының Əлиханды қалай қарсы алғаны жөнінде «Сарыарқа» газетінде бір мақала басылып шыққан.
Сол милицияны қалай жасап, қалай қазақ-қырғызды большевиктер əлегінен аман алып қалу жайын кеңесуіміз бір керек.
Россия ондай күнге ұшырағандай болса, біз қалай етпекшіміз, оның жайын кеңесу бұл тағы керек.
Екі съезд уақыты бірге болған соң қару-жарақ жағынан да, қалай милиция жасап, қалай тəртіптеу туралы да атты казак съезі мен қазақ-қырғыз съезіне келген адамдар ақылдасар.
Bıraq, qalai degenmen de, mūnyñ bar iekenıne küdıktenuge bolmaityn,— būl talassyz iedı.
Keibır ielder būl oqiğa jaiyndağy habarlarğa qalai bolsa solai, küle qarady, bıraq teñız arqyly qyzu sauda qarym - qatynasyn jasap otyrğan memleketter būğan ülken män berıp, qatty köñıl audaryp otyrdy.
Köruşılerdı būdan da körı tañ qaldyrğan bır mäsele kemenıñ, qalyñdyğy tört santimetr metall tysyn tesıp ötken qūraldyñ, keme ışınde qalyp qoimai, qalai qaita şyğyp ketkendıgı iedı.
Barlyq ielderdıñ de qoğamdyq pıkırlerı, dūrys bolsyn meilı, terıs bolsyn, äiteuır, teñızde osy kemelerdıñ apatqa ūşyrauyn keremetten kördı; söitıp olar mūñdai jağdaida materik arasyndağy qarym qatynasty qaterlı dep tauyp, teñızdı osy bır qaterlı päleden qalai da aryltudy talap iettı.
Barlyq gazet, jurnal betterı teñızdegı keremet turaly habarğa toly bolsa, odan qalai habarsyz qalarsyñ?
Sonymen, fregat tañğajaiyp añdy aulauğa äbden jabdyqtalyp, saparğa şyğuğa daiyn bolğanda, kapitan qalai qarai bet tüzerın bılmedı.
Ädette men odan menımen bırge saiahat saparyna şyğuğa qalai qaraisyñ maqūl köresıñ be, joq pa dep sūramauşy iedım; bıraq būl jolğy ekspeditsiiä belgısız uaqytqa deiın sozyluy da mümkın iedı, mūnyñ üstıne, qatersız de iemes - tı.
Бірақ, қалай дегенмен де, мұның бар екеніне күдіктенуге болмайтын,— бұл талассыз еді.
Кейбір елдер бұл оқиға жайындағы хабарларға қалай болса солай, күле қарады, бірақ теңіз арқылы қызу сауда қарым - қатынасын жасап отырған мемлекеттер бұған үлкен мəн беріп, қатты көңіл аударып отырды.
Көрушілерді бұдан да көрі таң қалдырған бір мəселе кеменің, қалыңдығы төрт сантиметр металл тысын тесіп өткен құралдың, кеме ішінде қалып қоймай, қалай қайта шығып кеткендігі еді.
Барлық елдердің де қоғамдық пікірлері, дұрыс болсын мейлі, теріс болсын, əйтеуір, теңізде осы кемелердің апатқа ұшырауын кереметтен көрді; сөйтіп олар мұңдай жағдайда материк арасындағы қарым қатынасты қатерлі деп тауып, теңізді осы бір қатерлі пəледен қалай да арылтуды талап етті.
Барлық газет, журнал беттері теңіздегі керемет туралы хабарға толы болса, одан қалай хабарсыз қаларсың?
Сонымен, фрегат таңғажайып аңды аулауға əбден жабдықталып, сапарға шығуға дайын болғанда, капитан қалай қарай бет түзерін білмеді.
Əдетте мен одан менімен бірге саяхат сапарына шығуға қалай қарайсың мақұл көресің бе, жоқ па деп сұрамаушы едім; бірақ бұл жолғы экспедиция белгісіз уақытқа дейін созылуы да мүмкін еді, мұның үстіне, қатерсіз де емес - ті.
Sız menıñ osy kele jatqanda atqa otyrysym qalai iekenın körseñız.
Al sen menı qalai qarsy aldyñ?
Bätimany qalai körsem, senı de solai körem.
Kempırdıñ tütını qalai qisaiatynyn men tüsınem.
— İerkın, hal qalai?
Tağdyrym qalai bolaryn kım bılsın.
— Qalai ietse basylady?
Сіз менің осы келе жатқанда атқа отырысым қалай екенін көрсеңіз.
Ал сен мені қалай қарсы алдың?
Бəтиманы қалай көрсем, сені де солай көрем.
Кемпірдің түтіні қалай қисаятынын мен түсінем.
— Еркін, хал қалай?
Тағдырым қалай боларын кім білсін.
— Қалай етсе басылады?
Mysaly, reformatsiiä hristiandyqty bır-bırımen qyrqysqan toptarğa böldı, öitkenı katolikter men protestanttar qūtyludyñ qalai jüzege asatyny men şynynda İevharistiiänyñ ne iekenı mäselelerınde kelısımge kele almady.
Мысалы, реформация христиандықты бір-бірімен қырқысқан топтарға бөлді, өйткені католиктер мен протестанттар құтылудың қалай жүзеге асатыны мен шынында Евхаристияның не екені мəселелерінде келісімге келе алмады.
– Qalai, bala, qoryqtyñ ba?
Oqjetpestıñ naq ietegıne kep, töbesıne qarağanda būl arağa qalai kep qalğanyna, aiağy basyn bilep, adastyrmai köñıldegı jerıne qalai jetkızgenıne, iekı kısı qatar jürgende zorğa siiätyn köldıñ jaryndağy joldan suğa qalai qūlap ketpegenıne Asqar tañqaldy.
– Būnyñ qalai, Botagöz?
– Қалай, бала, қорықтың ба?
Оқжетпестің нақ етегіне кеп, төбесіне қарағанда бұл араға қалай кеп қалғанына, аяғы басын билеп, адастырмай көңілдегі жеріне қалай жеткізгеніне, екі кісі қатар жүргенде зорға сиятын көлдің жарындағы жолдан суға қалай құлап кетпегеніне Асқар таңқалды.
– Бұның қалай, Ботагөз?
Qaşan, qalai, häm qanşa ret jyrtu kerek, qalai ietse şaşqan tūqymğa jer jaily bolady, ne närse oğan zararly, ne närse paidaly, paidaly närselerden paida tiiü üşın, zararly närselerden zarar kelmes üşın – ne ısteu kerek, ol jağynan qazaqtardyñ bılımı tıptı naşar.
Äuelı qala boludyñ mänısı ne iekenın bılmei, köptıñ dürmegımen kırıp qalyp, iendı ne iekenın közımen körgen soñ, adasqanyn bılıp, qalai betın tüzerın bıle almai jatqandar bar körınedı.
Qalai qarai tartsañ da jer sozylyp molaimaidy ğoi.
Ötırıkşyndy aralastyryp betke perde ūstap jürgen, bişara mūjyqqa mūnşa kısını ortaq qylğany qalai?
Biyl Mäskeu deputaty Şeşkin osy joğaryda jazylğan zakon qaralğanda söiledı: «Būl qalai, Türkıstannyñ, qazaq jerınıñ sözıne Zabaiqal, Harkov deputaty tūryp söiledı, būlardyñ öz deputaty qaida?
Sol uaqytta sender, olardan körıp düniede qalai tūru kerek iekendıgın üirenersıñder dep jatyr.
Qazaq öz bilıgıne tigen närsenıñ qadırın qalai bıledı?
Bū qalai, bız qyzyñnyñ qoinynan şyğyp pa iedık degen bır qazaq joq.
15-ten jer alğanyñ jaraidy, otyryqşy bolady iekensıñ, Şyñğys hannan belgı qalmağan ieken, sen Aqsaq Temır bolyp belgı qaldyrady iekensıñ, mūnyñ bärı jaqsy, talapty ierge nūr jauar degen, 15-tı alyp otyryp aşy jerge mal baqqanyñ qalai?
Қашан, қалай, һəм қанша рет жырту керек, қалай етсе шашқан тұқымға жер жайлы болады, не нəрсе оған зарарлы, не нəрсе пайдалы, пайдалы нəрселерден пайда тию үшін, зарарлы нəрселерден зарар келмес үшін – не істеу керек, ол жағынан қазақтардың білімі тіпті нашар.
Əуелі қала болудың мəнісі не екенін білмей, көптің дүрмегімен кіріп қалып, енді не екенін көзімен көрген соң, адасқанын біліп, қалай бетін түзерін біле алмай жатқандар бар көрінеді.
Қалай қарай тартсаң да жер созылып молаймайды ғой.
Өтірікшынды араластырып бетке перде ұстап жүрген, бишара мұжыққа мұнша кісіні ортақ қылғаны қалай?
Биыл Мəскеу депутаты Шешкин осы жоғарыда жазылған закон қаралғанда сөйледі: «Бұл қалай, Түркістанның, қазақ жерінің сөзіне Забайқал, Харьков депутаты тұрып сөйледі, бұлардың өз депутаты қайда?
Сол уақытта сендер, олардан көріп дүниеде қалай тұру керек екендігін үйренерсіңдер деп жатыр.
Қазақ өз билігіне тиген нəрсенің қадірін қалай біледі?
Бұ қалай, біз қызыңның қойнынан шығып па едік деген бір қазақ жоқ.
15-тен жер алғаның жарайды, отырықшы болады екенсің, Шыңғыс ханнан белгі қалмаған екен, сен Ақсақ Темір болып белгі қалдырады екенсің, мұның бəрі жақсы, талапты ерге нұр жауар деген, 15-ті алып отырып ащы жерге мал баққаның қалай?
Aleksei qanşa ötıngenmen Botagöz ne tamaqqa, ne araqqa iernın tigızbegesın: – Mūnyñyz qalai?
Алексей қанша өтінгенмен Ботагөз не тамаққа, не араққа ернін тигізбегесін: – Мұныңыз қалай?
Jauynşaşynnyñ täñrısı İupiter özınıñ şümekterınıñ jūmysty qalai ısteitının mağan bır körsetıp qalğysy keldım bılem.
Al öz ısıne qol sūqqandy Sulla jaqtyrmai qalyp jürse qalai bolady?
naq osylai boluğa tiıs, äitpese, Sullanyñ äielıne köz saluğa äldeqalai bır gladiatordyñ batyly qalai bara qoimaq?
AJAL DEMOFİL MEN METROBİİDEN QALAİ BŪRYN JETTİ Kapuia qaqpasy arqyly Rimnen şyğa, Appii jolymen Kapuiağa deiın baryp, Kumyğa qarai bet tüzegen jolauşy tabiğattyñ nebır keremettei äsem suretterın köretın iedı.
Жауыншашынның тəңрісі Юпитер өзінің шүмектерінің жұмысты қалай істейтінін маған бір көрсетіп қалғысы келдім білем.
Ал өз ісіне қол сұққанды Сулла жақтырмай қалып жүрсе қалай болады?
нақ осылай болуға тиіс, əйтпесе, Сулланың əйеліне көз салуға əлдеқалай бір гладиатордың батылы қалай бара қоймақ?
АЖАЛ ДЕМОФИЛ МЕН МЕТРОБИЙДЕН ҚАЛАЙ БҰРЫН ЖЕТТІ Капуя қақпасы арқылы Римнен шыға, Аппий жолымен Капуяға дейін барып, Кумыға қарай бет түзеген жолаушы табиғаттың небір кереметтей əсем суреттерін көретін еді.