Op Hoop van Zegen: Spel van de Zee in 4 Bedrijven - 3

haast! De jonges komme toch langs.
SAART. Vat je nou niet dat die mekaar... Dag, goeie reis!
MEES, MARIETJE. Dag! (handen worden gedrukt, goeien reis gewenscht.)
KNIERTJE. Hallef drie... ’k Maak me ongerust...
SAART. Hàllef driè? Heb ’k zóo lang... En me deur, die anstaat! Goeie
reis!... Dag Knier – dag ouwetje – dàg! (af links).


ELFDE TOONEEL.
Kniertje. Geert. Jo. Cobus. Daantje. Bos.

BOS (brusk door kookhok binnentredend). Ben jij soms óok van plan niet
mee te gaan?
GEERT (norsch). Heb jij ’t – tegen mìjn?
BOS (driftig). Tegen jóu, já! Schipper Hengst het me orders, begrepen?
GEERT (rustig). Dol geworden...
BOS (driftiger). De waterschout is gewaarschouwd!...
GEERT (ingehouden). ’k Heb maling an jou èn an de waterschout. (Cobus
en Daantje sluipen weg, blijven luistren voor ’t raam). Ben jij
bedonderd! Wie zègt jou dat ’k niet na boord zal gaan?...
KNIERTJE. Ja, meneer, hij staat kláár...
BOS. Die àndere jongen van je, die Hengst as oudste gemonsterd het...
verdomt ’t!
KNIERTJE. O, goeie God ...
BOS (tot Cobus en Daantje). Valt ’r wat te luistere (ze groeten
benauwd, loopen door)... ’t Lijkt hier wel ’n kroeg – zuipe en
oproer...
JO (verontschuldigend). Tante is jàrig...
GEERT (driftig). En as moeder nièt jarig is – doen we nog wat we zélf
wille.
BOS. Jij most jouw toon...
GEERT (opstuivend). Mijn toon? ... Uitgerukt!...
KNIERTJE (angstig). Ach – lieve Geert – Neem ’m toch niet kwalijk,
meneer – hij’s driftig en in drift zeg je dinge...
BOS. ... Dinge niet te pas komme! Stront voor dank! Ben je goed voor je
mensche dan... dan... (dreigend) As je niet binnen de tien minute an
boord ben... laat ’k je door de politie hale!...
GEERT. Jij láát hale... Wie denk jíj dat je voor heb?...
JO. Toe Geert – wees nou stil...
BOS (heftig). ... Wie ’k voor me heb – vraagt-ie, dùrft-ie te vrage
(tot Kniertje.) Jij mot weer’s ’n goed woord doen voor ’n oproerling,
die de Marine niet meer hebbe wil...
GEERT (spottend). Heb jij ’n góéd woord gedaan? Hahaha! ’t Is om je te
bedoen! Jij betaalt loon – ik geef me werk. Voor de rest lap ’k je an
me zool!
BOS. Je ben ’n héele gróote kwajongen – da’s alles!
GEERT (grimmig). As ’k ’t voor moeder niet liet (dreigend)... dan...
JO (haar armen om hem slaand). Geert! Geert!... (een lange stilte).
BOS. En dat in jòùw huis... Goeie dag – (bij de deur) ... Knier, Knier
weet wèl wat je begint... Te goeder trouw heb ’k je voorschot
gegeven...
KNIERTJE. Ach ja meneer, ach ja...
BOS. Heb ik jóú óoit gemeen behandeld?...
KNIERTJE. Nee, meneer – u en de pastoor...
BOS. Je eene zoon wil niet mee – je àndere – jij komt nog is verkeerd
terecht, vrindje...
GEERT. Hou uit je stagfok! Fokkeschoot vast!... An boord ben ’k matroos
– hier schipper – ’t kan niet bezopener! ’n Reeder die dit niet wil en
dat niet wil, die z’n neus door ’t raam boort, as je zingt wat ’m niet
anstaat...
BOS. Voor mijn part zing je... ’n Redelijk matroos, die op ’t punt
staat te trouwe, most blij zijn dat z’n patroon ’t goeie met ’m voor
het. Zou je vader, die ’n door en door braaf man was, ’n reeder hebbe
dùrve dreige? Jullie, jonge jonges hebbe nog geen respekt voor grijze
hare!...
GEERT. Mooi zoo. Weer ’n afstraffing op de voorparade – Respekt voor
grijze hare? Wis en donders! Maar dan voor grijze haren, die grijs zijn
geworden in gebrek en beroerdheid...
BOS (schouder-ophalend). Je móeder het me as kind voor de prikkebakke
zien staan – ik heb óok bij ’n oostenwind die je ooren afsnee
prikkekoppen gebeten...
GEERT. Doe maar geen verdere verhale, meneer. Je heb je knap opgewerkt
– je ben ’n man van cente geworden – èn ’n tyrannetje. – Best! – Je zal
wel niet slechter dan andere zijn – pissebed of kakkebed! – in me húis
laat je me met rust! Me vader was van ’n ander slag dan ik. – We worde
àllemaal van ànder slag – misschien beleve mìjn zoons ’t nog is – dat
as ze nèt as ik, twaalf jaar gelejen, bij de reeder op kantoor komme om
huilend te vrage of ’r al nieuws is van vader en twéé broers – ze nièt
d’r patroon vinde bij ’n groccie en ’n warme kachel en ’n sekure
brandkast – nièt godverdomme hoore spele omdat ’r zoo dikkels om ’t
zelfde geloope wordt – nièt de deur uit worde gesnáúwd met de
boodschap: dat às ’r nieuws is je ’t wel hóóre zal...
BOS (ruw)... Dat lieg je – dat heb ’k toen niet gedaan!...
GEERT. ’k Wil ’r geen woord over vuil make – me zorg! – as je maar
weet, dat ’k ’t onthoue heb. – Me vàder had grijze hare – me moeder het
grijze hare – Jelle, de arme bliksem die geen plaasie kan krijge in de
diakenie omdat-ie eéns in z’n leven lange vingers gehad het – Jelle het
óók grijze hare en wàt ’n grijze...
BOS. Heel braaf! Redeneering zonder kop of staart. Of je hem hoort of
de kromme Jacob: koekoek-één-zang! (tot Kniertje) Komt ’t uit? – Maar
nou wil ’k je nog ’n lesje geve vrindje, voor je onder zeil gaat – Je
heb ’n ouwe moeder – je heb lust om te trouwe – góed – je heb zes
maande gezeten – ’k praat ’r niet over – je heb me angeblaft op ’n
onbehoorlijke manier – in je éigen huis – maar as je grappies uithaalt
an boord van de Hoop, dan zal jij ondervinde, dat ’r ’n monsterrol is.
GEERT. Dàt weet ’n kind van ’n jaar.
BOS. En – as je wat ouwer geworden – wat wijzer – dan zal jij je schame
over je brutaliteite – de reeder bij ’n groccie, ’n warme kachel...
GEERT (spottend) ... En ’n brandkast...
BOS (driftig)... En bij zorge, waarvan jij geen benul heb! Wie geeft
jullie àllemaal te vrete?...
GEERT (bedwongen-rustig). Wie haalt de visch uit zee? – Wie waagt z’n
leven elk uur van de dag? – Wie komme in geen vijf, zes weke uit d’r
kleere? – Wie loope met hande vol zoutvreters? – Wie hebbe geen water
om d’r kop en d’r poote te wassche? – Wie slape as beeste in ’t
volkslogies in kooie twee an twee? – Wie late moeders en vrouwe achter
om aalmoeze te bédele? – Met twaalef koppe gaan we strakkies in zee –
van de heele besomming krijge wij vijf en twintig – jij vijf en
zeventig procent – wij doen ’t werk – jij zit veilig thuis. – Je schip
is geassureerd – en wij – wij kenne verrekke as ’n ongeluk gebeurt –
wij zijn de assurantie niet waard...
KNIERTJE (sussend)... Geert! Geert! Geert!
BOS. Da’s ’n vermakelijk jong! Jij most clown worde in ’n circus!...
Zèven en twintig procent zijn ’m niet genoeg...
GEERT. Van jouw gulheid zal ik geen labberdaan vrete! ’t Heele aandeel
in „winst en verlies” as ’t góéd loopt, brengt je acht gulden in de
week in – ’n gulden per dag – as ’t góéd loopt – ’n gulden om op zéé
voor de mensche in de stad – zoutevisch klaar te make – lippies en
keeltjes – schelvisch met levertjes – hahaha! – ’n gulden as ’t góéd
gaat – en je niet verzuipt... Jullie wete wel waarom je ons op déél
laat vare... (Verschijnen voor het venster jonge en oude
visscherskoppen. Een stem: „Ga je mêe?” Bos wordt beleefd gegroet) Ik
kom zoo daalijk na...
BOS. ... Goeie reis manne! – Zeg an de schipper – zeg maar niks – ’k
kom zelf. (een stilte) Vijf minute vóor half drie. Nou, dan nog twéé
minute warhoofd, ezelskop, om je iets onder je neus te wrijve dat ik al
driemaal zegge wou, maar dat me driemaal weer in me kouse zakte, omdat
je me niet an ’t woord liet komme. As je vannacht in je kooi leit – as
’n béést natuurlijk! – probeer dan is te denke over mijn risico’s, bij
’n slechte vangst, as de beug of de vleet verloren raakt, bij averij,
bliksem in de mast, stoote op grond en God weet wat meer! – Van de
Jacoba zijn pas de luike weggeslagen – van de Koningin Wilhelmina is de
halve verschansing door ’n stuk water weggespoeld. – Dat reken jij
niet, dat heb jij niet te betale! – Drie maande gelejen kwam de
Verwachting in aanvaring met ’n stoomboot – zonder te denke an ’t
schip, de vleet, de vangst, sprong de bemanning over – ’t schip blééf
drijve! Wie dacht an mijn belange? – Daar lach jij om, joggie, omdat je
niet weet, wat ik voor zorge heb! – Op de Mathilde hebbe ze de vorige
week jenever en tabak in d’r bultzakke gesmokkeld om an de Engelsche te
verkoope. Nou leit ’t schip an de ketting. Betaal jij ’t losgeld?
GEERT. Pluk veere van ’n kikker, hahaha!
BOS. Mopper over de toestande in Middelharnis of Pernis. Dàn zou je
gelijk hebbe. Bij mij hebbe jullie niet te zorge voor havenkoste, aas,
sleeploon, proviand, tonne, zout – ik laat jullie ’t verlies van tuig
niet betale – ik draai ’r zelf voor op, as ’r ’n gaffel of ’n
kluiverboom breekt. Je moeder heb ’k voorschot gegeven. En je broer
Barend deserteert...
KNIERTJE (huilerig). Nee, meneer, dat màg ’k niet geloove...
BOS. Hengst het me van de haven getelefoneerd – anders was ’k niet hier
gekomme, om op de koop toe beleedigd te worde door je oudste zoon die
met schandelijke liedjes de buurt bij mekaar brult!... Bejour – ik ga
na ’t schip! – (driftig). As je niet tijdig an boord ben, pas ik
artikel zestien toe – vijf en twintig gulden boete.
GEERT. Waarom niet? ’t Kan lijjen!
BOS (tot Kniertje). En jou – jou kan me vrouw voorloopig niet meer
gebruike. ’t Is hier ’n bénde geworden...
KNIERTJE (angstig). Ach, meneer, ik heb toch geen schuld!...
GEERT. Mot je dat ouwe mensch nou nog mishandele?...
BOS. Dat komt ’r van as de eigen zoons ’t nest beschijte!... Na de
geepreis kan jij ’n andere reeder zoeke, die ’r meer plezier in het –
parele voor de zwijne te smijte!...
GEERT. En nou vort! Vort! (duwt de deur achter Bos dicht).


TWAALFDE TOONEEL.
Kniertje. Geert. Jo.

KNIERTJE. Wat ’n jaardag! Wat ’n jaardag!
JO. Laat je hoofd toch niet daalijk hange, tante! Geert had gelijk...
KNIERTJE. Gelijk!... Wat heb-je an gelijk!...
GEERT. Je wil ’m toch niet achterna?
KNIERTJE. Nee – Barend zoeke... Groote God – as-ie deserteert – as-ie
gedeserteerd is, komt-ie óok in de gevangenis – twéé zoons die...
GEERT. Zou je me niet eerst goeie reis wensche – of vin-je ’t niet
noodig?...
KNIERTJE. Me hoofd is van streek... Ik kom wel na de haven – ik kom
wel...


DERTIENDE TOONEEL.
Jo. Geert.

JO. ’k Heb meelij met ’r – de stakker.
GEERT. Da’s ’n donderhond, die kerel!
JO. Waar is je zuidwester? As diè nou nog zoek is!... Je heb ’t ’m
lekker gezeid, hoor! – Straks het dronken Simon ’m opgezet... Kijk nou
niet as ’n isegrim. ’k Heb ’m!... (plukt ’n geranium van ’n bloempot)
Daar! En zóo hou je ’m op. (op z’n knie) En èlleke nacht denk je an me
– zal je? – zàl je?... (opspringend) Ben je nòu al terug?


VEERTIENDE TOONEEL.
De vorigen. Kniertje.

KNIERTJE. Is-ie ’r niet?
GEERT. Hij zit in de zak van me jekker! Hahaha!
KNIERTJE (gejaagd). Truus het ’m om ’t huis zien zwerve. – Ach! ach!
ach!...
GEERT. Wij gáan, hoor! Loop nou mee. As de grutter ’t verdomt, helpt ’t
geen bliksem of jij thuis zit.
KNIERTJE. Nee, nee, nee...
JO. Kom-ie dan na?...
KNIERTJE (angstig). Ja, ja, ja! – Vergeet je pakkie sjek niet en je
sigare...
GEERT (opgeruimd). As je te laat ben – kijk ’k je geen oog meer an.


VIJFTIENDE TOONEEL.
Kniertje. Barend.

BAREND (vlug links opkomend). Ssst!
KNIERTJE. Beroerde kwajongen!...
BAREND (schuw). Ssst!
KNIERTJE. Wat ssst!... ’k Schreeuw ’t dorp bij mekaar as je niet
daalijk Geert en Jo achterna gaat.
BAREND (hijgend). As je Geert nog kan tegenhoue... hòu ’m dan terug!
KNIERTJE (driftig). Ben jij krankzinnig geworde van angst, groote
lafbek!
BAREND (hijgend). De Hoop van Zegen deugt niet, deugt niet – de
ribhoute zijn rot – de deele zijn rot!...
KNIERTJE. Sta niet te klesse om ’r ’n draai an te geve. Over hallef
drie!... Vooruit!...
BAREND (bijna huilend). As je me niet gelooft!...
KNIERTJE. ’k Luister heelemaal niet! Vooruit of ’k sla je op je
gezicht!...
BAREND (hartstochtelijk). Sla me dan! Sla me dan!... O God, hou Geert
toch terug!... Simon, de scheepmaker, het me gewaarschouwd...
KNIERTJE. Simon, de scheepmaker – die dronkelap, die geen twee woorde
prate kan – je ben ’n misselijke kwajongen – ... Eerst teekene, dan
wegloope!... Sta op!
BAREND (heftig). Nee – al ransel je me dood! – ’k Ga niet mee met ’n
schip dat niet zeewaardig is!...
KNIERTJE. ... Kan jìj dat beoordeele? Het ’t schip niet op de helling
gelegen?...
BAREND. D’r was geen kallefatere meer an!... Simon...
KNIERTJE. Hou je bek met je Simon!... Vooruit, neem je pakkie sjek.
BAREND (schreeuwend). Ik ga niet – ik ga niet – je weet ’t niet – jij
het ’t niet gezien!... De laatste reis het-ie ’n vóét water gemaakt!
KNIERTJE. De laatste reis?... ’n Schip dat pas op de haringvangst is
geweest voor de vierde reis en nog veertien last het meegebracht!... Is
’t nou ineens mis geworde, nou ’t gaat beuge en jij, beroerde lafbek,
mee mot?...
BAREND (koortsachtig-beangst). k Heb in ’t ruim gekeken – de tonne
drijve op ’t water... jìj ziet de dood niet die daar benèjen zit!...
KNIERTJE. Grondwater dat in ellek schip is! – De tonne drijve! – Maak
dat je grootmoeder wijs – niet an ’n ouwe zeemansvrouw! – Schipper
Hengst is ’n kind! Gaat Hengst niet mee en Mees en Jacob en Gerrit en
Nelis – en je eigen broer en de klèine Pietje van Truus? Wou jij ’r
meer verstand van hebbe dan ouwe zeelui? – (kwaadaardig) Sta op! ’k Heb
geen lust om je door de rakkers an boord te zien brenge...
BAREND (huilend). O moedertje, moedertje, laat me niet gaan!...
KNIERTJE. God – wat straf je me in me kindere – me kindere brenge me an
de bedelstaf – ’k heb voorschot opgenome – en de politie is
gewaarschouwd – en ’k mag niet meer uit schoonmake gaan bij meneer Bos
– en – en – (hard) Dan motte ze je maar hale – beter gehaald dan
weggeloope! – O, o, dat dat in mijn familie gebeure mot...
BAREND (naar ’t kookhok rennend). Dan... dan...
KNIERTJE (den weg versperrend). Je komt ’r niet uit...
BAREND. Laat me door, moeder!... ’k Weet niet wat ’k doe – ’k zou je...
KNIERTJE. Nou, wordt-ie dapper... tegen z’n zestigjarige moeder... Hef
je hand op – as je durft!...
BAREND (smakt op ’n stoel, schudt het hoofd bezeten in de handen). O,
o, o, – as ze me an boord brenge – zie je me niemeer terug – zie je
Geert niet terug...
KNIERTJE. ... ’n Schip is in God’s hand – ’t is God verzoeke om zóo te
raaskalle uit àngst... (vrindelijker) Kom, ’n man van jouw leeftijd mot
niet snottere as ’n kind. – Kom! – ’k Dacht je nog ’n plezier te doen
met vader z’n oorringe. – Kom!...
BAREND. ... Moedertjelief – ik dùrf niet – ik durf niet – ’k zal
verzuipe – verstop me, verstop me...
KNIERTJE. Ben je dan heelemaal dol, jongen! As ’k één woord van je
gekles geloofde – zou ’k Geert toch niet late gaan... (stopt de sjek in
zijn zak). Daar, ’n pakkie sjek – enne ’n zakkie sigare – zit nou stil
– dan doe ’k je de oorringe an – kijk is – (pratend als met ’n kind)...
ècht zilver – scheepies ’r op en zeiltjes... Zit nou stil. – Da’s een.
– Da’s twee. – Loop is na de spiegel...
BAREND (huilend). Nee – nee!...
KNIERTJE. Toe nou. Je maakt me week voor niks. Toe nou, lieve jongen –
ik hòu toch van jou en van je broer – ’k heb toch niks op de wereld as
jullie. – Toe nou! – Elleke nacht zal ’k de goeie God bidde om je
behoue binne te brenge – je mot ’r an wenne – dan wor je ’n goed zeeman
– dan – dan – (huilt) Kom nou, Barend! (houdt hem ’t spiegeltje voor).
Kijk je oorringe is – wat?...


ZESTIENDE TOONEEL.
De vorigen. Twee veldwachters.

EERSTE VELDWACHTER (door linksche deur, gemoedelijk). Schipper Hengst
het de waterschout verzocht... Asjeblief, ventje, we hebbe geen tijd te
verlieze.
BAREND (uitgillend). Ik ga niet mee! – Ik wil niet mee! – ’t Schip is
ròt...
TWEEDE VELDWACHTER (glimlachend-gemoedelijk). ... Dan had je niet motte
monstere, bange Barendje. – Mot ’r geweld gebruikt worde?... Kom nou,
mannetje (klopt hem goedig op den schouder).
BAREND. Raak me niet an! Raak me niet an!... (klemt zich desperaat aan
deurpost en bedstee).
TWEEDE VELDWACHTER. Motte de boeie angelegd worde, jongen?
BAREND (kermend). Help me dan moeder!... Je ziet me niet terug! Ik
verzuip! Ik verzuip in die smerige, stinkende zee!...
EERSTE VELDWACHTER (knorrig). Kom, kom! – Laat de deurpost los! (vat
zijn pols)
BAREND (zich heftiger vastklemmend). Nee!... (krijschend) Snij me
handen af!... O God, o God, o God!... (kruipt in ontzetting tegen den
wand op)
KNIERTJE (bijna schreiend). Nou!... De jongen is bàng...
EERSTE VELDWACHTER. Zèg ’m dan dat ie los laat!
KNIERTJE (huilend, Barend’s handen vattend). Toe nou, jongen – toe nou
– Gód zal je niet verlate...
BAREND (laat kermend den deurpost tot, snikt wanhopig)... Je ziet me
niemeer, nóóit meer...
EERSTE VELDWACHTER. ... Vooruit...


ZEVENTIENDE TOONEEL.
Kniertje. Truus.

KNIERTJE. O, o...
TRUUS (nieuwsgierig-angstig). Wat was dat, Knier?...
KNIERTJE (snikkend). Barend is door de rakkers gehaald... O – en nou
durf ’k ’t dòrp niet doorgaan – om ze genacht te zegge – de schànde –
de schànde...

EINDE VAN HET TWEEDE BEDRIJF.



DERDE BEDRIJF.

(Zelfde kamer als voren. Avond. Een lamp brandt. De schouw belicht
fel-rood het vertrekje. Een gierende wind huilt lange het huis).


EERSTE TOONEEL.
Jo. Kniertje. Clémentine. De Boekhouder.

JO (lezend voor een der bedsteden). ...En dat versie is màchtig mooi...
Luister-je?...
AAN MARIA VOOR DE OVERLEDENEN.
„Moeder Gods, zie vol erbarmen
„Op uw arme kinderen neer;
„Reik hun uwe reddende armen,
„Wees hun voorspraak bij den Heer:
„Uwe beê bij ’t godlijk Hart:
„Maakt een einde aan al hun smart.”...
(in de bedstee starend). Slaap je, tante?... Slaap-je? (Geklop. Zij
loopt op de teenen naar de kookhokdeur, legt den vinger op den mond, om
Clémentine en den Boekhouder te waarschuwen)... Zachies juffrouw...
CLÉMENTINE. Doe gauw de deur dicht! Wat ’n noodweer!... Wat ’n wèer!...
Me oogen zitten vol zand... Leit Knier te bed?...
JO. Ze is effetjes gekleed gaan legge – nog niks fiks – koors en
hoeste...
CLÉMENTINE. ’k Heb ’n bordje soep meegebracht en zes eieren – Nou dan,
Kaps!... Kàps!...
DE BOEKHOUDER. Jawel...
CLÉMENTINE. ... Op de táfel... Da’s ’n penitentie – zoo’n doove
kwartel.... Wat heb je gelezen?
JO. De kathelieke illestraasie...
CLÉMENTINE. Waar heb je de èieren gestopt?
DE BOEKHOUDER. ’k Versta je wel...
KNIERTJE (in de bedstede). Is daar iemand?...
CLÉMENTINE. Ik ben ’t, Clémentine...
KNIERTJE (opstaand). Is de wind nóg niet gaan legge...
CLÉMENTINE. ’k Breng je ’n bordje kalfspoulet, Knier – om van te
smullen. Wel allemachtig – heb-je zóo gemorst?...
DE BOEKHOUDER. ’k Geef ’t jou te doen om ’n pannetje stil te houe as ’t
zand in je ooge stuift...
CLÉMENTINE. ’t Is anders wel ráar, hoor... D’r was twéemaal meer
vleesch in...
DE BOEKHOUDER. Watte?... ’k Versta niks met die wind...
KNIERTJE. Dank u wel, juffrouw...
CLÉMENTINE (de eieren tellend)... Een, twee, drie, vier... De
àndere!...
DE BOEKHOUDER. Da’s vijf... Enne... (z’n hand bekijkend, die druipt van
eigeel) ... Enne...
CLÉMENTINE. Natuurlijk gebroken!
DE BOEKHOUDER (z’n beurs en z’n zakdoek te voorschijn halend, vol
eigeel – )... ’k Had ’t toch zoo sekuur geborgen – da’s ’n verwoesting
– da’s ’n smurrie...
JO (lachend). Bak ’r ’n ommelet van...
DE BOEKHOUDER. Dat komt dat je tegen me an gedouwd heb... Kijk me
sleutels is...
CLÉMENTINE (lachend). Dat noemt-ie sekuur opbergen!... Ga maar naar
huis...
DE BOEKHOUDER (kribbig). Nee – niewaar!
CLÉMENTINE (harder). Ga maar! ’k Vin de weg wel terug!...
DE BOEKHOUDER. ... Me beurs... en me zakdoek... en me kurketrekker...
(valsch) Dàg... (af).


TWEEDE TOONEEL.
Jo. Kniertje. Clémentine.

CLÉMENTINE. Hoe me vader zòo’n boekhouer wil hebben, begrijp ’k niet –
doof – nijdig – smaakt ’t?...
KNIERTJE. Asjeblief juffrouw. – U mot uw moeder wel bedanke...
CLÉMENTINE. Dat zal ’k wel làten... Pa en ma zijn koppig. De herrie met
je zoons zijn ze nog niet vergeten... Mond dicht... anders krijg ’k ’n
standje. Mag Jo effen mee gaan kijken na de zee?... Ze is nog nooit zoo
hóóg geweest!...
JO. Ik wil wel, juffrouw...
KNIERTJE. Nee, laat me nou niet alleen... Is dat weer om na ’t strand
te gaan – (een gekraak) Hè!
JO. Wat wàs dat?
CLÉMENTINE. ’k Heb iets hooren breken.


DERDE TOONEEL.
De vorigen. Cobus.

COBUS. God zal me zeegne! Dat – dat scheelde geen haar...
JO. Ben je bezeerd?
COBUS. Ik kreeg ’n tik voor me achterwerk – die ràak was. – As dáar nou
is me kop had gezete!... De boom naast ’t varkeshok is in tweeën
gebroke as ’n – as ’n gousche pijp...
KNIERTJE. Is-die op ’t hòk neergekomme?...
COBUS. Gloof ’k haast wel...
KNIERTJE. As de boel maar niet in mekaar gezakt is. – ’t Hout is zoo
stuk.
JO. Ach, wel nee!... Tante denkt àltijd ’t ergste... (verwonderd). Oom
Cobus – hoe kom jij bij de weg – óver achten – en in dàt beesteweer...
COBUS. Dokter hale voor Daan...
CLÉMENTINE. Is ouwe Daan ziek?...
COBUS. Tja – de ouwe dag – is zoo ineens gaan legge – houdt niks in –
de boone met speksaus braakt-ie met permissie...
CLÉMENTINE. ... Krijgt zoo’n zieke, ouwe man bóone met speksaus?...
COBUS. Tja... de moeder zal ’n kippetje braje of ’n lap biefstuk
bakke!... Ze het de smoor in dat ze ’m s’morges ’n ei mot klusse... Van
middag is-die allemaal wartaal gaan prate – van de beug uitzette – en
de baaklijn viere – en van valle om de Noord – ’t Loopt af, zeg ’k
tegen de moeder. – As ’t bij jou maar niet afloopt, zeit zij – Ik zeg:
„moeder de dokter mot gehaald worde” – „Bemoei je met je eigen,” zeit
zij: „ben jij de moeder, of ben ik de moeder?” – Toen zeg ik: „de
moeder ben jij” – „Nou dan”, zeit zij... Maar nou strakkies zeit ze:
„je most toch maar de dokter hale”. Of dat vanmiddag niet gekend had!
Ik kom bij de dokter en de dokter is op reis. Nou ben ’k bij Simon an
geweest om me met de hondekar na de stad te rijje.
JO. Komt Simon dan hier?
CLÉMENTINE. Als dronken Simon je rijjen mot, heb je kans van de dijk te
rollen...
COBUS. Maar hij is van avond niet dronken...
JO. Nou – da’s ’n streep an de balk. Mot de dokter mee in de hondekar?
Hahaha!
COBUS. As die lust het, waarom niet? – Wil ik je is wat zegge – hè, wat
’n wind!... Hoor is!... Hóór is!... Straks komme de panne na beneeje...
JO. Nou, vertel verder...
COBUS. ... Wat ’k zegge wou – ’t is voor Daantje ’n geluk, dat-ie
buiten westen leit – bàng as die was voor de dood... bàng...
CLÉMENTINE. Dat zal iedereen toch wel, Cobus...
COBUS (diepzinnig-eigenwijs.) Iedereen? Da’s hoe je ’t opvat. As
morrege-de-dag mìjn beurt komt – dan denk ’k: we motte àllemaal – dat
wascht ’t water van de zee niet af – God het gegeve – God het genome. –
Nou mot je is prakkizeere – en niet làche – God neemt òns en wij neme
de vissche... Op de vijfde dag schiep-die de zeegedrochte en ’t
gedierte waarvan de watere wemele en zei: wees vruchtbaar en – zègende
ze – dat was avond en dat was morrege, dat was de vijfde dag. – Enne op
de zèsde dag schiep-die de mensch en zei óok: wees vruchtbaar en
zégende ze... dat was wèer avond en wèer morrege – dat was de zèsde
dag... Nèè, nou mot jij niet làche – làche is geen kunst – je mot
prakkizeere. – As ik nou op de haringvangst was – of op de zoutreis,
dan dorst ’k menigmaal niet te kake en niet te snije. Want as je ’n
haringkop met je duim links douwt en je kaakmes ’t gelletje ’r uit
licht, – dan kijkt zoo’n beest je an met – met ooge zóó verstandig – en
tóch kaak-ie je twéé kantjes in ’t uur... Enne om kele te snije – één
ton kele uit veertienhonderd kabeljauwe – dat zijne acht en twintig
honderd ooge, die je ankijke... niks as ankijke... ènkel ankijke. –
Vraag hóéveel vissche ik al niet doodgemaakt heb – d’r ware d’r weinig
die zoo zuinige grate en vette levers wiste te snije... Tja, tja – en
bàng as ze ware – bàng – ze keke na de wolleke asof ze zegge woue: hij
het ons net zoo goed gezegend as jullie en hoe mot dat nou? – Ik zeg:
wij neme de vissche en God neemt òns. – We mòtte àllemaal – de beeste
motte – de mensche motte – enne omdat we àllemaal motte – motte we
eigelijk geen van alle – da’s nou net asof-ie ’n volle ton in ’n leege
ton overschept. – Bàng zou ’k zijn, as ’k alléén bleef in de leege ton,
maar met z’n àlle in de àndere ton – néé – bang zijn is niks gedaan,
bang zijn da’s wille staan op je teene om over de ránd te kijke...
KNIERTJE. Is dat nou praat as ’t nacht is... ’t Lijkt wel of-ie ’n
slokkie op heb.
COBUS. ’n Slokkie? Nog geen kommetje leut! Is dat Simon?
KNIERTJE (luisterend tusschen de bedsteden). Heb ’k nou gelijk met ’t
varkeshok of niet? Hoor ’t arreme dier is tekeer gaan. Om wát je wil,
dat ’t schot ingezakt is.
JO. Laat mijn dan gaan – loop jij nou niet na buiten!
KNIERTJE. Ach, wat zanik je! (af)
JO. Eigewijsie, hè? Schenk je maar vast ’n kommetje in, oom Cobus! ’k
Zal ’r ’n handje...
COBUS. Pas op voor ’t lampeglas...
CLÉMENTINE (bij ’t raam). O, o, wat ’n weer... (terug bij de tafel). –
Cobus – ’k zal God dànke als de Hoop van Zegen binnen is.
COBUS. Tja. – d’r is niet één schip veilig van nacht... Maar de Hoop is
’n oùd schip – en ouwe schepe vergaan ’t minst.
CLÉMENTINE. Dat zeg jij...
COBUS. Néé, dat zeit iedereen die gevaren het... Ook ’n kommetje,
juffrouw?
CLÉMENTINE. Nee – nee – (na een stilte – starend) ’k Zal God vannacht
tóch bidden...
COBUS. Da’s heel braaf, juffrouw... Maar de Jacoba is uit en de
Mathilda is uit en de Verwachting is uit... Waarom zou je voor één
schip?...
CLÉMENTINE. ... De Hoop van Zegen is zoo rot zegt – zegt... (stopt
angstig).
COBUS (koffie slurpend). Wiè zeit dat?
CLÉMENTINE. ... Dat zegt... dat dacht ’k – dat – dat – viel me zoo
in...
COBUS. Nee – nou zit Je te jókke...
CLÉMENTINE. O – je ben wel beleefd...
COBUS. As de Hoop van Zegen ròt was, dan zou jouw vader...
CLÉMENTINE. Hou toch je malle mond – je zou Knier ongerust... Gauw de
deur dicht, Knier, voor de làmp.
KNIERTJE. Goed dat we zijn weze kijke...
JO. ’t Schot was omgewaaid.
KNIERTJE. O, me jonges – wat zal Barend bang zijn – en net op de
huisreis.
JO. Koffie moeder? – tànte! – Da’s nou zoo gek, hè! – Telkes verspreek
’k me... Drink u nou oòk ’n kommetje, juffrouw. De avond is nog zoo
lang en zoo akelig... Ja?...


VIERDE TOONEEL.
De vorigen. Simon. Marietje.

SIMON. Goeie avond. Sallemanders, wat ’n wind! Schei uit met je
verdomde gebler...
KNIERTJE. Scheelt je wat?
MARIETJE. As ’k an Mees denk...
KNIERTJE. Nou. Nou. Kijk is na Jo – die d’r vrijer is toch óók... ’n
goeie zeemansvrouw... domme meid... kinderachtige meid... Geef ’r maar
’n kommetje troost...
MARIETJE. ’t Loopt in de zèsde week...
COBUS. Huil niet voor je geslagen wordt!... Jullie hebbe nog niks mee
gemaakt!... Staat de ekiepazie voor de deur?
SIMON. ’k Heb ’r donders weinig lol in... As ’k ’t niet voor Dáan...
JO. Dat zal je goed doen, Simon...
SIMON (slurpend). Verdijd – da’s heet!... ’t Is me nòg is gebeurd met
de hondekar – in zoo’n noodweer – Dat was met Ketrien – die lei voor
alle minute – tweemaal ben ’k toen met kar en al onderste boven
gebliksemd – en toen de dokter kwam – was Ketrien dood en ’t kind was
dood – maar as je me vráagt – ’k zit vannacht liever op me kar dan op
zee...
KNIERTJE. Ja – ja. –
JO. Nog ’n kommetje?