Döwletli döwran geldi - 3

Җоннук. Жүмәгүлҗан, мен… мен оюн этдим-ов…сени танап оюн этдим-ов!
Җҥмәгҥл. Мен инди саңа чыны гӛркезерин!
Җоннук (чете). Ахыры тиранозавра саташдым-ов!
Җүмәгүл онуң еңсесинден пенҗеләп идирдедип алып гидйәр. Сахнаның
сагындан Гумман билен Селби эҗе гелйәр.
Селби эҗе. Гумманҗан, ханы хайсы гызы сайлап-сечдиң?
Гумман. /бойнундакы дүрбисини берйәр/. Гызлары сынла-да ӛзүң билд-ә.
Селби эҗе /дүрбини гөзүне элтип/. Хол овсунып дуран гызы сайлансың!
Гумман. Мен кӛр дәл-хов Селби эҗе!
Селби эҗе. Хол сувдан чыкып гелйэн ярым-яланач гызы сайлан болайма!
Гумман. Мен акмак дәл-хов, Селби эҗе!
Селби эже ысырганяр, дүрбүни гөзүне элтйәр.
Селби эҗе /дүрбә узак середип/. Вайййй!
Гумман. Ахыры мениң сайлан гӛзелими гӛрәйдиң ӛйдйәң, Селби эҗе!
/Селби эҗе дүрбүни Гуммана оклап тасанып уграяр/ Селби эҗе, мениң
сайлан ярым бейледе!
Селби эҗе. Сениң ядыңа гыз дүшйәр!...
Түвдирилип гидйәр, Гумман лахлах гүлйәр.
Гумман. Хах-хах-ха! Бегназар кака, инди, нәдәеркәң! Хах-хах-ха!
Гидйәр.
ЕДИНҖИ ГӚРНҤШ.
Овадан саз. Кенарда Бегназар ага билен Хаҗат эҗе хыммылдашып
отыр. Оларың аркасындан Селби эҗе гелйәр. Селби эҗәниң ызында Гумман.
Селби эҗе Бегназар аганы гөрүп аңк боляр.
Селби эҗе. Бегназар! /Бегназар ага еңсесине гарап, Селби эҗәни гөрүп шок
боляр/ Тоба! Тоба! Бегназар? Гавунчының гарантгасы ялы, болуп отуршың
нәтеңет?! Вай, сыпатыңы, сымматыңы дагы нәдәйипсиң? /Бирден хахайлап
гүлүп башлаяр/ Вай, вай, атялман ялы болуп отуршың нәтеңет? Вай, ышарат
дийсе!
Хаҗат эҗе дессине чыкалга тапяр, ол арасса түркче геплейәр.
Хаҗат эҗе. Мехметкая, бу хатын саңа нәмелер дийип дур? Я ол сениң
таншыңмы?
Селби эҗе. Вай, масгарабаз! Мен сени какаңа бир айдайын! Мен сени хан
атаңа бир айдайын! Мениң ялы аялың барка албассы билен хыммылдашып
отырмың?
Бегназар ага /арасса түркче гүрлейәр/. Мениң Түркменистана илкинҗи
гелшим! Онсоң мениң таншым ниреден болсун!
Селби эҗе төверегине гараняр, Гумманы гөрйәр, экезленип гыгырып
башлаяр.
Селби эҗе. Вай, бисырат, сен горкыңа дилиңем үйтгетдиңми?! Гумманҗан
агаңа серет, ол түркче гүрләп дур!
Гумман. Селби эҗе, ене азаҗык гысса, ол манҗурчада гүрләверсин!
29
Селби эже. Гумманҗан, мен агаңа белетдирин! Ол йылманак гырнага душса
лапландча-да гүрләберйәндир! /Бегназар ага/. Вай, сен горкуңа миллетиңем
үйтгетдиңми?
Гумман. Гыссабер, гыссабер Селби эҗе, хәзир ол дининем үйтгедеверсин!
Хаҗат эҗе. Ай, хатын, сен нәмелер самрап дурсуң? Мехметкая, булар бизи
бирине меңзедйәр ӛйдйән!
Селби эҗе. Хава, сени албасса, онам арваха меңзедйән! Бегназар!... Бегназар,
маңа бивепалык эдениң оваррам, йӛне тапып йӛрен гырнагыңам шулмы
инди?!
Хаҗат эҗе /гахарланяр, түркче/. Ай хелей, сен мениң адамыма нәмелер
дийип дурсуң?
Селби эҗе. Мен саңа-да дийип дурун, хелей!
Хаҗат эҗе. /Бегназар ага ювашҗа/. Түркменчә говы дүшүнмейәниме шүкүр,
ѐгсам буҗагаз хелей билен сачѐлды ойнаймалы болды!...
Бегназар ага /Хаҗада ювашҗа/. Менем түркменчә говы дүщүнемок-де,
ѐгсам буҗагаз хелее бирки шарпык дадыраймалы-ха болды…
Гумман. Селби эҗе, мундан Бегназар какам болмаз! Бегназар какама сен хей
шулар ялы гымматбаха шляпа алып берипмидиң?
Селби эҗе /сынлаяр/. Җук.
Гумман. Сен Бегназар какама хей шулар ялы доңуп дуран костюм алып
берипмидиң?
Селби эҗе. Җук.
Гумман. Сен Бегназар какама хей шулар ялы гымматбаха кӛвүш, кӛйнек
алып берипмидиң?
Селби эҗе. Җук… /ысгаяр/. Йӛне мундан Бегназарың ысы-кокы күкәп дур!
/Хаҗат эҗәни ысгаяр/. Мундан Бегназарың ысы геленок.
Гумман. Менем оны гӛремде Бегназар какамдыр ӛйтдүм. Ол киши маңа
паспортыны гӛркезди, түрк экен, Ыссамбылдан экен!.. Селби эҗеҗан, шулар
ялы адамың Бегназар какам дәлдигине Худаѐлы бер, садака бер! Бегназар
какам шейдип йӛренинде ӛлермидиң, йитермидиң?
Селби эҗе /гөгүне гарап/. Ай, Худайҗан, шу ышарат Бегназар болмаверсин!
Шу атялман Бегназар болмаса, ѐлуңа Бегназарың бир ӛвеҗи!.. Вай, вай,
Гумманҗан, гахарыма тас аклым үйтгәпди… Мен бир сув ичип ӛзүми
дурсәйин.
Гидйәр. Гумман Бегназар аганың гулагына.
Гумман. Бегназар кака, аҗалдан гутараным үчин тоюма бир гӛле элтерсиң!
Бегназар ага. Еди ӛвеч билен бир ӛкүз элтерин сениң тоюңа! /хашлаяр/
Селби эҗең Авазада нәм ишләп йӛр?
Гумман. Оны мен чагырдым…Тоюма еди ӛвеч билен бир ӛкүз герек болдыда!
Гүлүшйәрлер. Гумман гидйәр.
Хаҗат эҗе /вахахайлап гүлйәр/. Бай томаша бол-дов!
Бегназар ага. Ёк, томашаның улусы энтек ӛйде бор!
Гүлрух Дилбериң голундан тутуп сахнаның өңүнден гелйәр.
Дилбер. Гүлрух, гойберсене! Мен Ашгабада гидйән!
30
Гҥлрух. Екеже гезек Гумманы гӛр-де, соң гидевер Ашгабадыңа!
Оларың гаршысындан Гумман гелйәр, ол Дилбере дикан бакяр, Дилбер
оңа дикан бакяр. Ышк олары эрк-ыгтыярдан айыряр.
Гумман. Дилбер…
Дилбер. Гумман… Мен Ашгабада гидйән…
Өзи билмезден билети билен паспортыны чыкаряр. Гумман икисинем
аляр.
Гумман /билети йыртяр/. Билетиң гереги ѐк! Учарың гереги ѐк! Икимиз
гоша гува ӛврүлип ал асмандан учар гидерис.
Дилбер. Вай, паспортымы бир йыртайма!
Гумман. Бу паспортың-да инди гереги ѐк. Мунда атаң ады ялңыш
язылыпдыр. Сен мундан буяна Дилбер Атаевна Гаратаева!
Гумман айдым айдяр. Айдыма әхли гахрыманларымыз сахна гелйәр.
Ожар.
Хазарың ак гувлары арзым етир яра хей,
Аклымы алдырмышам асмандакы хүйре хей,
Дилбер сениң ышкыңда йүрек пара-пара хей,
Аңка дей аташ совруп, дилбериме чабра хей,
Салланып, сейкин басып сейле гел-эй, сейле гел,
Ашыгыңы җадылап дидара душ эйле гел!
Дилбер.
Ышкым апы-тупандыр, ӛврер энтерпелегиң,
Җадысына саташсаң аршдан гелен мелегиң,
Сыгмаз асман астына җебру-җепа-элемиң,
Арзыңы яр эшитмез, Аллам эштмез дилегиң,
Апатымдан горкмасаң, сейле гел-эй, сейле гел!
Түвелейләп, кӛвсарлап аклымы чаш эйле гел!
Гумман Дилбериң голундан тутуп деңзиң кенарына уграяр.
Гҥлрух. Ашгабада гитҗекмиш?! Сӛйги саңа театрың сахнасыдыр этҗегиңи
эдер ялы!
Олара буйсанып гүлйәр.
Бегназар ага /алжырап гыгыряр/. Хай, Гумманжан, саклан, сен йүзүп
билйән дәлсиң!
Гумман. Хай бу махал Хазар деңзи губа газың гурсагындан, Гумманың болса
топугындан!
Олар деңзе тарап йөрәп баряр.
Бегназар ага /алжырап гыгыряр/. Гумманҗан, сен йүзүп билеңок, йүзүп!
Гумман. Она дерек мен учуп билйән Бегназар кака!
Гумман билен Дилбер Иса пыгамбер ялы деңзиң үстүнден йөрәп баряр,
хеммелер олара аңк болуп середйэр. Еңседен Селби эҗе ылгашлап гелйәр.
Селби эҗе. Хә, хә, сен түрк болан болядың-ла! Түркче гүрлән болядың-ла!
Авазада нәм ишләп йӛрсиң, бол жогап бер!
31
Бегназар ага. Чүшш! Юваш-айт хатын! /сүем бармагыны гөтерип, ювашҗа/
Мен Авазада ишпион болуп ишләп йӛрүн!..
Селби эҗе /аңк боляр/ Ишпион? О нәмәниң ишпионы?
Бегназар ага /юваш/. Мен ярым ай бәри ишпиончылык эдип, Гумманжаны
ызарлап, онуң кемли дәлдигини, перизат ялы гызы сӛййәндигини, дессине
тоюны тутаймасак, дәлирәп дүзе чыкяндыгыны аныкладым.
Селби эҗе. Яныңдакы ышарат нәме онсоң ишпион киши?
Хаҗат эҗе. Вай, вай, Селби гел-гел Бегназары менден габанып йӛрмиң?
Пәхей, Бегназарың йигрими яшлы талыпка йүзүне серетдимми мен?!
Алтмыш яшап варагы чыкан Бегназарыңы башыма япайынмы мен!
Селби эже /Бегназар ага/. Эшитдиңми? Менден башга хатын башына
япсынмы сен ялы варагы чыкан гаррыны!
Бегназар ага. Кейваны, олара серет, олара!
Селби эҗе /середйәр, аңк боляр/. Вай, олар деңзиң үстүнден йӛрәп баря-ла…
Хаҗат эҗе. Дүнйәниң депесинден ышк йӛрәп баряр!..
Гахрыманларымызың бирнәчеси ашык-магшуклара, деңзе середип дурлар.
Оҗар. Бир акылдар «Багтыяр Ватаны болмадык адам багтлы болуп билмез»
дийип хак айдыпдыр. Галкынян, гурулян, ӛсйән, ӛзгерйән юрдумызың багты
бизиң багтымыз!
Гумман. Галкынян, гурулян кувватлы дӛвлетимизиң багты бизиң багтымыз!
Рӛвшен Гелеҗегимизиң багты! Шан-шӛхратлы Гечмишимизиң багты!
Беркарар Түркменистан диңе шу гүнүни бейгелтмән, мүңлерче йыллык
аҗайып тарыхымызы, бейик Гечмишимизи дикелдип, ховаланып гӛрүнйән
гудратлы Гелеҗегимизе хем бадалга берйәр!
Сәхет. Доганлар, ханы ене он йылдан… йигрими йылдан… отуз йылдан
Авазаның нәхили аҗайып курорт болҗагыны гӛз ӛңүне гетирҗек болуң! Бай
фантазияңызың җылавуны гойберип, арзув эдип, гӛвүн йүвүрдиң!.. Ак
мермерден гурлан мүңлерче кӛшки-сарайлар… биналар… ымаратлар…
эмели дерялар, эмели кӛллер багы-боссана бүренип отыр, билбиллер
сайрашып, мүң дүрли гушлар ках-ках уряр! Мүңлерче гектар ботаники баг
гӛренлериң аклыны хайран кыляр!..
Гҥлрух. Авазаның сувунда мүңлерче-мүңлерче ак елкенли гайыклар, ак
яхталар умманың ак гувлары ялы йүзүшип йӛрлер!..
Бабыр ага. Хер йылда йигрими-отуз миллион дүнйә җаханкешделери адам
элиниң гудраты билен земинде дӛрән учмаха хайран галып, олар Авазада
түркмен мәхрине, түркмен достлугына, түркмен доганлыгына, түркмен
Гудратына душарлар!
Сәхет. Перишде ялы гоҗалар, мәхрибан эҗелер яңадан җахыллыгы билен
душарлар!
Бегназар ага. Җахыллар йигделип, яш новҗуван боларлар. Яш новҗуванлар
болса Авазада ышка-сӛйгә саташарлар!
Хаҗат эҗе. Аваза саглыкдыр, сападыр, шатлык-шовхун, җана мелхем
шипадыр!
32
Эсенаман ага. Ынха, шонда күлли адамзат бедиян чӛлде дүнйәниң
курортларының найбашысыны дӛреден бейик Президентимиз Гурбангулы
Бердимухамедовың Гудратына аперин дийип башыны эгер, земинде деңсизтайсыз учмах үчин Аллатагала-да ӛз эзиз оглундан миннетдар болар!
Ашык-магшук яшларам сахна гелйәр. Дилбер «Дөвлетли дөвран гелди» диен
айдымы айдяр.
Беркарар Дияр, саңа
Дӛвлетли дӛвран гелди!
Җанлар саңа садага,
Алламдан перман гелди!
Баглара сейран гелди,
Калбыма хейҗан гелди,
Җаханы хайран кылып
Бир аҗап заман гелди!
Дагларым лагыл-гӛвхер,
Яйлам ал-яшыл ӛвсер,
Дерялам абы-кӛвсер
Эшретли эйям гелди!
Галкып дӛвлет дарагтым,
Юрда сыгмаз бай багтым,
Ак мермерден пайтагтым
Ёлуңа рован гелди!
Авазам - ышку-хесер,
Хер бинасы кӛшге дең,
Җахан сана кешт эдер
Җүмлейи-җахан гелди!
Пелпелле аршда рухум,
Ватандыр сеждегәхим,
Эмриңден Адыл шахым,
Дӛвлетли дӛвран гелди!
СОҢЫ.
33