Literature examples of 'сусар' in Tatar language
Ber kırıyda tau şikelle itep tire öyelgän dä şunıñ östenä menep ak tula çikmänle, sarık yonınnan eşläpä kigän, ozın sakallı, sarı yözle, kısık küzle fin, yäşelsu materiyädän kazaki kigän, başına uka belän çikkän takıya kigän ber bolgar belän satulaşa; ber cirdä ber garäp säüdägäre kulındagı ber zur kisäk yefäk materiyäne kürsätep, ber bolgarnıñ aldına öyelgän susar tirese belän almaştırmakçı bula.
.— dip söylärgä totıngan ide, ber gaskäri kerep: — Kürşebez Suzdal ruslarınnan ilçelär kilgän, sezneñ häzinägezgä bik küp tölke, susar, tiyen vä başka tirelär häm bihisap miçkälär belän bal kitergännär, sezneñ kabul itüegezne sorıylar!
Бер кырыйда тау шикелле итеп тире өелгән дә шуның өстенә менеп ак тула чикмәнле, сарык йоныннан эшләпә кигән, озын сакаллы, сары йөзле, кысык күзле фин, яшелсу материядән казаки кигән, башына ука белән чиккән такыя кигән бер болгар белән сатулаша; бер җирдә бер гарәп сәүдәгәре кулындагы бер зур кисәк ефәк материяне күрсәтеп, бер болгарның алдына өелгән сусар тиресе белән алмаштырмакчы була.
.— дип сөйләргә тотынган иде, бер гаскәри кереп: — Күршебез Суздаль русларыннан илчеләр килгән, сезнең хәзинәгезгә бик күп төлке, сусар, тиен вә башка тиреләр һәм бихисап мичкәләр белән бал китергәннәр, сезнең кабул итүегезне сорыйлар!
Ul cirlärdä igelgän aşlıknıñ küplege küktäge yoldızlarga tiñ: şulay uk anda terlekneñ sanı hisapsız küp häm kırgıy cänleklärdän alına torgan tabışnıñ küläme zur: susar, tiyen hem tire yäki it öçen aulana torgan başka kiyek.
Ул җирләрдә игелгән ашлыкның күплеге күктәге йолдызларга тиң: шулай ук анда терлекнең саны хисапсыз күп һәм кыргый җәнлекләрдән алына торган табышның күләме зур: сусар, тиен һем тире яки ит өчен аулана торган башка киек.
Anda Urta Aziyäneñ urta ğasırdagı iñ zur tsivilizatsiyä üzäklärennän berse bulgan Haräzemgä Bolgardan kiterelä häm annan Şärık dönyasına ozatşa torgan äyberlärneñ tulı isemlege bar: «Keş, tiyen, as, susar häm urman susarı, tölke, kondız mehları; kuyan häm käcä tirese, balavız, uklar, ere balık, büreklär, kırpı cileme, balık teşläre, kondız agıntısı, gäräbä, yomşak kun, bal, çiklävek, barslar (au etläre), kılıçlar, köbälär, kayın agaçı, slavyan äsirläre, sarıklar, mögezle terlek.
Alarnıñ töp baylıgı — susar tirese.
Alarda täñkä akça sugu yuk; susar tirese akça urınına yöri.
Анда Урта Азиянең урта гасырдагы иң зур цивилизация үзәкләреннән берсе булган Харәземгә Болгардан китерелә һәм аннан Шәрык дөньясына озатьша торган әйберләрнең тулы исемлеге бар: «Кеш, тиен, ас, сусар һәм урман сусары, төлке, кондыз мехлары; куян һәм кәҗә тиресе, балавыз, уклар, эре балык, бүрекләр, кырпы җилеме, балык тешләре, кондыз агынтысы, гәрәбә, йомшак кун, бал, чикләвек, барслар (ау этләре), кылычлар, көбәләр, каен агачы, славян әсирләре, сарыклар, мөгезле терлек.
Аларның төп байлыгы — сусар тиресе.
Аларда тәңкә акча сугу юк; сусар тиресе акча урынына йөри.
Avıl tiräsendä sur, as, susar, yätçä şikelle cänleklärneñ isäbe-hisabı yuk ide äle ul çakta.
Alarnıñ kübese keş, susar, suyır, lätçä şikelle cänleklärneñ närsä ikänlegen bötenläy belmi.
Авыл тирәсендә сур, ас, сусар, ятчә шикелле җәнлекләрнең исәбе-хисабы юк иде әле ул чакта.
Аларның күбесе кеш, сусар, суер, ләтчә шикелле җәнлекләрнең нәрсә икәнлеген бөтенләй белми.
Bolgarlar sunarga da yörgännär, susar, tiyen, kondız häm başka tör cänleklär aulagannar.
Болгарлар сунарга да йөргәннәр, сусар, тиен, кондыз һәм башка төр җәнлекләр аулаганнар.
Kurbskiy yazgança: «zatlı susar häm tiyennärdän tış», kondız aulau faydalı käsep isäplängän.
Tönyaktagı fin-ugor halıklarınnan häm Seber hanlıgınnan keş, kara-körän, ak tölke, as mehı häm başka şundıy zatlı mehlar kergän (alarnıñ ayırım törlären, yugarıda äytelgänçä, susar häm kondız tirelären Kazan tatarları üzläre eşkärtkännär).
Курбский язганча: «затлы сусар һәм тиеннәрдән тыш», кондыз аулау файдалы кәсеп исәпләнгән.
Төньяктагы фин-угор халыкларыннан һәм Себер ханлыгыннан кеш, кара-көрән, ак төлке, ас мехы һәм башка шундый затлы мехлар кергән (аларның аерым төрләрен, югарыда әйтелгәнчә, сусар һәм кондыз тиреләрен Казан татарлары үзләре эшкәрткәннәр).
Altı sunıñ buyında, Kamaday başı kaşkargan, Kondızday töse sargaygan, Azaular teşe buşagan, Çübin ayak at mengän, [cenazasın alıp kitäse kalgan] Yäşlegendä ir bulgan, Suday bulat bäylägän, Arıslan, kaplan aulagan, Citmeş cide il gizgän, Yöz tuksan biş yäşägän, Susar bürekle, sup tunlı, [sup – ?
Алты суның буенда, Камадай башы кашкарган, Кондыздай төсе саргайган, Азаулар теше бушаган, Чүбин аяк ат менгән, [җеназасын алып китәсе калган] Яшьлегендә ир булган, Судай булат бәйләгән, Арыслан, каплан аулаган, Җитмеш җиде ил гизгән, Йөз туксан биш яшәгән, Сусар бүрекле, суп тунлы, [суп – ?
Näticädä, Mäskäüneñ borın töbennän alıp Baykal külenä, Perm taygasınnan alıp Kaspiy diñgezenä qadär cäyelgän olı tatar-başkort milläte vak-vak tarhanlıklarga bülgälängän häldä kala, här ıru üzenä ayırım “başkort” bulıp yäşi birä, Kazanga yasak itep yöz susar tirese, ike-öç keş tun cibärsä, şunıñ belän “däülät burıçın” ütägän sanala.
Нәтиҗәдә, Мәскәүнең борын төбеннән алып Байкал күленә, Пермь тайгасыннан алып Каспий диңгезенә кадәр җәелгән олы татар-башкорт милләте вак-вак тарханлыкларга бүлгәләнгән хәлдә кала, һәр ыру үзенә аерым “башкорт” булып яши бирә, Казанга ясак итеп йөз сусар тиресе, ике-өч кеш тун җибәрсә, шуның белән “дәүләт бурычын” үтәгән санала.
Urıs patşasına da yasakka böten ildän cıyıp yöz dä niçä susar tirese, ike yöz dä niçä kama, tiyen tireläre cibärep, elekkeçä ük irektä yäşäülären dävam itälär.
Урыс патшасына да ясакка бөтен илдән җыеп йөз дә ничә сусар тиресе, ике йөз дә ничә кама, тиен тиреләре җибәреп, элеккечә үк иректә яшәүләрен дәвам итәләр.