Қарақалпақ фольклоры - Жумбақлар - 5

Көз
Тамға таяқ сүйедим.
Шашбаў
Бир тесикте пүткил дүнья.

Қулақ
Әдети сол бирдейги,
Еситеди, көрмейди,
Оннан бөтен кәри жоқ,
Басқа исиңди билмейди.
Қулақ
Айры жолдан еки ат киятыр.
Мурын
Туўысқан еки ана бар,
Екеўин де он бала,
Ҳәр биринин аты бар,
Өз исине мәрдана.
Бармақлар
Он бүркит, отыз аққуў, көлде жатқан,
Лашынның ҳийле менен дәмин татқан,
Телегей теңиз болып шайқалса да,
Бийдайық жемин таўып ушпай атқан.
Он бармақ, аўыз, тил
Еки жеңгей суўға баратыр,
Биринен-бири озып баратыр
Аяқлар

Еки теке тик турар,
Ийтерип жиберсең көшип кете берер.
Аяқлар

- ӨСИМЛИКЛЕРГЕ БАЙЛАНЫСЛЫ ДӨРЕГЕН ЖУМБАҚЛАР
Минар-минар, алтын таў,
Қәне достым таўып ал,
Ҳәр жыл гүзде көресең,
Мийнет етсең билесең.
Пахта
Қарықтың бойында өскен,
Ҳәр атызда көп терек,
Шақасы ақ қалпақлы,
Ҳәр нәрсеге ол керек.
Пахта
Аппақ ғана дастурхан,
Колхоз жерин қаплаған,
Пахта
Бәҳәрде еки қулақ,
Жазда турар шақалап,
Гүзде қардай аппақ,
Қыста көрсен қуў таяқ.
Пахта

Бир өсимлик пайдалы,
Мийўасы менен жапырағы,
Байлық берген халыққа,
Бир жәнликтиң тапқаны.
Тут-пилле
Бәҳәрде көринбейди,
Жазда жасарады,
Гүзде шийрин береди,
Қыста ҳәңкийеди.
Мийўе ағашы
Жалықпастан бәҳәрде,
Шанағын шаптым,
Торлап писти, жегенде
Ләззет таптым.
Қаўын
Үзип алып көклейден,
Көклейинде көп жейсең,
Сарғайып писип кеткен соң,
Жеўди үрдис етпейсең.
Қыяр
Сыртта жапырақ шақасы,
Жер астында мийўасы,
Жүреди аўқат орнына,
Көпшиликтиң жер асы.
Картошка

Атадан қалған ески тон,
Жамылсаң кетер ысып күн.
Тоғай
Отта жанар,
Суўда қалқар.
Ағаш
Қып-қызыл нарттай,
Үлкенлиги касадай.
Жемис екен өскен,
Оны жеген адамлар,
Шокалад па дескен.
Алма
Формасы аша сыяқлы,
Иши толған туқымлы,
Жемейсең оны сорыйсаң,
Ширеси дым жуғымлы.
Граната-әнар
Сырты татлы ет,
Иши қатты тас,
Тастың ишинде,
Тағы дәмли ас.
Ерик
Болса да бармақ басындай,
Дәми ҳәррениң палындай,

Пискенше постын кийеди,
Писсе басын ийеди.
Шийе
Нәзер салып қарасаң,
Қарағайдан аласа,
Қысы-жазы бир түсте,
Ол аўылыма келгенде,
Сәнлендирип қоямыз,
Ойыншықлар тағамыз.
Қосық айтып, саз шертип,
Айналып биз ойнаймыз,
Жаңа жылды тойлаймыз.
Елка ағашы
Патийшасы доланып,
Басындағы лентасы,
Қолындағы гәўҳары,
Өз бойына жарасқан,
Бере ғойсаң қозыға,
Ылақ та оған қарасқан,
Оны жеген сыйырлар,
Ынтығып ернин жаласқан,
Сүт булағын ағызған.
Мәкке
Ушыраттым бир батырды,
Басында айдары бар,
Қасында ҳаялы бар,
Қырманда гүмис көрдим,
Түрли-түрли жемис көрдим.

Мәкке жүўери
Балалар-ай тапсаң-тап,
Таппасаң мен қәйтейин,
Сизлерди де сынап,
Айтайын мен бир жумбақ балам батыр,
Болғанды иши ҳәўир сырты шатыр,
Қазандай қара тастың баўырында,
Бир түлик мал жемиси азық жатыр.
Силос
Ала костюм кийеди,
Есиги жоқ, айнасы жоқ,
Күнниң жүзин сүйеди.
Ғарбыз
Иши толған бала.
Ғарбыз
Алмаға өзи қусаған,
Муртынан ғана тусаған,
Ағашта бирақ өспейди,
Алмадай кеш писпейди,
Кемирип жеўге болмайды
Пышақтан басқа кеспейди
Ғарбыз
Урмай, соқпай жылатар.
Пияз

Асқа салсаң дәм берер,
Мурныңа тутсаң түшкиртер.
Бурыш
Бир өсимлик доланған,
Қуры жапырақ оранған,
Дийқанлар сүйип егеди,
Сорпа ушын жаралған.
Капуста
Сарыбай ағам иште,
Сақаллары сыртта.
Гешир
Кишкене ғана сандық,
Сандықтың ишине аўқат салдық,
Аўзы бар, тиси жоқ,
Оны шағып жемеген киси жоқ.
Туқым
Атасы алма қалпақлы,
Баласы алтын тақыялы.
Айғабағар
Атасы Әлий патша,
Улы Мәлий патша,
Сеңсең постынлы,
Қамарыдан жағалы.

Айғабағар
Өзи бағдың ийеси,
Жазыўшы да, шайыр да,
Сулыўлыққа теңеген,
Пискеннен соң жесеңиз,
Тисиң менен алысқан.
Айғабағардың туқымы
Көлатта тоғай болады,
Малларыңа азық ол,
Балаларыңа сырнай болады.
Қамыс
Тамыры бар, шақасы жоқ,
Қалпағы бар, гүли жоқ,
Мийўасы бар, дәни жоқ,
Дузлап қуўырып жейди,
Айтың, буны не дейди?
Замаррық