Op Hoop van Zegen: Spel van de Zee in 4 Bedrijven - 5

Total number of words is 4275
Total number of unique words is 1249
34.1 of words are in the 2000 most common words
46.5 of words are in the 5000 most common words
53.6 of words are in the 8000 most common words
Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
– dat zoo’n drijvende doodkist...
DE BOEKHOUDER. Goed. Dàt heb-ie gezeid. Daar strij ’k niet tegen. En
wat zou dat nou? Ben jij zoo’n pièt dat as jij hallef bezopen...
SIMON (driftig). Da’s verdomme gelogen...
DE BOEKHOUDER. ... Dan nièt bezopen. – ben jij zóó’n godje dat as jij,
as scheepmakersknècht nèe zeit – en je patroon en de assurantie zegge
jà – dat dan mijn patroon z’n schip op de veiling mot brenge?
SIMON. Dat dondert niet! Ik héb gewaargeschouwd. – En nou zeg ik – nou
zeg ìk – dat as Mees, de anstaande van me dochter – om van de andere
niet te spreke – as Mées ... dan komt ’r móord van!...
DE BOEKHOUDER. Laat je uitlache! Ga ’n borrel pakke en praat
verstandige taal.


VIERDE TOONEEL.
De vorigen. Marietje.

SIMON. Had maar buiten gebleven. – Niks geen tijding.
MARIETJE (záchtjes-snikkend). Niks geen tijding...
SIMON. ... Dan komt ’r moord van... (af).


VIJFDE TOONEEL.
Bos. De Boekhouder.

BOS. Wie ware daar?
DE BOEKHOUDER. Simon en z’n dochter. Dreigemente! – Ga u uit?
BOS. Dreigemente? Is die kerel krankzinnig? – ’k Ben in tien minute
terug. Wie komt mot wachte.
DE BOEKHOUDER. Hij sprak van...
BOS. ’k Ben niks nieuwsgierig!... (af).


ZESDE TOONEEL.
De Boekhouder. Saart.

DE BOEKHOUDER (krabbelt naar zijn lessenaar terug. De telefoonschel
gaat over. Gewichtig luistert hij aan de gehoorbuis). – Kan niks
verstaan. – Ik ben ’t de boekhouer. – Over tien minute is meneer terug
– mot je nòg maar is schelle.
SAART. Dag hartje!
DE BOEKHOUDER. Wat mot jìj nou weer?
SAART. Ik mot jóu. Jessis wat ’n koue wind. Mag ’k effen me hande
warme?
DE BOEKHOUDER. Blijf maar àchter ’t hekkie.
SAART. Lekker dier, ’k heb maling an je! – Meneer Bos slaat zoo net ’t
hoekie om (warmt zich) – ’k Zal maar niet vrage na de Hoop – Jessis,
zèven gezinne. – Wat ’n geluk, dat ’r behalve de kindere drie
òngetrouwde jonges an boord zijn. Nèrges ies angespoeld?
DE BOEKHOUDER. Nee. Nee!
SAART. Nou vreet me niet op!
DE BOEKHOUDER. ’k Wou dat je àchter ’t hekkie bleef. Wat mot je nou?
SAART. (in zijn zak kijkend). Pas op – breek meneer z’n sigare niet,
ouwe dief! (hij glimlachert). Kaps – wil jij ’n gulden an me verdiene?
DE BOEKHOUDER. Dat leit ’r an.
SAART. ’k Ben an ’t verkeere met Bol, de binnenschipper.
DE BOEKHOUDER. ’k Feliciteer je!
SAART. Hij leit hier met ’n lading mest – voor de stád. – En hoe mot ’k
nou trouwe?
DE BOEKHOUDER. Hoe je mot...
SAART. ... ’k Mág toch niet omdat ze niet wéte of me man dood is.
DE BOEKHOUDER. De wettelijke termijn die is – die is –
SAART. Zóó wijs ben ’k ook.
DE BOEKHOUDER. Je mot driemaal pro Deo in de krante oproèpe en as die
dan niet komt – en dat zal die niet – de spoke benne de wereld uit –
dan mág-ie...
SAART. As jij dat zaak-ie nou is beredderde, – dan blijve Bol en ik je
dankbaar...
DE BOEKHOUDER. Advocate-zaken. Daar mot je voor na de stad.
SAART. Jessis wat ’n bereddering! As je verstand je ingeeft: ’k heb
Jacob in geen driè jaar gezièn – en de Wisselvalligheid...


ZEVENDE TOONEEL.
De vorigen. Cobus.

COBUS (beverig-gejaagd). D’r is bericht!... D’r is bericht!...
DE BOEKHOUDER. Bericht? Wát vertelt-ie?
COBUS (op huilen af). D’r mòt bericht zijn van de jonges – van – van De
Hoop...
DE BOEKHOUDER. Niemendal! (vrindelijker) Of jullie hier nou dag an dag
’t kantoor plat loope – ik kan je geen goed en geen kwaad nieuws zegge
– ’t kwaje weet je: twée en zestig dage...
COBUS. ... De waterschout het ’n telegram gekregen... Ach, ach, ach,
meneer Kaps, help ons toch uit de onzekerheid – me zuster – en me
nichie – (hevig bevend) die zijn gewoon gèk van verdriet...
DE BOEKHOUDER. ... Op me woord van waarachtig... Loop-je weer vort?...
COBUS. Me nichie zit alleen thuis – me zuster is uit schoonmake bij de
pastoor – d’r mòt ies weze... d’r mòt ies weze.
DE BOEKHOUDER. Wie maakt je de praatjes wijs?
COBUS. De klerk van de waterschout zeit – zeit. – Ach lieve God...
(af).


ACHTSTE TOONEEL.
De Boekhouder. Saart.

SAART. Misschien het-ie gelijk.
DE BOEKHOUDER. Alles kan.
SAART. Het meneer Bos nog hoop?...
DE BOEKHOUDER. Hoop? Négen weke – zoo’n kreng van ’n schip – na diè
storm. Alles kan. Néé – ik geef ’r geen cent voor. Zès weke proviand.
As ze ’n Engelsche haven ware binnengevalle, hàd je bericht.


NEGENDE TOONEEL.
De vorigen. Clémentine.

CLÉMENTINE. Dag Saart. Kaps is ’r binnen visite?
DE BOEKHOUDER (door het raam kijkend). ’t Rijtuig van de burgemeester.
Commissie-vergadering voor de klok. Wéer ’n ander spannetje. ’k Wou dat
ik de cente had.
CLÉMENTINE (haar schetsboek op Bos’ lessenaar leggend). ’k Zag Cobus
daar loopen. Stakker. Wat is diè oud geworden. Je zou ’m haast niet
herkennen. (’t schetsboek opnemend) Kijk. Zóo was-ie drie maanden
gelejen – kras – vroolijk. Je mag oòk wel kijken, Kaps.
DE BOEKHOUDER. Nee, juffrouw, ik heb geen tijd.
SAART. De dood van Daantje het-ie zich erreg angetrokke... Die twee zag
je altijd samen, altijd an ’t redeneere – nou het-ie in de Diakenie
niet één vrind – dat scheelt ’n boel...
CLÉMENTINE. – Herken je die?
SAART. Nou! Da’s Knièr – da’s Barend met ’n mand op z’n nek – en
da’s... (de telefoonschel gaat over. Clémentine slaat het boek
dicht)...
DE BOEKHOUDER. Meneer is uit. D’r wier strakkies al gescheld.
CLÉMENTINE (luisterend). Ja? – Papa is ’r niet – Hoe lang zou ’t duren
Kaps?
DE BOEKHOUDER. ’n Minuut of twee, drie...
CLÉMENTINE (verschrikt). Wat zeg u? – ’n Luik gemerkt 47 – en (bevend)
– ik versta u niet – (geeft een schreeuw, laat de gehoorbuis vallen).
DE BOEKHOUDER. Wat is dat? Wat is dat!
CLÉMENTINE (smartelijk-verschrikt)... Ik durf niet meer luisteren.. O.
O!
DE BOEKHOUDER. Was dat de waterschout?
CLÉMENTINE (hartstochtelijk)... Barend is angespoeld. O God, nou is ’t
gedaan!
SAART. Barend?... Bàrend...
CLÉMENTINE. ’n Telegram uit Nieuwediep – ’n luik – en ’n lijk...


TIENDE TOONEEL.
Bos. De vorigen.

BOS. Wat gebeurt hier? – Waarom huil jij?
DE BOEKHOUDER. Bericht van de Hoop van Zegen.
BOS. Bericht?
DE BOEKHOUDER. De waterschout is an de telefoon.
BOS. De waterschout? – Ga op zij. – Ruk uit jij: wat sta je te gape!
SAART. Ik – ik – (schuw af).
BOS (schellend). Hallo! Wie is daar? – De waterschout? – ’n Telegram
uit Nieuwediep – benoorden de Haaks – ik versta geen woord! Hou op met
je gehuil! – ’n Luik, zegt u? – Zèven en veertig... – Wel da’s
vervloekt beroerd – das – ’t Lijk – in staat van ontbinding – van
Barend, as oudste gemonsterd... – Herkend door wie? – Dóór? – O – is de
Verwachting met averij in Nieuwediep binnengevallen en het schipper
Maatsuiker ’m herkend? – Oorringe, ja, ja, zilveren oorringe – dat doet
’r verder niet toe. – Dus is ’t nièt noodig dat ’r hier vandaan mensche
gezonden worde voor de identiteit? – Ja, verdomd beroerd! – Onze plaats
wordt geteisterd. – Ja – ja – Enfijn – tegen Gods wil staan wij
machteloos. – Ja. ja. – Ik twijfelde al niemeer – Dank u. – Ja. – ’t
Officieel rapport krijg ’k graag zoo spoedig mogelijk. ’k Zal de
assuradeur waarschouwe. Bejour! (hangt heftig de gehoorbuis in den
haak). Daar ben ’k gewoon kapot van – twáalef man.
DE BOEKHOUDER. Barend – de zoon van Kniertje angespoeld – da’s – da’s
’n wònder. – Ik dacht dat we nooit meer iets van ’t schip zoue hoore.
Toen met de Clémentine...
BOS (driftig) Ja – ja – ja – ja!... (tot Clémentine) Ga asjeblief naar
binnen bij je moeder! De stommiteit om daalijk waar die vróuw bij was –
over te kletse wat je hoorde. Nou duurt ’t geen vijf minute of ’t halve
dorp is hier! Versta je me niet? Je zit je, god beter, an te stelle
asof je liefie an boord was...
CLÉMENTINE. Wáarom heb u niet geluisterd? (snikt zachtjes).
BOS. Geluisterd!
CLÉMENTINE. Toen Simon, de scheepmakersknecht...
BOS. Die vent was dronken!
CLÉMENTINE (heftig). Dat was-ie nièt!
BOS. Dat was-ie wel! En al was-ie ’t niet geweest – met welk recht
steek jij je neus in zake waarvan je geen benul heb?
CLÉMENTINE. Lieve God – nou heb ìk óok schuld...
BOS (driftig). Schuld? Schuld! Zijn de romannetjes die je leest, je in
je hoofd geslagen? – Schuld! – Ben je bezeten om zùlke woorde te
gebruike na zoo’n ongeluk!...
CLÉMENTINE. Hij zei, dat ’t schip ’n drijvende doodkist was – toen heb
’k ù hooren zeggen, dat ’t in alle gevallen de láátste teelt zou wezen
waaran de Hoop...
BOS (eerst driftig – dan redeneerend). Die verdomde kostschool, die
verdomde kostschoolkure! Loop voor mijn part as ’n zottin door ’t dorp
en teeken de eerste de beste schooier of bedelaar! Maar flap ’r geen
dinge uit die je niet verantwoorde kan. ’n Drijvende doodkist! Zeg
liever ’n dronken autoriteit! – Eerst ik! – De Noord van Pieterse en de
Nooit gedacht en de Willem III en de Jonge Jan. – ’k kan wel an ’t
noeme blijve, de halve visschersvloot en de halve handelsvloot zijn
drijvende doodkiste! – Heb je dat gehoord, Kaps?
DE BOEKHOUDER (schuw). Nee, meneer, ik hoor niks.
BOS. ... As je me zou vrage: vader, hoe zit dat – dan zou ’k je uitleg
geve. Maar jullie over ’t paard getilde jonge mensche bemoeit je met
alles en nog wat! Is ’r ’n sterker bewijs, dat de assurantie èlk jaar
’n schip laat kéúre. Denk je, dat as ’k straks de assuradeur opschel en
’m zeg: meneer, jij kan veertien duuzend gulden neertelle, dat-ie dat
doet op losse gronde? Je most ’n kop as ’n boei krijge, om de
ondoordachtheid, waarmee je ’r nonsens uitflapt...! – Nonsens zeg ik! –
Nonsens, die me goeie naam zou kunne bederve, as niet iedereen me
kende!
CLÉMENTINE (triestig). Als ik reeder was... en ’k hoorde...
BOS. God beware de visscherij voor ’n reeder, die teekeningetjes maakt
en huilt bij mooie versies. Ik sta as ’n vàder an ’t hoofd van over de
honderd gezinne. Zaken zijn zaken. As je gevoelig wordt, buitel je over
je kop. Wat Kaps? (Kaps gebaart dat-ie ’t niet verstaat). – Nou, ga na
je moeder. De burgemeestersvrouw is op visite.
DE BOEKHOUDER. Hier heb ’k de monsterrol. (lezend) Willem Hengst, oud
37 jaar, gehuwd, 4 kinderen...
BOS. ... Wacht effen tot me dochter...
CLÉMENTINE. ... ’k Zal geen woord meer spreken.
DE BOEKHOUDER (voortlezend). Jacob Zwart, oud 35 jaar, gehuwd, 3
kindere. – Gerrit Plas, oud 25 jaar, gehuwd, 1 kind. – Geert Vermeer,
ongehuwd, oud 26 jaar. – Nelis Boom, oud 35 jaar, gehuwd, 7 kindere. –
Klaas Steen, oud 24 jaar, gehuwd. – Salomon Bergen, oud 25 jaar,
gehuwd, 1 kind. – Mari Stad, oud 45 jaar, gehuwd. – Mees, oud 19 jaar.
– Jacob Boom, oud 20 jaar. – Barend Vermeer, oud 19 jaar – en Pietje
Stappers, oud 12 jaar.
BOS. ... (terneergeslagen). Zéven gezinne.
CLÉMENTINE. ... Zestien kinderen.


ELFDE TOONEEL.
Bos. Clémentine. De Boekhouder. Truus. Marietje.

TRUUS (hijgend). ... Is ’r tijding?... Tijding van me zoontje?
(woest-wanhopig) Ach God! Ach God, maak me niet ongelukkig, meneer!...
BOS. ’t Spijt me, vrouw Stappers...
MARIETJE (gillend). Dat kan niet – dat kàn niet – dat lieg je!... ’t Is
niet mogelijk!...
BOS (zacht). De burgemeester-strandvonder van Nieuwediep het de
waterschout getelegrafeerd. – Barend Vermeer is angespoeld – jullie
weet wat dat zegge wil – èn ’n luik van de 47...
TRUUS (heftig). O, moeder Maria – mot ’k dat kind nou ook misse – dat
schaap van twaalf jaar! – (drensend-huilend) Oóóóó! Oòòòò! – Pietje...
Pietje...
MARIETJE (verwilderd). Dan... Dan... (barst in hysterisch gelach los)
Hahaha!... Hahaha!...
BOS. Geef ’r ’n glas water!
MARIETJE (het glas uit Clémentine’s handen slaand). ... Weg! Weg!...
(op de knieën vallend, de handen om het hekje klemmend) La me nou ook
maar krepeere!... La me dood gaan asjeblief, lieve God, lieve God!...
CLÉMENTINE (snikkend). Toe Marietje, bedaar. Sta op...
TRUUS. ... Op z’n éerste reis – en zoo dapper as-die stond te wuive
toen ’t schip... (snikt heftig).
BOS. ’t Kan niet verholpen worde, Truus. ’t Is ’n bezoeking. Zoo’n
storm is ’r in geen jare geweest... Denk an Hengst met vier kindere, an
Jacob, an Gerrit... En al geeft ’t je geen troost: de gage van je
zoontje zal ’k je uitbetale – as je wil vandaag nog. Ga jullie nou na
huis – en schik je in ’t onvermijdelijke – Neem háár mee – zij lijkt...
MARIETJE (beverig-snikkend). Ik wil niet na huis – ik wil dood, dood...
CLÉMENTINE (haar ondersteunend). Huil maar, Marietje, huil maar arm
schaap...


TWAALFDE TOONEEL.
Bos. De Boekhouder. Mathilde.

BOS (driftig op en neer loopend). ... Wat suf jij nou? – Ben je te lui
om ’n pen op papier te zette, vandaag?... ’k Vraag je geen antwoord!
Heb-je ’t Weduwen en Weezenfonds bij de hand? – Nou!
DE BOEKHOUDER (op de brandkast toeschuifelend). ’t Bovenste loket is
nog op slot. (Bos smijt hem de sleutels toe). O, dank u (opent de kast,
schuifelt met het boek naar Bos’ bureau). Asjeblief, meneer.
BOS. ... Vijf en negentig weduwe – veertien ouwe zeelui en visschers...
DE BOEKHOUDER. Ja, ’t fonds komt al lang te kort. – Maar weer is ’n
advertentietje plaatse...
MATHILDE. – Clémens, wat ’n ongeluk! De burgemeestersvrouw vraagt of
je niet effen binnen kan kom me – ze zit gewoon te huile.
BOS. Nee! Gehuil genoeg hier. En geen tijd!
MATHILDE. Ach! Ach! – Kaps, hier is de copy voor de circulaire. –
Spoed, hoor!...
BOS. Mathilde! – Praat ’r met mevrouw is over – om ’n oproeping te doen
voor de verongelukten.
MATHILDE. Ja maar, Clémens – is dat niet te veel – twéé bedelpartijen?
BOS. Laat mijn ’t dan maar... (af).


DERTIENDE TOONEEL.
Clémentine. De Boekhouder.

CLÉMENTINE (zachtjes-huilend). Kaps! Kaps!... (gaat over hem aan den
lessenaar zitten). Ik voel me zoo ellendig...
DE BOEKHOUDER. Héel onverstandig, juffrouw. D’r vergaan méer schepe. De
Hoop van Zegen telt haast niet mee. – Hier heb ’k – waar leit ’t – waar
leit ’t? – de opgave van Veritas over October – ènkel van October –
vergaan 105 zeilschepen en 30 Stoomschepen – da’s wéinig gerekend: in
één maand bij de vijftien honderd dooien, (op de zee wijzend) Ja, as je
’m ziet zoo as vandaag – zoo glad en met al die drijvende meeuwe – dan
zou je niet geloove dat-ie zooveel mensche vermoordt...


VEERTIENDE TOONEEL.
De vorigen. Jo. Cobus – daarna Bos.

CLÉMENTINE (tot Jo en Cobus die suffig zitten gaan). Kom ’r maar in, Jo
– Jo! (Jo knikt langzaam née).
COBUS (bevend). We zijn effen van huis weggeloope – want Saart – net as
’k zei – net as ’k zei...
BOS (tot Jo). Hier – ga zitte (schuift een stoel bij de kachel). Blijf
jij dàar maar, Cobus – Je het ’t zeker al gehoord?...
JO (snikkend). Van Barend, jà – maar van Gèert – ’t gebeurt zoo dikkels
dat ze in de roeiboot...
BOS. Nee – Die troost kan ’k je niet geve. Niet alleen dat ’r ’n luik –
maar ’t lijk was in staat van verregaande ontbinding...
JO (angstig). ... Ja – ja. – Maar as ’t Barend nou nièt is – wie zeit
dat ’t Barend...
BOS. ... Schipper Maatsuiker van de Verwachting het ’m herkend... En –
de oorringe...
JO. Maatsuiker? Maatsuiker? En as – die zich vergist?... Ik kom je
vrage om reisgeld, meneer, dan ga ’k zellef na De Helder...
BOS. Kom, gekheid!
JO (huilend). Barend mot toch begrave worde...
BOS. Daar zal de burgemeester van Nieuwediep wel voor zorge...


VIJFTIENDE TOONEEL.
De vorigen. Simon.

SIMON (dof-aangeschoten). Ikke – Ikke – heb gehoord... (gebaart
vreemdelijk naar Bos).
BOS (nerveus-heftig). Marsch, dronkelap!
SIMON (hakkelend). Ik – Ikke – zal jou niet vermoorde – ik – ik – heb
niks kwaads in de zin...
BOS (bevend). ... Haal ’n veldwachter, Kaps – mot die bezopen kerel...
SIMON (zich vasthoudend aan het hekje). – Nee – blijf maar – ik zal wel
weer gaan – – ikke – ikke wou alleen maar zegge dat ’t áárdig
uitgekomme is – met – met – de Hoop van Zegen.
BOS. Wil je opdondere – en daalijk!
SIMON. Niet zoo dicht bij me komme – je mot nóoit dicht komme bij ’n
man die ’n mes... Neèèèè... Ik heb niks kwaads in de zin – ikke wou
alleen maar zègge, da’k je gewaarschouwd heb – toen – die op de hélling
lei.
BOS. Dat lieg-je, beroerde kerel!
SIMON. Nou mot je – enkel voor de aardigheid – an je – an je boekhouer
en an je dochter vrage – die ’r bij ware...
BOS (heftig). ’t Is gelogen! Je ben geen antwoord waard, dronkelap! ’k
Heb met je patroon, niet met jou te make!... Heb je me niet verstaan,
Kaps!
SIMON. Mijn patroon die – die kallefatert zèlf niet... (tot Kaps, die
naar het hekje gekomen is...) Heb ’k gewaarschouwd? Was jij d’r bij?
DE BOEKHOUDER (angstig naar Bos kijkend). Nee – ’k was ’r niet bij – en
às ’k ’r bij was, heb ’k niks gehoord...
BOS (tot Clémentine). En nou jij! – Het die dronkelap...
CLÉMENTINE (angstig – op schreien af). ... Papa!...
BOS (dreigend). Laat jij as dòchter – (grimmig). Geef antwoord!
CLÉMENTINE (angstig). ... Ik herinner me niet...
SIMON. ... Da’s – da’s gemeen. Da’s verdomd gemeen!... Ik heb gezeid
dat ’t schip ròt – ròt – was...
BOS. Dronkemanspraatjes! – Je sleept ’r me boekhouer en me dochter bij
– en je hóort...
COBUS. Ja maar – ja maar – nou herinner ik me ook...
BOS. Wat weerlicht – heb jij soms ook gewaarschouwd?
COBUS. Nee. Nee. Dan zou ’k liege. Maar uw dochter – uw dochter die
zeit noú dat ze niet gehoord het dat ’t schip rot was – en op de tweede
avond van de storm – toen ze met me alleen bij me zuster Kniertje was,
toen het ze wèl gezeid dàt – dàt –
CLÉMENTINE (bevend). ... Heb ik toen ...
COBUS (valsch). Ja – dat heb jij! Die eigenste avond – ware me woorde:
juffrouw, juffrouw nou zit je te jòkke – want as je vader wist dat de
Hoop van Zegen ròt...
JO (onstuimig-opstaand, woest haar woorden uitknersend). Jij, jij
liègt! – Jij ben begonnen te huile – je was báng dat ’r schepe zoue
vergaan – daar was ’k bij! – daar was Truus bij – daar was!... O jullie
àdders!...
BOS (met z’n vuist het schrijfbureau bedreunend). Adders? Adders, wij
die jullie gespuis jaar in jaar uit te vrete geve? Heb je niet genoeg
fatsoen om òns te geloove inplaats van die dronken schooier die op z’n
beene staat te waggele?
JO (razend-van-drift). ... Jùllie geloove? – Júllie! – Zij liegt en jij
liègt!...
BOS (dreigend). ... Me kantoor af!
JO (onstuimig). Barend heb je met de politie na boord late sléépe! –
Geert was te trotsch om gehááld te worde! – Schurk! Schurk! Driedubbele
schurk! (overspannend-zenuwlachend) Née, née, je hoeft niet na je dèur
te wijze! We gaan wel – As ’k langer hier bleef zou ’k je in je gezicht
spoege – in je gezicht spoege!... (gebaart dreigend).
COBUS (haar tegenhoudend). Kom... Kom...
BOS (na een stilte). Voor je tante zal ’k anneme, dat je overspannen
ben... anders – anders. – De Hoop van Zegen wàs zeewaardig, wàs
zeewaardig! – Heb ik geen verlies – al is ’t schip geassureerd? – En al
hàd die kerel me gewaarschouwd – wat gèlògen is! – mot ik as man van
zake ’n dronkelap vertrouwe, die nerges meer werk vindt omdat-ie te
onbekwaam is om z’n gereedschap te hanteere?
SIMON (hakkelend). Ikke – ikke heb jou en hèm en haar gezeid – dat
zoo’n drijvende doodkist. ...Da’s vást hoor!
JO (uitbarstend). O! O! Geert èn Barend èn Mees èn de andren! O God hoe
kon jìj ’t toelate!... (zakt op den stoel, snikt). Geef me dan reisgeld
om zèllef na Nieuwediep te gaan – dan zal ’k over niks meer prate...
BOS (grimmig). Nee! Geen rooie duit! ’n Meid, die me zoo vlegelachtig
uitscheldt...
JO (verward-huilend). ’k Weet niet wat ’k gezeid heb – en – en – ik
geloof niet dat je – dat jij – dan zou je erger zijn dan ’n duvel...
BOS. De waterschout zeit dat ’t nièt noodig is om mensche na Nieuwediep
te zende.
JO (naar de deur waggelend). ... Niet noodig – nièt noòdig – wat mot ’r
nou van me worde... (Cobus en Simon loopen achter haar aan).


ZESTIENDE TOONEEL.
Bos. Kaps. Clémentine.

BOS (loopt heen en weer. Kaps kruipt op z’n kruk). En as jij ooit weer
’n stap op me kantoor zet....
CLÉMENTINE (starend-verschrikt). Nee – nooit meer (een lange stilte)
Vader, ik vraag mezelf af (barst in snikken uit) hoe ’k oòit weer
achting voor jóu – ooit weer achting voor mezelf zal krijgen... (af).


ZEVENTIENDE TOONEEL.
Bos. De Boekhouder.

BOS. Dòl! Ze zou in staat zijn me goeie naam met d’r kostschoolfratse
te bederve! – Wie ’r verder komt, zend je weg, begrepen? – Tuig! –
Rapalje! – Dat hééle nest deugde niet. – Die vérdómde dronkelap! – Die
kerel die na jenever stinkt! (weerklinkt buiten Jelle’s viool) – Dat
mot ’r nog bijkomme! (voor het raam) Ruk uit! Nee, geen cent! (de
muziek houdt op) ’k Ben gewoon ondersteboven... (smakt in zijn stoel,
neemt vinnig Clémentine’s schetsboek op, bladert er in, smijt het op
den grond, bukt zich, rukt er eenige blaadjes uit, verscheurt die. Een
oogenblik zit hij in gedachten, schelt aan de telefoon) Hallo! – Met
Dirksen – Dirksen, zeg ik – de assuradeur! (wacht somber kijkend) –
Hallo! Ben jij daar, Dirksen? – ’t Is mis met de Hoop van Zegen – ’n
Luik met mijn merk angespoeld en ’t lijk van ’n matroos (in ruzietoon
overgaand) Wat zeg-je? Kan je begrijpe! – Geen kwestie van! Twéé en
zestig dage! De waarschijnlijkheidskans is zóo groot – (gekalmeerd)
Goed – ’k Zal je bij me op kantoor wachte – Maar ’n beetje spoed, hè? –
Ja – voor veertienduuzend gulden – Bejour! (schelt af – bij de laatste
woorden is Kniertje binnengekomen).


ACHTTIENDE TOONEEL.
Kniertje. Bos. De Boekhouder.

KNIERTJE (gedachteloos). Ik – (zij zakt geduldig-schreiend op de bank).
BOS (zonder haar te zien, bij de brandkast). – Heb je de portefeuille
met polissen verlegd? – Jij haalt, goddorie, àlles van z’n plaats...
DE BOEKHOUDER (van af z’n taboeret wijzend). – De portefeuille leit
hooger – àchter de effectentrommel.
BOS (snauwend). Hou je mond maar weer! – (zich omkeerend met de
portefeuille in de handen) – Kan jij niet kloppe?...
KNIERTJE. Ik wou...
BOS (kregel). Je komt vijf minute te laat. – Die mèid, die bij je
inwoont het hier ’n schandaal geschopt, dat ’t weinig scheelde of ’k
had om ’n veldwachter getelefoneerd. (snauwend) Kom ’r in. – Doe ’t
hekkie achter je dicht...
KNIERTJE (moeilijk). ... Is ’t waar – is ’t wáár dat... De pastoor
zei... (Bos knikt somber) O, o. (Zij staart voor zich uit, haar armen
vallen slap).
BOS. Met jou – met jòu heb ’k meelijje. Jou heb ’k gekend as ’n
fatsoenlijke vrouw – en je man óok. – Maar je kindere – ’t is hàrd om
te zegge bij zoo’n slag – je kindere en die – nicht van je – hebbe
nóóit gedeugd (Kniertje’s hoofd zakt weg). Hoeveel jare ben jij niet
bij me over de vloer gekomme – tot je zoon Geert me met z’n vuiste
dreigde, me grijze hare bespotte, me bijna je deur uitsmeet! – En je
àndere zoon... (verschrikt) Knier! Kniertje! (opstaand) Kaps! – Water!
(haar voorhoofd en polsen bettend) Verdomd! – Verdomd!...
DE BOEKHOUDER. Zal ’k mevrouw of de juffrouw?...
BOS. Nee! Blijf hier! Ze komt al bij.
KNIERTJE (lang-aangehouden snikkend, na ’n wijle van bewustloos
staren).
DE BOEKHOUDER. ... Knier...
BOS. Stil. – Laat ’r uithuile.
KNIERTJE (smartelijk, met onderbrekende snikken). Hij wou niet weg! –
Hij wou niet weg – en met me èigen hande heb ’k – heb ’k zijn hande van
me deurpost lòsgemaakt... (kermt zachtjes).
BOS (dof). Je heb je niks te verwijte...
KNIERTJE (in denzelfden toon). ... Vóor-ie ging heb ’k ’m de ringe van
z’n vader in z’n oore gehange – as ’n – as ’n òfferdier...
BOS. Kòm...
KNIERTJE (hijgend). En – me óúdste jongen – die ’k niet genacht heb
gezeid... – As je te laat ben – ware z’n woorde – kijk ’k je geen oog
meer an – geen óóg méér án...
BOS (heftig-ontroerd). Hoù op – hou op in godsnaam!...
KNIERTJE. ... Twaalef jaar geleê – met de Clémentine – heb ’k hier óok
zoo gezeten (snikt in de bevende ouwe handen).
BOS (zich bedwingend). Toe, wees nou sterk.


NEGENTIENDE TOONEEL.
De vorigen. Mathilde.

MATHILDE. Clémens! – Ach, àrme, bèste Knier, wat ben ’k met je begaan.
– ’t Is èrg – ’t Is schrikkelijk – twéé zoons...
KNIERTJE (starend). Me man en vièr zoons...
MATHILDE (troostend). Maàr, wees jij maar niet ongerust, hoor. – We
hebbe ’n oproeping geschreven – de vrouw van de burgemeester en ik – en
die gaat morgen in àl de krante. – Hier Kaps... (Bos wenkt haar heen te
gaan)... Laat ’r nog effen wàchte, Clémens – (lief) ’k Heb ’n paar
kóúwe kotelette – die ’r op zulle knappe – en – en – late we nou maar
weer vrede sluite. – Je heb ’r toch niks tegen dat ze weer komt
schoonmake? Wij zulle je niet vergete, hoor. – Dag Knier. – Sterkte.
(af).


TWINTIGSTE TOONEEL.
Bos. Kniertje. De Boekhouder.

BOS. Nee, we zùlle je niet vergeten.
KNIERTJE. Nou is me éénige hoop – ’t kind van me nichie.
BOS (verwonderd). ... ’t Kind?
KNIERTJE. Dàt ongeluk komt ’r bij – ze is zwanger van me zoon –
(dof-glimlachend). Ongeluk? – Nee, dat is nou geen ongeluk...
BOS. ... En vertel jij dat zóó maar? Heb jij die onzedelijkheid onder
je èigen dak? – Ken je dan niet de statute van ’t fonds, dat géén
onderstand wordt uitgekeerd an wie ’n ergerlijk leven leidt of zich
naar ons gevoelen niet goed gedraagt?...
KNIERTJE (dof). De heere motte ’t zellef wete – hoe ze met me wille –
de heere...
BOS. Dàt zal ’n toer met de commissie worde, Knier – met de commissie
van ’t fonds. Je zoon, die in de gevangenis – die oproerliedjes – en je
nicht die mìj. – Enfijn ik zal me best doen – ik zàl òp mè wòord je
voorspraak – maar belove, bélóve kan ’k niks. – D’r zijn zeven nièuwe
gezinne, die nou op onderstand wachte – zéstien nieuwe weeze –
(opstaand en de brandkast sluitend). Nee, blijf nog maar even zitte ...
Me vrouw wou je wat meegeve...


EEN EN TWINTIGSTE TOONEEL.
Kniertje. De Boekhouder.

MATHILDE (onzichtbaar). Kaps! Kaps! (De boekhouder staat op, verdwijnt
een oogenblik, keert terug met ’n schaaltje en een geëmailleerd
pannetje).
DE BOEKHOUDER (goedig). Of je de schale bij gelegenheid anreikt – en of
je Zaterdag weer wil komme schoonmake. (Zij staart voor zich uit.
Vrindelijk legt hij haar willooze handen om schaaltje en pannetje,
sloft naar z’n kruk. Een stilte. Kniertje zit onbewogen,
smartelijk-versuft, mumt met de lippen, staat moeilijk op, strompelt
het kantoor uit)... ’n Oproeping voor de krante (glimlachend komt hij
naar den voorgrond, leunt op Bos’ schrijfbureau, leest)... „Weldadige
landgenooten! Wederom doen wij met den vriendelijksten aandrang een
beroep op uwen weldadigheidszin ten behoeve van een aantal
hulpbehoevende weduwen en weezen. De logger Op Hoop van Zegen...”
(Doek).

EINDE VAN HET VIERDE BEDRIJF.



Amsterdam, 15 Oct. – 9 Dec. 1900.



AANTEEKENING

[1] Het meer bekend porlied is:
„Rijzen, rijzen met verlangen,
„Wil den man aan ’t roer vervangen,
„Laat den uitkijk niet langer staan,
„Rijzen, rijzen, in Godsnaam!
„’t Is rijzen, ’t is rijzen,
„’t Is rijzen voor stuurboordskwartier!”
You have read 1 text from Dutch literature.
  • Parts
  • Op Hoop van Zegen: Spel van de Zee in 4 Bedrijven - 1
    Total number of words is 4281
    Total number of unique words is 1305
    34.3 of words are in the 2000 most common words
    46.5 of words are in the 5000 most common words
    52.2 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Op Hoop van Zegen: Spel van de Zee in 4 Bedrijven - 2
    Total number of words is 4477
    Total number of unique words is 1343
    30.9 of words are in the 2000 most common words
    43.5 of words are in the 5000 most common words
    48.9 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Op Hoop van Zegen: Spel van de Zee in 4 Bedrijven - 3
    Total number of words is 4580
    Total number of unique words is 1305
    31.9 of words are in the 2000 most common words
    44.8 of words are in the 5000 most common words
    50.4 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Op Hoop van Zegen: Spel van de Zee in 4 Bedrijven - 4
    Total number of words is 4673
    Total number of unique words is 1359
    35.4 of words are in the 2000 most common words
    48.1 of words are in the 5000 most common words
    53.7 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.
  • Op Hoop van Zegen: Spel van de Zee in 4 Bedrijven - 5
    Total number of words is 4275
    Total number of unique words is 1249
    34.1 of words are in the 2000 most common words
    46.5 of words are in the 5000 most common words
    53.6 of words are in the 8000 most common words
    Each bar represents the percentage of words per 1000 most common words.