Aiğyr kısı - 25

jer azady degenge qalai senesıñ”. “Sonda ol köl şynynda da özınen-özı
paida bolğan ba?” “Söitken”. “Şahtanyñ ornyna deisız?..” “Solai dep
aityp jürgen alaköz. Alaköz aitsa, Mūzbeldegı köl tūrğanda azudyñ iendıgı
kezegı bızge, adamdarğa kelmek… Bızde bırte-bırte älgı qara jusan men
qyzyl izennıñ ornyna şyğyp jatqan tūqymy men türı belgısız ösımdık
ıspettı tegın, tılın, dının aiyryp bolmaityn sūmdyqqa ainala bastaityn
siiäqtymyz. Ol ittıñ zar zamanyna senıp jürgen ieşkım joq, ärine. Bıraq
osy ötken küzden berı oilanyp qaldym. Oilağanda bärı
Myltyqbaidyñ Kärteşbegınen şyqty ğoi,  dep şal äñgımesın äuelı
Myltyqbaidyñ özınen bastap kettı. − Özıñe aian, bır äke, bır anadan tuğan
üş ūl är qily boldyq qoi. Senıñ äkeñ qoi baqty, men, äiteuır, düiım ieldı
iırıp äketpesem de, belsendınıñ şekpenın kidım, Qūlbai ınım diırmen
jağalamady ma.
Özıñ bılesıñ, o baiğūs ūlynyñ basyn qūrauğa ülgermei kettı. Oqu jağy
oñbai, köbıne tauda jürıp, tauda ösken boiy būlğañ neme kündız ūiqy, tünde
bos sendelıspen bıraz jürıp aldy. Marqūm şeşesı iekı künnıñ bırınde
“Myltyqbaidy qaitesıñ?” dep kelıp tūrady. Sondağysy  balany otau iet
degenı. Oibai, iendı äkelsın de bır şüike basty desem, şeşesı “Törejan-au,
ol öz betımen qatyn ala almaidy” dep qūdaidyñ zaryn qylady. Qaitemın,
küşıktı şaqyrttym. “Jügermegım-au, osylai qu tızeñdı qūşaqtap jüre
beremısıñ, kelın tüsır” desem, “Äke, men äiel almaimyn” deidı. “Ou, nege?”
“Uialamyn”… “O, bas terıñdı”… dep janyn qoiam ba, Qaraqalpaqtan qaitqan
tört-bes tütın bar iedı, sonyñ bırınıñ qyzyna qūda tüsıp, alyp berdım. İendı
üiınen şyğara alsaq, qane. Sonyñ tübıne jetseñ köremın dep men de
tymtyrys jattym. Küzdıñ töbesı körıngende özı de sidañ neme, quraidai
bolyp kelıp tūr. İekı ūrty ışıne kırıp, iekı közı ary ketıp qalğan. Äieldıñ
borbaiy tamaq bolmaitynyna közı jetse kerek, “Äie, jūmys jağyn
qaitemız?” deidı. “Menı jūmys ülestırıp jatyr dep pe ieñ” dep özın bıraz
jılıktep alyp, qaitemın, kolhozdyñ keñsesıne iertıp bardym. Būl özı
keñestıñ ırgesı äne-mıne sögılgelı tūrğan, dünienıñ astañ-kesteñı köp kez iedı.
Jūrt tügel ne bolyp, ne qoiatynyn jöndı bılmei, dübaralanyp qalğan.
Bastyq bala ornynda ieken, şylauyna jarmasa kettım. Ary otyryp, berı
oilanyp, auyl mañynan, özımız jaqtyñ jyra-jyqpalynan laiyqty däneñe
tappai, aqyr soñynda älgı Mūzbelge toqtağan. Mūzbelde qanşa jyl qūdaiau, uaennyi tūrdy ğoi. İendı solar bır jola Mäskeuge köşken. Köşkende
pädqoz dei me, äiteuır, äjeptäuır qora-qopsysy bolypty. Sony kolhoz su
tegınge satyp alyp qalypty. Bastyq bala Myltyqbaidy sol qora-qopsyğa
qarauyl bolyp barsyn dep şeştı. Odan berı de on jyldan asty. Qūdaiğa
şükır, üş jamany bar, iendı olarynyñ iesımderı… tūñğyşy Kärteşbek,
ortanşysy Poryqbek, qyzynyñ aty Pestenkül. İt-au, mynalaryñ ūl-qyz
ba, joq bır dorba oq-därı me desem, Myltyqbaiym, “Äie, kelınıñızdıñ aiağy
tağy auyr, aman-iesen ūl bosansa, atyn Jalğyzoq” qoiamyn dep jairañjairañ ietedı.”
İestiiär myrs iettı. “Külkınıñ kökesıne iendı kele jatyrmyz, balam, – dedı
Säbdeşbek şal – külkı deimın ğoi, qaidağy külkı… Ötken küzde Kärteşbek
mektepke baratyn boldy. Qaitpek kerek. Äke-şeşesı auylğa köşıp keleiın
dese, tırlık qalady. Tırlık degende kolhoz tarap, tūrymtai tūsymen ketken
tūsta Myltyqbai qarap otyrğan qora-qopsyny audan ortalyğyndağy
döidıñ bırı bälenbai jylğa ärendelep alğan. Nälöktıñ bastyğy dedı me,
äiteuır, maldy neme ieken. Myltyqbaidyñ aldyna sonyñ bırazyn äkelıp
salyp, osyny jaqsylap baq, jaqsylap baqsañ, ışer tamaq, kier kiımnen
kem qylmaimyn deidı. Sözınde tūrdy. Myltyqbaiymyz köş aldyna tüsıp
ketpegenımen, odan qalyp jatqan joq. Köje-qatyğyn ajyratar mal bıttı, ai
saiyn aqysyn alady, kiım bütın, tamaq toq. Tek älgı uaennyi gärödektegı
sary auyz tamyrlarymen ışıñkırep qoiady küşık… Osy bırdı aityp, bırge
kettım be… Sodan älgı, Kärteşbek mektepke baratyn boldy. Balany bızge
äkelıñder, bızdıñ üide jatyp oqysyn dedık. Basqa amal, qaisy.”
Būdan ary qariiänyñ äñgımesı bylai örbıdı: Mūzbelden ierteñgısın äkesı
alyp kelıp tastağan Kärteşbek şaldyñ bastauyş klastağy üimelı-süimelı
nemerelerımen tüskı asqa meldektep toiyp alğan soñ, baiyz taba almai, mal
qorağa kırıp-şyğuy köbeiıp, bır türlı mazaly küige tüsedı. Mūnysy nesı
ieken dep şal osy köleñkede üi ışımen ystyq şailaryn şaiqap ışıp,
qaraidy da otyrady. Sodan bır mezette Kärteşbek qalt tūra qaldy deidı.
Qalt tūra qalyp, üstıñgı iernın şüiırıp, oñ aiağymen jer tarpyğan. Tarpyptarpyp tūryp, būlardyñ janynan köktei ötıp, qarsydağy qoñsylastyñ
aulasyna qarai oqtan beter atylady. İei, iei, mynau qaitedı degenşe bolmai,
qoñsynyñ joñyşqalyğyndağy arqandauly tūrğan būzauynyñ barğan boida
artynan artyla ketedı. Oqys kelıp, ies jidyrmai böksesıne artylğan
zaualdan jaman ürıkken qyzyl būzau qatty tulaidy. Bıraq keudesı qyr
jotasynda, aiağy jerde, iekı qoly bauyr jünıne tastai jabysyp iteñ-iteñ
ietken päleden bosap şyğu oñai bolmaidy. Qoñsylastyñ kärı töbetı
äupıldep, üilerınen olar şyğyp, būl jaqtan şaldyñ kelın, balalary tūra
jügırıp, bärı jabylyp jürıp Kärteşbektı būzaudyñ böksesınen äzer
ajyratyp alady. Bala äbden ielırıp alğan. Közı şoqtai. Üstıñgı iernın
şüiırıp, tūmsyğyn kökke köterıp, oñ aiağymen jer tarpyp iekı közı qyzyl
būzauda, köpke deiın “jetekke jürmei” qoiady.
“Qoñsylastar da, bız de balanyñ myna äreketınen däneñe tüsıne almai
dalmyz, – deidı şal – özı bır uiattau şarua boldy. Kelınge, körşılerge
qaraityn bet qalmady. Qara pūşyqtarymnyñ ışek-sılelerı qatyp: “Ata,
Kärteşbek būqa ma?” dep jäne küidırdı ğoi”…
Kärteşbek onymen toqtamaidy. Keşke örısten qaitqan mal köşemen
ötkende, arasynan ūrğaşy būzau-tana körse tūra quyp, jetken jerınde
artylyp, qyp-qyzyl soiqan salğan. Mūnysy küllı auylğa tarap,
Säbdeşbek üiden şyğa almai qalady. Al bırde Kärteşbektıñ
“būqalyğynan” bır rudyñ iekı atasynyñ balalary bır-bırımen at qūiryğyn
kesısıp kete jazdaidy.
Osyndağy Şomannan taraityn köp atanyñ bırınde Älımhan degen bağban
bar. Baiağyda būl atanyñ balalary İrsuda öz aldaryna kolhoz bolyp
otyrğanda, sonda alma ağaşyn ösırgen. Odan berı ne zaman öttı.
İrsudaİrsudan özge ieşteñe joq. Bıraq İrsudan jūrtpen bırge baiağyda
osynda qonys audarğan Älımhan bar. Älımhan bolğan soñ alma ağaşy da
ösedı. Qazır onyñ aulasynda alma ağaşynyñ nebır türın köresıñ. Sany az,
türı köp. Amal qane, älgı şyr ainalyp soğatyn jel paida bolğannan keiın,
Älımhannyñ aporty däl pıser kezde özınen-özı teñ jartysynan şıritın
zaualğa ūşyrağan. Balalar oğan qarai ma. Sol Älımhannyñ aportynan
jemese boilary öspei qalatyndai, kündız-tünı sony añdidy. Añdyğanda,
ūrlap jeu ğoi. Säbdeşbek şaldyñ da nemerelerı üiır oğan. Sodan Älımhan
ūiqyğa ketken şyğar-au deitın tal tüste Kärteşbektı alyp, barmai ma
ūrlyqqa. Känıgı şal qalyñ ağaş arasynan añdyp tūrğan. Balalar almağa
qoldaryn soza bergende, “O, qyzyñdy…” dep tūra ūmtylady ğoi şal.
Sonda özgeler kelgen ızderımen qaşyp, Kärteşbek qarabasqyr şaldyñ
özıne qarai qaşady. Älımhan, “Myna it qaitedı?..” dep sasyp qalğan ba,
tapyraqtap taiap qalğan balany qolyndağy solqyldaq kök şybyqpen jon
arqadan tartyp kelıp jıberedı. Qiralañ ietken Kärteşbek: “Ata-tai, menı
ūrmaşy” dep otyra ketıptı.
“İe, nege ūrmaimyn. Ūrmaityn sen kım iedıñ?” dese, “Qūlbaidyñ
Myltyqbaiynyñ būqasy iedım” deidı. Älımhan qaibır oñğan şal: “Onda
jaqsy boldy ğoi, siyrlarym küilep jür iedı” dep balany iekı qūnajynmen
keşke deiın qorağa qamap qoiady. Arty aitys, aiğaiğa ūlasyp, arağa basqa
ağaiyn tüsıp äzer ymyralasqan.
Bıraq Kärteşbekke jūrt söitıp jatyr ieken dep “būqalyğyn” qoimady.
Būryn örıske jıberetın maldary Säbdeşbektıñ köşesınen ötetınderdıñ
ışınde ūrğaşy būzau-tanalary barlar iendı olaryn jaiylymğa basqa
köşemen aidap, basqa köşeden kütıp alatyn bolğan.
“Osyndai sūmdyqqa ūşyradyq qoi, – deidı şal – uiat ta bolsa köndık,
namys ta jep barady. Ol azdai, şyrağym, Myltyqbaidyñ iekınşı
balasynyñ sözı bır türlı bolyp būzylğan, ol az deseñ keşe ğana tılı
byldyrap jürgen kışı qyzynyñ jalğyz künde mülde maqau bolyp qalğan
jağdai jäne bar. Senı hat jazyp, tez jet degende osylardy aitaiyn dedım.
Būl özı ne? Dert pe, basqa päle me? Bauyryñ. Bauyryñnyñ bırı ūrğaşy
būzauğa artylyp, bıreuı söz būzyp, bırı mylqauğa ainalyp kete berse,
mūnyñ arty qaitedı.
Jazu-syzuyñ bar, jön bılesıñ…”
Asudyñ töbesıne şyqqan soñ, küreñ bienı qatty tebınıp qaldy. Mūzbelıñ,
äne. Äskeri qalaşyq kezınde köz jauyn alatyn ieldı meken iedı. Qazırgı
syiqy, däl bır üstınen soğys jürıp ketkendei.
İestiiärlar mektepte oqyp jürgende, auyl balalary köp qatynaityn mūnda.
Sondağylary  şūjyq, bälış, balmūzdaq alyp jep, ashananyñ tamağyn ışu.
Tömendegı temır jol stantsiiäsyna da sony ızdep barady. Auylğa Mūzbel de,
stantsiiä da jaqyn, osy iekeuınıñ arasyna üzdıksız jürıp jatatyn, tüsterı bır
öñkei sary MAZ-dardyñ bırıne jiyrma tiynyñdy tölep, jarty sağattyñ
ar jaq, ber jağynda jetıp kelesıñ. MAZ-dar asfaltqa su sorğalatyp
Mūzbelden temırjol stantsiiäsyna tas-topyraq tasityn. O ne qylğan
topyraq nege tasyp jatady, ieşkımnıñ şaruasy joq. Bıletınderı  Mūzbelde
şahty bary. Uran degen ken şyğady. Sosyn bıletınderı  Mūzbeldı
tūrmysqa kerek-jarağymen tıkelei Mäskeu qamtamasyz ietedı. Ne kerek, bärı
bar. Bärı import jäne arzan. Jūrt “jyrtyq üidıñ qūdaiyn” aityp, soğan
quanatyn.
Şal aitqan nūsqamen Mūzbeldı köktei ötıp, taudyñ tastaq janyna tüsken
İestiiär Myltyqbaidyñ qonysyna tez-aq jettı. Atty kısını baiqap, abalağan
alpamsadai kärı töbetpen qosa, üi köleñkesınde şai ışıp otyrğandar
oryndarynan öre türegeldı. Malşy jūrttyñ, äiteuır, bıreudı kütıp
otyratyn, bıreudıñ töbesı körınse jabyla tūryp, qarsy alatyn qazaqy
ädetı. Būl taiap kelgende ğana tanydy ma, Myltyqbai:
–
Oibai, ağa… Ağa ğoi, – dep tūra ūmtyldy.
Sol baiağy boiy qūryqtai, jürısı imenşek qalpy. Tek şaşy jidıp tüsıp
qalypty. “Jasy jetpei mūnıkı ne?” dep oilady İestiiär.
– Äi, Kärteşbek, Poryqbek, Pestenkül, kelıñder. İestiiär kökeñe sälem
berıñder. Kökelerıñ ğoi. Anada jornaldan suretın körsetkem. Balbala
dastarqanyñdy… – Myltyqbai üi ışın qaqpa tastai qağyp barady. –
Kärteş, törkörpe…
Sälemdeskende baiqady, äkesınen ainymai qalğan Kärteşbektıñ qoly tym
ūzyn ieken, üstıñgı iernın bır şüiırıp alyp, kespek ūsynğandai onysyn
alystan ūstata saldy.
Poryqbegı şeşesıne tartqan ba, tapaltaq.
− Sagaumagigım, gögö, – dedı alty-jetılerdegı kömırdei qara bala.
–
Amansyñ ba? – İestiiär onyñ qolyn säl jıbermei tūrdy. – Atyñ kım?
–
Porgbeg.
–
Menı bılesıñ be?
–
Bıgbeimın.
Kelın äne-mıne degenşe-aq, dastarqanyn jañalap, köleñkenıñ törıne iekıüş
qabattap su jaña qūraq körpenı tösep tastady. Ortağa güldı jaipaq tabaqqa
salynğan ystyq quyrdaq ta kelıp qaldy. Tau sarymsağynyñ özegın qosyp,
bıryñğai maiğa quyrylğan tağamnyñ iısı mūryn jarady.
– Arqardyñ toqtysynyñ ietı, − dedı Myltyqbai. – İtbaspaqtyñ qūzynan
tünde keldım. Alyñyz, ağa.
–
Oijailaudyñ İtbaspağynan ba? Tym alystau ğoi būl jerden.
– Arqar qazır basqa öñırde joq. Ol jerden de joğalyp, Han tau auyp
ketıp iedı, kolhoz, sovhozdyñ tūqymy qūryp, jailau şyğar maldan bereke
ketken soñ, qaita paida boldy ğoi. Bıraq baiağydai üiır-üiır iemes, azdau.
Şanda közge tüsedı.
İestiiär dastarqanğa salynğan tättılerdı terıp jep, ainalasyna mağynasyz
qarap otyrğan jalbyr şaş qyzğa qarady.
– Bū qyzymyz söilemei qalğan, ağa. Tılı byldyrlap-aq şyğyp iedı,
jalğyz künde özınen-özı bailandy da qaldy, – dedı Myltyqbai kärı
jılıktıñ kök ietın kömeilete asap jatyp, äbden bylqyp pısken jas iet
auzynda ierıp kettı me, jūtqany bılınbei, sözı üzılmei ary qarai äñgımelei
berdı. – Auruhanağa apardyq. Äure-sarsañy köp päle ieken. Teksermegenderı
joq. Bırese anausyna, bırese mynausyna jūmsaidy. Beker baryp, beker
qaralmaisyñ, aqşa töleisıñ. Sodan, qyzymyz osydan qaita söilep ketse
jaqsy, öitpese şe… Öitpese jiğan-tergenımızdı qūry şaşa beremız be,
qūdaiğa şükır söilemei qaldy demesek, tamağy sau, ūiqysy tynyş…
Maqaulyqtan ölgen ieşkımdı körgen joqpyz dedık te, sandalysty qoidyq.
Qaisy bırde täuıpke körsetıp iedık, ana jyly Auğanstanda soğysyp qan
körgen päle ieken, jaman zıkır salyp, Pestenkül tügılı özımızdıñ zäremızdı
aldy.
– Säbdeşbek äiem myna Kärteşbektıñ bır qylyğyn aitady ğoi, – dedı
İestiiär.
–
Ol Gärteşbeg iemes, – dep Poryqbek şap iettı. – Ol būga, kaga buga.
–
Sen gysyñ, gysyñ, – dep Kärteşbek ınısın iyqtan türtıp qaldy.
– Äi, qoiyñdar taqaspai! Myltyqbai iekı balasyna zılsız zekıp qoidy.
Sosyn būğan qarap: – Äiemnıñ aityp jürgenı Kärteşbektıñ būqa bolyp
oinaityny ğoi. Osy jaqqa köşıp kelgennen keiın paida boldy sonysy.
Ana jyly qojaiyn äuelı on şaqty tana-torpaq äkelgen. İşınde üş-tört
siyr, bır būqasy bar. Däu qara būqa. Kärteşbektıñ äjetke jarap qalğan
kezı. Kündız köbıne maldy örıste osy qaiyryp jüredı. Sodan bastap, bū
küşık qara būqa ne ıstese, sony ısteitınge ūşyrady. Kele-kele ūrğaşy
tana-torpaq körse bıttı, tyrağailatyp quyp kete beretın pälenı şyğardy.
Qanşa ūrystyq, qoimaidy. Tıptı üdep bara jatqan soñ, qojaiynğa
şynymyzdy aityp iedık, “oi, būl ne sūmdyq” dep bıraz jürdı de, ūrğaşy
tana-torpağynyñ qu süiekke ainalyp bara jatqanyn özı de baiqap, olaryn
amalsyz alyp ketken. Özımızdıñ de janymyz kırıp qaldy. Bolmasa, örıste de,
iekı ökpesın qolyna alyp ūrğaşy būzau-tana quyp jürgen Kärteşbek, üi
mañynda da közı alaiyp, tanauy deldiıp ūrğaşy būzau-tana quyp jürgen
Kärteşbek. İt-ai… – Oi jygdy, – dedı Poryqbek yrjiyp.
–
Sen jaman, oğan külme, – dep Myltyqbai Poryqbekke qarap keñk iettı.
–
Özıñe qarasañşy. Özıñşe bır tıl şyğaryp jürsıñ, qyñyr-qisyq.
İestiiär:
– Mūnyñ kei ärıpke tılı kelmei me, joq ädeiı būzyp söilei me? – dep
sūrady.
– Tüsınsem būiyrmasyn, – dedı Myltyqbai. – Bara-bara mülde ieşkım
tüsınbeitın, jer betınde joq tılmen söilep kete me, qaitedı? – dep
Myltyqbai tağy da qaradan-qarap mäz boldy. – Oilasam, osy jaqqa köşıp
kelgen soñ, bızdıñ üiden basqa bır halyq paida bolyp kele jatqandai
körınedı keide.
–
Köl bar deidı ğoi mūnda?
–
Kökpenbek. Mūndai möldır sudy körsem, közım şyqsyn.
–
Sony körsem.
– Körseñız, myna tūrğan jerde. Balalar iertıp barady, men mal soia
bereiın. Atqa mınesız be?
–
Jaqyn deisıñ ğoi, jaiau-aq baraiyq.
İestiiärğa Kärteşbek pen Poryqbek ılestı.
Qyrğa köterıle suyldağan bır jel paida boldy. Qai jaqtan iesıp tūrğany
belgısız. Qai jaqqa qarasañ, sol jaqtan ūrady betke.
– Gäzır onşa iegmes, – dedı Poryqbektıñ mūrny pysyldap. – Gışgeneden
geiın gatty sogady.
Köl şynynda da qol sozymda ieken. Qyr astynda oimaqtai bolyp jatyr.
Kökpenbek. Öte aşyq ta, öte qoiu da iemes, sol iekeuınıñ arasyndağy bır
ğajap reñ. Tübı tügel körınedı. Öñ bır ieş jerlerın topyraq tūtpağan, mük
baspağan jalañaş qairaq tas sairap jatyr. Mañaiynda ūşqan qūs,
qybyrlağan qūrtqūmyrsqa siiäqty tırşılık belgısı bılınbeidı.
–
Būl suda balyq, baqa degender bar ma? – dep sūrady İestiiär balalardan.
–
Jog, – dedı Poryqbek. – Ögıp galady.
–
Ölıp qalğany qalai?
– İagov Galgutydagy sugdan bagygtar ūstap ägelıp ışıne goia berıp iedı,
sgazu ögıp galdy.
–
Al sender būğan şomyldyñdar ma?
–
Būgyn ylgi. Gazır papam jıgbermeidı.
–
Papañnyñ özı şe?
–
Būgyn o da şogylatyn. Sogdan geiın şaşy tügısıp galdy.
–
Anada araq ışkende şomyldy ğoi, – dedı Kärteşbek sözge qosylyp.
–
Agag ışgende bägı şogylady. Mas adamga bagybır. Aguyrmaidy.
İestiiär demın zorğa aldy. Ūrğaşy būzau körse qualai jönelıp, bır
artylmasa jany tynbaityn ülken bala anau, är sözınıñ ışıne “g” ärpı tüsıp
ketken ortanşy bala mynau, bar tılınen bır künde aiyrylyp, mäñgı maqauğa
ainalğan qyz… kögıldır älemıne köz tūnatyn, bıraq tırşılıgı tūl köl… Būl
ne närse? Nege būlai?
–
Gögö, – dedı Poryqbek mūnyñ oiyn būzyp. – Sız ögımetsız be?
–
İemespın.
–
Nege?
İestiiär qapelımde jauap bere almai qaldy. Bergende ne deidı, nenı
tüsındıredı. Sosyn sūraqty balanyñ özıne būrğan.
–
Öskende özderıñ kım bolasyñdar?
–
Gärteşbeg būga bolady, – dedı Poryqbek.
–
Ketşı-äi, – dedı anau yrjiyp.
İestiiärdyñ közı şalbarlaryn şeşuge yñğailanyp jatqan balalarğa tüsıp
kettı.
–
Äi, ne ıstegelı jatyrsyñdar?
–
Bır süñgiıkşı, – dedı Kärteşbek.
–
Gün güidı goi, – dep Poryqbek aspanğa syğyraidy.
– Qoiyñdar. Tüspeñder būl suğa iendıgärı. Qane, qaitalyq, – dep İestiiär
ornynan tūrdy.
–
Bıgag sügiıkşı, gögö, – dep Poryqbek yrjiyp tūr.
Būlar kelgende Myltyqbai soiylğan semız tūsaqtyñ ietın jaiğap, İakov
arqar toqtysynyñ san iet, sübelerıne qūiryq mai qosyp käuapqa daiyndap,
Balbala jünı jūlynğan ündıktıñ syrtyn jalynğa ystap, ala şapqyn
bolyp jatyr ieken. İeş qapersız. Barğa bärıne razy keiıp. Ne ıstep jatyr,
sodan özge ieş närse kerek joq. İerteñ qaitedı, bürsıgünı ne bolady,
şarualary joq.
– Köke, kelıñız, üige, törgı bölmege körpe tösep, jastyq tastap qoidy,
myzğyp alasyz ba bıraz, – dedı Myltyqbai. – Älde, şai äzırleteiın be?
İestiiär aiaq sozğandy dūrys kördı. Üi ışı tap-taza, sap-salqyn. Aq seisep,
qūs jastyqtan tazalyqtyñ jep-jeñıl jūpar lebı bılındı.
Bıraq jany jaman qūlazyp, oi-sanasy bezben künderdei bereke tappai
bebeulep jatty. Oğan köp ūzamai dünienıñ betı qai jağyñnan soğyp
tūratyny belgısız añyzaq jel men ainalasynda qylpyp alary joq kölge
ainalyp ketetın siiäqtanady. Mūny bıraq bağamdap jatqan kım bar? Nege
jūmyr basty pende beiğam? Ainalasyna jappai aqylmen, abai qaraityn
kezderı bola ma?
Sandağan sūraqtardan sansyrap közı ılınıp ketken İestiiär tüs kördı. Ainala
qalyñ tūman. Ainalasy tūldyr oimaqtai kögıldır köl köpırşıp, kökke
qarai köterıle-köterıle berı qarai lap qoiady. Jolyndağynyñ barlyğy
qurap-semıp, solyp, qurap jatyr… Solardyñ arasynda Kärteşbek ūrğaşy
qyzyl būzaudy qualap, Poryqbek "būga, būga" dep aiğailap, Pestenküldıñ
qoly jan-jağyna ierbeñdep, ala ökpe.
Qai jaqtan iekenı belgısız bır sūmdyq añyzaq jel de añyrap qoia berdı.
Añyrap… Aryda topyraq pa, qūm ba, kül me, bır qalyñ, qara tozañ keledı
jailap. Äne-mıne… Äne-mıne…