Op Hoop van Zegen: Spel van de Zee in 4 Bedrijven - 2

beroerd, meid – ’k zal me niet bezuipe! Bah! ’t Stinkt. Ongewoonte. –
Is ’r proviand an boord?
JO. Kijk’s – ’n vette, hé? Zèlf gesprenkeld. (raapt ’t konijn op) Maar
– nog geen uur dood...
GEERT. Goed voor mòrgen. – Hier, ga jij is wat inslaan – wat ham en wat
vleesch...
BAREND. Vleèsch, Geert?
JO. Nee – da’s overdaad. – As je dan vléésch wil koope, bewaar dan de
cente tot Zondag.
GEERT. Zondag. – Zondag... Heb jij zès maande niks anders gevrete dan
roggemik, rats, paàrdeboone? ’k Ben te slap om ’n poot te verzette –
leg niet te dondere! – Schiet op! En – en – ’n brok kaas! – ’k Heb lust
om me ’n koliek te vrete. Hahaha! Zou ’k nog ’n druppie? (Barend af).
JO. Néé.
GEERT. Goed géen druppie. Is ’r tabak?
JO. O god wat vin ’k ’t prettig dat je weer vroolijk wordt. – Ja, d’r
is nog sjek – in de pot.
GEERT. Mooi zoo. Prachtig. Is dat me ouwe pijp?
JO. Hè-’k voor je bewaard.
GEERT. Met wie heb je gescharreld – terwijl ’k zat...
JO (vroolijk). Met oom Cobus!
GEERT. Jullie zijn allemaal tuig (stopt, rookt). In geen half jaar de
smaak in me bek gehad. Dat is geen tabak (dampt) lijkt wel hooi! Bah!
De klare stinkt en de pijp stinkt.
JO. Eet dan eerst...
GEERT (de pijp neerleggend). Slaap je nog altijd naast tante?
JO. En naast de varkes. We hebbe bigge.
GEERT (lachend). En mot ik weer op zolder?
JO. Daar leg-ie warm, vent.


VEERTIENDE TOONEEL.
De vorigen. Kniertje.

KNIERTJE (buiten). Waarom is ’t gordijn neer?
JO (haar vinger op den mond). Sst! (gaat voor Geert staan).
KNIERTJE (binnen). Wat voer je uit? – Wat is ’r met ’t spiegeltje
gebeurd? – Wie zit...
GEERT (opstaand). Dag ouwetje...
KNIERTJE (schrikkend). God-allemachtig!
GEERT. Nee – ik – Geert...
KNIERTJE (neerzittend). O, o daar krijg ’k ’n hartklopping van...
GEERT. Hahaha!... Die ’s verdomd goed!... (wil haar pakken).
KNIERTJE. Nee – nee – stràkkies...
GEERT (driftig). Strakkies? Waarom stràkkies?
KNIERTJE (angstig-verwijtend). Je heb me zoo’n boel plezier gedaan...
JO (sussend). Wees nou maar stil...
GEERT. Ben je van plan te gaan verwijte? ’k Heb genoeg an me kop gehad.
En anders...
KNIERTJE. Anders...
GEERT. ... Pak ’k me boeltje!...
KNIERTJE. Da’s z’n thuiskomst.
GEERT. Wou je da’k op ’t zondaarsbankie ging zitte? Dànk jou.
KNIERTJE (angstig – op schreien af). Al die tijd het ’t dorp ’r schande
van gesproke... Je kon geen boodschap doen of...
GEERT (norsch). Wie wat van me te zegge heeft – mot ’t doen, waar ’k
bij ben. ’k Ben geen dief en geen inbreker.
KNIERTJE. Née – maar je heb je hand opgeheve tegen je meerdere.
GEERT (woest). ’k Had ’m z’n strot motte dichtknijpe.
KNIERTJE. Jongen, jongen – je maakt ons allemaal ongelukkig (begint te
snikken).
GEERT (plomp stappend). Nommer twee... As ’n béést behandeld en hier
gebliksem op de koop toe (grijpt z’n pakje). ’k Ben in geen bui om – om
jou (bij de deur – aarzelt – smijt ’t pakje neer). Nou! (zachter). Huil
niet, moeder. ’k Zou zelf wel... Verdomd!
JO. Toe – tantetjelief...
KNIERTJE. Je vader leit erges in de zee – nooit zou-ie je meer angekeke
hebbe – nóóit... En die het ook wat te verdure gehad.
GEERT. ’k Ben blij da’k ànders ben – niet zoo onderworpen. ’n Heele eer
om je te láte trappe! Ik heb geen visschebloed... Nou dan? Hoùen we
regen?
KNIERTJE (hem omhelzend). As je maar tot inkeer komt.
GEERT (opstuivend). Morgen zou ’k ’m weer de tande uit z’n bek slaan.
KNIERTJE. Wat is ’r dan voorgevalle?
JO. Hè ja – vertel nou is alles – ga nou is rustig zitte.
GEERT. ’k Heb lang genoeg gezèten, hahaha!... La-me maar loope – dan
hou ’k ’r de gang in. (de pijp weer opstekend) Bah!
JO. Rook dan niet, ezel!
GEERT. Nou wil ’k! – Zonder jóu zou ’t niet gebeurd zijn...
JO (lachend). Nee – diè is goed.
GEERT. Goed... goed... ’k Had je voor ’m gewaarschouwd...
JO. Voor wie? Wat kles je nou!
GEERT. Voor die ploert... Weet je nog dat je met ’m gedanst heb in de
herberg van de rooie?
JO. Gedanst?... Ik?...
GEERT. .. De avond vóor we uitzeilde.
JO. Met die schele kwartiermeester? – As ’k ’r ’n woord van begrijp!...
Heb je met diè... En je wou ’t zèlf...
GEERT. Kan je nee zegge, as ’n „supérieur” – An boord had-ie smoesies,
hoorde ’k ’m de schipper vertelle dat ie...
JO (driftig). Wat?
GEERT. Dat-ie. – Dondert niet!... Hij sprak van je asof je de eerste de
beste matrozenhoer...
JO. Ik! Zoo’n geméene...
GEERT. Toen die in de kuil kwam na de hondewacht heb ’k ’m met ’n
korvijnagel op z’n smoel getimmerd – Vijf minute later zat ’k in de
boeie – zes dage ’r in gebleve – (spottend) de provoost was vòl – toen
veertien dage provoost – zes maande cel – en verbod om in de eerste
tien jaar bij jè kòninklijke Marine te diene. Dat verbod is goddoome ’t
ergst!... Je zou je twee hande late kappe om ’r weer bij te komme, wéer
genegerd te worde, weer uitgevloekt as ’n schooier, wéer geregeerd as
’n slááf...
KNIERTJE. Geert, Geert... Zeg toch niet zulke woorde. ’r Staat
geschreven...
GEERT (grimmig). Geschreven! Stònd ’r maar wat geschreven voor òns...
KNIERTJE. Schaam je...
JO. Het-ie dan geen gelijk?
KNIERTJE. As-ie fasoenlijk was gegaan na de kommandant...
GEERT. Hahaha! Je had matroos motte worde, moeder! Hahaha! Fasoenlijk?
Ze ware blij dat ze me knippe en sjeeze konde! Toen ’k in de provoost
zat, vonde ze krànte in me bulle, die ’k niet leze mocht – en
brochures, die ’k niet leze mocht – dat dee de deur dicht... Anders
hadde ze me derde klasse gemaakt...
KNIERTJE. Krante, die je niet léze mocht?... En wáarom las je ze
dan?...
GEERT. Waarom? Goeie sul!... Ach – as ’k jouw onderworpen gezicht zie –
snap ’k geen kans om te zegge wáarom! Waarom deserteere ze – waarom
heeft nog geen twee weke vóor dat met mijn gebeurde, Piet de stoker
twee van z’n vingers afgesneden? Enkel om de lol! Moedwil! ’k Kan ’t
jullie niet kwalijk neme – jullie wist niet beter en ik von ’t pakkie
mooi – maar nou ’k hersens in me kop heb, zou ’k elkeen wel wille
waarschouwe – ’n kind, ’n kwajongen, die zich voor véértien jaar
verbindt om te moorde...
KNIERTJE. Om te moorde? Jongen, zeg toch niet zulke vreeselijke dinge –
je ben nog wat opgewonde...
GEERT. Opgewonde? Nee... heelemaal niet – eerder kapot. In Atjeh heb ’k
meegevochte – ’n arme verdommeling met ’n bajonet in z’n donder
gestoken dat ’t bloed in me ooge spoot. Daarvoor kreeg ’k de
Atjeh-medaille. Die kan je nog vinde in me pakkie. Geef is op! (Jo
raapt het pakje op. Barend komt binnen, kijkt toe). Waar zit dat ding?
(rukt de medaille van z’n matrozenjekker, smijt haar uit het raam).
Vort! ’t Heeft lang genoeg op me borst geklungeld!
KNIERTJE. Geert! Geert! Wie het je zoo gemaakt! ’k Herken je niemeer...
GEERT. Wie? Wiè hebbe ’n stomme kwajongen, die geen tien kon telle voor
véértien jaar geronseld? Wie hebbe ’m gedrild en gefokt voor ’n
hòndenleven? Wie hebbe ’m in de boeie geslagen toen-ie voor z’n mèid
optrad? De boeie – je had is motte komme kijke – hoe ’k ’r in liep te
kreune as ’n béést – met ’n ander beest in me buurt die ook met ijzers
an z’n poote liep, omdat-ie ’n brutaal woord had gezeid an de
officier-van-de-wacht. Zes dage met die verdomde ijzers an je klauwe –
en geen kracht om ze te breke – zes dage minder dan ’n dier – enkel
vrij om gelucht te worden en te loope na ’t galjoen!...
JO. Praat ’r nou niet verder over... Je ben nog zoo moe...
GEERT (in één grimmigheid-van-verhaal)... Toen de provoost!... Dat
stinkende, donkere hok waar je varkenskot ’n paleis bij is – ’n hok
zonder raam, zonder licht, ’n hok waar je niet staan kan, niet legge
kan – ’n hok waar ze je water en brood toesmijte: Hier hond – vreet! –
D’r was ’n storm in die dage – twee sloepe werde stukgeslage – je dacht
dat je na de verdommenis ging – dat je geen kip meer zou terugzien –
jou niet en jou niet en jou niet – na de verdommenis in zoo’n stinkend
donker hol – zonder anspraak – zonder de poot van ’n kammeraad... Nee,
laat me uitprate. ’t Lucht me! Eén druppie nog (drinkt vlug). Uit de
provoost kwam ’k voor de krijgsraad. Dáar heb je wat in te brenge!
Smoel houen. Opzitten. Antwoord geven. Je bek weer houen. Gouwe
epaulette die oordeele motte over ’t tuig, dat God op de wereld
geschòpt het om te diene, te salueere, te...
KNIERTJE. ... Jongen – jongen...
GEERT. ... Zès maande... zès maande om me te betere, te betere bij
vreten dat je niet slikke kon – roggemik, gort, èrretesoep, rats...
drie maande zakkies geplakt en as ’k kans zag van hònger de zure, rotte
stijfsel gevrete – drie maande erwte gezocht – èn – nou zal je me niet
geloove – ’k zal geen zee meer zien as ’k ’n wóórd lieg – ’s avonds,
boven ’t gaslicht, kookte ’k in me vuilwateremmer de errete die ’k
gàppe kon. Dan werd ’t hengsel heet, kon je ’t niet meer vasthoue, vrat
je ze – halfgaar – had je ’n vòlle maag... Dat, om je te betere, bij
òns, om je te betere as je in drift ’n schoft geranseld heb die je meid
– ’n hoer noemde – en as je krante leest, die je niet leze màg...
KNIERTJE (angstig). Da’s wèl onrechtvaardig...
GEERT. Onrechtvaardig! Hoe dùrf je ’t zegge! Versch van de zee – in ’n
cèl – geen wind en geen water en geen lucht – ’n raampie met tralies in
de hóogte zoo groot as ’n patrijspoort – en de stank van je éigen vuil
in de emmer – en de nachte – de verdomde nachte as je niet slape kon –
de nachte dat je opsprong en stapte as ’n krankzinnige heen en weer –
heen en weer – afgepast vièr stappe – de nachte dat je maar zat te
bidde om niet, niet – dòl te worde – en alles vervloekte, alles,
àlles!... (laat het hoofd in de handen zakken).
JO (na eene lange stilte op hem toegaand, slaat de armen om z’n hals.
Kniertje huilt. Barend staat suf)... Geert!...
GEERT. Nou! Laten we niet... (gromt, z’n tranen bedwingend) Vlammetje!
(rookt). Nou, moeder! (scharrelt op ’t raam toe – tot Barend) Leg je
lekkers maar neer... (haalt het raamgordijn op)... De haan zit goddoome
op ’t dak, hahaha!... Wil je geloove da’k zoo dáálijk zou kenne
uitzeile... Twee dage zee, zée, zéé – en ’k ben weer de ouwe, wat?...
Waarom loopt Truus te huile?... Truus!
KNIERTJE. Ssst!... Niet anroepe! De Anna is net binnengeloope zònder
d’r man... (eenige zachtpratende, bedrukte vrouwen gaan het raam
voorbij)... Stakker!... Zes kindere...
GEERT. ... Is Ari?... (zij knikt)... Da’s verdomd... (laat
somber-denkend ’t raamgordijn zakken).

EINDE VAN HET EERSTE BEDRIJF.



TWEEDE BEDRIJF.
(Zelfde kamer als voren).


EERSTE TOONEEL.
Jo. Simon. Marietje.

JO (bij de tafel). ... Hè!
MARIETJE. Dààààg!... Ze zijn ’r nog niet...
SIMON. Nee, ze zijn ’r nog niet.
JO. Loop je alweer vort?...
SIMON. Da’s te zegge...
MARIETJE. Jezzes, vader, blijf nou zoolang.
SIMON. Jawel – ik zal niet van de deur af... ik mot...
MARIETJE. Je mot niks... Toe nou...
SIMON. Wel sallemanders, ben ’k ’n kind? – ’k mot – ’k mot... (domp
af).


TWEEDE TOONEEL.
Jo. Marietje. Kniertje.

MARIETJE. Doe daar wat tegen... Dat begint ’s morges vroeg.
JO. Is-die weer zóó erg?...
MARIETJE. Je had ’m eergister motte zien – ’t halve dorp achter ’m.
Ach! Ach! Toen moeder leefde, dorst-ie niet. Die sloeg ’m op z’n
gezicht, as-die na jenever stonk. Laat ik dat is probeere!
JO (schaterend). Je zegt dat asof je... Hahaha!... Mèes most je hoore!
MARIETJE. Mees heb ’k nòoit zien drinke... En vader vròeger zèlden,
hoor. Enfijn – ik kan geen kurk in z’n mond stoppe – ik kan ’m niet an
’n touwtje vasthoue (kijkt door het raam). Natuurlijk vort – bij de
rooie. Akelige dronkelap! – Hoe oud is Kniertje vandaag geworden?
JO. Een en zestig. Kras voor d’r leeftijd, hè? – Ga zitte. – En vertel
nou is – (vroolijk) wannèer ga je trouwe?...
MARIETJE. Dat hangt van de reis af – Zie-je we wòue wel daalijk.
(glimlachend-aarzelend) Want-è... Want-è... Nou, je begrijp me wel...
Maar éerst most Mees z’n papiere late komme – veertien dage voorhange –
dàn zit-ie lang en breed op zee. – Nou, vijf weekies. Vijf weekies gaan
gauw genoeg voorbij.
JO. (blij-geheimzinnig). Wij trouwe in December.
MARIETJE. Da’s zoowat gelijk... Ben je óok...? Nou?... ’k Heb jou toch
ook àlles gezeid... (Jo haalt de schouders op, lacht).
KNIERTJE... Ze làcht alweer. Dag Marietje.
MARIETJE (haar zoenend). Nog honderd jare...
KNIERTJE (haar mandje uitpakkend). Gòd zal me beware! Honderd jaar!
Daar heb ’k geen cente voor! (een toet openend). Je mag ’r eentje
proeve – jij ook – Zeemoppe – Nee, geen twee – jij, met je lange
grijpvingers! Voor elk van de jonges – ’n hallef pondje zeemoppe – ènne
’n hallef pakkie sjek – ènne ’n zakkie sigare. Weet je wat Barend
meekrijgt, nou die zoo flink geworde is – kijk is...
JO. Nou – dat zou ’k Geert geve...
KNIERTJE. Nee. Ik vin ’t zóó aardig in die jongen, dat-ie de knoop
doorgehakt het, da’k ’m ’n pleziertje wil doen. Voor wat hoort wat...
MARIETJE. Heb u die gekócht?...
KNIERTJE. Gekócht! Ik zal kóópe! Dat zijn oorringe – ’k weet niet hoe
oud. Me man droeg ze thuis en op Zondag.
MARIETJE. D’r staan scheepies op – en maste – en zeiltjes... ’k wou dat
ik ze had voor ’n broche...
JO. Waarom mot de grùtter ze hebbe? ’k Zou toch meene dat Geert as
oudste...
KNIERTJE. Scheld nou niemeer voor grutter. Da’s niet goed.
MARIETJE. ’t Het heel wat voete in de aarde gehad voor-ie teekende, hè?
KNIERTJE. Jawel. Jawel. Maar met z’n broer sàmen wóú-ie wel – en neem
nou is alle harte bij je eigen – ’n jongen die niet sterk is – ja niet
zoo héél sterk – voor de dienst is-ie afgekeurd – en ’n jongen die veel
geweten het van z’n vader en van Jozef...
JO. Dàt kan ’k nou niet uitstaan! Eerst ’m uitschelde en uitvloeke en
nou – alles botertje tot an de boom...
KNIERTJE. Ook goed. Laat ’m geweest zijn wat-ie was. Maar over ’n uur
ben ’k ’m kwijt – over ’n uur. – Je mot nooit kwàad van mekaar gaan. ’n
Zoet-slokkie, Marietje? We hebbe versche ijzerkoekies en pitmoppe.
Allemaal ingeslage voor me jaardag – ’k had motte wete dat vàndaag...
Zet de boel maar klaar, Jo – Saart komt direk – en de jonges magge ook
wel ’n slokkie.


DERDE TOONEEL.
De vorigen. Cobus. Daantje.

COBUS (door ’t raam). Jonge meissies – enne ’n glaasie anijs... We kom
me bijtijs.
KNIERTJE. Cobus – smijt bùiten je pruim weg!
COBUS. Ik sou je danke (bergt z’n pruim in z’n rooden zakdoek)... Nou –
nou-è – je weet wat ’k zegge wil.
DAANTJE. Insgelijks. Insgelijks.
JO. ’k Zal maar niet vrage of...
COBUS. Nee... nee... ga je gang maar. Doe ’r nog maar ’n scheutje bij.
JO. Daar! Nou loopt ’t ’r over.
COBUS. Da’s niks. ’k Zal nog geen droppie morse (bukt bevend naar de
tafel, slurpt ’t glas leeg). Hèhèhèhè!...
DAANTJE. Pitmoppe? Asjeblief (geeuwt).
MARIETJE. O! (zijn geeuw nabootsend) Dank-ie-wèl!
DAANTJE. Pèh – as je mijn jare heb!... Vannacht haast niet geslape en
van middag geen tukkie...
JO. Kruip in de bedstee, hahaha!
COBUS. Dat zou-ie wel wille met ’n jonge meid ’r bij om z’n voete te
warme...
MARIETJE. Neem liever ’n heete kruik, Daan!
COBUS. Nou as ik ’t voor ’t kieze heb...
KNIERTJE. Hou toch je mond! Praasmaker! De moeder van de diakenie mot
’m hèllepe om z’n broek vast te make! En dàt wil...
JO. Hahaha! O, oome Cobus!...
MARIETJE. O! O! Hahaha!...
COBUS. Tja de Engelsman zeit – ’n ouwe man mist de kissès en ’n jonge
man kischt de misses. Versta je?
JO. Precies. Dat wil zegge: vrouw haal je kat in huis, ’t begint te
regene. Hahaha! Hahaha!


VIERDE TOONEEL.
De vorigen. Saart.

SAART (door linksche deur). Dag! Wel gefeliciteerd allemaal!
COBUS. Kom ’r maar in!
SAART. Dag Daantje en dàg Cobus en dàg Marietje en dàg Jo – Nee, ’k ga
niet zitte.
KNIERTJE. Eén slokkie...
SAART. Nee, ’k ga niet zitte. Me potje staat op.
JO. Toe nou!...
SAART. Nee, ’k doe ’t zeker niet – me deur staat an – as de kat tegen
’t stel stoot – née – geef ’t zoo maar – Nou – nou – nog veel jare hoor
en dat je jonges – waar zitte de jonges?...
KNIERTJE. Geert is genacht gaan zegge – en Barend brengt met Mees de
bultzakke en de stoppekissies en ’t oliegoed in de jol – ze komme
direk. Om drie uur motte ze an boord weze.
SAART. Hè, daar brandt me hart van af... Was je gister bij Leen?
KNIERTJE. Nee – ik kon niet...
SAART. D’r was van alles hoor en volop. De bruid had ’t te pakke – drie
glaasies roosies-zonder-doorne – twee glaasies volmaakte liefde en wel
vièr glaasies juffertjes-in-’t groen... Hoe ze ’t gestouwd het –
nou!...
COBUS. Wat zalle die zoete lippies geplákt hebbe... hèhèhè ... Geef
mijn maar de óúwe oorlam van brandewijn met stroop... Watte Daan?
DAAN (opschrikkend). Wat?
KNIERTJE. Die komt hier slape!... ’t Lijkt wel of je niet op bed ben
geweest...
COBUS. Op z’n bed... hèhèhè...
DAAN (nijdig). Nou!... Maak geen lolletjes.
JO (giegelend). Oome Cobus – as ’k ’t zegge mag voor ’t tafelzeil
(wijst op haar neus).
COBUS (z’n zakdoek nemend). O! O! Verandering van weer.
KNIERTJE. Nee, toe zeg, laat je pruim ’r nou in!
SAART. Ouwe pruimesnoeper!...
COBUS. Snoeper? Je zal nooit raaie hoe ’k ’r an kom... Nog geen tien
minute gelejen, zie ’k Bos, de reeder – en die geeft me – die geeft me
’n wit rolletje – van – van vloeipapier met tabak ’r in – hoe noeme ze
zoo’n ding?
MARIETJE. ’n Sigaret!...
COBUS. Ja – ’k zal zoo’n ding róóke – met – met stinkend papier – da’s
’n pruim met ’n hemmetje an...
SAART. En jij ben ’n sikkerlap zònder hemmetje an! – Nee, ’k ga niet
zitte.
JO. ’k Hèb al volgeschonken.


VIJFDE TOONEEL.
De vorigen. Simon.

SIMON (dronken). Dag.
KNIERTJE. Dag Simon. – Schuif maar toujour bij...
SIMON (naast de linksche deur neerplompend). ’k Zit hier best...
COBUS. Zoet slokkie?...
MARIETJE (angstig). Nee.
SIMON (dof). Wat nee?...
MARIETJE. Je het genoeg!
SIMON (dof). Heb ’k – sallemanders!...
MARIETJE. Vort is de aardigheid!
KNIERTJE. Hei-je Geert niet gezien?
SIMON (grommend)... uh – uh – Geert...
COBUS. Geef ’m ’r nog maar een – op de valreep.
MARIETJE (driftig). Née! Née!
SIMON (dof). Nee? Godverdomme! (steekt z’n neuswarmer op.)

KNIERTJE. Is ’r veel werk op de helling – Simon.
SIMON. ... Da’s vast hoor.
SAART. Nou – ik ga vort.
JO. Hè, wat vrindelijk! Ze komme toch zóo... Neem nou ’n stoel...
SAART. Nee – as ’k zitte ga verkies ’k me tijd... ’n Hàllevie dan nog –
Nee, géen ijzerkoekie...


ZESDE TOONEEL.
De vorigen. Geert.

GEERT (door linksche deur). ’t Lijkt wel alle hens op ’t dek, hier! Dag
allemaal! (op Simon wijzend) Lazerus? – Hé, Simon!
SIMON (grommend)... uh – ja...
MARIETJE. Laat ’m nou maar!
GEERT. Bliksems – wat ben jij opgetuigd! – Nog ’n kwartier, jongens! –
Jo schenk maar in. (tusschen Kniertje en Jo) Daar ga je moeder! Proost!
Santjes, Jo! Santjes, Daantje!... Santjes!
JO. Hahaha! Ingeslape met ’n pitmop in z’n hand!
KNIERTJE. Is-die niet goed in orde?...
COBUS. Ssst!... Ssst!... (zich verkneuterend)... vannacht – hèhèhè! –
vannacht het-ie in z’n bed... (zachtjes-proestend)... het-ie in z’n
bed... (sterker-giegelend)... in z’n bed... gèpièscht... En toen
was-die zóo bang voor de moeder (wéer proestend)... dat-ie op is
gestaan – op z’n bloote voete... en ’t laken bij de kachel gedroogd...
Hèhèhè!... Maar toen was ’t matras nog kles – klèsnat – en eer dat dàt
droog was... hèhèhè!... Ssst!... Ssst!... Nie-zegge, dat je ’t van mijn
weet... hèhèhè!...
JO. Hàhàhà!
MARIETJE. Hahaha! Die ouwe Daan!
SAART. Mooi om je vrind te verraje!...
COBUS. Verraje? ’k Vertel ’t toch niet an de móéder!...
GEERT. En as je ’t nou wèl vertelt! Vrete jullie genadebrood? Bang voor
de móeder!
COBUS. Jij het makkelijk prate. – As je gesnap wor, mag je in geen
veertien dage uit...
GEERT. Stakker!... Eer ’k zóo oùd zou wille worde...
JO. O – da’s héél lief – we zijn nog niet getrouwd – en hij is al
weduwnaar!
GEERT (vroolijk). ’t Is de vraag of ’k met jou niet van IJsland ten
haring vaar! Hahaha! Zal ’k ’m porre? ’k Kan ’t wel zònder
korvijnagel... (zingt).
„Rijzen, rijzen laat je niet nooien, [1]
„Stuurboordskwartier spring uit je kooien!
„Je kan an dek wel zwemmen gaan.
„De regen is goed, en de wind is gedaan.
„’t Is rijzen, ’t is rijzen, } bis
„’t Is rijzen voor stuurboordskwartier!” }
(slaat met de hand op tafel –, de andren kloppen mee)... Hahaha!
DAANTJE (schrikt wakker. Algemeen gelach)... Dat kan jou ook overkomme
op mijn leeftijd.
GEERT. Hahaha! Ik wor niet oud. Lekke schepe motte zinke!
JO. Nou Geert!
SAART. Hij wordt niet oud! As je dat voor ’n poos had gezeid, toen je
’r uitzag as ’n slappe vadoek... Maar nou!... ’t Zitte het je goed
gedaan, jong!
COBUS. Hèhèhè!... Ze kenne van jou nou ook zinge, dat je zakkies
geplakt heb – net as Domela – hèhèhè!... (zingt met piepende stem)
Me neefie Geert mot zakkies plakke
Hi – ha – ho!
Me neefie Geert...
SAART. ... Mot zakkies plakke!
DAANTJE, JO, MARIETJE, COBUS. ... Hi – ha – ho!
GEERT (lachend). Verrek tuig! Die make ’r ’n lolletje van!...
KNIERTJE (angstig). Toe, jullie motte niet zoo uitgelate zijn. Dà’s
niet goed.
JO. Ah! Dacht ’k wel! Je ben jàrig, hoor!... Neem nou ’n stoel, Saart.
SAART. ’n Stoel?... Knàp as jij ’r een...
MARIETJE. Ik kan wel staan.
SAART. Nee – ik zit al (plakt naast Cobus).
COBUS. ’k Val ’r haast af – Steek liever je duim in je zitvlak!
MARIETJE (bij versuften Simon). Vader!...
SIMON (bot-grommend). Ze motte – ze motte – niet – niet – Da’s vàst...
MARIETJE. Kom nou!...
GEERT. Laat ’m z’n eigen mast overboord zeile! De man hindert toch
niet.
SIMON (suf-gebarend). Jullie motte – jullie motte...
MARIETJE (nijdig). Wàt mot ’r nou?...
SIMON (mummelend)... De ribhoute... en... en... (stevig) Da’s vást!...
GEERT. Jo. Cobus. Daantje. Saart. Hahahaha! Hahaha!


ZEVENDE TOONEEL.
De vorigen. Mees.

MEES. Sallusies!
KNIERTJE (angstig). Ben je alleen? Enne – Bàrend?
MEES (ruw-goedig). Dàt weet ’k niet!
KNIERTJE. Je zou toch sàmen de bultzakke en de stoppekissies...
MEES. Mòt met de schipper! Is dat ’n zeeman!
JO. Mòt? Nòu al herrie?
MEES. ’k Kan ’r geen woord van navertelle – bàng – bàng – altijd bàng
(tot Marietje, die Simon bewogen heeft heen te gaan). Ga je mee?
JO. Nee – eerst ’n slokkie – tante is jarig.
MEES. Wel verdraaid! – Nou-è – nou-è – Knier, nog veel jare!
KNIERTJE. Je heb me angstig gemaakt.
JO (lachend). Angstig?
KNIERTJE (valsch). Ja, àngstig! Daar verwondert ze zich over. ’k Heb
voorschot van Bos opgenome...
GEERT. Hij het toch getéékend – Kies toch niet, moeder!
COBUS. Hij zal z’n meissie genacht zijn gaan zegge (buiten klinkt
Jelle’s viool). Tadeda...
SAART. Zit toch stil! ’t Lijkt wel of je paardevleesch heb gegete...
DAANTJE. Wij krijge vleesch!... Nog geen dooie kat!...


ACHTSTE TOONEEL.
De vorigen. Jelle.

JELLE (de oude polka spelend). Asjeblief!...
GEERT. Kom ’r maar in, ouwe!
JO. Ach jezzis, de tobber ziet met de dag minder.
JELLE (spelend)... Ik kom vast éens in de week.
GEERT. Éerst ’n andere mop, ouwe! Die verdomde polleka.
JO. ... Hè – speel is van – van – hoe-hiet-’t-ook-weer?
COBUS. Ja, da’s héél mooi wat zìj daar zeit.
SAART. Je weet wel, Jelle – van – van – ... (zingt) Ik ken ’n lied dat
’t hart bekoort...
MEES. Zeg – as je ons nou!... (Jelle zet de Marseillaise in) Da’s
betere kost (zingt) Alloose-vodela-bedieje – deboe – debie –
deboelebie...
MARIETJE. Hahaha!... Da’s fransch van ’n dooie schelvisch!...
JO. Hahaha!...
MEES. Lach maar! Ik heb is in ’n fransche haven gelege – en alles best
hoor! As ’k zei pijn kreeg ’k ’n brood en as ’k zei doe open de poort,
dan deëe ze de deur open!... Niks waard!...
GEERT. Allemaal gekles! Zet nog is in, Jelle. Wat bliksem as we d’r
hollandsche woorden voor hebbe! (Jelle begint opnieuw. Geert zingt
brullend):
„Op manne, broeders, saam verééééénigd!
„Op burgers, sluit u bij ons aan!
„Uw smart, uw lijden zij gelenigd....”


NEGENDE TOONEEL.
De vorigen. Bos.

BOS (die ’t zingen halfwege in de raamopening heeft aangehoord, driftig
schreeuwend). Wat mòt dat hier? (algemeene verschrikte stilte). Maak
goddoome dat je an boord komt! ’t Is je tijd! (woedend af).


TIENDE TOONEEL.
De vorigen, zònder Bos.

KNIERTJE (na een lange stilte). O, – O is dàt schrikke! Hè! Hè!...
JO. Wat scheelt ’m?
MEES. As ’k begreep waar die stem vandaan kwam!...
SAART. Hoe kan je ook zoo stóm zijn – om as je wéet dat meneer Bos twéé
huize verder woont – te brulle as ’n speenvarken.
MARIETJE. Jessus, wat was-ie nijdig.
COBUS. Hè-hè-hè! Bij dìe zal jij geen zak zout ete...
KNIERTJE. Wáarom zing je ook zulleke gemééne liedjes?...
GEERT (driftig). Wel verdomd! Ben ’k in me huis of niet? As ’k niet zoo
raar had zitte kijke – die ouwe kikker ineens voor je ooge – dan had ’k
’m z’n kast uitgeveegd! – Maak dat je an boord komt... Speel op, Jelle!
(Jelle zet in).
KNIERTJE. Ach toe nee, Geert – ... Ik ben bang dat as meneer Bos...
(wenkt Jelle op te houen).
GEERT. Diè is bang om te vare – diè bang voor de moeder van de diakenie
– diè voor zòo ’n klein reedertje!... In me èigen huis verbieje!...
Kommandeere asof ’k z’n knechie ben...
SAART. Gekheid is gekheid: as jij reeder was, zou je ook niet wille dat
’n matroos zong as ’n sociaal...
KNIERTJE. ... En terwijl-ie weet hóé afhankelijk ’k ben.
GEERT (heftig). Afhankelijk! Wees nièt afhankelijk! ’t Is ’n eer voor
je om bij ’m schoon te make! ’k Zou geld tóe-betale! Zeg dankie as je
de bril van z’n bestekamer mag schrobbe! Afhankelijk! ’t Kantoor
dweile, de vuile boel reddere, de modder van z’n laarze likke –
tweemaal in de week vijftig cente en de kliekies, die ze op d’r borde
late staan, die ze niet meer lùste!...
JO. Maak je toch niet kwaad, malle jongen!
KNIERTJE. O, o, wat zal ’k ’n standje krijge, Zaterdag...
GEERT. Jij, ’n stàndje? Wáarvoor jij ’n standje? As je je niet je heele
leven door die branimaker, die zelf met niks begonnen is – had late
trappe en behandele as ’n sloof – terwijl me vader en me broers om voor
hém duite te verdiene op ’t Zand zijn gebleven – dan zou je hém z’n
huid volschelde dat-ie de brutaliteit het gehad z’n bek open te
doen!...
KNIERTJE. Ik zal... ik zal... – God zal me beware....
GEERT. God zal jou beware om àltijd je nek te buige. Hier – pak an –
Jelle. Over ’n jaar krijg je van me moeder cente om te spele (zingt)
... „Kom manne, broeders, saam veréééé...”
KNIERTJE. Toe nou Geert – tóé nou... (legt haar hand op z’n mond).
JO. Hè, wat plaag je dat ouwe mensch op d’r jaardag!... (Jelle houdt
z’n hand op). Hier, op één been kan je niet staan.
COBUS. Wou je van mìjn centè hebbe? Alles staat vast bij me bankier (op
Daan wijzend). Bij die mot je weze...
DAANTJE (nijdig drinkend). Pèh!... Hou me nou niet voor de mal!
JELLE. Wel bedankt saam... (af).
MEES. Nou – ga je mee?
GEERT. ’k Zal nog ’n oogenblikkie op Barend wachte. Wat heb jij ’n